100% encontró este documento útil (1 voto)
373 vistas4 páginas

Quechua Wanka Primera Clase Secundaria

Este documento presenta un abecedario y las reglas básicas de escritura del quechua wanka. Explica las letras y sonidos del alfabeto quechua, incluyendo las vocales cortas y alargadas. También describe las estructuras silábicas permitidas y prohíbidas en quechua, así como ejemplos de palabras escritas con cada fonema consonántico y vocálico.

Cargado por

Yohel Milton
Derechos de autor
© © All Rights Reserved
Nos tomamos en serio los derechos de los contenidos. Si sospechas que se trata de tu contenido, reclámalo aquí.
Formatos disponibles
Descarga como DOCX, PDF, TXT o lee en línea desde Scribd
100% encontró este documento útil (1 voto)
373 vistas4 páginas

Quechua Wanka Primera Clase Secundaria

Este documento presenta un abecedario y las reglas básicas de escritura del quechua wanka. Explica las letras y sonidos del alfabeto quechua, incluyendo las vocales cortas y alargadas. También describe las estructuras silábicas permitidas y prohíbidas en quechua, así como ejemplos de palabras escritas con cada fonema consonántico y vocálico.

Cargado por

Yohel Milton
Derechos de autor
© © All Rights Reserved
Nos tomamos en serio los derechos de los contenidos. Si sospechas que se trata de tu contenido, reclámalo aquí.
Formatos disponibles
Descarga como DOCX, PDF, TXT o lee en línea desde Scribd
Está en la página 1/ 4

Wayta lulipa wanka wamla - taki

Pantilla Chiwanlla wayta


waytalla lulipa wamla
amllachun kuyaylla kanki
yaapis kuyayllam kaa. (kuti)

Waytalla waytaykul, wamla


untaylla, untaykul walaśh
ma aa llallinakuśhun
mayanshi llallilun aa. (kuti)

Ichalkul muyulkul wamla


ichalkul muyulkul walaśh
haynuulla tuśhukullaśhun
tukilla (kushilla) wayllaśhyakuy (kuti)

ćhakiwan tuśhuykuy walaśh


makiwan taqllaykuy wamlla
tukilla mishkilla waylaśh
allinlla kawsakuśhun (kuti)

ABECEDARIO DEL QUECHUA WANKA

CASTELLANO A B C CH D E F G H I

QUECHUA
CASTELLANO J K L LL M N Ñ O P Q
QUECHUA
CASTELLANO R S T U V W X Y Z
QUECHUA

NOMENCLATURA DEL QUECHUA WANKA

A –– Cha -- Ćha –– Ha –– I –– Ka ––La –– Lla––Ma ––Na

Ña –– Pa ––(Q) –– Ra –– Sa – Sha - Śha–– Ta –– U ––Wa ––Ya

VOCALES DEL QUECHUA WANKA


VOCAL CORTA VOCAL ALARGADA
a - i - u aa ii uu
ama/no prohíbitivo aaluśh/gaviota
ima/qué isisii/demasía
uma/cabeza uul, unqul/rodilla
wata/año waata, waqta/costilla
pacha/tiempo,bajo paacha/catarata
waka/enano waaka/vaca
awash/gemelo aawaśh/habas
yapa/aumento yaapa, yaqapa/mío, de mí
wala/mañana waala/cuerno
llaway/desordenar llaaway, llaqway/lamer

REGLAS PARA LA ESCRITURA


1- En la escritura del Quechua no existen diptongos, si existiera tal caso, se adiptonga
inmediatamente tales como:

ai= ay waita por wayta


ia= ya iana por yana
au=aw mauka por mawka aukish por awkish
ua=wa uatya por watya huata por wata
ui=wi ñaui por ñawi
iu=iw iulla por iwlla AMAWTA ĆHAWPI
2- Restitución de la Q sin sonido y/o muda como la H en el Castellano, en algunos casos
funciona como un pequeño saltillo Ejemplo: unqul, śhunqu, ŚHUU
3- En algunos casos se lee como vocal (a, u) alargada. Ejemplo: (waqta), waata, (atuq), atuu,
(puchuq), puchuu

SUSTITUCIONES
SZ POR S
C POR K CHAKA KUCHI CHUKU
J POR H HALA HATA HAĆHA CHA CHI ĆHA ĆHU
B, V POR W (Refonologización) karnawal, carnaval wumwu bombo
Lastiku plástico rapichi trapiche
guna POR kuna nunaguna por nunakuna
DE FG Préstamo nombres de personas propios Donato, Estela Fabian,
German
CANON SILÁBICO O ESTRUCTURA DE LA SÍLABA QUECHUA
a) V = vocal a –ma i –chu u –su
b) CV = consonante + vocal ka-la ku – chi ka-ta
c) VC = vocal + consonante ak-śhu ip-tu ach-ki
d) CVC = consonante+vocal+consonante tal-puy waw-yay way-tay
( No existe VV ni CC juntos)

ESCRITURA CON LOS FONEMAS CONSONÁNTICOS Y VOCÁLICOS DEL


QUECHUA WANKA
/A/ = Atuq, aycha, apu, allin, allqu, akśhu, akaśh, aśhka, ashka
/CH/= Chaka, chuku, chuspi, chuqllu, chuñu, challwa, chullu, chullpi, chuklluśh
/ĆH/ = Ćhaki, ćhina, ćhićhu, ćhunka, ćhawpi, ćhakla, ćhinaśh, ćhupi
/H/ = Hampi, hatun, hawka, hanka, hala, halla, haćha, hamay, hanay, haluy
/I/ = Inti, illay, ima, ichu, ismu iptu, isku, ishki, ishña, ,inka, ismuśh
/K/ = Killa, kata, kutu, kuulish, kulu, kawsay, kaćhi, kalawsu, kaliptu, kuuśha, kunka
/L/ = Laawa,lima-lima, luntu, lumi, luychu, lantiy, lacha, lakash, lakaśh, lutuy, lawsa
/LL/= Llama, llatay, lluumi,llaki, llalliy, llaway, llaaway, llamta, llantuna
/M/ = Mamay, mawka, mishi, muti, muskiy, manka, muchay, maki, maqay, mitu
/N/ = Nuna, nina, nimay, nanay, niy, nipaamay, nishayki, napay
/Ñ/ = Ñaña, ñati, ñatin, ñañu, ñakay, ñawi ñii, ñuti, ñaqcha
/P/ = Pacha, paka, paku, puka, pata, pampa pukyu, pillpintu, pallay, puchka
/Q/ = qaqa, qanla, qutu, qitya, qamya, qaytu, qilla (atuq, isqun, waqta, waqla,)
/R/ = rakacha, ruuta, rapichi, racha, ranchina, rukana, ripuyllu ( tenemos escasas
palabras con r)
/S/ = Sawka, saqtay, siki, saksay, sanku, suwa, suqta, sapi, siisay, sićhay, sitay
/SH/= Shakta, shapu, shumay sunchu, Shanta, Shaka, Shamu, shipu, shinka, shita,
shakapa
/ŚH/= Śhukay, śhukiy, śhutuy, walaśh, waylaśh, śhukuy, śhuti,
kuuśha, śhawintu, śhulli, śhullka

/T/ = Tayta, tuki, tawa, tanta, tankish, tuway, tuta, tuunaśh, tunay, tita, takiy,
/U/ = Uma, usu, usa, uña, utulu, ukuśh, uywa, uwi, uwish, utu, unqul, ulluku
/W/ = Wata, watu, walmi, wasi, wawya, wakli, wachwa, wayta, watya, waylish
/Y/ = Yapa, yana, yanuy, yaku, yaykuy, yupay, yunya, yaćhaywasi, yaćhay

También podría gustarte