November & December 2023. Vol 22.

No 5 Jundishapur
Scientific Medical Journal

Research Paper
Comparison of the Effects of Two Exercise Programs of High-intensity
Interval Training and Moderate-intensity Continuous Training on
Physiological Function of Heart Patients after Coronary Artery Bypass
Graft Surgery

Hosein Askarinzhad1, *Abdolhamid Habibi2 , Rouhollah Ranjbar3 , Seyed Mohamad Hasan Adel4

1. Master of Sport Physiology, Department of Sport Physiology, Faculty of Sport Sciences, Shahid Chamran University of Ahvaz, Ahvaz, Iran.
2. Professor of Sport Physiology, Department of Sport Physiology, Faculty of Sport Sciences, Shahid Chamran University of Ahvaz, Ahvaz, Iran.
3. Associate Professor of Sport Physiology, Department of Sport Physiology, Faculty of Sport Sciences, Shahid Chamran University of Ahvaz,
Ahvaz, Iran.
4. Associate Professor of Atherosclerosis Research Center, Department of Cardiovascular, Faculty of Medicine, Ahvaz Jundishapur University of
Medical Sciences, Ahvaz, Iran.

Use your device to scan

and read the article online
Citation Askarinzhad H, Habibi A, Ranjbar R, Adel S M H. [Comparison of the Effects of Two Exercise
Programs of High-intensity Interval Training and Moderate-intensity Continuous Training on Physiological
Function of Heart Patients after Coronary Artery Bypass Graft Surgery (Persian)]. Jundishapur Scientific
Medical Journal. 2023; 22(5):631-650. 10.32592/JSMJ.22.5.631

https://doi.org/10.32592/JSMJ.22.5.631

ABSTRACT
Background and Objectives Exercise-based cardiac rehabilitation (CR) programs
increase physiological function. However, it is not yet clear which feature of exercise is most
effective in improving important physiological performance indicators in heart patients.
Therefore, this study aimed to compare the effects of high-intensity interval training (HIT)
and moderate-intensity continuous training (MCT) on the metabolic equivalent of tasks
(METs), submaximal myocardial oxygen consumption (MVO2submax), and heart rate recovery
(HRR) of heart patients after coronary artery bypass graft (CABG) surgery.
Subjects and Methods Twenty-four post-CABG patients (15 males and 9 females) with a
mean age of 60.75 ± 3.16 years and a mean body mass index (BMI) of 28.40 ± 1.09 kg/m2
were randomly divided into three groups of HIT, MCT, and control group (CG). The training
groups (HIT and MCT) trained for eight weeks, three sessions per week, and 45 min per
session. The research variables (METs, MVO2submax, and HRR) were measured and compared
in two stages before and after eight-weeks of CR programs.
Results After eight weeks of CR programs, patients in both training groups showed a
significant improvement in METs, MVO2submax, and HRR (P<0.05), and the HIT group
showed significantly greater improvement in METs (P=0.001) and HRR (P=0.001)
Received: 30 May 2023
compared to the MCT group. Moreover, the MCT group showed a significantly more
Accepted: 16 Dec 2023 improvement in MVO2submax (P=0.001) than the HIT group. In addition, no cardiovascular
Available Online: 19 Feb 2024 adverse events related to HIT or MCT occurred during the implementation of the study.
Conclusion According to the results of the present study, HIT seems to be more effective
than MCT in improving METs and HRR of post-CABG patients and is safe as well.
Keywords Cardiac Rehabilitation, Continuous Training, Coronary Artery Disease, Interval
Training, Myocardial Infarction

* Corresponding Author:
Abdolhamid Habibi
Address: Department of Sports Physiology, Faculty of Sport Sciences, Shahid Chamran University of Ahvaz, Ahvaz, Iran
Tel: +989161184888
E-Mail: [email protected]

631
 Jundishapur November & December 2023. Vol 22. No 5

Scientific Medical Journal

Extended Abstract
Introduction declaration of Helsinki, and all patients signed a written
consent before entering the research process.

C
oronary artery disease (CAD) is one of the most
common causes of death worldwide, affecting Twenty-four post-CABG patients (15 males and 9
17.5 million people each year and killing 8.76 females) with a mean age of 60.75 ± 3.16 years and a mean
million [1]. Untimely, death from coronary BMI of 28.40 ± 1.09 kg/m2 were randomly divided into
heart disease (CHD) has increased by 28% over the past 20 three groups of HIT, moderate-intensity continuous training
years [2]. (MCT), and control group (CG). The training groups (HIT
and MCT) trained for eight weeks, three sessions per week,
The first recommendation for controlling this illness is and 45 min per session. The research variables (METs,
exercise. Exercise increases exercise capacity in terms of MVO2submax, and HRR) were measured and compared in
VO2peak or METs, and exercise capacity has been two stages before and after eight weeks of CR programs.
suggested as the best predictor of survival in cardiovascular Figure 1 depicts the various stages of this study in a
(CV) patients [3]. Exercise capacity has been shown to be CONSORT flow diagram. This trial study met the criteria in
inversely related to mortality from CV disease [4], and the CONSORT checklist.
exercise reduces cardiac mortality by 15-31% by increasing
Peak oxygen consumption(VO2peak) or metabolic Cardiopulmonary exercise test (CPET), which involved
equivalent of tasks (METs) [5]. Aerobic exercise is running incrementally on a treadmill with a gradual increase
recommended as a non-pharmacological treatment for in treadmill speed and incline, was specifically performed
patients with CAD [6]. based on the Bruce protocol [7,28]. The HIT group training
protocol included 10 minutes of warm-up with 50-70% heart
An important tool for secondary prevention of CV rate reserve (HRR), four four-minutes running on the
diseases is the use of cardiac rehabilitation (CR) programs treadmill with 80-90% HRR, interval with three three-
[5,10]. In general, CR includes training on lifestyle changes, minutes active rest stages, including running on the treadmill
psychological support, and supervised exercise programs with 50-70% HRR, and 10 minutes of cooling with 50-70%
[11]. A recent meta-analysis review shows that exercise- HRR [7,28]. The MCT group training protocol included 10
based CR programs reduce cardiac mortality by 20-26% minutes of warm-up with 50-70% HRR, 25 minutes of
compared to standard medical care [5]. continuous running on the treadmill with 70-80% HRR, and
10 minutes of cooling with 50-70% HRR [7,28].
Despite the fact that exercise has become a central
element in CR programs, the amount, style, repetition Results
(interval), and intensity of exercise that leaves the best
results for heart patients is controversial [15]. In medicine, The mean and standard deviation of the basic
although exercise has often been suggested as an characteristics of patients are displayed in Table 1. The
intervention that is beneficial to health, and moderate- results of the one-way ANOVA test showed no significant
intensity exercise has often been used to treat heart patients, difference between any of the basic characteristics of
the physiological adaptations of high-intensity exercise have patients in the three groups before CR programs (P>0.05),
been less studied [15]. The favorable results of high- except for HRsubmax (P=0.033); therefore, as presented in
intensity interval training (HIT) in reducing CV risk factors Table 1, patients in the three groups were homogeneous in
and CV mortality over the past decade have drawn the terms of basic characteristics.
attention of sports medicine professionals to the use of HIT
in CR programs [18,19]. The HIT includes high-intensity As seen in Table 2, the results of the ANCOVA test
exercise courses (maximum intervals) intervals with passive showed a significant difference between METs, MVO2submax,
or active rest periods of low to moderate intensity (recovery and HRR of patients in the three groups after CR programs
intervals) [20]. (P<0.05). As exhibited in Table 3, paired comparison of
groups using Bonferroni’s post hoc test showed that after
Methods eight weeks of each of the two HIT or MCT procedures,
METs, MVO2submax, and HRR of patients significantly
The present research design is semi-experimental. improved compared to CG (P=0.001) also the results of
Patients with CAD, having developed acute myocardial Bonferroni’s test showed a significant difference between
infarction (AMI) and being treated with coronary artery METs (P=0.001), MVO2submax (P=0.001), and HRR
bypass graft (CABG) surgery only 4-6 months after surgery, (P=0.001) of patients in the HIT and MCT groups, which
were identified and selected. The participants entered the indicates a significant superiority of HIT over MCT in
research process after homogenizing in terms of age, gender, improving METs and HRR of patients, as well as a
body mass index (BMI), body fat percentage, and meeting significant superiority of MCT over HIT in improving
the inclusion criteria, including LVEF=30-40% and clinical patients’ MVO2submax (Table 3). Figures 2, 3, and 4 show
evaluation [25,26]. This research was approved by the Ethics changes in METs, MVO2submax, and HRR of patients in the
Committee of the Medicine Faculty of Ahvaz Jundishapur three groups before and after CR programs.
University of Medical Sciences, complies with the

Askarinzhad H, et al. High-intensity Interval Training and Moderate-intensity Continuous Training in Heart Patients. JSMJ. 2023; 22(5):631-650 632
November & December 2023. Vol 22. No 5 Jundishapur
Scientific Medical Journal
Assessed
Enrollment for eligibility
(n=30)

LVEF>%40 (n=2)
Excluded
LVEF<%30 (n=1)
(n=4)
Far distance (n=1)

Randomized
(n=26)

Allocated to Allocated to Allocated to

HIIT intervention MICT intervention CG group
(n=9) (n=9) (n=8)

Discontinued intervention Discontinued intervention

There was
(knee pain) (unmotivated)
no intervention
(n=1) (n=1)

Analysed Analysed Analysed

(n=8) (n=8) (n=8)
Figure 1. CONSORT flow diagram, showing the results of the patients’ enrollment and randomization

Table 3. Paired comparison of groups after CR programs*

Physiological HIT vs. CG MCT vs. CG HIT vs. MCT
variables HIT CG MD P** MCT CG MD P** HIT MCT MD P**
Exhaustion 9.25 7.44 8.81 7.44 9.25 8.81
1.852 0.001 1.337 0.001 0.515 0.001a
(min) ±0.34 ±0.30 ±0.17 ±0.30 ±0.34 ±0.17
VO2peak 31.13 24.55 29.43 24.55 31.13 29.43
(mL.kg-1.min-1)
6.717 0.001 4.757 0.001 1.960 0.001a
±1.32 ±1.01 ±0.67 ±1.01 ±1.32 ±0.67
METs 8.89 7.01 8.40 7.01 8.89 8.40
1.916 0.001 1.357 0.001 0.559 0.001a
(kcal.kg.hour) ±0.38 ±0.28 ±0.19 ±0.28 ±0.38 ±0.19
HRsubmax 93.25 94.50 89.25 94.50 93.25 89.25
-3.083 0.001 -6.908 0.001 3.825 0.001a
(bpm) ±1.58 ±2.20 ±1.58 ±2.20 ±1.58 ±1.58
SBPsubmax 146.25 153.75 142.50 153.75 146.25 142.50
-5.767 0.012 -11.250 0.001 5.483 0.017a
(mmHg) ±5.17 ±5.17 ±4.62 ±5.17 ±5.17 ±4.62
MVO2submax 13643.12 14532.50 - 12718.12 14532.50 - 13643.12 12718.12
0.001 0.001 1040.895 0.001a
(bpm.mmHg) ±675.63 ±674.94 1067.675 ±468.64 ±674.94 2108.569 ±675.63 ±468.64
HRpeak 111.87 110.62 110.87 110.62 111.87 110.87
0.921 0.322 0.579 0.907 0.343 0.999
(bpm) ±3.79 ±4.80 ±5.81 ±4.80 ±3.79 ±5.81
HR1 96.62 101.12 97.62 101.12 96.62 97.62
-4.759 0.001 -2.852 0.007 -1.907 0.095
(bpm) ±2.87 ±4.08 ±5.70 ±4.08 ±2.87 ±5.70
HRR 15.25 9.50 13.25 9.50 15.25 13.25
5.685 0.001 3.620 0.001 2.065 0.001a
(bpm) ±1.28 ±1.19 ±1.38 ±1.19 ±1.28 ±1.38
LVEF 36.00 34.87 35.62 34.87 36.00 35.62
0.630 0.397 0.503 0.673 0.128 0.999
(%) ±3.11 ±3.44 ±3.33 ±3.44 ±3.11 ±3.33
LDL-c 123.87 124.12 124.00 124.12 123.87 124.00
-0.729 0.341 -0.963 0.123 0.234 0.999
(mg/dl) ±10.27 ±9.92 ±10.01 ±9.92 ±10.27 ±10.01
*Values are presented as mean ± standard deviation
**Resulted from Bonferroni’s post hoc test
a
HIT vs. MCT (P<0.05).
vs., versus; MD, mean difference

Askarinzhad H, et al. High-intensity Interval Training and Moderate-intensity Continuous Training in Heart Patients. JSMJ. 2023; 22(5):631-650
633
 Jundishapur November & December 2023. Vol 22. No 5

Scientific Medical Journal

Figure 2. METs changes in the three groups before and after CR programs

Figure 3. MVO2submax changes in the three groups before and after CR programs

Figure 4. HRR changes in the three groups before and after CR programs

Askarinzhad H, et al. High-intensity Interval Training and Moderate-intensity Continuous Training in Heart Patients. JSMJ. 2023; 22(5):631-650 634
November & December 2023. Vol 22. No 5 Jundishapur
Scientific Medical Journal
Conclusion
The results of the present study showed that the use of
HIT in the CR programs of post-CABG patients in a
controlled manner and with the method applied in this study
caused no adverse events and compared to the conventional
MCT, it caused further improvement in some physiological
functional indicators including METs and HRR in these
patients. Furthermore, because exercise capacity (METs) is
known to be the best predictor of survival in heart patients
and is inversely related to all causes of mortality in these
patients, as well as due to the strong correlation of HRR with
heart mortality, the choice of CR exercise programs that
results in the greatest improvement in METs and HRR is
important for these patients.

Ethical Considerations
Compliance with ethical guidelines
This research was approved by the Research Ethics
Committee of Jundishapur University of Medical
Sciences, Ahvaz. All patients signed a written consent
before entering the research process.
Funding
This research was done without financial support and
its costs were borne by the researcher.
Authors contributions
All authors participated in all stages of the research
and writing of the article.
Conflicts of interest
This article has no conflict of interest.
Acknowledgements
Thank you to the Research Vice-Chancellors of
Shahid Chamran University, Faculty of Medicine of
Jundishapur University of Medical Sciences and Imam
Khomeini Hospital of Ahvaz. Also, thanks to the
members of the cardiology department and the staff of the
Cardiac Rehabilitation Center of Imam Khomeini
Hospital who cooperated in all stages of the research.

Askarinzhad H, et al. High-intensity Interval Training and Moderate-intensity Continuous Training in Heart Patients. JSMJ. 2023; 22(5):631-650
635
 ‫مجله علمی پزشکی‬ ‫آبان و آذر ‪ .1402‬دوره ‪ .22‬شماره ‪5‬‬

‫جنــدی شــاپور‬

‫مقاله پژوهشی‬

‫مقایسهی اثر دو برنامهی تمرین ورزشی تناوبی با شدت باال و تمرین ورزشی تداومی با شدت‬
‫متوسط بر عملکرد فیزیولوژیکی بیماران قلبی بعد از جراحی پیوند بایپس شریان کرونری‬
‫عادل‪4‬‬ ‫رنجبر‪3‬‬ ‫حبیبی‪2‬‬
‫‪ ،‬سید محمد حسن‬ ‫‪ ،‬روح اهلل‬ ‫حسین عسکری نژاد‪* ،1‬عبدالحمید‬

‫‪ .1‬کارشناس ارشد فیزیولوژی ورزشی‪ ،‬گروه فیزیولوژی ورزشی‪ ،‬دانشکدهی علوم ورزشی‪ ،‬دانشگاه شهید چمران اهواز‪ ،‬اهواز‪ ،‬ایران‪.‬‬
‫‪ .2‬استاد گروه فیزیولوژی ورزشی‪ ،‬گروه فیزیولوژی ورزشی‪ ،‬دانشکدهی علوم ورزشی‪ ،‬دانشگاه شهید چمران اهواز‪ ،‬اهواز‪ ،‬ایران‪.‬‬
‫‪ .3‬دانشیار گروه فیزیولوژی ورزشی‪ ،‬گروه فیزیولوژی ورزشی‪ ،‬دانشکدهی علوم ورزشی‪ ،‬دانشگاه شهید چمران اهواز‪ ،‬اهواز‪ ،‬ایران‪.‬‬
‫‪ .4‬دانشیار گروه مرکز تحقیقات آترواسکلروز‪ ،‬گروه قلب و عروق‪ ،‬دانشکدهی پزشکی‪ ،‬دانشگاه علوم پزشکی جندیشاپور اهواز‪ ،‬اهواز‪ ،‬ایران‪.‬‬

‫‪Use your device to scan‬‬

‫‪and read the article online‬‬ ‫‪Citation Askarinzhad H, Habibi A, Ranjbar R, Adel S M H. [Comparison of the Effects of Two Exercise Programs of‬‬
‫‪High-intensity Interval Training and Moderate-intensity Continuous Training on Physiological Function of Heart‬‬
‫;‪Patients after Coronary Artery Bypass Graft Surgery (Persian)]. Jundishapur Scientific Medical Journal. 2023‬‬
‫‪22(5):631-650. 10.32592/JSMJ.22.5.631‬‬

‫‪https://doi.org/10.32592/JSMJ.22.5.631‬‬

‫زمینه و هدف برنامههای ورزشی بازتوانی قلبی (‪ )CR‬باعث افزایش عملکرد فیزیولوژیکی میشوند‪ .‬بااینحال‪ ،‬هنوز مشخص نیست کدام‬
‫ویژگی فعالیت ورزشی برای بهبود شاخصهای مهم عملکردی فیزیولوژیک بیماران قلبی مؤثرتر است‪ .‬بنابراین‪ ،‬هدف این مطالعه مقایسهی‬
‫تأثیر تمرین تناوبی با شدت باال (‪ )HIT‬و تمرین تداومی با شدت متوسط (‪ )MCT‬بر معادل سوختوسازی (‪ ،)METs‬تقاضای اکسیژن میوکارد‬
‫زیربیشینه (‪ )MVO2submax‬و ضربان قلب بازیافت (‪ )HRR‬بیماران قلبی بعد از جراحی پیوند بایپس شریان کرونری (‪ )CABG‬بود‪.‬‬
‫روش بررسی ‪ 24‬بیمار ‪ 15( post-CABG‬مرد و ‪ 9‬زن) با میانگین سنی ‪ 60/75 ± 3/16‬سال و میانگین شاخص تودهی بدن (‪1/09 )BMI‬‬
‫‪ 28/40 ±‬کیلوگرم بر مترمربع بهطور تصادفی‪ ،‬به سه گروه ‪ MCT ،HIT‬و گروه کنترل (‪ )CG‬تقسیم شدند‪ .‬گروههای تمرین (‪ HIT‬و ‪ )MCT‬به‬
‫مدت هشت هفته‪ ،‬هفتهای سه جلسه و جلسهای ‪ 45‬دقیقه ورزش کردند‪ .‬متغیرهای تحقیق (‪ MVO2submax ،METs‬و ‪ )HRR‬در دو مرحله‬
‫قبل و بعد از هشت هفته برنامههای ‪ CR‬اندازهگیری و مقایسه شدند‪.‬‬
‫یافته ها بعد از هشت هفته برنامههای ‪ ،CR‬بیماران دو گروه تمرین بهبود معنیداری در ‪ MVO2submax ،METs‬و ‪ HRR‬نشان دادند (‪)P<0/05‬‬
‫و گروه ‪ HIT‬در مقایسه با گروه ‪ MCT‬بهطور قابل توجهی بهبود بیشتری در ‪ )P=0/001( METs‬و ‪ )P=0/001( HRR‬نشان داد‪ .‬بهعالوه‪ ،‬گروه‬
‫‪ MCT‬در مقایسه با گروه ‪ HIT‬بهطور قابل توجهی بهبود بیشتری در ‪ )P=0/001( MVO2submax‬نشان داد‪ .‬همچنین‪ ،‬طی انجام مطالعه‪،‬‬
‫هیچ حوادث ناگوار قلبیعروقی مرتبط با ‪ HIT‬یا ‪ MCT‬رخ نداد‪.‬‬
‫نتیجه گیری با توجه به نتایج مطالعهی حاضر‪ ،‬به نظر میرسد که ‪ HIT‬نسبت به ‪ MCT‬برای بهبود ‪ METs‬و ‪ HRR‬بیماران ‪ post-CABG‬مؤثرتر‬ ‫تاریخ دریافت‪ 09:‬خرداد ‪1402‬‬
‫و همچنین‪ ،‬ایمن است‪.‬‬ ‫تاریخ پذیرش‪ 25 :‬آذر ‪1402‬‬
‫کلیدواژ ه ها تمرین تناوبی‪ ،‬تمرین تداومی‪ ،‬بیماری شریان کرونری‪ ،‬انفارکتوس میوکارد‪ ،‬بازتوانی قلبی‬ ‫تاریخ انتشار‪ 30 :‬دی ‪1402‬‬

‫نویسنده مسئول‪:‬‬
‫عبدالحمید حبیبی‬
‫نشانی‪ :‬اهواز‪ ،‬دانشگاه شهید چمران اهواز‪ ،‬دانشکدهی علوم ورزشی‪ ،‬گروه فیزیولوژی ورزشی‪.‬‬
‫تلفن‪09161184888 :‬‬
‫رایانامه‪[email protected] :‬‬

‫حسین عسکری نژاد و همکاران‪ .‬تمرین تناوبی با شدت باال و تمرین تداومی با شدت متوسط در بیماران قلبی‬
‫‪636‬‬
 ‫مجله علمی پزشکی‬
‫آبان و آذر ‪ .1402‬دوره ‪ .22‬شماره ‪5‬‬
‫جنــدی شــاپور‬
‫سالمتی سودمند است‪ ،‬مطرح شده است و اغلب‪ ،‬شدت متوسط فعالیت‬ ‫مقدمه‬
‫ورزشی برای درمان بیماران قلبی به کار گرفته شده است و سازگاریهای‬
‫فیزیولوژیکی فعالیت ورزشی با شدت باال کمتر بررسی شده است [‪.]15‬‬ ‫بیماری شریان کرونری (‪ )CAD‬یکی از علل شایع مرگومیر در سراسر‬
‫شدت فعالیت ورزشی با میزان بهبود ظرفیت ورزشی بیماران قلبی و‬ ‫جهان است که هرساله ‪17/5‬میلیون نفر را تحت تأثیر قرار میدهد و‬
‫همچنین‪ ،‬خطر عوارض جانبی در حین فعالیت ورزشی ارتباط مستقیمی‬ ‫‪8/76‬میلیون نفر را به کام مرگ میکشد [‪ .]1‬بیماری کرونری قلب (‪)CHD‬‬
‫دارد [‪.]17 ,16‬‬ ‫علت یکی از هر چهار مرگومیر در سراسر جهان است که در مقایسه با‬
‫‪ 20‬سال قبل که علت یکی از هر پنج مرگومیر بود‪ ،‬افزایش یافته است‬
‫نتایج مطلوب تمرین تناوبی با شدت باال (‪ )HIT‬در کاهش عوامل خطر‬
‫[‪ .]2‬طی ‪ 20‬سال گذشته‪ ،‬مرگ زودرس ناشی از ‪ 28 ،CHD‬درصد افزایش‬
‫‪ CV‬و مرگومیر قلبیعروقی طی دههی گذشته‪ ،‬توجه متخصصان طب‬
‫یافته است [‪ .]2‬اولین توصیه برای کنترل این بیماری فعالیت ورزشی است‪.‬‬
‫ورزش را برای استفاده از تمرینات ‪ HIT‬در برنامههای ‪ CR‬جلب کرده است‬
‫فعالیت ورزشی ظرفیت ورزشی برحسب ‪ VO2peak‬یا ‪ METs‬را افزایش‬
‫[‪ HIT .]19 ,18‬شامل دورههای فعالیت ورزشی با شدت باال (تناوبهای‬
‫میدهد و ظرفیت ورزشی بهترین پیشگوییکنندهی بقا در بیمارن قلبی‬
‫بیشینه) و متناوب با دورههای استراحت غیرفعال یا فعال با شدت کم تا‬
‫عروقی (‪ )CV‬مطرح شده است [‪.]3‬‬
‫متوسط (تناوبهای ریکاوری) است [‪ HIT .]20‬اغلب در فعالیتهای‬
‫ورزشی استفاده میشود و آثار سودمند آن بر سیستم قلبیتنفسی و عضالت‬ ‫نشان داده شده است که ظرفیت ورزشی رابطهی معکوسی با مرگومیر‬
‫اسکلتی‪ ،‬دانشمندان را برای آزمودن کاربرد بالینی آن در برنامههای ‪CR‬‬ ‫ناشی از بیماریهای قلبیعروقی دارد [‪ ]4‬و فعالیت ورزشی از طریق‬
‫بیماران ‪ CV‬هدایت کرده است [‪ .]21‬طی سالهای اخیر‪ ،‬هدف مطالعات‬ ‫افزایش ‪ VO2peak‬یا ‪ METs‬مرگومیر قلبی را ‪ 15‬تا ‪ 31‬درصد کاهش‬
‫مروری ارزیابی سازگاریهای قلب و سطح آمادگی هوازی بیماران ‪CV‬‬ ‫میدهد [‪ .]5‬ورزش هوازی بهعنوان درمانی غیردارویی برای بیماران مبتال‬
‫ناشی از ‪ HIT‬در مقایسه با تمرین تداومی با شدت متوسط (‪ )MCT‬رایج‬ ‫به ‪ CAD‬توصیه شده است [‪ .]6‬توافقی روبهرشد وجود دارد که فعالیت‬
‫بوده است‪.‬‬ ‫ورزشی آثار سودمندی روی بیماران ‪ ،CV‬حتی آنهایی که به اختالل شدید‬
‫عملکرد قلبی مبتال هستند‪ ،‬دارد و عدم فعالیت بدنی شدت نارسایی قلبی‬
‫در بررسی فراتحلیلی هانان و همکاران ‪ 70 ،]14[ 2018‬مطالعه شامل‬
‫(‪ )HF‬را تسریع میکند [‪ .]7‬عالقهی فزایندهای برای توسعهی درمانهای‬
‫‪ 953‬شرکتکننده (‪ 465‬بیمار در گروه ‪ ،HIT‬و ‪ 488‬بیمار در گروه ‪)MCT‬‬
‫غیردارویی که قادر به بهبود عملکرد قلب و عروق و کاهش خطر مرگومیر‬
‫تجزیهوتحلیل شدند‪ .‬آزمودنیهای این مطالعات شامل چهار گروه بیماران‬
‫بیماران مبتال به ‪ CAD‬هستند‪ ،‬وجود دارد [‪.]9 ,8‬‬
‫مبتال به بیماری شریان کرونری‪ ،‬انفارکتوس میوکارد‪ ،‬مداخلهی زیرپوستی‬
‫کرونری و پیوند بایپس شریان کرونری بودند‪ .‬نتایج این مطالعه نشان داد‬ ‫ابزاری مهم برای پیشگیری ثانویه از بیماریهای قلبیعروقی استفاده از‬
‫که ‪ HIT‬در مقایسه با ‪ MCT‬ظرفیت ورزشی بیماران قلبی را بهطور درخور‬ ‫برنامههای بازتوانی قلبی (‪ )CR‬است [‪ .]10 ,5‬بهطور کلی‪ CR ،‬شامل‬
‫توجهی بیشتر بهبود داد [‪ .]14‬بهعالوه‪ ،‬در هیچیک از مطالعات‪ ،‬در حین‬ ‫آموزش تغییر سبک زندگی‪ ،‬حمایت روانی و برنامههای ورزشی نظارتشده‬
‫فعالیت ورزشی‪ ،‬هیچ مرگومیر یا حوادث قلبی که نیاز به بستری شدن در‬ ‫است [‪ .]11‬هدف از این برنامههای ورزشی نظارتشده بهعنوان بخشی از‬
‫بیمارستان باشد‪ ،‬رخ نداد [‪ .]14‬این موضوع میتواند منعکسکنندهی ایمنی‬ ‫برنامههای ‪ CR‬بیماران قلبی در مطالعات گذشته‪ ،‬افزایش آمادگی هوازی‪،‬‬
‫استفاده از این دو پروتکل تمرینی در برنامههای ‪ CR‬بیماران قلبی باشد‪.‬‬ ‫قدرت و استقامت عضالنی و انعطافپذیری بیماران ‪ CV‬بوده است [‪,12‬‬
‫در مطالعهی کیم و همکاران ‪ ،]7[ 2015‬تأثیر شش هفته استفاده از‬ ‫‪ .]13‬بررسی فراتحلیلی اخیر نشان میدهد برنامههای ورزشی ‪ CR‬در‬
‫تمرینات ‪ HIT‬و ‪ MCT‬در برنامههای ‪ CR‬بر بازتوانی بیماران مبتال به‬ ‫مقایسه با مراقبتهای پزشکی استاندارد‪ ،‬مرگومیر قلبی را ‪ 20‬تا ‪ 26‬درصد‬
‫انفارکتوس حاد میوکارد (‪ )AMI‬که مداخلهی زیرپوستی کرونری (‪)PCI‬‬ ‫کاهش میدهد [‪ .]5‬تجویز برنامههای ورزشی ‪ CR‬که بتواند ‪ VO2peak‬یا‬
‫همراه با جایگذاری استنت دارویی (‪ )DES‬انجام داده بودند‪ ،‬بررسی و‬ ‫‪ METs‬بیماران ‪ CV‬را تا بیشترین حد افزایش دهد‪ ،‬میتواند تأثیر بیشتری‬
‫مقایسه شد‪ .‬نتایج این مطالعه نشان داد که شش هفته ‪ HIT‬یا ‪ MCT‬بهطور‬ ‫در کاهش همهی علل مرگومیر ناشی از بیماریهای قلبیعروقی داشته‬
‫معنیداری‪ ،‬ظرفیت ورزشی برحسب ‪ ،VO2peak‬ضربان قلب بازیافت‪،‬‬ ‫باشد [‪ .]14‬بنابراین‪ ،‬ضرورت دارد فعالیتهای ورزشی ایمن و مؤثرتر برای‬
‫سطوح سرمی ‪ LDL cholesterol‬و پروتئین واکنشی ‪ C‬با حساسیت باالی‬ ‫افزایش ‪ METs‬بیماران مبتال به ‪ CAD‬شناسایی شوند و در برنامههای ‪CR‬‬

‫(‪ )hs-CRP‬بیماران ‪ PCI‬همراه با جایگذاری ‪ DES‬را بهبود بخشید [‪ .]7‬بین‬ ‫آنها به کار روند‪.‬‬
‫دو گروه ‪ HIT‬و ‪ MCT‬تنها در متغیر ظرفیت ورزشی تفاوت قابل توجه بود‪.‬‬ ‫با وجود این واقعیت که فعالیت ورزشی به عنصری مرکزی در برنامههای‬
‫بهبود ‪ VO2peak‬در گروه ‪ 22/16( HIT‬درصد) نسبت به بهبود ‪VO2peak‬‬ ‫‪ CR‬تبدیل شده است‪ ،‬مقدار‪ ،‬سبک‪ ،‬تکرار (تناوب) و شدت آن فعالیت‬
‫در گروه ‪ 8/48( MCT‬درصد) بهطور شایستهی توجهی بیشتر بود [‪.]7‬‬ ‫ورزشی که بهترین نتایج را برای بیماران قلبی باقی میگذارد‪ ،‬بحثبرانگیز‬
‫اطالعات کمی دربارهی آثار قطعی و ایمنی ‪ HIT‬برای استفاده در‬ ‫است [‪ .]15‬در پزشکی بهطور مکرر‪ ،‬فعالیت ورزشی مداخلهای که برای‬

‫حسین عسکری نژاد و همکاران‪ .‬تمرین تناوبی با شدت باال و تمرین تداومی با شدت متوسط در بیماران قلبی‬
‫‪637‬‬
 ‫مجله علمی پزشکی‬ ‫آبان و آذر ‪ .1402‬دوره ‪ .22‬شماره ‪5‬‬

‫جنــدی شــاپور‬
‫کنند‪ .‬قبل از انجام تست و تمرین ورزشی‪ ،‬همهی بیماران در یک جلسه‬ ‫برنامههای ‪ CR‬بیماران مبتال به بیماری شریان کرونری که دچار‬
‫ی آشناسازی (راه رفتن و دویدن روی تردمیل) با نحوهی انجام تست و‬ ‫انفارکتوس حاد میوکارد شدهاند و با جراحی پیوند بایپس شریان کرونری‬
‫تمرین ورزشی آشنا شدند‪ 48 .‬تا ‪ 72‬ساعت قبل از شروع تمرینات ورزشی‪،‬‬ ‫(‪ )CABG‬درمان شدهاند‪ ،‬وجود دارد‪ .‬اغلب مطالعات گذشته ‪ HIT‬را مؤثرتر‬
‫اندازهگیریهای پایه (اولیه) با تست ورزش قلبیریوی (‪ )CPET‬بهمنظور‬ ‫از ‪ MCT‬در بهبود ظرفیت ورزشی بیماران مبتال به ‪ CHD‬یافتهاند [‪-22‬‬
‫اندازهگیری متغیرهای وابسته انجام شد‪ .‬سپس‪ ،‬گروههای تمرین (‪ HIT‬و‬ ‫‪ .]24‬اما با توجه به اینکه بیشتر مطالعات انجامشده دارای گروههای بیمار‬
‫‪ )MCT‬به مدت هشت هفته‪ ،‬هفتهای سه جلسه و جلسهای ‪ 45‬دقیقه‬ ‫ناهمگون مبتال به بیماریهای قلبیعروقی بودند‪ ،‬این سؤال برای محقق‬
‫ورزش کردند‪ 48 .‬تا ‪ 72‬ساعت بعد از آخرین جلسهی تمرینات‪،‬‬ ‫به وجود آمد که آیا استفاده از ‪ HIT‬در برنامههای ‪ CR‬بهطور خاص برای‬
‫اندازهگیریهای پیگیری بهمنظور اندازهگیری مجدد متغیرهای وابسته‬ ‫بهبود بیماران مبتال به ‪ CAD‬که دچار ‪ AMI‬شدهاند و با جراحی ‪CABG‬‬
‫شامل ‪ MVO2submax ،METs‬و ‪ HRR‬و همچنین‪ ،‬بررسی تغییرات در‬ ‫درمان شدهاند و تنها چهار تا شش ماه از جراحی آنها میگذرد و کسر‬
‫متغیرهای مذکور ناشی از مداخالت ورزشی‪ ،‬انجام شد [‪ .]27‬شکل ‪1‬‬ ‫تزریقی بطن چپ (‪ 30 )LVEF‬تا ‪ 40‬درصد دارند‪ ،‬مؤثر و ایمن است‪.‬‬
‫مراحل مختلف این مطالعه را در نمودار جریان ‪ CONSORT‬نشان میدهد‪.‬‬ ‫همچنین‪ ،‬آیا استفاده از ‪ HIT‬در مقایسه با ‪ MCT‬رایج در برنامههای ‪،CR‬‬
‫این مطالعهی آزمایشی مطابق با معیارهای چکلیست ‪ CONSORT‬است‪.‬‬ ‫در بهبود معادل سوختوسازی (‪ ،)METs‬تقاضای اکسیژن میوکارد‬
‫زیربیشینه (‪ )MVO2submax‬و ضربان قلب بازیافت (‪ )HRR‬این بیماران‬
‫تست ورزش قلبیریوی شامل دویدن روی تردمیل بهطور فزاینده با‬
‫برتری دارد‪.‬‬
‫افزایش تدریجی سرعت و شیب تردمیل و مشخصا بر اساس پروتکل‬
‫بروس انجام شد [‪ .]28 ,7‬پروتکل تمرین گروه ‪ HIT‬شامل ‪ 10‬دقیقه گرم‬ ‫روش بررسی‬
‫کردن با ‪ 50‬تا ‪ 70‬درصد ضربان قلب ذخیره (‪ ،)HRR‬چهار تناوب‬
‫چهاردقیقهای دویدن روی تردمیل با ‪ 80‬تا ‪ 90‬درصد ‪ ،HRR‬متناوب با سه‬ ‫طرح تحقیق حاضر نیمهتجربی است‪ .‬ابتدا‪ ،‬هماهنگیهای الزم بین‬
‫مرحله استراحت فعال سهدقیقهای شامل دویدن روی تردمیل با ‪ 50‬تا ‪70‬‬ ‫دانشکدهی علوم ورزشی دانشگاه شهید چمران‪ ،‬دانشکدهی علوم پزشکی‬
‫درصد ‪ HRR‬و ‪ 10‬دقیقه سرد کردن با ‪ 50‬تا ‪ 70‬درصد ‪ HRR‬بود [‪.]28 ,7‬‬ ‫دانشگاه جندیشاپور‪ ،‬بیمارستان امام خمینی و گروه قلب و عروق و مرکز‬
‫پروتکل تمرین گروه ‪ MCT‬شامل ‪ 10‬دقیقه گرم کردن با ‪ 50‬تا ‪ 70‬درصد‬ ‫‪ CR‬بیمارستان انجام شد‪ .‬بعد از بررسی پروندهها‪ ،‬بیماران مبتال به ‪CAD‬‬

‫‪ 25 ،HRR‬دقیقه دویدن تداومی روی تردمیل با ‪ 70‬تا ‪ 80‬درصد ‪ HRR‬و‬ ‫که دچار ‪ AMI‬شده بودند و با جراحی ‪ CABG‬درمان شده بودند و تنها چهار‬
‫‪ 10‬دقیقه سرد کردن با ‪ 50‬تا ‪ 70‬درصد ‪ HRR‬بود [‪.]28 ,7‬‬ ‫تا شش ماه از جراحی آنها میگذشت‪ ،‬شناسایی و انتخاب شدند و بعد از‬
‫همگن شدن از نظر سن‪ ،‬جنس‪ ،‬شاخص تودهی بدن (‪ ،)BMI‬درصد چربی‬
‫بیماران گروه کنترل طی هشت هفته برنامههای ‪ CR‬هیچگونه تمرین‬
‫بدن (‪ )BF‬و دارا بودن معیارهای ورود‪ ،‬از جمله ‪ LVEF=30-40%‬و ارزیابی‬
‫ورزشی انجام ندادند و زندگی عادی و روزمرهی خود را داشتند‪ .‬اگرچه‬
‫بالینی‪ ،‬وارد فرایند تحقیق شدند [‪ .]26 ,25‬این تحقیق مطابق با بیانیهی‬
‫مجموع زمان فعالیت ورزشی دو گروه ‪ HIT‬و ‪ MCT‬در هر جلسهی تمرین‬
‫هلسینکی در کمیتهی اخالق در پژوهش دانشکدهی علوم پزشکی دانشگاه‬
‫برابر بود (‪ 45‬دقیقه)‪ ،‬بهعلت تفاوت در سبک و شدت ‪ HIT‬و ‪ ،MCT‬دو‬
‫جندیشاپور اهواز تأیید شد و همهی بیماران قبل از ورود به فرایند تحقیق‪،‬‬
‫پروتکل تمرین از نظر اکسیژن مصرفی و کالری مصرفی همحجم شدند‬
‫رضایتنامهی کتبی امضا کردند‪.‬‬
‫[‪ .]7‬شدت ‪ HIT‬و ‪ MCT‬بر اساس درصدی از ضربان قلب اوج (‪)HRpeak‬‬
‫بهدستآمده توسط الکتروکاردیوگراف (‪ )ECG‬دهاشتقاقه از هر بیمار طی‬ ‫در مجموع‪ 30 ،‬بیمار وارد فرایند تحقیق شدند و برای واجد شرایط بودن‪،‬‬
‫تست ورزش پایه و مشخصا تعیین ضربان قلب هدف (‪ )THR‬بر اساس‬ ‫ارزیابی شدند‪ .‬در آغاز‪ ،‬از همهی بیماران اکوکاردیوگرافی به عمل آمد و‬
‫درصدی از ضربان قلب ذخیره (‪ )HRR‬و با استفاده از معادلهی کاروونن‬ ‫بعد از مشخص شدن کسر تزریقی بطن چپشان‪ ،‬بیمارانی که ‪ LVEF‬آنها‬
‫(‪ )HRR=HRpeak-RHR & THR=HRR%+RHR‬تعیین شد [‪.]29 ,28 ,7‬‬ ‫‪ 30‬تا ‪ 40‬درصد بود‪ ،‬بهطور هدفمند‪ ،‬انتخاب شدند‪ .‬در این مرحله‪ ،‬سه‬
‫بهعلت وجود رابطهی خطی بین ضربان قلب (‪ )HR‬و اکسیژن مصرفی‬ ‫بیمار از فرایند تحقیق خارج شدند (دو بیمار بهعلت داشتن ‪ LVEF‬بیشتر از‬
‫(‪ )VO2‬در حین فعالیت ورزشی فزاینده‪ ،‬معموال برای ارزیابی شدت فعالیت‬ ‫‪ 40‬درصد و یک بیمار بهعلت داشتن ‪ LVEF‬کمتر از ‪ 30‬درصد)‪ .‬همچنین‪،‬‬
‫ورزشی و تجویز نسخههای ورزشی مناسب برای بیماران قلبی از شاخص‬ ‫یک بیمار بهعلت دوری مسافت‪ ،‬از مطالعه خارج شد‪ 26 .‬بیمار بهطور‬
‫ضربان قلب استفاده میشود [‪ .]30‬چون ممکن بود برخی بیماران بهعلت‬ ‫تصادفی ساده با قرعهکشی به سه گروه ‪ MCT ،HIT‬و گروه کنترل (‪)CG‬‬
‫اختالل عملکرد قلب دچار آریتمی (بینظمی ضربان قلب) باشند یا بهعلت‬ ‫تقسیم شدند‪ .‬در طول مداخالت ورزشی‪ ،‬دو بیمار فرایند تحقیق را ترک‬
‫مصرف داروهای مسدد گیرندههای بتاآدرنرژیک (‪ ،)β-blockers‬ضربان‬ ‫کردند (یک بیمار از گروه ‪ HIT‬بهعلت درد زانو و یک بیمار از گروه ‪MCT‬‬
‫قلب واقعی آنها مشخص نباشد‪ ،‬شدت فعالیت ورزشی با شاخص میزان‬ ‫بهعلت نداشتن انگیزه)‪ .‬بنابراین‪ 24 ،‬بیمار ‪ 15( post-CABG‬مرد و ‪ 9‬زن)‬
‫درک فشار (‪ )RPE‬نیز کنترل میشد [‪ .]32 ,31 ,27‬در برنامههای ‪،CR‬‬ ‫با میانگین سنی ‪ 60/75 ± 3/16‬سال و میانگین شاخص تودهی بدن‬
‫معموال ‪ RPE‬بهعنوان شاخص اصلی یا کمکی برای کنترل شدت فعالیت‬ ‫‪ 28/40 ± 1/09‬کیلوگرم بر مترمربع موفق شدند فرایند تحقیق را کامل‬

‫حسین عسکری نژاد و همکاران‪ .‬تمرین تناوبی با شدت باال و تمرین تداومی با شدت متوسط در بیماران قلبی‬
‫‪638‬‬
 ‫مجله علمی پزشکی‬
‫آبان و آذر ‪ .1402‬دوره ‪ .22‬شماره ‪5‬‬
‫جنــدی شــاپور‬
‫بهمنظور رعایت اصل اضافهبار تدریجی‪ ،‬تمرین گروه ‪ MCT‬در جلسهی‬ ‫ورزشی بیماران قلبی به کار میرود [‪ .]34-32‬گروه ‪ HIT‬برای به دست‬
‫اول با ‪ 70‬درصد ‪ HRR‬شروع شد و هر چهار جلسه‪ ،‬دو درصد به شدت‬ ‫آوردن سازگاری نسبی با تمرینات با شدت باال‪ ،‬در هفتهی اول مداخله‬
‫تمرین اضافه میشد‪ .‬بهطوری که گروه ‪ MCT‬در جلسات ‪ 1‬تا ‪ 4‬با ‪70‬‬ ‫(معادل سه جلسه تمرین)‪ ،‬به سبک گروه ‪ MCT‬تمرین کردند [‪ .]7‬طی‬
‫درصد ‪ ،HRR‬در جلسات ‪ 5‬تا ‪ 8‬با ‪ 72‬درصد ‪ ،HRR‬در جلسات ‪ 9‬تا ‪ 12‬با‬ ‫هشت هفته مداخالت ورزشی‪ ،‬شدت فعالیت ورزشی دو گروه تمرین با‬
‫‪ 74‬درصد ‪ ،HRR‬در جلسات ‪ 13‬تا ‪ 16‬با ‪ 76‬درصد ‪ ،HRR‬در جلسات ‪17‬‬ ‫رعایت اصل اضافهبار تدریجی‪ ،‬بهطور تدریجی‪ ،‬افزایش مییافت‪ .‬بهمنظور‬
‫تا ‪ 20‬با ‪ 78‬درصد ‪ HRR‬و در جلسات ‪ 21‬تا ‪ 24‬با ‪ 80‬درصد ‪ HRR‬تمرین‬ ‫رعایت اصل اضافهبار تدریجی‪ ،‬تناوبهای تمرینی با شدت باالی گروه‬
‫کردند‪ .‬در دو گروه ‪ HIT‬و ‪ MCT‬در ‪ 10‬دقیقهی ابتدای پروتکل (گرم‬ ‫‪ HIT‬از هفتهی دوم (جلسهی چهارم) با ‪ 80‬درصد ‪ HRR‬شروع و هر هفته‬
‫کردن)‪ ،‬شدت تمرین با ‪ 50‬درصد ‪ HRR‬شروع میشد و بهتدریج‪ ،‬به ‪70‬‬ ‫(هر سه جلسه)‪ ،‬دو درصد به شدت تمرین اضافه میشد‪ .‬بهطوری که گروه‬
‫درصد ‪ HRR‬افزایش مییافت و در ‪ 10‬دقیقهی انتهای پروتکل (سرد‬ ‫‪ HIT‬در هفتهی دوم (جلسات ‪ 4‬تا ‪ )6‬با ‪ 80‬درصد ‪ ،HRR‬در هفتهی سوم‬
‫کردن)‪ ،‬شدت تمرین با ‪ 70‬درصد ‪ HRR‬شروع میشد و بهتدریج‪ ،‬به ‪50‬‬ ‫(جلسات ‪ 7‬تا ‪ )9‬با ‪ 82‬درصد ‪ ،HRR‬در هفتهی چهارم (جلسات ‪ 10‬تا ‪)12‬‬
‫درصد ‪ HRR‬کاهش مییافت‪.‬‬ ‫با ‪ 84‬درصد ‪ ،HRR‬در هفتهی پنجم (جلسات ‪ 13‬تا ‪ )15‬با ‪ 86‬درصد ‪،HRR‬‬
‫‪ METs‬بیماران با تقسیم کردن ‪( VO2peak‬بهدستآمده توسط معادلهی‬ ‫در هفتهی ششم (جلسات ‪ 16‬تا ‪ )18‬با ‪ 88‬درصد ‪ HRR‬و در هفتههای‬
‫فوستر و همکاران ‪ ]35[ 1984‬بر اساس زمان رسیدن به واماندگی طی‬ ‫هفتم و هشتم (جلسات ‪ 19‬تا ‪ )24‬با ‪ 90‬درصد ‪ HRR‬تمرین کردند‪ .‬شدت‬
‫‪ )CPET‬بر عدد ‪ 3/5‬محاسبه شد (‪.]36[ )METs=VO2peak/3.5‬‬ ‫تناوبهای ریکاوری این گروه (‪ )HIT‬در سراسر دورهی تمرین متناسب با‬
‫‪ MVO2submax‬بیماران با ضرب کردن ‪( HR‬ثبتشده توسط ‪ )ECG‬در‬ ‫وضعیت خستگی بیمار در محدودهی ‪ 50‬تا ‪ 70‬درصد ‪ HRR‬حفظ میشد‪.‬‬

‫‪Assessed‬‬
‫‪Enrollment‬‬ ‫‪for eligibility‬‬
‫)‪(n=30‬‬

‫)‪LVEF>%40 (n=2‬‬
‫‪Excluded‬‬
‫)‪LVEF<%30 (n=1‬‬
‫)‪(n=4‬‬
‫)‪Far distance (n=1‬‬

‫‪Randomized‬‬
‫)‪(n=26‬‬

‫‪Allocated to‬‬ ‫‪Allocated to‬‬ ‫‪Allocated to‬‬

‫‪HIT intervention‬‬ ‫‪MCT intervention‬‬ ‫‪control group‬‬
‫)‪(n=9‬‬ ‫)‪(n=9‬‬ ‫)‪(n=8‬‬

‫‪Discontinued intervention‬‬ ‫‪Discontinued intervention‬‬

‫‪There was‬‬
‫)‪(knee pain‬‬ ‫)‪(unmotivated‬‬
‫‪no intervention‬‬
‫)‪(n=1‬‬ ‫)‪(n=1‬‬

‫‪Analysed‬‬ ‫‪Analysed‬‬ ‫‪Analysed‬‬

‫)‪(n=8‬‬ ‫)‪(n=8‬‬ ‫)‪(n=8‬‬

‫شکل ‪ :1‬نمودار جریان ‪ ،CONSORT‬نتایج ثبتنام و تصادفیسازی بیماران‬

‫حسین عسکری نژاد و همکاران‪ .‬تمرین تناوبی با شدت باال و تمرین تداومی با شدت متوسط در بیماران قلبی‬
‫‪639‬‬
 ‫مجله علمی پزشکی‬ ‫آبان و آذر ‪ .1402‬دوره ‪ .22‬شماره ‪5‬‬

‫جنــدی شــاپور‬
‫ورزشی نسبت دهیم [‪.]39 ,31 ,27-25‬‬ ‫فشارخون سیستولی (‪( )SBP‬ثبتشده توسط فشارسنج خون)‪ ،‬در پایان‬
‫تجزیهوتحلیل دادهها با نرمافزار ‪ SPSS‬نسخهی ‪ 17‬انجام شد‪ .‬برای‬ ‫استپ دو از پروتکل بروس محاسبه شد (=‪MVO2submax‬‬

‫ارزیابی نرمال بودن توزیع دادهها در هر گروه‪ ،‬از آزمون شاپیروویلک‬ ‫‪ HRR .]7[ )HRsubmax×SBPsubmax‬بیماران با تفریق کردن ‪ HR‬ثبت‬
‫(‪ )Shapiro-Wilk‬استفاده شد‪ .‬برای آزمودن تفاوتهای بینگروهی قبل‬ ‫شده توسط محقق در یک دقیقه بعد از توقف ورزش بیشینه (‪ )HR1‬از‬
‫از برنامههای ‪ ،CR‬از آزمون تحلیل واریانس یکراهه ( ‪one-way‬‬ ‫‪( HRpeak‬ثبتشده توسط ‪ ECG‬هنگام رسیدن به واماندگی طی ‪)CPET‬‬
‫‪ )ANOVA‬استفاده شد‪ .‬برای آزمودن تفاوتهای بینگروهی بعد از‬ ‫محاسبه شد (‪.]37[ )HRR=HRpeak-HR1‬‬
‫برنامههای ‪ ،CR‬از آزمون تحلیل کوواریانس (‪ )ANCOVA‬استفاده شد‪.‬‬ ‫بیماران را در حین تست و تمرین ورزشی بهطور مداوم‪ ،‬محقق و تیم‬
‫مقایسهی جفتی (دوبهدو) گروهها با استفاده از آزمون تعقیبی بونفرونی‬ ‫پزشکی مونیتور (چک) میکردند و بهمحض ظاهر شدن معیارهای خروج‬
‫(‪ )Bonferroni’s post hoc‬انجام شد‪ .‬در تجزیهوتحلیل همهی دادهها‪،‬‬ ‫از قبیل الکتروکاردیوگرام غیرطبیعی (بهخصوص افتادگی قطعهی ‪ )ST‬یا‬
‫‪ P<0/05‬معنیدار تلقی شد‪.‬‬ ‫آنژین صدری (درد قفسهی سینه با منشأ قلبی)‪ ،‬بهسرعت تمرین متوقف‬
‫یافته ها‬ ‫میشد و بیماران دارای معیار خروج از تست یا تمرین ورزشی خارج‬
‫میشدند [‪ .]39 ,38‬قبل از شروع فرایند تحقیق‪ ،‬به بیماران گفته شد که‬
‫میانگین و انحراف معیار ویژگیهای اولیهی بیماران در جدول ‪ 1‬نشان‬
‫تغذیهشان را مطابق با جدول رژیم غذایی توصیهشده توسط مرکز ‪CR‬‬
‫داده شده است‪ .‬نتایج آزمون تحلیل واریانس یکراهه نشان داد بین هیچ‬ ‫کنترل کنند‪ .‬بهعلت اینکه مصرف برخی داروها (بهعنوان متغیر مداخلهگر)‬
‫یک از ویژگیهای اولیهی بیماران در سه گروه قبل از برنامههای ‪،CR‬‬ ‫بر تغییرات متغیرهای وابسته تأثیرگذار بود‪ ،‬نوع و مقدار مصرف داروها‬
‫تفاوت معنیداری وجود ندارد (‪ ،)P>0/05‬بهجز ‪)P=0/033( HRsubmax‬؛‬ ‫توسط بیماران را قبل از ورود به مطالعه‪ ،‬محقق تعیین و ثبت کرد و تا حد‬
‫بنابراین‪ ،‬همانطور که در جدول ‪ 1‬مشاهده میشود‪ ،‬بیماران سه گروه از‬ ‫امکان‪ ،‬تا پایان فرایند تحقیق‪ ،‬بدون تغییر باقی ماند تا از این طریق بتوانیم‬
‫نظر ویژگیهای اولیه همگن بودند‪.‬‬ ‫تغییرات حاصل در متغیرهای وابسته را با اطمینان بیشتری به مداخالت‬
‫*‬ ‫جدول ‪ :1‬مقایسهی ویژگیهای اولیهی بیماران سه گروه قبل از برنامههای ‪CR‬‬
‫‪Characteristics‬‬ ‫)‪Total (N=24‬‬ ‫)‪HIT (N=8‬‬ ‫)‪MCT (N=8‬‬ ‫)‪CG (N=8‬‬ ‫‪P‬‬
‫)‪Sex (male/female‬‬ ‫‪15/9‬‬ ‫‪5/3‬‬ ‫‪5/3‬‬ ‫‪5/3‬‬ ‫‪1‬‬
‫)‪Age (years‬‬ ‫‪60/75±3/16‬‬ ‫‪61/62±2/77‬‬ ‫‪60/37±3/62‬‬ ‫‪60/25±3/28‬‬ ‫‪0/650‬‬
‫)‪BMI (kg/m2‬‬ ‫‪28/40±1/09‬‬ ‫‪27/92±1/06‬‬ ‫‪28/96±0/86‬‬ ‫‪28/30±1/20‬‬ ‫‪0/165‬‬
‫)‪BF (%‬‬ ‫‪23/83±1/21‬‬ ‫‪23/60±1/50‬‬ ‫‪23/51±1/18‬‬ ‫‪24/39±0/80‬‬ ‫‪0/295‬‬
‫)‪RHR (bpm‬‬ ‫‪79/00±2/70‬‬ ‫‪80/00±3/70‬‬ ‫‪78/50±2/07‬‬ ‫‪78/50±2/07‬‬ ‫‪0/459‬‬
‫)‪Exhaustion (min‬‬ ‫‪7/45±0/39‬‬ ‫‪7/38±0/45‬‬ ‫‪7/52±0/38‬‬ ‫‪7/45±0/37‬‬ ‫‪0/786‬‬
‫)‪VO2peak (mL.kg-1.min-1‬‬ ‫‪24/58±1/30‬‬ ‫‪24/35±1/52‬‬ ‫‪24/81±1/28‬‬ ‫‪24/59±1/24‬‬ ‫‪0/795‬‬
‫)‪METs (kcal.kg.hour‬‬ ‫‪7/02±0/37‬‬ ‫‪6/95±0/43‬‬ ‫‪7/08±0/36‬‬ ‫‪7/02±0/35‬‬ ‫‪0/799‬‬
‫)‪HRsubmax (bpm‬‬ ‫‪97/04±2/29‬‬ ‫‪98/00±1/69‬‬ ‫‪97/75±2/05‬‬ ‫‪95/37±2/32‬‬ ‫‪0/033‬‬
‫)‪SBPsubmax (mmHg‬‬ ‫‪155/00±3/90‬‬ ‫‪153/75±4/43‬‬ ‫‪155/62±3/20‬‬ ‫‪155/62±4/17‬‬ ‫‪0/561‬‬
‫)‪MVO2submax (bpm.mmHg‬‬ ‫‪15041/87±531/88‬‬ ‫‪15068/12±523/68‬‬ ‫‪15214/37±515/96‬‬ ‫‪14843/12±555/99‬‬ ‫‪0/389‬‬
‫)‪HRpeak (bpm‬‬ ‫‪111/00±5/20‬‬ ‫‪111/37±4/56‬‬ ‫‪100/62±6/30‬‬ ‫‪111/00±5/29‬‬ ‫‪0/963‬‬
‫)‪HR1 (bpm‬‬ ‫‪101/00±3/77‬‬ ‫‪101/37±3/24‬‬ ‫‪100/50±4/62‬‬ ‫‪101/12±3/79‬‬ ‫‪0/901‬‬
‫)‪HRR (bpm‬‬ ‫‪10/00±1/79‬‬ ‫‪10/00±1/85‬‬ ‫‪10/12±2/10‬‬ ‫‪9/87±1/64‬‬ ‫‪0/965‬‬
‫)‪LVEF (%‬‬ ‫‪35/37±3/10‬‬ ‫‪35/62±3/37‬‬ ‫‪35/37±3/11‬‬ ‫‪35/12±3/22‬‬ ‫‪0/954‬‬
‫)‪LDL-c (mg/dl‬‬ ‫‪125/20±10/01‬‬ ‫‪125/25±10/60‬‬ ‫‪125/62±10/56‬‬ ‫‪124/75±10/25‬‬ ‫‪0/986‬‬
‫)‪Days after CABG (days‬‬ ‫‪150/95±16/22‬‬ ‫‪145/75±15/48‬‬ ‫‪151/25±16/73‬‬ ‫‪155/87±16/94‬‬ ‫‪0/478‬‬
‫)‪No. diseased vessels (N‬‬
‫‪One‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪10‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪0/625‬‬
‫‪Two‬‬
‫‪Three‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪2‬‬
‫)‪β-blockers. N(%‬‬ ‫(‪14 )58/33‬‬ ‫(‪3 )37/5‬‬ ‫(‪7 )87/5‬‬ ‫(‪4 )50‬‬ ‫‪0/116‬‬
‫)‪ACEI/ARB. N(%‬‬ ‫(‪15 )62/5‬‬ ‫(‪4 )50‬‬ ‫(‪6 )75‬‬ ‫(‪5 )62/5‬‬ ‫‪0/620‬‬

‫حسین عسکری نژاد و همکاران‪ .‬تمرین تناوبی با شدت باال و تمرین تداومی با شدت متوسط در بیماران قلبی‬
‫‪640‬‬
 ‫مجله علمی پزشکی‬
‫آبان و آذر ‪ .1402‬دوره ‪ .22‬شماره ‪5‬‬
‫جنــدی شــاپور‬
‫ادامه جدول‪1‬‬
‫)‪Atorvastatin. N(%‬‬ ‫(‪24 )100‬‬ ‫(‪8 )100‬‬ ‫(‪8 )100‬‬ ‫(‪8 )100‬‬ ‫‪1‬‬
‫)‪Smoking. N(%‬‬ ‫(‪10 )41/66‬‬ ‫(‪3 )37/5‬‬ ‫(‪4 )50‬‬ ‫(‪3 )37/5‬‬ ‫‪0/860‬‬
‫*مقادیر ارائهشده برحسب میانگین و انحراف معیار یا تعداد بیماران‪.‬‬
‫**یافتههای حاصل از آزمون تحلیل واریانس یکراهه (‪.)one-way ANOVA‬‬
‫‪ ،HR1‬ضربان قلب اندازهگیریشده در یک دقیقه بعد از توقف ورزش بیشینه‪.‬‬

‫نشان داد که بین ‪ )P=0/001( MVO2submax ،)P=0/001( METs‬و ‪HRR‬‬ ‫همانطور که در جدول ‪ 2‬میتوان دید‪ ،‬نتایج آزمون تحلیل کوواریانس نشان‬
‫(‪ )P=0/001‬بیماران در گروههای ‪ HIT‬و ‪ MCT‬تفاوت معنیداری وجود دارد که‬ ‫داد که بین ‪ MVO2submax ،METs‬و ‪ HRR‬بیماران در سه گروه بعد از‬
‫نشاندهندهی برتری چشمگیر ‪ HIT‬نسبت به ‪ MCT‬در بهبود ‪ METs‬و ‪HRR‬‬ ‫برنامههای ‪ ،CR‬تفاوت معنیداری وجود دارد (‪ .)P<0/05‬همانطور که در جدول‬
‫بیماران و همچنین‪ ،‬برتری درخور توجه ‪ MCT‬نسبت به ‪ HIT‬در بهبود‬ ‫‪ 3‬مشاهده میشود‪ ،‬مقایسهی دوبهدو گروهها با استفاده از آزمون تعقیبی‬
‫‪ MVO2submax‬بیماران است (جدول ‪ .)3‬شکلهای ‪ 3 ،2‬و ‪ 4‬تغییرات‬ ‫بونفرونی نشان داد که بعد از هشت هفته انجام هریک از دو سبک ‪ HIT‬یا‬
‫‪ MVO2submax ،METs‬و ‪ HRR‬بیماران سه گروه را قبل و بعد از برنامههای‬ ‫‪ ،MCT‬متغیرهای ‪ MVO2submax ،METs‬و ‪ HRR‬بیماران در مقایسه با ‪CG‬‬
‫‪ CR‬نشان میدهند‪.‬‬ ‫بهطور معنیداری بهبود یافت (‪ .)P=0/001‬همچنین‪ ،‬نتایج آزمون بونفرونی‬
‫*‬ ‫جدول ‪ .2‬مقایسهی متغیرهای فیزیولوژیکی بیماران سه گروه بعد از برنامههای ‪CR‬‬
‫‪Physiological variables‬‬ ‫)‪Total (N=24‬‬ ‫)‪HIT (N=8‬‬ ‫)‪MCT (N=8‬‬ ‫)‪CG (N=8‬‬ ‫**‪P‬‬
‫)‪Exhaustion (min‬‬ ‫‪8/50±0/83‬‬ ‫‪9/25±0/34‬‬ ‫‪8/81±0/17‬‬ ‫‪7/44±0/30‬‬ ‫‪0/001‬‬
‫)‪VO2peak (mL.kg-1.min-1‬‬ ‫‪28/37±3/01‬‬ ‫‪31/13±1/32‬‬ ‫‪29/43±0/67‬‬ ‫‪24/55±1/01‬‬ ‫‪0/001‬‬
‫)‪METs (kcal.kg.hour‬‬ ‫‪8/10±0/86‬‬ ‫‪8/89±0/38‬‬ ‫‪8/40±0/19‬‬ ‫‪7/01±0/28‬‬ ‫‪0/001‬‬
‫)‪HRsubmax (bpm‬‬ ‫‪92/33±2/86‬‬ ‫‪93/25±1/58‬‬ ‫‪89/25±1/58‬‬ ‫‪94/50±2/20‬‬ ‫‪0/001‬‬
‫)‪SBPsubmax (mmHg‬‬ ‫‪147/50±6/75‬‬ ‫‪146/25±5/17‬‬ ‫‪142/50±4/62‬‬ ‫‪153/75±5/17‬‬ ‫‪0/001‬‬
‫)‪MVO2submax (bpm.mmHg‬‬ ‫‪13631/25±957/60‬‬ ‫‪13643/12±675/63‬‬ ‫‪12718/12±468/64‬‬ ‫‪14532/50±674/94‬‬ ‫‪0/001‬‬
‫)‪HRpeak (bpm‬‬ ‫‪111/12±4/69‬‬ ‫‪111/87±3/79‬‬ ‫‪110/87±5/81‬‬ ‫‪110/62±4/80‬‬ ‫‪0/257‬‬
‫)‪HR1 (bpm‬‬ ‫‪98/45±4/62‬‬ ‫‪96/62±2/87‬‬ ‫‪97/62±5/70‬‬ ‫‪101/12±4/08‬‬ ‫‪0/001‬‬
‫)‪HRR (bpm‬‬ ‫‪12/66±2/72‬‬ ‫‪15/25±1/28‬‬ ‫‪13/25±1/38‬‬ ‫‪9/50±1/19‬‬ ‫‪0/001‬‬
‫)‪LVEF (%‬‬ ‫‪35/50±3/18‬‬ ‫‪36/00±3/11‬‬ ‫‪35/62±3/33‬‬ ‫‪34/87±3/44‬‬ ‫‪0/275‬‬
‫)‪LDL-c (mg/dl‬‬ ‫‪124/00±9/62‬‬ ‫‪123/87±10/27‬‬ ‫‪124/00±10/01‬‬ ‫‪124/12±9/92‬‬ ‫‪0/099‬‬
‫*مقادیر ارائهشده برحسب میانگین و انحراف معیار‪.‬‬
‫**یافتههای حاصل از آزمون تحلیل کوواریانس (‪.)ANCOVA‬‬
‫*‬ ‫بعد از برنامههای ‪CR‬‬ ‫جدول ‪ .3‬مقایسهی جفتی (دوبهدو) گروهها‬
‫‪Physiological‬‬ ‫‪HIT vs CG‬‬ ‫‪MCT vs CG‬‬ ‫‪HIT vs MCT‬‬
‫‪variables‬‬ ‫‪HIT‬‬ ‫‪CG‬‬ ‫‪MD‬‬ ‫**‪P‬‬ ‫‪MCT‬‬ ‫‪CG‬‬ ‫‪MD‬‬ ‫**‪P‬‬ ‫‪HIT‬‬ ‫‪MCT‬‬ ‫‪MD‬‬ ‫**‪P‬‬
‫‪Exhaustion‬‬ ‫‪9/25±‬‬ ‫‪7/44±‬‬ ‫‪8/81±‬‬ ‫‪7/44±‬‬ ‫‪9/25±‬‬ ‫‪8/81±‬‬
‫‪1/852‬‬ ‫‪0/001‬‬ ‫‪1/337‬‬ ‫‪0/001‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪0/001a‬‬
‫)‪(min‬‬ ‫‪0/34‬‬ ‫‪0/30‬‬ ‫‪0/17‬‬ ‫‪0/30‬‬ ‫‪0/34‬‬ ‫‪0/17‬‬
‫‪VO2peak‬‬ ‫‪31/13±‬‬ ‫‪24/55±‬‬ ‫‪29/43±‬‬ ‫‪24/55±‬‬ ‫‪31/13±‬‬ ‫‪29/43±‬‬
‫‪6/717‬‬ ‫‪0/001‬‬ ‫‪4/757‬‬ ‫‪0/001‬‬ ‫‪1/960‬‬ ‫‪0/001a‬‬
‫)‪(mL.kg-1.min-1‬‬ ‫‪1/32‬‬ ‫‪1/01‬‬ ‫‪0/67‬‬ ‫‪1/01‬‬ ‫‪1/32‬‬ ‫‪0/67‬‬
‫‪METs‬‬ ‫‪8/89±‬‬ ‫‪7/01±‬‬ ‫‪8/40±‬‬ ‫‪7/01±‬‬ ‫‪8/89±‬‬ ‫‪8/40±‬‬
‫‪1/916‬‬ ‫‪0/001‬‬ ‫‪1/357‬‬ ‫‪0/001‬‬ ‫‪0/559‬‬ ‫‪0/001a‬‬
‫)‪(kcal.kg.hour‬‬ ‫‪0/38‬‬ ‫‪0/28‬‬ ‫‪0/19‬‬ ‫‪0/28‬‬ ‫‪0/38‬‬ ‫‪0/19‬‬
‫‪HRsubmax‬‬ ‫‪93/25±‬‬ ‫‪94/50±‬‬ ‫‪89/25±‬‬ ‫‪94/50±‬‬ ‫‪93/25±‬‬ ‫‪89/25±‬‬
‫‪-3/083‬‬ ‫‪0/001‬‬ ‫‪-6/908‬‬ ‫‪0/001‬‬ ‫‪4/825‬‬ ‫‪0/001a‬‬
‫)‪(bpm‬‬ ‫‪1/58‬‬ ‫‪2/20‬‬ ‫‪1/58‬‬ ‫‪2/20‬‬ ‫‪1/58‬‬ ‫‪1/58‬‬
‫‪SBPsubmax‬‬ ‫‪146/25‬‬ ‫‪153/75‬‬ ‫‪142/50‬‬ ‫‪153/75‬‬ ‫‪146/25‬‬ ‫‪142/50‬‬
‫‪-5/767‬‬ ‫‪0/012‬‬ ‫‪-11/250‬‬ ‫‪0/001‬‬ ‫‪5/483‬‬ ‫‪0/017a‬‬
‫)‪(mmHg‬‬ ‫‪±5/17‬‬ ‫‪±5/17‬‬ ‫‪±4/62‬‬ ‫‪±5/17‬‬ ‫‪±5/17‬‬ ‫‪±4/62‬‬

‫‪13643/12‬‬ ‫‪14532/50‬‬ ‫‪12718/12‬‬ ‫‪14532/50‬‬ ‫‪13643/12‬‬ ‫‪12718/12‬‬

‫‪MVO2submax‬‬
‫‪-1067/675‬‬ ‫‪0/001‬‬ ‫‪±‬‬ ‫‪-2108/569‬‬ ‫‪0/001‬‬ ‫‪±‬‬ ‫‪1040/895‬‬ ‫‪0/001a‬‬
‫)‪(bpm.mmHg‬‬ ‫‪±675/63‬‬ ‫‪±674/94‬‬ ‫‪±674/94‬‬ ‫‪±675/63‬‬
‫‪468/64‬‬ ‫‪468/64‬‬

‫حسین عسکری نژاد و همکاران‪ .‬تمرین تناوبی با شدت باال و تمرین تداومی با شدت متوسط در بیماران قلبی‬
‫‪641‬‬
 ‫مجله علمی پزشکی‬ ‫آبان و آذر ‪ .1402‬دوره ‪ .22‬شماره ‪5‬‬

‫جنــدی شــاپور‬
‫ادامه جدول ‪3‬‬
‫‪HRpeak‬‬ ‫‪111/87‬‬ ‫‪110/62‬‬ ‫‪110/87‬‬ ‫‪110/62‬‬ ‫‪111/87‬‬ ‫‪110/87‬‬
‫‪0/921‬‬ ‫‪0/322‬‬ ‫‪0/579‬‬ ‫‪0/907‬‬ ‫‪0/343‬‬ ‫‪0/999‬‬
‫)‪(bpm‬‬ ‫‪±3/79‬‬ ‫‪±4/80‬‬ ‫‪±5/81‬‬ ‫‪±4/80‬‬ ‫‪±3/79‬‬ ‫‪±5/81‬‬

‫‪HR1‬‬ ‫‪96/62±‬‬ ‫‪101/12‬‬ ‫‪97/62±‬‬ ‫‪101/12‬‬ ‫‪96/62±‬‬ ‫‪97/62±‬‬

‫‪-4/759‬‬ ‫‪0/001‬‬ ‫‪-2/852‬‬ ‫‪0/007‬‬ ‫‪-1/907‬‬ ‫‪0/095‬‬
‫)‪(bpm‬‬ ‫‪2/87‬‬ ‫‪±4/08‬‬ ‫‪5/70‬‬ ‫‪±4/08‬‬ ‫‪2/87‬‬ ‫‪5/70‬‬
‫‪HRR‬‬ ‫‪15/25±‬‬ ‫‪9/50±‬‬ ‫‪13/25±‬‬ ‫‪9/50±‬‬ ‫‪15/25±‬‬ ‫‪13/25±‬‬
‫‪5/685‬‬ ‫‪0/001‬‬ ‫‪3/620‬‬ ‫‪0/001‬‬ ‫‪2/065‬‬ ‫‪0/001a‬‬
‫)‪(bpm‬‬ ‫‪1/28‬‬ ‫‪1/19‬‬ ‫‪1/38‬‬ ‫‪1/19‬‬ ‫‪1/28‬‬ ‫‪1/38‬‬
‫‪LVEF‬‬ ‫‪36/00±‬‬ ‫‪34/87±‬‬ ‫‪35/62±‬‬ ‫‪34/87±‬‬ ‫‪36/00±‬‬ ‫‪35/62±‬‬
‫‪0/630‬‬ ‫‪0/397‬‬ ‫‪0/503‬‬ ‫‪0/673‬‬ ‫‪0/128‬‬ ‫‪0/999‬‬
‫)‪(%‬‬ ‫‪3/11‬‬ ‫‪3/44‬‬ ‫‪3/33‬‬ ‫‪3/44‬‬ ‫‪3/11‬‬ ‫‪3/33‬‬
‫‪LDL-c‬‬ ‫‪123/87‬‬ ‫‪124/12‬‬ ‫‪124/00‬‬ ‫‪124/12‬‬ ‫‪123/87‬‬ ‫‪124/00‬‬
‫‪-0/729‬‬ ‫‪0/341‬‬ ‫‪-0/963‬‬ ‫‪0/123‬‬ ‫‪0/234‬‬ ‫‪0/999‬‬
‫)‪(mg/dl‬‬ ‫‪±10/27‬‬ ‫‪±9/92‬‬ ‫‪±10/01‬‬ ‫‪±9/92‬‬ ‫‪±10/27‬‬ ‫‪±10/01‬‬
‫*مقادیر ارائهشده برحسب میانگین و انحراف معیار‪.‬‬
‫**یافتههای حاصل از آزمون تعقیبی بونفرونی (‪.)bonferroni’s post hoc‬‬
‫‪ a‬معنیداری (‪ HIT )P<0/05‬در مقابل ‪.MCT‬‬
‫‪ ،MD‬اختالف میانگینها‪.‬‬

‫جدول ‪ .4‬حوادث ناگوار قلبیعروقی مرتبط با ‪ HIT‬و ‪MCT‬‬

‫)‪Total hours of exercise (288 h‬‬
‫‪Cardiovascular adverse events‬‬
‫)‪HIT (144 h‬‬ ‫)‪MCT (144 h‬‬
‫‪Sudden cardiac death‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪Cardiac arrest‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪Acute myocardial infarction‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪Sustained ventricular tachycardia‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪Syncope‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬
‫*‪Stop by termination criteria‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬
‫*معیارهای پایاندهی ورزش‪ ،‬توصیهشده توسط انجمن قلب امریکا (‪.)AHA‬‬

‫شکل ‪ .2‬تغییرات ‪ METs‬سه گروه‪ ،‬قبل و بعد از برنامههای ‪CR‬‬

‫حسین عسکری نژاد و همکاران‪ .‬تمرین تناوبی با شدت باال و تمرین تداومی با شدت متوسط در بیماران قلبی‬
‫‪642‬‬
 ‫مجله علمی پزشکی‬
‫آبان و آذر ‪ .1402‬دوره ‪ .22‬شماره ‪5‬‬
‫جنــدی شــاپور‬

‫شکل ‪ .3‬تغییرات ‪ MVO2submax‬سه گروه‪ ،‬قبل و بعد از برنامههای ‪CR‬‬

‫شکل ‪ .4‬تغییرات ‪ HRR‬سه گروه‪ ،‬قبل و بعد از برنامههای ‪CR‬‬

‫بحث‬ ‫همانطور که در جدول ‪ 4‬میتوان دید‪ ،‬طی هشت هفته برنامههای ‪CR‬‬
‫در مطالعهی حاضر‪ ،‬در هیچیک از بیماران گروههای تمرین هیچ حوادث‬
‫هدف مطالعهی حاضر مقایسهی تأثیر تمرین تناوبی با شدت باال و تمرین‬
‫ناگوار قلبیعروقی از جمله مرگ قلبی ناگهانی‪ ،‬ایست قلبی‪ ،‬انفارکتوس‬
‫تداومی با شدت متوسط بر ‪ MVO2submax ،METs‬و ‪ HRR‬بیماران قلبی‬
‫حاد میوکارد‪ ،‬پرتپشی بطنی‪ ،‬سنکوپ یا حتی توقف ورزش ناشی از ظاهر‬
‫بعد از جراحی پیوند بایپس شریان کرونری بود‪ .‬مطالعات گوناگون نشان‬
‫دادهاند که ‪ HIT‬در مقایسه با تمرین تداومی‪ ،‬ظرفیت ورزشی بیماران قلبی‬ ‫شدن معیارهای خروج مرتبط با ‪ HIT‬یا ‪ MCT‬طی مجموعا ‪ 288‬ساعت‬
‫را بهطور قابل توجهی بیشتر بهبود میدهد [‪ ]40 ,37 ,20 ,14 ,7‬که با‬ ‫ورزش (‪ 144‬ساعت برای گروه ‪ HIT‬و ‪ 144‬ساعت برای گروه ‪ )MCT‬رخ‬
‫یافتههای ما همخوان هستند‪ .‬بااینحال‪ ،‬برخی مطالعات تفاوت درخور‬ ‫نداد که میتواند منعکسکنندهی ایمنی استفاده از این دو پروتکل تمرینی‬
‫توجهی در بهبود ظرفیت ورزشی بیماران قلبی با استفاده از ‪ HIT‬در مقابل‬ ‫در برنامههای ‪ CR‬بیماران قلبی باشد‪.‬‬

‫حسین عسکری نژاد و همکاران‪ .‬تمرین تناوبی با شدت باال و تمرین تداومی با شدت متوسط در بیماران قلبی‬
‫‪643‬‬
 ‫مجله علمی پزشکی‬ ‫آبان و آذر ‪ .1402‬دوره ‪ .22‬شماره ‪5‬‬

‫جنــدی شــاپور‬
‫قلبی از قبیل افزایش حجم ضربهای (‪ )SV‬و بهبود عملکرد سیستولی و‬ ‫تمرین تداومی نشان ندادند [‪ ]41‬که با یافتههای ما ناهمخوان هستند‪.‬‬
‫دیاستولی بطن چپ ایجاد میکند‪ .‬همچنین‪ ،‬آنها سازگاریهای محیطی‬ ‫نتایج تحقیق ما مبنی بر برتری ‪ HIT‬نسبت به ‪ MCT‬در بهبود ‪METs‬‬
‫مفیدتر در پاسخ به ‪ HIT‬از جمله بهبود عملکرد اندوتلیال مرتبط با جریان‬ ‫بیماران ‪ ،post-CABG‬با نتایج بررسی فراتحلیلی هانان و همکاران ‪2018‬‬
‫خون محیطی و افزایش ظرفیت اکسیداتیو عضالت اسکلتی را گزارش‬ ‫[‪ ]14‬همخوان است‪ .‬مدتزمان مداخالت ‪ HIT‬و ‪ MCT‬استفادهشده در‬
‫کردند [‪ .]46‬این یافته ها نشان میدهد که بهبود هر دو عامل مرکزی و‬ ‫برنامههای ‪ CR‬تحقیق ما (هشت هفته)‪ ،‬در محدودهی تعیینشده در‬
‫محیطی در پاسخ به ‪ HIT‬باعث افزایش قابل توجه ظرفیت ورزشی این‬ ‫مطالعهی هانان و همکاران (‪ 7‬تا ‪ 12‬هفته) بود که مطابق با نتایج این‬
‫بیماران میشود‪.‬‬ ‫فراتحلیل‪ ،‬استفاده از ‪ HIT‬و ‪ MCT‬در این محدودهی زمانی در بهبود‬
‫ظرفیت ورزشی بیماران قلبی مؤثرتر است [‪ .]14‬برخی مطالعات اخیر نیز‬
‫بهعالوه‪ ،‬بعد از هشت هفته برنامههای ‪ CR‬در تحقیق ما‪ ،‬بیماران دو‬
‫بهبود بیشتر در ظرفیت ورزشی بیماران قلبی در پاسخ به تمرینات هوازی‬
‫گروه تمرین بهبود معنیداری در ‪ MVO2submax‬نشان دادند که این‬
‫در این محدودهی زمانی را تأیید میکنند [‪ .]42 ,40‬اگرچه شدت باالی‬
‫بهبود در گروه ‪ MCT‬نسبت به گروه ‪ HIT‬بهطور قابل توجهی بیشتر بود‪.‬‬
‫‪ HIT‬خطر حوادث ناگوار برای بیماران قلبی را افزایش میدهد و همانطور‬
‫دلیلی احتمالی برای توجیه برتری ‪ MCT‬نسبت به ‪ HIT‬در بهبود‬
‫که ذکر شد‪ ،‬آزمودنیهای مطالعهی ما از نظر پاتولوژی بیماری در میان‬
‫‪ MVO2submax‬بیماران ‪ post-CABG‬در مطالعهی حاضر ممکن است‬
‫حادترین موارد بیماری شریان کرونری بودند‪ ،‬طی هشت هفته برنامهی‬
‫مصرف بیشتر ‪ β-blockers‬توسط بیماران گروه ‪ MCT‬نسبت به بیماران‬
‫‪ ،CR‬هیچ حوادث ناگوار مرتبط با ‪ HIT‬رخ نداد‪ .‬این یافتهها نشان میدهد‬
‫گروه ‪ HIT‬باشد‪ .‬نوع و مقدار مصرف داروها توسط بیماران را قبل از ورود‬
‫وقتی روش خاصی از ‪ HIT‬بر اساس ارزیابی اولیهی هر بیمار تجویز شود‬
‫به مطالعه‪ ،‬محقق تعیین و ثبت کرد و تا حد امکان‪ ،‬تا پایان فرایند تحقیق‪،‬‬
‫و بهعلت خطر ‪ ،HIT‬بیمار در حین فعالیت ورزشی بهطور مداوم مونیتور‬
‫بدون تغییر باقی ماند و در گروه ‪ MCT‬بیماران بیشتری (هفت بیمار‪ ،‬معادل‬
‫شود‪ HIT ،‬میتواند ایمن باشد‪ .‬بنابراین‪ ،‬مطلوب است ‪ HIT‬در شرایطی‬
‫‪ 87/5‬درصد بیماران) ‪ β-blockers‬مصرف میکردند‪ ،‬درحالیکه در گروه‬
‫انجام شود که وضعیت بیمار بهطور پیوسته مونیتور میشود‪ HIT .‬شامل‬
‫‪ HIT‬تنها سه بیمار (معادل ‪ 37/5‬درصد بیماران) ‪ β-blockers‬مصرف‬
‫مجموعهای از فعالیتهای ورزشی متناوب با شدت باال (تناوبهای بیشینه)‬
‫میکردند‪ .‬مکانیسم عمل ‪ β-blockers‬بهگونهای است که معموال برای‬
‫همراه با تناوبهای فعالیت ورزشی با شدت کم (تناوبهای ریکاوری)‬
‫درمان ایسکمی میوکارد و مهار آنژین صدری برای بیماران قلبی تجویز‬
‫است‪ .‬این تناوبهای ریکاوری کوتاهمدت نیاز بیمار به انجام ورزش‬
‫میشود و برای نشستن روی گیرندههای بتاآدرنرژیک با کاتکوالمینها‬
‫هوازی‪ ،‬بدون نیاز به تولید انرژی توسط دستگاه انرژی گلیکولیتیک و تولید‬
‫رقابت میکند و با مسدود کردن گیرندههای سمپاتیکی بتا در فیبرهای‬
‫الکتات را فراهم میآورد و از اسیدوز طوالنیمدت جلوگیری میکند [‪,20‬‬
‫میوکارد و فیبرهای تخصص عملیافتهی تحریکی و هدایتی عضلهی‬
‫‪ .]21‬بنابراین‪ ،‬بیمار میتواند این بار کاری با شدت باال را برای دورهای‬
‫قلب‪ ،‬مانع از تحریک سمپاتیکی ضربان و قدرت انقباضی قلب میشود‬
‫نسبتا طوالنی و بدون خطر ‪ CV‬قابل توجهی حفظ کند‪ .‬به این ترتیب‪HIT ،‬‬
‫و بنابراین‪ ،‬ضربان و قدرت انقباضی قلب را کاهش میدهد تا از این‬
‫در مقایسه با ورزش تداومی‪ ،‬امکان حفظ ورزش با شدت باال برای دورهی‬
‫طریق‪ ،‬بار کاری عضلهی قلب و اکسیژن مصرفشده توسط عضلهی‬
‫طوالنیتر را فراهم میکند و محرک تمرینی بزرگتری ایجاد میکند و‬
‫قلب را متناسب با جریان خون کرونری که ایسکمی میوکارد آن را‬
‫باعث بهبود بیشتر ظرفیت ورزشی میشود [‪ .]43‬در مطالعهی گائینی و‬
‫محدود کرده است‪ ،‬کاهش دهد و باعث جبران ایسکمی میوکارد و مهار‬
‫همکاران در سال ‪ ]44[ 2014‬دربارهی بیماران ‪ ،post-CABG‬دو گروه‬
‫آنژین صدری شود [‪ .]48 ,47‬موارد ذکرشده بهنوبهی خود‪ ،‬باعث کاهش‬
‫‪ HIT‬و ‪ MCT‬بعد از هشت هفته برنامههای ‪ ،CR‬بهبود معنیداری در‬
‫بیشتر ‪ HR‬و ‪ SBP‬که دو تعیینکنندهی اصلی ‪ MVO2‬هستند‬
‫ظرفیت ورزشی نشان دادند که با یافتههای ما همخوان است‪ .‬اما بهخالف‬
‫(‪ ،)MVO2=HR×SBP‬در بیماران گروه ‪ MCT‬نسبت به بیماران گروه‬
‫یافتههای تحقیق ما‪ ،‬در مطالعهی گائینی و همکاران‪ ،‬بین ظرفیت ورزشی‬
‫‪ HIT‬میشود‪ .‬این موضوع میتواند توجیهی برای برتری قابل توجه گروه‬
‫بیماران گروههای ‪ HIT‬و ‪ MCT‬از نظر آماری‪ ،‬تفاوت قابل توجهی وجود‬
‫‪ MCT‬نسبت به گروه ‪ HIT‬در بهبود (کاهش) ‪ MVO2submax‬بیماران‬
‫نداشت [‪ .]44‬اگرچه این تفاوت از نظر آماری معنیدار نبود‪ ،‬نمیتوان به‬
‫‪ post-CABG‬در تحقیق ما باشد‪.‬‬
‫آسانی از بهبود چهلدرصدی ‪ METs‬بیماران گروه ‪ HIT‬در مقایسه با بهبود‬
‫یکی از اهداف مطالعهی حاضر بررسی ضربان قلب بازیافت (‪)HRR‬‬ ‫سیدرصدی ‪ METs‬بیماران گروه ‪ MCT‬چشمپوشی کرد‪ .‬بررسیهای‬
‫بیماران در یک دقیقه بعد از توقف ورزش بیشینه بود‪ .‬مطالعات گذشته‬ ‫متعدد‪ ،‬از جمله الیو و همکاران (‪ ]45[ )2016‬و الیوت و همکاران‬
‫ارتباط قوی بین ‪ HRR‬و خطر مرگومیر در بیماران قلبی را نشان دادهاند‬ ‫(‪ ]46[)2015‬که یافتههای چندین مطالعه را متاآنالیز کردند‪ ،‬بهطور قابل‬
‫[‪ .]49-54 ,37‬همهی بیماران سه گروه تحقیق ما طی تست ورزش اولیه‪،‬‬ ‫توجهی بهبود بیشتر ظرفیت ورزشی را با ‪ HIT‬در مقایسه با ورزش تداومی‬
‫مقادیر میانگین ‪ HRR‬کمتر از ‪ 12‬ضربه در دقیقه (نقطهی قطع بالینی) را‬ ‫در بیماران مبتال به ‪ CAD‬نشان دادند‪ .‬الیوت و همکاران دریافتند که‬
‫نشان دادند که این معیار بهعنوان ناهنجاری ‪ HRR‬در یک دقیقه بعد از‬ ‫فعالیت ورزشی با شدت باال سازگاریهای مرکزی سودمندتر در عملکرد‬

‫حسین عسکری نژاد و همکاران‪ .‬تمرین تناوبی با شدت باال و تمرین تداومی با شدت متوسط در بیماران قلبی‬
‫‪644‬‬
 ‫مجله علمی پزشکی‬
‫آبان و آذر ‪ .1402‬دوره ‪ .22‬شماره ‪5‬‬
‫جنــدی شــاپور‬
‫استراحتی‪ ،‬آمادگی قلبیتنفسی‪ ،‬ساختار و عملکرد اندوتلیال و عملکرد بطن‬ ‫توقف ورزش بیشینه مطرح شده است [‪ .]37‬با وجود این‪ ،‬باید ذکر شود ‪6‬‬
‫چپ را بهبود میدهند [‪ .]74-77 ,24 ,23‬کنرادس و همکاران [‪ ]41‬نیز‬ ‫نفر از ‪ 24‬بیمار (‪ 25‬درصد بیماران) در تست ورزش اولیه‪ HRR ،‬باالی‬
‫در جمعیت بزرگی از بیماران ‪ ،CAD‬بهبودهای مشابهی در ظرفیت ورزشی‬ ‫نقطهی قطع بالینی را نشان دادند‪ .‬بااینحال‪ ،‬همهی بیماران دو گروه‬
‫و عملکرد اندوتلیال پیرامونی متعاقب ‪ HIT‬و ‪ MCT‬مشاهده کردند‪.‬‬ ‫تمرین طی تست ورزش پیگیری‪ HRR ،‬باالی نقطهی قطع بالینی را نشان‬
‫دادند‪ ،‬بهجز یک بیمار در گروه ‪ MCT‬که ‪ HRR‬برابر با ‪ 11‬را نشان داد‪،‬‬
‫اگرچه در تحقیق ما بیماران ‪ post-CABG‬بهطور تصادفی انتخاب و‬
‫درحالیکه مقادیر میانگین ‪ HRR‬بیماران گروه کنترل زیر نقطهی قطع‬
‫مطالعه شدند‪ ،‬تعداد بیماران نسبتا کم بود و پیگیری طوالنیمدت ممکن‬
‫بالینی باقی ماند‪ .‬این تغییرات در مقادیر ‪ HRR‬تأثیر مثبت دو پروتکل‬
‫نبود‪ .‬بنابراین‪ ،‬با وجود برتری مشاهدهشدهی ‪ HIT‬نسبت به ‪ MCT‬در بهبود‬
‫تمرینی مطالعه بر بهبود معنیدار ‪ HRR‬بیماران را نشان میدهد‪ .‬یافتهی‬
‫برخی متغیرهای عملکردی فیزیولوژیک بیماران طی هشت هفته مداخالت‬
‫دیگر این مطالعه این بود که بیماران گروه ‪ HIT‬نسبت به گروه ‪MCT‬‬
‫ورزشی‪ ،‬نمیتوان با اطمینان نتیجهگیری کرد که ‪ HIT‬در طوالنیمدت‪،‬‬
‫بهطور قابل توجهی‪ ،‬بهبود بیشتری در مقادیر میانگین ‪ HRR‬بعد از تمرین‬
‫مؤثرتر از ‪ MCT‬است‪ .‬بنابراین‪ ،‬باید مطالعات بیشتر با پیگیری طوالنیتر و‬
‫ورزشی نشان دادند که بهنوبهی خود‪ ،‬برتری ‪ HIT‬نسبت به ‪ MCT‬در بهبود‬
‫تعداد بیماران بیشتر انجام شود تا بتوان با اطمینان نسبتا بیشتری نتیجه‬
‫‪ HRR‬بیماران را نشان میدهد‪ .‬اگرچه ‪ HRR‬کمتر از ‪ 12‬ضربه در دقیقه‬
‫گیری کرد ‪ HIT‬در طوالنیمدت‪ ،‬مؤثرتر از ‪ MCT‬و همچنین‪ ،‬ایمن است‪.‬‬
‫معمولترین معیار نقطهی قطع بالینی در دقیقهی یکم بعد از تست ورزش‬
‫نتیجه گیری‬ ‫است و بهعنوان ناهنجاری ‪ HRR‬مطرح شده است [‪ ،]37‬برخی مطالعات‬
‫افزایش خطر مرگومیر با ‪ HRR‬کمتر از ‪ 25‬ضربه در دقیقه [‪ ]55‬و کمتر‬
‫‪CR‬‬ ‫نتایج مطالعهی حاضر نشان داد که استفاده از ‪ HIT‬در برنامههای‬
‫از ‪ 22‬ضربه در دقیقه [‪ ]56‬را نشان دادهاند‪ .‬مطالعات متعددی بهبود ‪HRR‬‬
‫بیماران ‪ post-CABG‬بهطور کنترلشده و با روش بهکاررفته در این مطالعه‬ ‫در پاسخ به فعالیت ورزشی را نشان دادهاند‪ .‬نتایج تحقیق حاضر مبنی بر‬
‫موجب حوادث ناگوار نمیشود و در مقایسه با ‪ MCT‬رایج بهبود بیشتری‬ ‫برتری ‪ HIT‬نسبت به ‪ MCT‬در بهبود ‪ HRR‬بیماران ‪ post-CABG‬با نتایج‬
‫در برخی شاخصهای عملکردی فیزیولوژیک از جمله ‪ METs‬و ‪ HRR‬این‬ ‫مطالعهی اناری و همکاران [‪ ]57‬همخوان است‪ .‬در مطالعهی مذکور‪ ،‬بعد‬
‫بیماران ایجاد میکند‪ .‬چون ظرفیت ورزشی (‪ )METs‬بهترین پیشگویی‬ ‫از دورهی تمرین دوازدههفتهای‪ HRR ،‬بیماران بهطور معنیداری بهبود‬
‫کنندهی بقای بیماران قلبی است و رابطهی معکوسی با همهی علل‬ ‫یافت که این بهبود در بیماران ‪ CABG‬و بیماران ‪ PCI‬مشابه بود [‪.]57‬‬
‫مرگومیر این بیماران دارد و همچنین‪ ،‬بهعلت ارتباط قوی ضربان قلب‬ ‫عالوه بر این‪ ،‬ریبیرو و همکاران [‪ ]58‬و تیکینهوی و همکاران [‪ ]59‬بهنوبه‬
‫بازیافت (‪ )HRR‬با مرگومیر قلبی‪ ،‬انتخاب برنامههای ورزشی ‪ CR‬که‬ ‫ی خود‪ ،‬نتایج مشابهی در بهبود ‪ HRR‬با برنامهی ورزشی هشتهفتهای‬
‫بیشترین بهبود در ‪ METs‬و ‪ HRR‬را حاصل میکنند‪ ،‬برای این بیماران‬ ‫مشاهده کردند‪ .‬برخی مطالعات بهبود ‪ HRR‬در پاسخ به فعالیت ورزشی را‬
‫مهم است‪.‬‬ ‫به کاهش فعالیت سمپاتیک (کاهش فعال شدن گیرندههای مکانیکی و‬
‫شیمیایی عضلهی محیطی) و عوامل هومورال از قبیل کاتکوالمینها [‪,55‬‬
‫مالحظات اخالقی‬ ‫‪ ،]60-62‬شدت و مدت فعالیت ورزشی انجامشده و نرمالسازی تهویهی‬
‫مرتبط با استرس متابولیکی [‪ ]63‬نسبت دادهاند‪ .‬یکی از پیامدهای مهم‬
‫پیروی از اصول اخالق پژوهش‬
‫نامطلوب جراحی ‪ CABG‬اختالل تون عصب واگ (پاراسمپاتیک) است که‬
‫این تحقیق توسط کمیته اخالق در پژوهش دانشکده پزشکی دانشگاه‬ ‫اخیرا از شاخص ‪ HRR‬برای ارزیابی اختالل عملکرد عصب واگ استفاده‬
‫علوم پزشکی جندی شاپور اهواز تایید شد‪ .‬همه بیماران قبل از ورود به‬ ‫میشود [‪ .]64‬دراینباره‪ ،‬برخی مطالعات نشان دادهاند که کاهش فعالیت‬
‫فرآیند تحقیق رضایتنامه کتبی امضا کردند‪.‬‬ ‫پاراسمپاتیک میتواند به پاسخ پیشالتهابی منجر شود؛ در نتیجه‪ ،‬عوارض‬
‫و مرگومیر قلبی را افزایش میدهد [‪ .]67-65‬یون و همکاران [‪ ]68‬نیز‬
‫حامی مالی‬
‫تأیید کردند که کاهش ‪ HRR‬بعد از فعالیت ورزشی با پاسخی پیشالتهابی‬
‫این پژوهش بدون حمایت مالی انجام شد و هزینه های آن بعهده‬ ‫مرتبط است و این شاخص پیشگوییکنندهای مستقل در بیماران مبتال به‬
‫محقق بود‪.‬‬ ‫نارسایی قلبی (‪ )HF‬است‪ .‬عالوه بر این‪ ،‬برخی مطالعات ارتباط معنیداری‬
‫را بین بهبود ظرفیت ورزشی و ‪ HRR‬در دقایق مختلف بعد از تست ورزش‬
‫مشارکت نویسندگان‬ ‫نشان دادند [‪ .]73-69 ,37‬این یافتهها بهخوبی ارتباط ظرفیت ورزشی با‬
‫همه نویسندگان در تمام مراحل تحقیق و نگارش مقاله مشارکت‬ ‫‪ HRR‬را نشان میدهند‪ .‬بهعالوه‪ ،‬مطالعات گوناگون نشان دادهاند ورزش‬
‫کردند‪.‬‬ ‫متناوب با شدت باال و ورزش تداومی که از نظر مصرف انرژی و مدت‬
‫فعالیت ورزشی مطابق هستند‪ ،‬شاخصهای همودینامیکی مختلف‬

‫حسین عسکری نژاد و همکاران‪ .‬تمرین تناوبی با شدت باال و تمرین تداومی با شدت متوسط در بیماران قلبی‬
‫‪645‬‬
 ‫مجله علمی پزشکی‬ ‫آبان و آذر ‪ .1402‬دوره ‪ .22‬شماره ‪5‬‬

‫جنــدی شــاپور‬
‫تعارض منافع‬

‫این مقاله تعارض منافع ندارد‪.‬‬

‫تشکر و قدردانی‬

‫متشکریم از معاونت های پژوهشی دانشگاه شهید چمران‪ ،‬دانشکده‬

‫پزشکی دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور و بیمارستان امام خمینی‬
‫اهواز‪ .‬همچنین متشکریم از اعضا گروه قلب و عروق و پرسنل مرکز‬
‫بازتوانی قلبی بیمارستان امام خمینی که در همه مراحل انجام تحقیق‬
‫همکاری کردند‪.‬‬

‫حسین عسکری نژاد و همکاران‪ .‬تمرین تناوبی با شدت باال و تمرین تداومی با شدت متوسط در بیماران قلبی‬
‫‪646‬‬
November & December 2023. Vol 22. No 5 Jundishapur
Scientific Medical Journal
References [13] Thompson PD, Arena R, Riebe D, Pescatello LS. ACSM’s new
preparticipation health screening recommendations from
[1] García IB, Arias JÁR, Campo DJR, González-Moro IM, Poyatos ACSM’s guidelines for exercise testing and prescription. Curr
MC. High-intensity interval training dosage for heart failure Sports Med Rep. 2013;12(4):215-7. [DOI: 10.1249/JSR.0b0
and coronary artery disease cardiac rehabilitation. A 13e31829a68cf] [PMID]
systematic review and meta-analysis. Rev Esp Cardiol (Engl Ed).
2019;72(3):233-43. [DOI: 10.1016/j.rec.2018.02.015] [PMID] [14] Hannan AL, Hing W, Simas V, Climstein M, Coombes JS,
Jayasinghe R, et al. High-intensity interval training versus
[2] Lozano R, Naghavi M, Foreman K, Lim S, Shibuya K, Aboyans V, et moderate-intensity continuous training within cardiac
al. Global and regional mortality from 235 causes of death for 20 rehabilitation: a systematic review and meta-analysis. Open
age groups in 1990 and 2010: a systematic analysis for the Global Access J Sports Med. 2018;9:1-17. [DOI: 10.2147/OAJSM.
Burden of Disease Study 2010. The lancet. 2012;380(9859):2095- S150596] [PMID]
128. [DOI: 10.1016/S0140-6736(12)61728-0] [PMID] [PMCID]
[15] Wisløff U, Ellingsen Ø, Kemi OJ. High-intensity interval training
[3] Keteyian SJ, Brawner CA, Savage PD, Ehrman JK, Schairer J, Divine to maximize cardiac benefits of exercise training? Exerc Sport
G, et al. Peak aerobic capacity predicts prognosis in patients with Sci Rev. 2009;37(3):139-46. [DOI: 10.1097/JES.0b013e3181aa
coronary heart disease. Am Heart J. 2008;156(2):292-300. [DOI: 65fc] [PMID]
10.1016/j.ahj.2008.03.017] [PMID]
[16] Camm AJ, Lüscher TF, Serruys PW. The ESC textbook of
[4] Kodama S, Saito K, Tanaka S, Maki M, Yachi Y, Asumi M, et al. cardiovascular medicine: OXFORD university press. 2009.[DOI:
Cardiorespiratory fitness as a quantitative predictor of all-cause 10.1093/med/9780199566990.001.0001]
mortality and cardiovascular events in healthy men and women: a
meta-analysis. JAMA. 2009;301(19):2024-35. [DOI: 10.1001/jama. [17] Guidelines ECfS, Corrà U, Piepoli MF, Carré F, Heuschmann P,
2009.681] [PMID] Hoffmann U, et al. Secondary prevention through cardiac
rehabilitation: physical activity counselling and exercise training:
[5] Taylor RS, Brown A, Ebrahim S, Jolliffe J, Noorani H, Rees K, et al. key components of the position paper from the Cardiac
Exercise-based rehabilitation for patients with coronary heart Rehabilitation Section of the European Association of
disease: systematic review and meta-analysis of randomized Cardiovascular Prevention and Rehabilitation. Eur Heart J.
controlled trials. Am J Med. 2004;116(10):682-92. [DOI: 10.1016/ 2010;31(16):1967-74. [DOI: 10.1093/eurheartj/ehq236] [PMID]
j.amjmed.2004.01.009] [PMID]
[18] Smart NA, Dieberg G, Giallauria F. Intermittent versus
[6] Kendziorra K, Walther C, Foerster M, Möbius-Winkler S, continuous exercise training in chronic heart failure: a meta-
Conradi K, Schuler G, et al. Changes in myocardial perfusion analysis. Int J Cardiol. 2013;166(2):352-8. [DOI: 10.1016/j.
due to physical exercise in patients with stable coronary artery ijcard.2011.10.075] [PMID]
disease. Eur J Nucl Med Mol Imaging. 2005;32(7):813-9. [DOI:
10.1007/s00259-005-1768-1] [PMID] [19] Cornish AK, Broadbent S, Cheema BS. Interval training for
patients with coronary artery disease: a systematic review. J
[7] Kim C, Choi HE, Lim MH. Effect of high interval training in acute Appl Physiol. 2011;111(4):579-89. [DOI: 10.1007/s00421-010-
myocardial infarction patients with drug-eluting stent. Am J Phys 1682-5] [PMID]
Med Rehabil. 2015;94(10 Suppl 1):879-86. [DOI: 10.1097/PHM.
0000000000000290] [PMID] [20] Villelabeitia Jaureguizar K, Vicente-Campos D, Ruiz Bautista L,
Hernández de la Peña C, Arriaza Gómez MJ, Calero Rueda MJ,
[8] Medina-Leyte DJ, Zepeda-García O, Domínguez-Pérez M, et al. Effect of high-intensity interval versus continuous
González-Garrido A, Villarreal-Molina T, Jacobo-Albavera L. exercise training on functional capacity and quality of life in
Endothelial dysfunction, inflammation and coronary artery patients with coronary artery disease. J Cardiopulm Rehabil
disease: potential biomarkers and promising therapeutical Prev. 2016;36(2):96-105. [DOI: 10.1097/HCR.000000000000
approaches. nt J Mol Sci. 2021;22(8):3850. [DOI: 10.3390/ijms 0156] [PMID]
22083850] [PMID] [PMCID]
[21] Guiraud T, Nigam A, Gremeaux V, Meyer P, Juneau M, Bosquet
[9] Manresa-Rocamora A, Ribeiro F, Casanova-Lizon A, Flatt AA, L. High-intensity interval training in cardiac rehabilitation.
Sarabia JM, Moya-Ramon M. Cardiac rehabilitation improves Sports Med. 2012;42(7):587-605. [DOI: 10.2165/11631910-
endothelial function in coronary artery disease patients. Int J 000000000-00000] [PMID]
Sports Med. 2022;43(11):905-20. [DOI: 10.1055/a-1717-1798]
[PMID] [22] Moholdt TT, Amundsen BH, Rustad LA, Wahba A, Løvø KT,
Gullikstad LR, et al. Aerobic interval training versus continuous
[10] Heran BS, Chen JM, Ebrahim S, Moxham T, Oldridge N, Rees K, moderate exercise after coronary artery bypass surgery: a
et al. Exercise‐based cardiac rehabilitation for coronary heart randomized study of cardiovascular effects and quality of life.
disease. Cochrane Database Syst Rev. 2021;11:CD001800. Am Heart J. 2009;158(6):1031-7. [DOI: 10.1016/j.ahj.2009.
[DOI: 10.1002/14651858.CD001800.pub3] [PMID] [PMCID] 10.003] [PMID]
[11] Anderson L, Oldridge N, Thompson DR, Zwisler A-D, Rees K, [23] [23] Rognmo Ø, Hetland E, Helgerud J, Hoff J, Slørdahl SA. High
Martin N, et al. Exercise-based cardiac rehabilitation for intensity aerobic interval exercise is superior to moderate
coronary heart disease: Cochrane systematic review and meta- intensity exercise for increasing aerobic capacity in patients
analysis. J Am Coll Cardiol. 2016;67(1):1-12. [DOI: 10.1016/j. with coronary artery disease. Eur J Cardiovasc Prev Rehabil.
jacc.2015.10.044] [PMID] 2004;11(3):216-22. [DOI: 10.1097/01.hjr.0000131677.96762.
0c] [PMID]
[12] Price KJ, Gordon BA, Bird SR, Benson AC. A review of guidelines
for cardiac rehabilitation exercise programmes: is there an [24] [24] Warburton DE, McKenzie DC, Haykowsky MJ, Taylor A,
international consensus? Eur J Prev Cardiol. 2016;23(16):1715- Shoemaker P, Ignaszewski AP, et al. Effectiveness of high-
33. [DOI: 10.1177/2047487316657669] [PMID] intensity interval training for the rehabilitation of patients with

Askarinzhad H, et al. High-intensity Interval Training and Moderate-intensity Continuous Training in Heart Patients. JSMJ. 2023; 22(5):631-650
647
 Jundishapur November & December 2023. Vol 22. No 5

Scientific Medical Journal

coronary artery disease. Am J Cardiol. 2005;95(9):1080-4. post-exercise heart rate recovery in coronary heart-disease
[DOI: 10.1016/j.amjcard.2004.12.063] [PMID] patients. Int J Cardiol. 2017;244:17-23. [DOI: 10.1016/j.ijcard.
2017.06.067] [PMID]
[25] Currie KD, Dubberley JB, McKelvie RS, MacDonald MJ. Low-
volume, high-intensity interval training in patients with CAD. [38] Keteyian SJ, Hibner BA, Bronsteen K, Kerrigan D, Aldred HA,
Med Sci Sports Exerc. 2013;45(8):1436-42. [DOI: Reasons LM, et al. Greater improvement in cardiorespiratory
10.1249/MSS.0b013e31828bbbd4] [PMID] fitness using higher-intensity interval training in the standard
cardiac rehabilitation setting. J Cardiopulm Rehabil Prev.
[26] Rocco EA, Prado DM, Silva AG, Lazzari J, Bortz PC, Rocco DF, et 2014;34(2):98-105. [DOI: 10.1097/HCR.0000000000000049]
al. Effect of continuous and interval exercise training on the [PMID]
PETCO2 response during a graded exercise test in patients with
coronary artery disease. Clinics (Sao Paulo). 2012;67(6):623-8. [39] Prado D, Rocco E, Silva A, Rocco D, Pacheco M, Silva P, et al.
[DOI: 10.6061/clinics/2012(06)13] [PMID] [PMCID] Effects of continuous vs interval exercise training on oxygen
uptake efficiency slope in patients with coronary artery
[27] Cardozo GG, Oliveira RB, Farinatti PT. Effects of high intensity disease. Braz J Med Biol Res. 2016;49(2):e4890. [DOI: 10.
interval versus moderate continuous training on markers of 1590/1414-431X20154890] [PMID]
ventilatory and cardiac efficiency in coronary heart disease
patients. cientificWorldJournal. 2015;2015:192479. [DOI: [40] Li S, Chen X, Jiao H, Li Y, Pan G, Yitao X. The Effect of High-
10.1155/2015/192479] [PMID] [PMCID] Intensity Interval Training on Exercise Capacity in Patients with
Coronary Artery Disease: A Systematic Review and Meta-
[28] Benetti M, Araujo CLPd, Santos RZd. Cardiorespiratory fitness Analysis. Cardiol Res Pract. 2023;2023:7630594. [DOI:
and quality of life at different exercise intensities after 10.1155/2023/7630594] [PMID] [PMCID]
myocardial infarction. Arq Bras Cardiol. 2010;95(3):399-404.
[DOI: 10.1590/s0066-782x2010005000089] [PMID] [41] Conraads VM, Pattyn N, De Maeyer C, Beckers PJ,
Coeckelberghs E, Cornelissen VA, et al. Aerobic interval
[29] Karvonen J, Vuorimaa T. Heart rate and exercise intensity training and continuous training equally improve aerobic
during sports activities. Sports Med. 1988;5(5):303-11. [DOI: exercise capacity in patients with coronary artery disease: the
10.2165/00007256-198805050-00002] [PMID] SAINTEX-CAD study. Int J Cardiol. 2015;179:203-10. [DOI:
[30] Wasserman K, Hansen JE, Sue DY, Stringer WW, Whipp BJ. 10.1016/j.ijcard.2014.10.155] [PMID]
Principles of exercise testing and interpretation: including [42] Taylor JL, Holland DJ, Keating SE, Leveritt MD, Gomersall SR,
pathophysiology and clinical applications. Can J Cardiol. Rowlands AV, et al. Short-term and long-term feasibility,
2007;23(4):274. [PMCID] safety, and efficacy of high-intensity interval training in cardiac
[31] Currie KD, Bailey KJ, Jung ME, McKelvie RS, MacDonald MJ. rehabilitation: the FITR heart study randomized clinical trial.
Effects of resistance training combined with moderate- JAMA Cardiol. 2020;5(12):1382-89. [DOI: 10.1001/jamacardio.
intensity endurance or low-volume high-intensity interval 2020.3511] [PMID]
exercise on cardiovascular risk factors in patients with [43] Midgley A, McNaughton LR, Carroll S. Physiological
coronary artery disease. J Sci Med Sport. 2015;18(6):637-42. determinants of time to exhaustion during intermittent
[DOI: 10.1016/j.jsams.2014.09.013] [PMID] treadmill running at vV· O2max. Int J Sports Med.
[32] Borg G. Borg's perceived exertion and pain scales: Human 2007;28(4):273-80. [DOI: 10.1055/s-2006-924336] [PMID]
kinetics; 1998. [Link] [44] Gaeini AA, Satarifard S, Heidary A. Comparing the Effect of
[33] Mezzani A, Hamm LF, Jones AM, McBride PE, Moholdt T, Stone Eight Weeks of High-Intensity Interval Training and Moderate-
JA, et al. Aerobic exercise intensity assessment and prescription Intensity Continuous Training on Physiological Variables of
in cardiac rehabilitation: a joint position statement of the Exercise Stress Test in Cardiac Patient after Coronary Artery
European Association for Cardiovascular Prevention and Bypass Graft. Journal of Isfahan Medical School. 2014;31(267):
Rehabilitation, the American Association of Cardiovascular and 2171-81. [Link]
Pulmonary Rehabilitation and the Canadian Association of [45] Liou K, Ho S, Fildes J, Ooi S-Y. High intensity interval versus
Cardiac Rehabilitation. Eur J Prev Cardiol. 2013;20(3):442-67. moderate intensity continuous training in patients with
[DOI: 10.1177/2047487312460484] [PMID] coronary artery disease: a meta-analysis of physiological and
[34] Borg GA. Psychophysical bases of perceived exertion. Med Sci clinical parameters. Heart Lung Circ. 2016;25(2):166-74. [DOI:
Sports Exerc. 1982;14(5):377-81. [PMID] 10.1016/j.hlc.2015.06.828] [PMID]

[35] Foster C, Jackson AS, Pollock ML, Taylor MM, Hare J, Sennett [46] Elliott AD, Rajopadhyaya K, Bentley DJ, Beltrame JF, Aromataris
SM, et al. Generalized equations for predicting functional EC. Interval training versus continuous exercise in patients
capacity from treadmill performance. Am Heart J. with coronary artery disease: a meta-analysis. Heart Lung Circ.
1984;107(6):1229-34. [DOI: 10.1016/0002-8703(84)90282-5] 2015;24(2):149-57. [DOI: 10.1016/j.hlc.2014.09.001] [PMID]
[PMID] [47] Hall J, Guyton A. Textbook of Medical Physiology: Enhanced E-
[36] Swainson MG, Ingle L, Carroll S. Cardiorespiratory fitness as a book. London: Elsevier Health Sciences; 2010. [Link]
predictor of short‐term and lifetime estimated cardiovascular [48] Ehrman JK, Gordon PM, Visich PS, Keteyian SJ. Clinical exercise
disease risk. Scand J Med Sci Sports. 2019;29(9):1402-13. [DOI: physiology: Human Kinetics; 2009. [Link]
10.1111/sms.13468] [PMID]
[49] Huang P-H, Leu H-B, Chen J-W, Cheng C-M, Huang C-Y, Tuan T-
[37] Villelabeitia-Jaureguizar K, Vicente-Campos D, Senen AB, C, et al. Usefulness of attenuated heart rate recovery
Jiménez VH, Garrido-Lestache MEB, Chicharro JL. Effects of immediately after exercise to predict endothelial dysfunction
high-intensity interval versus continuous exercise training on in patients with suspected coronary artery disease. Am J

Askarinzhad H, et al. High-intensity Interval Training and Moderate-intensity Continuous Training in Heart Patients. JSMJ. 2023; 22(5):631-650
648
November & December 2023. Vol 22. No 5 Jundishapur
Scientific Medical Journal
Cardiol. 2004;93(1):10-3. [DOI: 10.1016/j.amjcard.2003.09. [62] Hart E, Dawson E, Rasmussen P, George K, Secher NH, Whyte
004] [PMID] G, et al. β‐Adrenergic receptor desensitization in man: insight
into post‐exercise attenuation of cardiac function. J Physiol.
[50] Hai J-J, Siu C-W, Ho H-H, Li S-W, Lee S, Tse H-F. Relationship 2006;577(2):717-25. [DOI: 10.1113/jphysiol.2006.116426]
between changes in heart rate recovery after cardiac [PMID]
rehabilitation on cardiovascular mortality in patients with
myocardial infarction. Heart Rhythm. 2010;7(7):929-36. [DOI: [63] Al Haddad H, Mendez-Villanueva A, Bourdon PC, Buchheit M.
10.1016/j.hrthm.2010.03.023] [PMID] Effect of acute hypoxia on post-exercise parasympathetic
reactivation in healthy men. Front Physiol. 2012;3:289. [DOI:
[51] Giallauria F, Lorenzo AD, Pilerci F, Manakos A, Lucci R, 10.3389/fphys.2012.00289] [PMID]
Psaroudaki M, et al. Long-term effects of cardiac rehabilitation
on end-exercise heart rate recovery after myocardial [64] LaPier TK. Functional status of patients during subacute
infarction. Eur J Cardiovasc Prev Rehabil. 2006;13(4):544-50. recovery from coronary artery bypass surgery. Heart Lung.
[DOI: 10.1097/01.hjr.0000216547.07432.fb] [PMID] 2007;36(2):114-24. [DOI: 10.1016/j.hrtlng.2006.09.002]
[PMID]
[52] Giallauria F, Lucci R, Pietrosante M, Gargiulo G, De Lorenzo A,
D'Agostino M, et al. Exercise-based cardiac rehabilitation [65] Thayer JF, Lane RD. The role of vagal function in the risk for
improves heart rate recovery in elderly patients after acute cardiovascular disease and mortality. Biol Psychol.
myocardial infarction. J Gerontol A Biol Sci Med Sci. 2007;74(2):224-42. [DOI: 10.1016/j.biopsycho.2005.11.013]
2006;61(7):713-7. [DOI: 10.1093/gerona/61.7.713] [PMID] [PMID]
[53] Tsai S-W, Lin Y-W, Wu S-K. The effect of cardiac rehabilitation [66] Haensel A, Mills PJ, Nelesen RA, Ziegler MG, Dimsdale JE. The
on recovery of heart rate over one minute after exercise in relationship between heart rate variability and inflammatory
patients with coronary artery bypass graft surgery. Clin markers in cardiovascular diseases. sychoneuroendocrinology.
Rehabil. 2005;19(8):843-9. [DOI: 10.1191/0269215505cr 2008;33(10):1305-12. [DOI: 10.1016/j.psyneuen.2008.08.007]
915oa] [PMID] [PMID] [PMCID]
[54] Wu SK, Lin YW, Chen CL, Tsai S-W. Cardiac rehabilitation vs. [67] Thayer J, Fischer J. Heart rate variability, overnight urinary
home exercise after coronary artery bypass graft surgery: a norepinephrine and C‐reactive protein: evidence for the
comparison of heart rate recovery. Am J Phys Med Rehabil. cholinergic anti‐inflammatory pathway in healthy human
2006;85(9):711-7. [DOI: 10.1097/01.phm.0000228597.64057. adults. J Intern Med. 2009;265(4):439-47. [DOI: 10.1111/j.
66] [PMID] 1365-2796.2008.02023.x] [PMID]
[55] Jouven X, Empana J-P, Schwartz PJ, Desnos M, Courbon D, [68] Youn J-C, Lee HS, Choi S-W, Han S-W, Ryu K-H, Shin E-C, et al.
Ducimetière P. Heart-rate profile during exercise as a predictor Post-exercise heart rate recovery independently predicts
of sudden death. N Engl J Med. 2005;352(19):1951-8. [DOI: clinical outcome in patients with acute decompensated heart
10.1056/NEJMoa043012] [PMID] failure. PLoS One. 2016;11(5):e0154534. [DOI: 10.1371/
journal.pone.0154534] [PMID]
[56] Lahiri MK, Kannankeril PJ, Goldberger JJ. Assessment of
autonomic function in cardiovascular disease: physiological basis [69] Heffernan KS, Fahs CA, Shinsako KK, Jae SY, Fernhall B. Heart
and prognostic implications. J Am Coll Cardiol. 2008;51(18): rate recovery and heart rate complexity following resistance
1725-33. [DOI: 10.1016/j.jacc.2008.01.038] [PMID] exercise training and detraining in young men. Am J Physiol
Heart Circ Physiol. 2007;293(5):H3180-6. [DOI: 10.1152/
[57] Anari LM, Ghanbari-Firoozabadi M, Ansari Z, Emami M, Nasab ajpheart.00648.2007] [PMID]
MV, Nemaiande M, et al. Effect of cardiac rehabilitation
program on heart rate recovery in coronary heart disease. J [70] Hirsh DS, Vittorio TJ, Barbarash SL, Hudaihed A, Tseng C-H,
Tehran Heart Cent. 2015;10(4):176-81. [PMID] Arwady A, et al. Association of heart rate recovery and maximum
oxygen consumption in patients with chronic congestive heart
[58] Ribeiro F, Alves AJ, Teixeira M, Miranda F, Azevedo C, Duarte failure. J Heart Lung Transplant. 2006;25(8):942-5. [DOI:
JA, et al. Exercise training enhances autonomic function after 10.1016/j.healun.2006.04.006] [PMID]
acute myocardial infarction: a randomized controlled study.
Rev Port Cardiol. 2012;31(2):135-41.[DOI: 10.1016/j.repc. [71] Myers J, Hadley D, Oswald U, Bruner K, Kottman W, Hsu L, et
2011.12.009] [PMID] al. Effects of exercise training on heart rate recovery in patients
with chronic heart failure. Am Heart J. 2007;153(6):1056-63.
[59] Tiukinhoy S, Beohar N, Hsie M. Improvement in heart rate [DOI: 10.1016/j.ahj.2007.02.038] [PMID]
recovery after cardiac rehabilitation. J Cardiopulm Rehabil.
2003;23(2):84-7. [DOI: 10.1097/00008483-200303000-00002] [72] Carnethon MR, Jacobs Jr DR, Sidney S, Sternfeld B, Gidding SS,
[PMID] Shoushtari C, et al. A longitudinal study of physical activity and
heart rate recovery: CARDIA, 1987-1993. Med Sci Sports Exerc.
[60] Kannankeril PJ, Le FK, Kadish AH, Goldberger JJ. 2005;37(4):606-12. [DOI: 10.1249/01.mss.0000158190.56061.
Parasympathetic effects on heart rate recovery after 32] [PMID]
exercise. J Investig Med. 2004;52(6):394-401. [DOI:
10.1136/jim-52-06-34] [PMID] [73] Vicente-Campos D, López AM, Nuñez MJ, Chicharro JL. Heart
rate recovery normality data recorded in response to a
[61] Nilsson G, Hedberg P, Jonason T, Lönnberg I, Öhrvik J. Heart maximal exercise test in physically active men. Eur J Appl
rate recovery is more strongly associated with the metabolic Physiol. 2014;114(6):1123-8. [DOI: 10.1007/s00421-014-2847-
syndrome, waist circumference, and insulin sensitivity in 4] [PMID]
women than in men among the elderly in the general
population. Am Heart J. 2007;154(3):460.e1-7. [DOI: [74] Moholdt T, Aamot IL, Granøien I, Gjerde L, Myklebust G,
10.1016/j.ahj.2007.06.025] [PMID] Walderhaug L, et al. Aerobic interval training increases peak

Askarinzhad H, et al. High-intensity Interval Training and Moderate-intensity Continuous Training in Heart Patients. JSMJ. 2023; 22(5):631-650
649
 Jundishapur November & December 2023. Vol 22. No 5

Scientific Medical Journal

oxygen uptake more than usual care exercise training in
myocardial infarction patients: a randomized controlled study.
Clin Rehabil. 2012;26(1):33-44. [DOI: 10.1177/0269215511
405229] [PMID]
[75] Munk PS, Butt N, Larsen AI. High-intensity interval exercise
training improves heart rate variability in patients following
percutaneous coronary intervention for angina pectoris. Int J
Cardiol. 2010;145(2):312-4. [DOI: 10.1016/j.ijcard.2009.11.
015] [PMID]
[76] Munk PS, Staal EM, Butt N, Isaksen K, Larsen AI. High-intensity
interval training may reduce in-stent restenosis following
percutaneous coronary intervention with stent implantation: a
randomized controlled trial evaluating the relationship to
endothelial function and inflammation. Am Heart J.
2009;158(5):734-41. [DOI: 10.1016/j.ahj.2009.08.021] [PMID]
[77] Wisløff U, Støylen A, Loennechen JP, Bruvold M, Rognmo Ø,
Haram PM, et al. Superior cardiovascular effect of aerobic
interval training versus moderate continuous training in heart
failure patients: a randomized study. Circulation. 2007;
115(24):3086-94. [DOI: 10.1161/CIRCULATIONAHA.106.6750
41] [PMID]

Askarinzhad H, et al. High-intensity Interval Training and Moderate-intensity Continuous Training in Heart Patients. JSMJ. 2023; 22(5):631-650
650