lam thué trong cée diéu kign kinh t8 khé khan, dic biét trong khiing hoang
kinh té.
3.3. CAC HINH THUC BIKU HIEN CUA GIA TR] THANG DU’
TRONG NEN KINH TE THY TRUONG
Nghién ciru vé hinh thite bid n cla gid trj thing du thyc chat la
phan tich vé cde quan hé loi ich gitta nhimg nha tr ban voi nhau, gitta nha
tw ban véi dja chi trong viée phan chia gid trj thing du thu duge trén eo sé
hao phi site lao dong cia ngudi lao dong lam thus.
3.3.1. Loi nhudn
Dé lam 16 ban chat ciia loi nhuan, C.Mée bat dau phan tich lam 16
chi phi san xudt
3.3.11. Ché phi sain xudt
Mue dich cia nha tw ban 1a thu hdi duge gid tri tu bin da tng ra tir
gid tr hing hoa di ban duge. Khai nigm chi phi sin xudt xudt hign trong
méi quan hé dé.
Vidu:
Dé san xuat hang hda nha ty ban phai dau tr khdi Ivong ting tr ban
6 gia trj 18 1.000.000 USD. Trong dé:
Mua may méc: 500,000 USD. May méc nay duge str dung trong 10
chu ky san xuat (gia dinh 14 10 nm).
_Nahia 14 méi nim sé khdu hao 50.000 USD, phin nay sé duge
chuyén vao gia trj hang héa ciia | nam,
Nguyén nhién vat ligu cho m6t nam: 400,000 USD
Tu ban kha bién: 100.000 USD cho 1 nam;
TY sudt gid tri thang du: 100%
‘Trong trang hop nh vay, gid tri hang hoa duge tgo ra trong mot
mim 1a:
450,000c + 100.000v + 100,000m = 650.000
Néu trong gia tr 650,000 USD trir di 100.000 USD 18 gid trj thing
du thi chi c6n lai 550.000 USD. Phan nay duge goi la chi phi sén xuat.
Khdi niém chi phi sin xudt:
70Chi phi sé audt te ban htt nghia ta phan gié wi cia hang héa, bit
lai gid ed cita nhiing te ligu sin xudi da tiéu ding va gid ca cita ste lao
dong da dug sit dung dé sén xudt ra hang héa
Dé la chi phi ma nha ne ban da b6 ra dé san xudt ra hang héa
Chi phi san xuat duge ky higu 1 k.
Vé mit lugng, k= ctv.
Khi xu4t hién pham tra chi phi san xuat thi
(vim) sé bieu hign thanh; G= k +m.
Chi phi sin xudt c6 vai trd quan trong: bit dip tw ban vé gid ti va
hign vat, dam bao diéu kign cho t4i sn xuat trong kinh t¢ thi trudng; tao co
80 cho canh tranh, 18 cn cit quan trong cho canh tranh vé gif ca bén hang
gitta cdc nha tu ban.
3.3.1.2. Ban chit Igi nhugn
‘Trong thye té san xuat kinh doanh, gitta gid tri hang héa va chi phi
sin xudt c6 mét khodng chénh léch. Cho nén sau khi ban hang héa (bén
ngang gid), nha tw ban khdng nhimng ba dap dit s6 chi phi da tng ra ma cdn
thu duoc s6 chénh Iéch biing gid tri thang du. S6 chénh Iéch nay C.Mac goi
la Ioi nhugn,
4 tri hang hoa G =
Ky higu loi nhuan la p.
Khi 46 gid tri hing héa duoe viét la: G=k +p
Tirdé p=G-k.
‘Tir cach tinh todn trén thye té nhu vay, ngudi ta chi quan tim téi
khoan chénh Ich gitia gia tri hang héa bén duge véi chi phi phai bd ra ma
Khong quan tém dén ngudn géc sau xa cba khoan chénh léch dé chinh 1
gid tri thang dur chuyén héa thanh, Thém chi, voi nha te ban, Io nhugn cdn
durge quan niém 1a do tu ban img trude sinh ra,
C.Méc khai quat: gid tri thing du, duge quan nigm la con dé ciia toan
b6 tur ban img truée, mang hinh thai chuyén héa 1a loi nhugn,
idu dé ¢6 nghia, loi nhugn ching qua chi 1A hinh thdi biéu hién cia
gid tri ding dur trén bé mat nén kinh t& thj trong.
Nha tur ban e4 bigt chi ein bén hang héa véi gid ed cao hon chi phi
sé xudt 1d da ¢6 loi nhuén. Trong trudng hyp bin diing bang chi phi sin
xudt 18 khéng cé Igi nhujn. Ban hang héa thap hon gid tri va cao hon chi
n‘ing cé thé 44 cé loi nhuan, Trong trudng hgp nay, loi nhugn
nhé hon gid tr] thing du. Loi nhudn chinh Ia myc tiéu, déng co, dng, lye
ca hoat dong san xuat, kin doanh trong nén kinh té thi trudng.
Hp 3.1. Quan nigm cia P. Samuelson vé Igi nhujin
Loi nhugn 1a phan thu nhgp thing dur tinh bing higu qua gitta gia tri ting
doanh thu trir di tng chi phi.
Loi nhudn i phan thuéng cho vige génh chju ri ro va cho su ddi mai
‘Ngudn: P.Samvelson, Kink té hoe, Gip 1, Nxb Chinh tj quée gia, H, 1997,
ty, 515, 533.
Tuy nhién, loi nhufin khi duge do bang s6 tuyét ddi chi phan énh guy
mé cia higu qua kinh doanh ma chwra phan anh r mite a6 higu qua cia
kinh doanh, do dé cin duge bé sung bing s6 do tuong doi Ia ty suat Igi
ohuan,
3.3.1.3. Ty suit Igi nhugin va ede nhén to duh hudng t6i (} suit Igi nhudn
* TY suit loi nhudn
1) sudt lot nhugn la 0p 16 phan trim gitta loi nhudn va todn b6 gid
tri ctia te ban tmg truce (ky higu lap’).
Ty suat Igi nhuan duge tinh theo céng thife:
nino
ety
sudt Igi nhugn phan 4nh mic doanh loi dau tu tr ban,
TY suat Igi nhugn thuéng durge tinh hang nam, tir dy hinh thanh khéi
nigm ty sudt Igi nhuan hang nim, Mae di Igi nhuan e6 vai trd quan trong
6i voi kinh doanh tu ban chi nghia, vi sy hién dign cia né thé hign higu
qua kinh té, tuy nhién so véi loi nhudn thi ty suat loi nhudn phan énh day
dit hon mito d6 higu qué kinh doanh. Chinh vi vay, ty sudt Igi nhuan véi ur
cach 1a s6 do tuong d6i cia loi nhudin, da tro thanh dong co quan trong nhat
cia hoat ding canh tranh tu ban chi nghifa,
‘hur vay, Igi nhugn, ty suat loi nhuan 14 nhiing pham tri thé hign loi
ich kinh té cia nha tu ban trong nén kinh té thj trvdng ter ban chii nghia, tir
6 cde nha tu ban muén Lim gidu va Kim gidu nhanh can phai tim ra edch
thie dé ¢6 duge ty suit loi nhugn cao nhat.
n* Céo nhan t6 anh hudng t6i ty suat loi nhugn
Quan sat tir céng thie tinh ty sudt loi nhuan 6 thé thay, hing nhan
t6 nao anh hung t6i gid tr} cita tir s6 hofc mau s6, hojc ca tir s6 ca mau sé
cia phan thie cing sé anh hudng t6i ty sudt loi nhuan, C.Mac néu ra cde
nan t6 sau:
Thit nhét, ty sudt gid tri thing du. Su gia ting cia ty suat gid tri thing
dir s& c6 tac dng truc tiép lam ting ty sudt loi nhudn,
Thit hai, chu tao hia co tr ban. Clu tao hitu co e/v tae dng t6i chi
phi san xuit, do dé tic d6ng t6i loi nhudn va ty suat Igi nhuan.
Thi ba, téc 4 chu chuyén cua tu ban, Néu téc 46 chu chuyén cia tu
ban cng 16n thi ty 1¢ gid trj thing dur hang nim ting lén, do a6, ty suat loi
nhuan ting.
Thit ue, tét kiém te ban bat bién.Trong diéu kign te ban kha bién
Khong d6i, néu gia tri thang dur gitt nguyén, tiét kiém tr ban bat bién lam
tang ty suat gi nhuan,
3.
4, Loi nhudn binh quan
Canh tranh gitta cde nganh 14 co ché cho sy hinh thank Iyi nhugn
binh quan
6 cée nganh san xuat kinh doanh khée nhau, do o6 nhiing digu kign
tw nhién, kinh té, kV thuat vi (6 chire quan ly khde nhau, nén ty suat loi
nhuén gitta céc nginh cling khac nhau,
Gia sit ¢6 ba ngdnh san xuat_ (co khi, dét va da), vén cia cée nginh
déu bing nhau (bing 100 don vi tién 18), ty. sudt gid ti thing dir déu bang
nhau (bang 100%), toc d6 chu chuyén cia von 6 céc nganh déu bing nhau.
Do dac diém cia méi nginh sin xudt khée nhau, nén edu tao hitu co
ciia vén (tw ban) & tirog nginh khac nhau, ty suat Igi nhuan & cdc nganh
Khac nhau (xem bang).
Neinh Chi phim %) Tm | PC) | (P) | P | GCSX
san xuat san xuat
Co khi 80c+20¥ 100 | 20 20 30% | 30 130
Det Wers0v | 100 |30] 30 | 30% | 30] 130
Da 60c¢+40v 100 | 40 40 30% | 30 130
B© day, ty sudt Igi nhufin & nginh da la cao nbdt, nén cae doanh
nghiép 6 nganh co khé (thm tri ed 6 nganh det) sé di chuyén vén cia minh
sang dau tr vao nganh da.
én mot thoi diém nhdt dink, sin pham cia nganh da s€ ting 1én
(cung én hon cu), lam cho gid ed hang hot & nginh da sé ha xuéng thap
hon gia trj cla no va ty sudt Igi nhudn 6 nganh nay gidm xudng.
Neguoc lai, sin phim ciia nginh co khi s® giam di (cung nhé hon
clu), nén gid cd s€ cao hon gid tri vA do dé ty suat Ioi nhudn 6 ngdnh co Khi
fing len.
Néu ty suat loi nhudn & nganh co khi cao hon nganh da thi ede doanh
nghigp Iai chuyén vén dau tw vo ng’nh co khi, Bay goi la hign tugng tr do
di chuyén vén sin xuat kinh doanh. Sur ty do di chuyén vén vio cée nginh
chi tam dimg lai khi ty sudt Igi nhufn tit c& cic nganh déu xAp xi bang
hau, tte la hinh thanh ty suat loi nhudn binh quan(P*).
Vé cach tinh, Ioi nhudn binh quan (ky higu la B ) dupe tinh theo ty
suét Igi nhugn binh quan (la con sé trung binh cita cée ty suat loi nhudn, key
higu la F*).
TTY suét Ioi nbudn binh quén duge tinh bing s6 binh quan gia quyén
cia cdc ty suat loi nhudin nhwr sau:
Trong nén kinh té thj truéng canh tranh gitta c4c nganh tit yéu din
t6i hinh thanh loi nhudn binh quén,
Loi nhudn binh quan la s6 loi nhudn bing nhau ctia nhue ar ban nia
nhau dau te vo cdc ngdnh khde nhau (kj hiéu la P ).
Néu ky higu gid trj tur ban img true 14 K thi Igi nhugn binh quan