SZKOLENIE: Stosowanie i interpretacja Skali Inteligencji Wechslera dla Dzieci – wyd.

piąte

Celem tego szkolenia jest nauka poprawnego stosowania testów inteligencji ze Skali WISC-
V: zasad przeprowadzania badania testami podstawowymi i dodatkowymi oraz obliczania i
interpretowania wskaźników podstawowych.

Szkolenie nie zastępuje jednak uważnej lektury podręczników, zwłaszcza instrukcji do

wszystkich testów oraz informacji o własnościach psychometrycznych Skali.

Program szkolenia obejmuje następujące moduły:

1. Podstawowe informacje o WISC-V – historia Skal Wechslera dla Dzieci, ogólne

informacje o WISC-V, podstawy teoretyczne i struktura Skali, ogólne zasady
badania testami inteligencji.

2. Procedura badania poszczególnymi testami podstawowymi i dodatkowymi –

skrypt nie zawiera informacji na ten temat.

3. Obliczanie wyników – obliczanie wyników przeliczonych w testach i wyników

złożonych (Ilorazu Inteligencji w Skali Pełnej oraz wskaźników podstawowych)

4. Ocena zróżnicowania profilu – ocena rozpiętości wyników, różnic między

wskaźnikami podstawowymi i różnic między wynikami testów

5. Poszukiwanie mocnych i słabych stron – analiza wskaźników podstawowych i

wyników w testach mająca na celu określenie mocnych i słabych stron dziecka

6. Równoważniki wieku – czym są równoważniki wieku i jak się je określa.

Moduł 1. Podstawowe informacje o WISC-V

1.1. Informacje ogólne o WISC-V
● Autor: David Wechsler
● Polska adaptacja: Joanna Stańczak, Anna Matczak, Aleksandra Jaworowska, Iwona
Bac
● Publikacja: 2014 (wersja oryginalna); 2021 (wersja polska)
● Przeznaczony: do badania dzieci w wieku 6;0–16;11. Badania wyłącznie indywidualne.
Może być wykorzystywany modułowo, tzn. można przeprowadzać tylko te testy,
których wyniki są potrzebne do uzyskania potrzebnych wskaźników.

1.2. Pomoce testowe

Na zdjęciu poniżej przedstawione są pomoce testowe (Książeczki testowe, zeszyty testowe,
klocki, Arkusz zapisu) wraz z torbą.

2
SZKOLENIE: Stosowanie i interpretacja Skali Inteligencji Wechslera dla Dzieci – wyd. piąte

Na publikację WISC-V składają się trzy tomy:

1. Podręcznik do WISC-V: Podstawy teoretyczne, własności psychometryczne,

interpretacja – w tym tomie znajdują się informacje o historii Skal Wechslerowskich
oraz powstawaniu WISC-V, w tym jej polskiej adaptacji, opisy wszystkich testów,
informacje o badaniach standaryzacyjnych i normalizacyjnych, dane dotyczące
własności psychometrycznych, a także szczegółowe wskazówki interpretacyjne.
2. Podręcznik do WISC-V: Przeprowadzanie badania i obliczania wyników – w tym
tomie znajdują się wszystkie informacje niezbędne do przeprowadzenia badania
(ogólne reguły badania oraz szczegółowe instrukcje do wszystkich testów), zasady
oceny wykonania w poszczególnych testach, reguły obliczania wyników surowych i
wypełniania Arkusza zapisu. W załącznikach do tego tomu zawarte są tabele norm
niezbędne do zamiany wyników surowych w testach na wyniki przeliczone, zamiany
wyników surowych na równoważniki wieku, zamiany sum wyników przeliczonych na
wyniki standardowe dla podstawowych wskaźników w WISC-V (w tym IQ w Skali
Pełnej).
3. Podręcznik do WISC-V: Przeprowadzanie badania i obliczania wyników.
Suplement – znajdują się tu tabele odnoszące się do wszystkich – poza
podstawowymi – wyników i wskaźników w WISC-V. Pozwalają one na zamianę
wyników surowych na wyniki standardowe, ocenę istotności różnic między nimi oraz
ocenę częstości występowania tych różnic w populacji (proporcje podstawowe).

1.3. Podstawy teoretyczne WISC-V

WISC-V oparty jest na strukturalnych modelach inteligencji (Cattell-Horn-Carroll) – z
inteligencją ogólną (g) na szczycie i zdolnościami na niższym poziomie.

Zdolności uwzględnione w WISC-V, to:

● Rozumienie słowne
● Zdolności wzrokowo-przestrzenne
● Rozumowanie płynne
● Pamięć robocza
● Szybkość przetwarzania.

3
SZKOLENIE: Stosowanie i interpretacja Skali Inteligencji Wechslera dla Dzieci – wyd. piąte

Przeprowadzone konfirmacyjne analizy czynnikowe na wynikach polskiej próby

normalizacyjnej potwierdziły trafność modelu leżącego u podstaw konstrukcji skali, z
inteligencją ogólną (g) i pięcioma czynnikami reprezentującymi poszczególne zdolności. Na
rysunku poniżej przedstawiony jest pięcioczynnikowy hierarchiczny model dla testów
podstawowych i dodatkowych opracowany na podstawie wyników polskiej próby
normalizacyjnej w wieku 6–16 lat.

1.4. Struktura WISC-V

WISC-V składa się z 21 testów, w tym 16 testów inteligencji (testy podstawowe i dodatkowe)
oraz 5 testów uzupełniających pozwalających na ocenę procesów poznawczych związanych
z umiejętnościami czytania, pisania i liczenia.

4
SZKOLENIE: Stosowanie i interpretacja Skali Inteligencji Wechslera dla Dzieci – wyd. piąte

W poniższej tabeli wymienione są wszystkie testy inteligencji wraz ze skrótami i numerami,

jakie mają w Arkuszu zapisu. Testy znajdujące się w kolejnych kolumnach przeznaczone są
do badania poszczególnych zdolności. Litery znajdujące się w prawym dolnym rogu każdej
komórki oznaczają:

P – test podstawowy

D – test dodatkowy

Testy inteligencji

Rozumienie słowne Zdolności Rozumowanie Pamięć Szybkość

wzrokowo- płynne robocza przetwarzania
przestrzenne

4.
2. Podobieństwa (SI) 1. Wzory z 3. Matryce 5. Kodowanie
Powtarzanie
klocków (BD) (MR) (CD)
liczb (DS)
P P
P P P

6. Słownik (VC) 8. Układanie 7. Ważenie 9. Zapamię- 10. Szukanie

wzoru (VP) (FW) tywanie symboli (SS)
obrazków
(PS)

P P P P
P

11. Wiadomości (IN) 12. Tworzenie 13. Porząd- 14. Wykreśla-

pojęć (PC) kowanie liter nie (CA)
i liczb (LN)
D D
D D

18. Rozumienie (CO) 19. Arytmetyka

(AR)
D
D

1.5. Polska adaptacja WISC-V

Większość testów WISC-V nie wymagała zmian adaptacyjnych. Te, które zostały poddane
adaptacji, przedstawione są w poniższej tabeli.

5
SZKOLENIE: Stosowanie i interpretacja Skali Inteligencji Wechslera dla Dzieci – wyd. piąte

Test Zmiany Uwagi

Podobieństwa * Zmieniona treść 1 zadania Pilotaż na grupie 303 dzieci
* Zmieniona kolejność zadań (wg
trudności z polskiego pilotażu)
* Doprecyzowane zasady oceny
odpowiedzi, dodane przykłady
odpowiedzi do klucza
Słownik * Zmieniona treść 8 zadań Dwukrotny pilotaż (pierwszy:
N = 303 dzieci; drugi: N =
* Zmieniona kolejność zadań (wg
199 dzieci)
trudności z polskiego pilotażu)
* Doprecyzowane zasady
odpowiedzi, dodane przykłady
odpowiedzi do klucza
Wiadomości * Zmieniona treść 10 zadań Dwukrotny pilotaż (pierwszy:
N = 303 dzieci; drugi: N =
* Zmieniona kolejność zadań (wg
300 dzieci)
trudności z polskiego pilotażu)
* Klucz uzupełniony o przykłady
odpowiedzi z polskiego pilotażu
Tworzenie pojęć Zamieniono rysunek w jednym z Rysunek rękawicy
zadań baseballowej zamieniono na
rysunek rękawicy
bokserskiej
Rozumienie * Zmieniona treść 8 zadań Dwukrotny pilotaż (pierwszy:
N = 303 dzieci; drugi: N =
* Zmieniona kolejność zadań (wg
199 dzieci)
trudności z polskiego pilotażu)
* Doprecyzowane zasady
odpowiedzi, dodane przykłady
odpowiedzi do klucza
Szybkość nazywania Zmiana rysunków na takie, które w
języku polskim odnoszą się do
wyrazów jednosylabowych oraz
wykazują określone podobieństwo
fonetyczne
Tłumaczenie znaków * Wprowadzono 3 nowe znaki Pilotaż na grupie 303 dzieci.
* Zmieniono znaczenie 5 znaków Konsekwencją zmian
wprowadzonych w tym
* Zmieniono treść zadań
teście są analogiczne
* Zmieniono maksymalną możliwą zmiany w testach
do uzyskania punktację Odroczone tłumaczenie
znaków oraz
Rozpoznawanie znaków

6
SZKOLENIE: Stosowanie i interpretacja Skali Inteligencji Wechslera dla Dzieci – wyd. piąte

1.6. Polska normalizacja WISC-V

Badania normalizacyjne i walidacyjne były prowadzone przez 100 psychologów, od czerwca

2019 do lipca 2020, we wszystkich województwach w Polsce. Zbadano 2194 dzieci w wieku
6;0–16;11, dobranych kwoto z uwzględnieniem wieku, płci, wykształcenia matki oraz miejsca
zamieszkania. Do próby włączono też po 2% dzieci z grup specjalnych (skrajnych pod
względem poziomu zdolności) – dzieci niepełnosprawne intelektualnie w stopniu lekkim i
umiarkowanym oraz dzieci wybitnie zdolne.

1.7. Ogólne zasady badania testami inteligencji WISC-V

1.7.1. Rodzaje zadań

W WISC V znajdują się następujące rodzaje zadań:

● Kwalifikujące – wykonuje badany (tylko dzieci w wieku 6–7 lat). Zadania takie
występują w dwóch testach (nr 4 i 13) i mają na celu sprawdzenie, czy dziecko
posiada umiejętności niezbędne do podjęcia testu. Jeśli ich nie posiada, testu nie
przeprowadza się.

● Pokazowe – wykonuje psycholog. Występują w testach nr 5, 8, 10, 13, i 14. Mają na

celu zademonstrowanie dziecku, na czym będzie polegało jego zadanie.

● Próbne – wykonuje badany. Występują w testach nr 2, 3, 4, 5, 7, 8, 9, 10, 12, 13, 14.

Zadania te mają na celu wprowadzenie dziecka w wymagania testu i przećwiczenie
tego, co będzie następnie wykonywane w toku rozwiązywania zadań testowych.
Wykonanie tych zadań nie podlega ocenie.

● Ćwiczeniowe – wykonuje badany. Występują w testach nr 2, 6, 9, 11, 13, 18, 19 i w

Arkuszu zapisu oznaczone są †. Jeśli badany rozpoczyna wykonywanie danego testu
od tak oznaczonego zadania, to jeśli nie uzyska w nim (lub w zadaniu następnym)
maksymalnej liczby punktów, podajemy mu prawidłową odpowiedź (a w teście 13
przypominamy regułę obowiązującą przy udzielaniu odpowiedzi). Zadania te
podlegają ocenie.
● Testowe – wykonuje badany. Podlegają ocenie.

1.7.2. Rozpoczynanie badania

W testach inteligencji obowiązują trzy różne reguły rozpoczynania badania. Szczegółowe
informacje przedstawione są w poniższej tabeli.

7
SZKOLENIE: Stosowanie i interpretacja Skali Inteligencji Wechslera dla Dzieci – wyd. piąte

Reguła rozpoczynania Testy inteligencji Uwagi

Wszystkie dzieci, bez 4. Powtarzanie liczb

względu na wiek,
9. Zapamiętywanie obrazków
rozpoczynają od tego
samego zadania (na ogół 1) 13. Porządkowanie liter i liczb
14. Wykreślanie
Zadanie, od którego 1. Wzory z klocków Uwaga! Podana reguła
rozpoczynamy, zależy od rozpoczynania badania
2. Podobieństwa
wieku dziecka nie dotyczy dzieci
3. Matryce podejrzewanych o
niepełnosprawność
6. Słownik intelektualną lub niski
7. Ważenie poziom zdolności
intelektualnych. W
8. Układanie wzoru wymienionych obok
11. Wiadomości testach dzieci te,
niezależnie od wieku,
12. Tworzenie pojęć zaczynają zawsze od
zadania 1.
18. Rozumienie

19. Arytmetyka

Dzieci młodsze otrzymują 5. Kodowanie Dzieci podejrzewane o

całkowicie (lub częściowo) niepełnosprawność
10. Szukanie symboli
inny zestaw zadań niż dzieci intelektualną lub niski
starsze poziom zdolności
intelektualnych
otrzymują w
wymienionych obok
testach zadanie
odpowiadające ich
wiekowi.

1.7.3. Cofanie
Cofanie dotyczy tylko tych testów, w których zadanie, od którego rozpoczynamy badanie,
zależy od wieku dziecka.

● Jeśli dziecko nie uzyskuje maksymalnego wyniku w pierwszym albo w drugim

wykonywanym zadaniu, cofamy się, stosując wcześniejsze zadania w odwrotnej
kolejności aż do momentu, gdy uzyska maksymalne oceny w dwu następujących po
sobie zadaniach. Następnie przechodzimy do kolejnego zadania.

● Nie powtarzamy zadania, po którym niezbędne było cofanie.

8
SZKOLENIE: Stosowanie i interpretacja Skali Inteligencji Wechslera dla Dzieci – wyd. piąte

1.7.4. Przerywanie badania

Reguła przerywania Testy inteligencji Uwagi

Po określonym czasie 5. Kodowanie (po 120 sek.) Testy szybkości

10. Szukanie symboli (po 120 sek.)

14. Wykreślanie (po 45 sek.)

Po 2 niepowodzeniach 1. Klocki

Po 3 niepowodzeniach 2. Podobieństwa

3. Matryce

6. Słownik

7. Ważenie

8. Układanie wzoru

9. Zapamiętywanie obrazków

11. Wiadomości

12. Tworzenie pojęć

Po niepowodzeniach we 4. Powtarzanie liczb (2 próby w

wszystkich próbach danego zadaniu)
zadania
13. Powtarzanie liter i liczb (3
próby w zadaniu)

1.7.5. Limity czasu

W siedmiu testach (nr 1, 5, 7, 8, 10, 14, 19) czas na podanie odpowiedzi/wykonanie
zadania jest ograniczony (szczegółowe limity podane są w instrukcjach do
poszczególnych testów, a także w Arkuszu zapisu).

● Mierzenie czasu rozpoczynamy po wypowiedzeniu ostatniego słowa

instrukcji.

● Poprawne rozwiązanie podane po upływie limitu czasu oceniamy na 0.

W pozostałych testach większości dzieci wystarcza 30 sekund na udzielenie odpowiedzi

w danym zadaniu. Jeśli badany długo zastanawia się nad odpowiedzią, to po 30
sekundach możemy zapytać: Masz już odpowiedź?

● Jeśli badany nie odpowiada lub mówi, że nie wie, przechodzimy do

następnego zadania.

9
SZKOLENIE: Stosowanie i interpretacja Skali Inteligencji Wechslera dla Dzieci – wyd. piąte

● Jeśli badany potrzebuje więcej czasu – czekamy na odpowiedź i jeśli jest

poprawna, przyznajemy odpowiednią liczbę punktów.

1.7.6. Dopytywanie
Dopytywanie dotyczy wyłącznie testów słownych (2. Podobieństwa, 6. Słownik, 11.
Wiadomości i 18. Rozumienie). Stosuje się je, gdy odpowiedź dziecka jest niejasna lub mało
precyzyjna. Przykłady odpowiedzi wymagających dopytania w kluczu oznaczone są (P).

● Dopytanie może mieć tylko formę neutralnego pytania: Powiedz mi o tym coś więcej
lub Co masz na myśli?

● Dopytywać można tylko raz w danym zadaniu.

● W niektórych zadaniach testów Słownik i Wiadomości mogą zdarzyć się odpowiedzi

wymagające specjalnego dopytania (treść dopytania podana jest w instrukcji do
każdego z tych testów). Pozycje te są oznaczone *.

● W teście Rozumienie w niektórych zadaniach, oznaczonych §, oczekujemy od

dziecka podania dwóch różnych jakościowo odpowiedzi. Gdy dziecko podaje tylko
jedną odpowiedź, dopytujemy w sposób podany w Instrukcji do tego testu.

● W Arkuszu zapisu dopytanie oznaczamy ukośną kreską /.

● Nie należy dopytywać, gdy dziecko udzieliło odpowiedzi maksymalnie punktowanej

(bo może „popsuć” tę odpowiedź), ale nie można zapominać o dopytaniu, gdy
udzielona odpowiedź tego wymaga.

1.7.7. Ocenianie odpowiedzi

W większości testów odpowiedzi oceniamy na bieżąco, aby móc w odpowiednim
momencie podjąć decyzję o przerwaniu badania.

● W testach słownych (testy nr 2, 6, 11 i 18) oceny przyznane w trakcie badania

weryfikujemy po jego zakończeniu, korzystając z klucza zawartego w instrukcji do
danego testu.

● Jeśli w testach werbalnych mamy wątpliwość, jak ocenić odpowiedź dziecka,

to możemy kontynuować badanie aż do momentu, gdy będziemy mieć
pewność, że badanie należy przerwać. Jednak po zakończeniu badania oceny
należy zweryfikować i przerwać w odpowiednim momencie.

● Jeżeli dziecko spontanicznie poprawia swoją odpowiedź – oceniamy odpowiedź

ostateczną.

● Jeżeli dziecko udziela kilku odpowiedzi w danym zadaniu, prosimy o dokonanie

wyboru (Powiedziałeś / pokazałeś ….. i powiedziałeś / pokazałeś …… Którą
odpowiedź wybierasz?) i oceniamy odpowiedź ostatecznie wybraną.

10
 SZKOLENIE: Stosowanie i interpretacja Skali Inteligencji Wechslera dla Dzieci – wyd. piąte

1.7.8. Rejestrowanie zachowań badanego

W Arkuszu zapisu, obok treści zadania lub obok odpowiedzi udzielonej przez badanego,
rejestrujemy następujące jego zachowania:

● NW – badany mówi, że nie umie odpowiedzieć (wykonać zadania)

● BO – badany nie odpowiada

● PZ – powtarzamy zadanie

● NZ – badany prosi o powtórzenie zadania, którego nie można powtórzyć

● SW – badany używa dających się zaobserwować subwokalizacji

● A – autopoprawka

1.7.9. Obliczanie wyników surowych w testach

W poniższej tabeli podane są reguły obliczania wyników w poszczególnych testach
inteligencji.

Reguła obliczania Testy inteligencji Uwagi

Sumujemy punkty uzyskane 1. Wzory z klocków W testach 4. Powtarzanie

w zadaniach wykonywanych liczb: Powtarzania po
2. Podobieństwa
przez dziecko i – o ile ma to uporządkowaniu i 13.
zastosowanie – w 3. Matryce Powtarzanie liter i liczb: jeśli
zadaniach poprzedzających dziecko w wieku 6-7 lat nie
punkt rozpoczęcia badania, 4. Powtarzanie liczb wykonało poprawnie
w których przyznajemy 6. Słownik zadania kwalifikującego,
maksymalną możliwą do przerywamy badanie i nie
uzyskania liczbę punktów. 7. Ważenie obliczamy wyniku surowego
8. Układanie wzoru w teście.

9. Zapamiętywanie
Dzieci niepełnosprawne
obrazków
intelektualnie, które
11. Wiadomości rozpoczynają od zadania 1,
a nie od zadania właściwego
12. Tworzenie pojęć dla ich wieku, jeśli w zadaniu
13. Porządkowanie liter i wyjściowym właściwym dla
liczb wieku i w zadaniu
następnym uzyskają
18. Rozumienie maksymalną liczbę
19. Arytmetyka punktów, to wówczas,
obliczając ich wynik surowy
w teście, za zadania
wcześniejsze przyznajemy

11
SZKOLENIE: Stosowanie i interpretacja Skali Inteligencji Wechslera dla Dzieci – wyd. piąte

maksymalną liczbę punktów

(niezależnie od tego, jak te
zadania zostały wykonane).

Korzystając z 5. Kodowanie Jeśli dziecko nie zrozumiało

odpowiedniego szablonu instrukcji i nie wykonało
zliczamy odpowiedzi poprawnie zadań próbnych,
poprawne przerywamy badanie.
Wówczas WS = 0.

Korzystając z 10. Szukanie symboli Jeśli dziecko nie zrozumiało

odpowiedniego instrukcji i nie wykonało
14. Wykreślanie
klucza/szablonu, zliczamy poprawnie zadań próbnych,
odpowiedzi poprawne oraz przerywamy badanie.
odpowiedzi niepoprawne. Wówczas WS = 0.
Wynikiem surowym jest
różnica między poprawnymi
i niepoprawnymi
odpowiedziami.

Moduł 2. Procedura badania testami inteligencji

Procedura badania każdym z 16 testów inteligencji jest szczegółowo opisana w podręczniku
Przeprowadzanie badania i obliczanie wyników. Tam są też podane instrukcje do każdego
testu. Ponieważ użytkownik testu musi dokładnie znać procedurę oraz stosowne instrukcje
do testów, nie zamieszczamy ich syntetycznego podsumowania w niniejszym skrypcie,
ograniczając się do prezentacji ogólnych reguł badania (zob. Moduł 1).

Moduł 3. Obliczanie wyników

3.1. Wyniki przeliczone w testach inteligencji
Wyniki przeliczone w testach inteligencji wyrażone są w skali mającej zakres 1–19 punktów,
ze średnią równą 10 i odchyleniem standardowym równym 3.

Tabele zamiany wyników surowych w testach na wyniki przeliczone dla poszczególnych grup
wieku (przedziały wieku obejmują 4 miesiące) znajdują się w załączniku A podręcznika
Przeprowadzanie badania i obliczanie wyników.

Wyniki przeliczone w testach można opisywać w kategoriach jakościowych. W poniższej

tabelce przedstawiona jest proponowana kategoryzacja takich wyników.

12
SZKOLENIE: Stosowanie i interpretacja Skali Inteligencji Wechslera dla Dzieci – wyd. piąte

Zakres wyników Kategoria jakościowa

16 – 19 Skrajnie wysoki

14–15 Bardzo wysoki

12–13 Powyżej przeciętnej

8–11 Przeciętny

6–7 Poniżej przeciętnej

4–5 Bardzo niski

1–3 Skrajnie niski

3.2.Wyniki złożone
Wyniki złożone obliczane są na podstawie sum wyników przeliczonych testów wchodzących
w skład danego wskaźnika. Sumy te są następnie przekształcane na wyniki standaryzowane
wyrażone w skali ilorazowej ze średnią 100 i odchyleniem standardowym 15.

3.2.1. Iloraz Inteligencji w Skali Pełnej (FSIQ)

IQ w Skali Pełnej określany jest na podstawie sumy wyników przeliczonych siedmiu testów:
Podobieństwa, Słownik, Wzory z klocków, Matryce, Ważenie, Powtarzanie liczb i Kodowanie.
Sumę tę zamieniamy na IQ zgodnie z tabelą A.7 z załącznika do podręcznika
Przeprowadzanie badania i obliczanie wyników, z której odczytujemy też stosowny przedział
ufności.

Zastępowanie testu: jeżeli nie dysponujemy wynikiem tylko jednego z w/w testów, ale
dysponujemy wynikiem odpowiedniego testu zastępczego (zob. tabelka niżej), możemy go
wykorzystać do obliczenia sumy wyników przeliczonych. Zastępowanie może dotyczyć
wyników tylko jednego testu.

Test FSIQ Możliwe testy zastępcze

Podobieństwa Wiadomości lub Rozumienie

Słownik Wiadomości lub Rozumienie

Wzory z klocków Układanie wzoru

Matryce Tworzenie pojęć

Ważenie Tworzenie pojęć lub Arytmetyka

13
SZKOLENIE: Stosowanie i interpretacja Skali Inteligencji Wechslera dla Dzieci – wyd. piąte

Powtarzanie liczb Zapamiętywanie obrazków lub Porządkowanie liter i liczb

Kodowanie Szukanie symboli lub Wykreślanie

Szacowanie: jeżeli nie dysponujemy wynikiem jednego z w/w testów, i nie dysponujemy
wynikiem odpowiedniego testu zastępczego, możemy proporcjonalnie oszacować sumę
wyników przeliczonych na podstawie sumy wyników przeliczonych sześciu testów. Sumę tę
mnożymy przez 7/6 (lub odczytujemy odpowiedni rezultat z tabeli A.8 z załącznika do
podręcznika) i dla otrzymanego wyniku odczytujemy IQ zgodnie z tabelą A.7 z załącznika do
podręcznika Przeprowadzanie badania i obliczanie wyników. Szacowanie można stosować
tylko przy braku wyników jednego testu.

Uwaga!
● Zastępowania testu nie można łączyć z szacowaniem.
● W przypadku braku wyniku jednego z testów potrzebnych do obliczenia IQ w Skali
Pełnej rekomendowane jest zastępowanie testu, a stosowanie szacowania tylko
wtedy, gdy nie ma możliwości uzyskania wyniku testu zastępczego.
Nie można obliczyć IQ w Skali Pełnej, gdy:

● Brak jest wyników dwóch (lub większej liczby) testów.

● Liczba testów z wynikiem surowym równym 0 wynosi pięć (lub więcej). W przypadku
szacowania nie można obliczyć IQ w Skali Pełnej, gdy liczba testów z wynikiem
surowym równym 0 wynosi cztery (lub więcej).

Opisując Iloraz Inteligencji w Skali Pełnej można skorzystać z następującej kategoryzacji

wyników proponowanej przez autorów wersji oryginalnej WISC-V:

Zakres wyników Kategoria jakościowa

130 i wyższy Skrajnie wysoki

120–129 Bardzo wysoki

110–119 Powyżej przeciętnej

90–109 Przeciętny

80–89 Poniżej przeciętnej

70–79 Bardzo niski

69 i niższy Skrajnie niski

14
SZKOLENIE: Stosowanie i interpretacja Skali Inteligencji Wechslera dla Dzieci – wyd. piąte

3.2.2. Obliczanie i charakterystyka wskaźników podstawowych

W WISC-V jest 5 wskaźników podstawowych. Aby obliczyć wynik w każdym ze wskaźników

podstawowych, należy zsumować wyniki przeliczone dwóch testów, które wchodzą w jego
skład i otrzymaną sumę zamienić na wynik w skali ilorazowej (ze średnią 100 i odchyleniem
standardowym 15), korzystając z tabel A.2 – A.6 znajdujących się w załączniku podręcznika
Przeprowadzanie badania i obliczanie wyników. W tabelach tych podane są nie tylko ilorazy,
ale także centyle i przedziały ufności.

W poniższej tabeli podano informacje o tym, co mierzy każdy wskaźnik oraz jakie testy
wchodzą w jego skład.

Wskaźnik Co mierzy Testy wchodzące w skład

Wskaźnik Rozumienia Zdolność do nabywania wiedzy
Słownego (VCI) słownej, wydobywania tej wiedzy • Podobieństwa
z pamięci i wykorzystywania jej w • Słownik
rozumowaniu, zdolność do
ekspresji werbalnej i zdolność do
abstrahowania
Wskaźnik Wzrokowo- Zdolność do analizy i syntezy
Przestrzenny (VSI) wzrokowej oraz dostrzegania • Wzory z klocków
relacji przestrzennych, • Układanie wzoru
umiejętność integracji wzrokowo-
ruchowej
Wskaźnik Zdolność do rozumowania
Rozumowania indukcyjnego na materiale • Matryce
Płynnego (FRI) percepcyjno-asemantycznym, - • Ważenie
dostrzegania relacji między
elementami złożonych układów i
wykrywania zasad, na jakich są
one oparte. Także zdolność do
rozumowania ilościowego.
Wskaźnik Pamięci Zdolność do rejestrowania i
Roboczej (WMI) utrzymywania w świadomości • Powtarzanie liczb
informacji wzrokowych i • Zapamiętywanie
słuchowych oraz przekształcania obrazków
ich w pamięci roboczej
Wskaźnik Szybkości Szybkość i trafność
Przetwarzania (PSI) rozpoznawania wzrokowego oraz • Kodowanie
szybkość podejmowania • Szukanie symboli
prostych decyzji o reagowaniu, a
także zdolność do koncentracji
uwagi, organizacji percepcyjnej i
koordynacji wzrokowo-ruchowej

15
SZKOLENIE: Stosowanie i interpretacja Skali Inteligencji Wechslera dla Dzieci – wyd. piąte

Obliczając wyniki dla poszczególnych wskaźników należy pamiętać o tym, że:

• Żaden test nie może być zastąpiony innym;

• Wynik surowy w jednym teście może wynosić 0. Jeśli w obu testach składających się
na dany wskaźnik wynik surowy wynosi 0, wówczas nie można obliczać wyniku dla
danego wskaźnika.

Opisując wyniki uzyskane we wskaźnikach można skorzystać z kategoryzacji wyników

podanej dla opisu wyników IQ w Skali Pełnej (zob. s. 14).

Moduł 4. Ocena zróżnicowania profilu

4.1. Rozpiętość wyników testów
Zróżnicowanie profilu wyników testów inteligencji można oceniać na podstawie:

• Rozpiętości wyników 7 testów składających się na FSIQ

• Rozpiętości wyników 10 testów podstawowych
Wskaźnikiem rozpiętości wyników jest różnica między najwyższym i najniższym wynikiem
przeliczonym 7 lub 10 testów.

Aby ocenić, czy otrzymana różnica jest nietypowa dla dzieci w wieku 6–16 lat, należy
sprawdzić w tabeli B.9 w załączniku do podręcznika Przeprowadzanie badania i obliczanie
wyników, jak często występowała ona w próbie normalizacyjnej. Podane tam są
skumulowane procenty próby normalizacyjnej, w których ujawniły się określone rozpiętości
wyników.

Za nietypowe uznaje się takie rozpiętości wyników, które wystąpiły z częstością równą lub
niższą niż 15%.

4.2. Różnice między wskaźnikami podstawowymi

Aby ocenić strukturę zdolności dziecka można porównać uzyskane przez nie wskaźniki
podstawowe.

4.2.1. Ocena istotności statystycznej różnic

Różnicę między wynikami standaryzowanymi (ilorazami) dwóch wskaźników należy
porównać z wartością krytyczną zamieszczoną w tabeli B.5 w załączniku do podręcznika
Przeprowadzanie badania i obliczanie wyników dla odpowiedniej grupy wieku i wybranego
poziomu istotności. Jeśli otrzymana różnica jest równa lub większa niż wartość krytyczna,
można przyjąć, że jest ona istotna statystycznie.

Dla różnic istotnych statystycznie można określić ich nietypowość.

16
SZKOLENIE: Stosowanie i interpretacja Skali Inteligencji Wechslera dla Dzieci – wyd. piąte

4.2.2. Ocena nietypowości różnic

Ocenę nietypowości różnic przeprowadzamy, aby zobaczyć, czy różnica o danej wielkości
jest typowa dla dzieci, czy też jest czymś nietypowym, rzadko występującym. O
typowości/nietypowości różnic informują tzw. proporcje podstawowe pokazujące, jak często
określona różnica występowała w próbie normalizacyjnej. Proporcje podstawowe są podane
w tabeli B.6 w załączniku do podręcznika Przeprowadzanie badania i obliczania wyników.
Wskazówki dotyczące korzystania z tabeli B.6 informującej o proporcjach podstawowych:
• Należy zdecydować, czy korzystamy z proporcji podstawowych określonych dla całej
próby normalizacyjnej, czy też z proporcji podstawowych określonych dla grup dzieci
różniących się poziomem ogólnych zdolności (Ilorazem Inteligencji w Skali Pełnej).
Rekomendowany jest ten drugi sposób, zwłaszcza u dzieci, których IQ w Skali Pełnej
odbiega od przeciętnego, ponieważ proporcje podstawowe mogą być różne dla grup
różniących się poziomem inteligencji (np. różnica typowa u dzieci wybitnie zdolnych
może być nietypowa u dzieci o obniżonej inteligencji).
• Proporcje podstawowe są podane oddzielnie, gdy wynik w pierwszym z
porównywanych wskaźników jest wyższy niż wynik w drugim (otrzymana różnica jest
dodatnia) i w sytuacji odwrotnej (otrzymana różnica jest ujemna).
• Przyjmuje się, że za nietypowe uznaje się różnice, które występują co najwyżej u 15%
dzieci.
W poniższej tabeli podane są wskazówki przydatne przy interpretowaniu stwierdzonych
różnic między wskaźnikami podstawowymi.

Porównywane wskaźniki Porównywane zdolności

Wskaźnik Rozumienia Słownego Zdolności werbalne (przekształcanie informacji

(VCI) – Wskaźnik Wzrokowo- semantycznych wyrażonych w kodzie słowno-
Przestrzenny (VSI) pojęciowym) versus zdolności wzrokowo-przestrzenne
(przekształcanie informacji wyrażonych w kodzie
wyobrażeniowym)

Wskaźnik Rozumienia Słownego Zdolności reprezentujące inteligencję skrystalizowaną

(VCI) – Wskaźnik Rozumowania (nabytą w toku doświadczeń uwarunkowanych
Płynnego (FRI) kulturowo) versus inteligencja płynna (uwarunkowana
biologicznie)

Wskaźnik Wzrokowo- Zdolności percepcyjne versus zdolności do

Przestrzenny (VSI) – Wskaźnik rozumowania indukcyjnego i ilościowego
Rozumowania Płynnego (FRI)

Wskaźnik Pamięci Roboczej Zdolność do rejestrowania, utrzymywania i

(WMI) – Wskaźnik Szybkości przekształcania informacji w pamięci versus szybkość
Przetwarzania (PSI) wykorzystywania tych informacji i podejmowania
decyzji o reagowaniu

17
SZKOLENIE: Stosowanie i interpretacja Skali Inteligencji Wechslera dla Dzieci – wyd. piąte

Wskaźnik Rozumienia Słownego Złożone zdolności do rozwiązywania problemów versus

(VCI), Wskaźnik Wzrokowo- wspierające je zdolności podstawowe
Przestrzenny (VSI), Wskaźnik
Rozumowania Płynnego (FRI) –
Wskaźnik Pamięci Roboczej
(WMI), Wskaźnik Szybkości
Przetwarzania (PSI)

4.3. Różnice między wynikami testów składających się na dany

wskaźnik
Każdy z dwóch testów składających się na dany wskaźnik kładzie nacisk na nieco inne
aspekty mierzonej zdolności, pozwala na ocenę nieco innej zdolności szczegółowej.

Jeśli różnice między wynikami dwóch testów składających się na dany wskaźnik są istotne,
to wówczas niezbędna jest ostrożność w interpretowaniu danego wskaźnika podstawowego.

Procedura porównywania wyników przeliczonych w testach składowych:

1. Należy od wyniku przeliczonego w jednym teście odjąć wynik przeliczony w drugim

teście.

2. Bezwzględną wartość otrzymanej różnicy należy porównać z wartością krytyczną

(tabela B.7 w załączniku do podręcznika Przeprowadzanie badania i obliczania
wyników).

3. Jeśli bezwzględna wartość otrzymanej różnicy jest równa lub wyższa niż wartość
krytyczna, możemy przyjąć, że różnica jest istotna.

4. Dla różnic, które okazały się istotne, możemy określić proporcję podstawową (tabela
B.8 w załączniku do podręcznika Przeprowadzanie badania i obliczania wyników).
Pozwoli to stwierdzić, czy otrzymana różnica jest typowa czy też nietypowa dla
dzieci w wieku 6–16 lat. Podobnie jak w przypadku wskaźników (zob. rozdz. 5.2.2),
także i tu proporcje są podane oddzielnie dla różnic gdy wynik w teście pierwszym
(np. Ważenie) jest wyższy od wyniku w teście drugim (np. Matryce) i oddzielnie gdy
wynik w teście pierwszym jest niższy od wyniku w teście drugim.

W poniższej tabeli podane są wskazówki, które mogą ułatwić interpretację, gdy stwierdzi
się istotną różnicę między wynikami dwóch testów składających się na dany wskaźnik.

18
SZKOLENIE: Stosowanie i interpretacja Skali Inteligencji Wechslera dla Dzieci – wyd. piąte

Wskaźnik Test Specyfika danego testu

Wskaźnik Rozumienia Podobieństwa Wymaga zdolności do

Słownego abstrahowania – wyodrębniania
cech wspólnych

Słownik Wymaga wiedzy językowej

(znajomości słów)

Wskaźnik Wzrokowo- Wzory z klocków Wymaga integracji wzrokowo-

Przestrzenny ruchowej. Wyniki zależą od
sprawności manualnej i szybkości

Układanie wzoru Wymaga udziału wyobrażeń

wzrokowych (rotacji
wyobrażeniowej), angażuje
wzrokową pamięć roboczą

Wskaźnik Matryce Wymaga wykrywania zasad

Rozumowania konstrukcji układu i ujmowania
Płynnego relacji przestrzennych

Ważenie Wymaga rozumowania

ilościowego. Kładzie nacisk na
szybkość.

Wskaźnik Pamięci Powtarzanie liczb Mierzy pamięć słuchową. W dwóch

Roboczej zadaniach wymaga
przekształcania odbieranych
informacji

Zapamiętywanie Mierzy pamięć wzrokową. Nie

obrazków wymaga przekształcania
informacji. Możliwe jest
zastosowanie w nim strategii
cichej werbalizacji.

Wskaźnik Szybkości Kodowanie Wymaga koordynacji wzrokowo-

Przetwarzania ruchowej i sprawności manualnej

Szukanie symboli Wymaga organizacji percepcyjnej i

sprawności podejmowania decyzji
o reagowaniu (angażuje funkcje
wykonawcze)

19
SZKOLENIE: Stosowanie i interpretacja Skali Inteligencji Wechslera dla Dzieci – wyd. piąte

Moduł 5. Poszukiwanie mocnych i słabych stron

5.1. Porównanie wyników we wskaźnikach ze średnią wyników
dziecka

Aby określić mocne i słabe strony dziecka, trzeba porównać jego wyniki w każdym z pięciu
wskaźników ze średnim wynikiem (analiza intraindywidualna). Tym średnim wynikiem
dziecka może być:

• MIS czyli średnia wskaźników podstawowych (suma ilorazów dla 5 wskaźników

podzielona przez 5)
• FSIQ czyli Iloraz Inteligencji w Skali Pełnej
Rekomendowane jest wykorzystywanie MIS jako średniego wyniku dziecka.
Kolejne kroki, jakie należy wykonać dla każdego wskaźnika, aby porównać go ze średnią, to:
1. Od wyniku danego wskaźnika (ilorazu) należy odjąć średni wynik (np. MIS).
2. Bezwzględną wartość otrzymanej różnicy należy porównać z wartością
krytyczną (tabela B.1 w załączniku do podręcznika Przeprowadzanie badania i
obliczanie wyników) dla odpowiedniej grupy wieku. Jeśli otrzymana różnica (jej
bezwzględna wartość) jest równa lub większa od wartości krytycznej, można
przyjąć, że różnica ta jest istotna.
3. Wyniki istotnie wyższe od średniej (otrzymana różnica jest dodatnia), to mocne
strony dziecka (w Arkuszu zapisu oznaczone M), natomiast wyniki istotnie
niższe od średniej (otrzymana różnica jest ujemna), to słabe strony dziecka (w
Arkuszu zapisu oznaczone S).
Dla różnic, które okazały się istotne (czyli dla mocnych i słabych stron dziecka), można
wykonać dodatkową analizę, aby zobaczyć, czy różnica o danej wielkości jest typowa dla
dzieci, czy też jest czymś nietypowym, rzadko występującym. O typowości/nietypowości
różnic informują tzw. proporcje podstawowe pokazujące, jak często określona różnica
występowała w próbie normalizacyjnej. Proporcje podstawowe są podane w tabeli B.2 w
załączniku do podręcznika Przeprowadzanie badania i obliczania wyników.
Wskazówki dotyczące korzystania z tabeli B.2 informującej o proporcjach podstawowych:
• Należy zdecydować, czy korzystamy z proporcji podstawowych określonych dla całej
próby normalizacyjnej, czy też z proporcji podstawowych określonych dla grup dzieci
różniących się poziomem ogólnych zdolności (Ilorazem Inteligencji w Skali Pełnej).
Rekomendowany jest ten drugi sposób, ponieważ proporcje podstawowe mogą być
różne dla grup różniących się poziomem inteligencji (np. różnica typowa u dzieci
wybitnie zdolnych może być nietypowa u dzieci o obniżonej inteligencji).
• Proporcje podstawowe są podane oddzielnie dla mocnych stron (otrzymana różnica
jest dodatnia) i słabych stron (otrzymana różnica jest ujemna).
• Przyjmuje się, że za nietypowe uznaje się różnice, które występują co najwyżej u 15%
dzieci.

20
SZKOLENIE: Stosowanie i interpretacja Skali Inteligencji Wechslera dla Dzieci – wyd. piąte

5.2. Porównywanie wyników w testach

Ocenę mocnych i słabych stron można przeprowadzić też na wynikach przeliczonych 10

testów podstawowych lub 7 testów wchodzących w skład Ilorazu Inteligencji w Skali Pełnej.
Procedura jest analogiczna, jak w przypadku analizy prowadzonej na wskaźnikach (zob.
rozdz. 4.2).

1. Trzeba porównać wynik przeliczony w każdym teście ze średnim wynikiem. Tym

średnim wynikiem dziecka może być:

o MSS-P czyli średnia wyników w 10 testach podstawowych (suma wyników

przeliczonych dla 10 testów podstawowych podzielona przez 10)
o MSS-F czyli średnia wyników przeliczonych w 7 testach, na podstawie których
oblicza się Iloraz Inteligencji w Skali Pełnej
Rekomendowane jest wykorzystywanie MSS-P jako średniego wyniku dziecka.
2. Należy ocenić istotność różnic, porównując bezwzględną wartość otrzymanych
różnic z wartościami krytycznymi (tabela B.3 w załączniku do podręcznika
Przeprowadzanie badania i obliczania wyników) dla odpowiedniej grupy wieku.

3. Należy ocenić typowość różnic, korzystając z tabeli B.4 z załącznika do podręcznika

Przeprowadzanie badania i obliczania wyników.

Moduł 6. Równoważniki wieku

Równoważnik wieku informuje o tym, dla jakiego wieku wynik surowy uzyskany w danym
teście przez badanego jest wynikiem typowym (przeciętnym).

Aby uzyskać równoważnik wieku dla wyniku surowego w danym teście, należy skorzystać z
tabeli A.9 w załączniku do podręcznika Przeprowadzanie badania i obliczanie wyników. W
kolumnie odpowiadającej danemu testowi należy odszukać wynik surowy uzyskany przez
dziecko i w skrajnej kolumnie sprawdzić, jakiemu równoważnikowi wieku on odpowiada.

W testach, w których dzieci młodsze otrzymują inne zadania niż dzieci starsze, wyniki
surowe możliwe do uzyskania przez dzieci młodsze wydrukowane są na kolorowym tle, a
wyniki surowe – na białym tle. Wówczas równoważniki wieku dla młodszych odczytujemy
tylko dla tego zakresu wieku, który odpowiada zakolorowanym polom, a dla starszych –
białym polom.

Skrajne wyniki surowe – jeśli dziecko uzyskuje w teście bardzo niski wynik surowy, wówczas
w kolumnie Równoważnik wieku odczytujemy <6;2. Oznacza to, że uzyskało ono wynik
słabszy niż wynik przeciętnego dziecka w wieku 6;2. Analogicznie postępujemy przy
odczytywaniu równoważników wieku dla bardzo wysokich wyników surowych: >16;10
oznacza, że jest to wynik lepszy niż wynik przeciętnego dziecka w wieku 16;10.

21
SZKOLENIE: Stosowanie i interpretacja Skali Inteligencji Wechslera dla Dzieci – wyd. piąte

Równoważniki wieku są użytecznym sposobem komunikowania wyników testowych osobom

nie będącym psychologami. W interpretacji psychologicznej wyników nie powinny jednak
zastępować wyników przeliczonych, ponieważ nie dostarczają informacji o pozycji dziecka w
stosunku do rówieśników i nie tworzą jednakowych jednostek wzdłuż całej skali.

Aneks
W polskiej edycji skali WISC-V zostawiono oryginalne skróty nazw testów, wskaźników itd.
Występują one we wszystkich tomach podręcznika oraz w Arkuszu zapisu. Aby ułatwić ich
rozszyfrowanie i zapamiętanie, w tabelach na następnych stronach podajemy nazwy
oryginalne, skróty oraz polskie odpowiedniki nazw oryginalnych.

22
SZKOLENIE: Stosowanie i interpretacja Skali Inteligencji Wechslera dla Dzieci – wyd. piąte

TESTY INTELIGENCJI

Numer Nazwa oryginalna Skrót Nazwa polska

testu

1. Block Design BD WZORY Z KLOCKÓW

2. Similarities SI PODOBIEŃSTWA

3. Matrix Reasoning MR MATRYCE

4. Digit Span DS POWTARZANIE LICZB

5. Coding CD KODOWANIE

6. Vocabulary VC SŁOWNIK

7. Figure Weights FW WAŻENIE

8. Visual Puzzles VP UKŁADANIE WZORU

9. Picture Span PS ZAPAMIĘTYWANIE OBRAZKÓW

10. Symbol Search SS SZUKANIE SYMBOLI

11. Information IN WIADOMOŚCI

12. Picture Concepts PC TWORZENIE POJĘĆ

13. Letter-Number Sequencing LN PORZĄDKOWANIE LITER I LICZB

14. Cancellation CA WYKREŚLANIE

18. Comprehension CO ROZUMIENIE

19. Arithmetic AR ARYTMETYKA

23
SZKOLENIE: Stosowanie i interpretacja Skali Inteligencji Wechslera dla Dzieci – wyd. piąte

WSKAŹNIKI PODSTAWOWE ORAZ IQ W SKALI PEŁNEJ

Nazwa oryginalna Skrót Nazwa polska

Verbal Comprehension Index VCI Wskaźnik Rozumienia Słownego

Visual Spatial Index VSI Wskaźnik Wzrokowo-Przestrzenny

Fluid Reasoning Index FRI Wskaźnik Rozumowania Płynnego

Working Memory Index WMI Wskaźnik Pamięci Roboczej

Processing Speed Index PSI Wskaźnik Szybkości Przetwarzania

Full Scale IQ FSIQ IQ w Skali Pełnej

OCENA PROCESU ROZWIĄZYWANIA ZADAŃ – TESTY INTELIGENCJI

Nazwa oryginalna Skrót Nazwa polska

Block Design No Time BDn Wzory z Klocków: Wynik bez Premii za Czas
Bonus

Block Design Partial Score BDp Wzory z Klocków: Poprawnie Ułożone Klocki

Digit Span Forward DSf Powtarzanie Liczb: Powtarzanie Wprost

Digit Span Backward DSb Powtarzanie Liczb: Powtarzanie Wspak

Digit Span Sequencing DSs Powtarzanie Liczb: Powtarzanie po

Uporządkowaniu

Cancellation Random CAr Wykreślanie: Materiał Nieuporządkowany

Cancellation Structured CAs Wykreślanie: Materiał Uporządkowany

24
SZKOLENIE: Stosowanie i interpretacja Skali Inteligencji Wechslera dla Dzieci – wyd. piąte

NAJDŁUŻSZE ODTWORZONE SZEREGI – TESTY INTELIGENCJI

Nazwa oryginalna Skrót Nazwa polska

Longest Digit Span Forward LDSf Powtarzanie Liczb: Najdłuższy Szereg

Powtórzony Wprost

Longest Digit Span Bacward LDSb Powtarzanie Liczb: Najdłuższy Szereg

Powtórzony Wspak

Longest Digit Span LDSs Powtarzanie Liczb: Najdłuższy Szereg

Sequence Powtórzony po Uporządkowaniu

Longest Picture Span LPSs Zapamiętywanie Obrazków: Najdłuższy

Stimulus Rozpoznany Szereg Obrazków

Longest Picture Span LPSr Zapamiętywanie obrazków: Najdłuższy Szereg

Response Opcji Odpowiedzi

Longest Letter-Number LLNs Porządkowanie Liter i Liczb: Najdłuższy

Sequence Uporządkowany Szereg

OCENA BŁĘDÓW – TESTY INTELIGENCJI

Nazwa oryginalna Skrót Nazwa polska

Block Design Dimension BDde Wzory z Klocków: Błędy Rozmiaru

Errors

Block Design Rotation Errors BDre Wzory z Klocków: Błędy Rotacji

Coding Rotation Errors CDre Kodowanie: Błędy Rotacji

Symbol Search Set Errors SSse Szukanie Symboli: Błędy Zniekształcenia

Symbol Search Rotation SSre Szukanie Symboli: Błędy Rotacji

Errors

25