UKZN HOWARD COLLEGE, SOA, AFRICAN LANGUAGES
ZM Mpungose (Grammar) T Gumede (Language Awareness) M Didi (Language Awareness)
(mpungosez1@ukzn.ac.za) (Gumedet2@@ukzn.ac.za) (didim@ukzn.ac.za)
Introduction to IsiZulu A (ZULM101)
WEEK 09
UHLELO (Grammar)
TUTORIAL 04
SECTION A:
1. Chaza ukuthi kungani imisindo engu-‘n’ no ‘m’ ibizwa
ngomankankana (nasal sounds)
-Yingoba uma iphinyiswa umoya uphuma ngamakhala
(02 marks)
2. Chaza ukuthi kungani imisindo engu-‘y’ no-‘w’ ibizwa
ngosingankamisa (semi-vowels)
-Yingoba uma iphinyiswa umoya awubambeki kangako
ezithweni zokukhuluma, njengoba kwenzeka konkamisa
(02 marks)
3. Chaza umehluko phakathi kukangwaqa nonkamisa
ngokwempimiso (articulation)
-Uma kuphinyiswa unkamisa akubi bikho ukubambeka
komoya kanti uma kuphinyiswa ongwaqa kuba
nokubambeka komoya
(02 marks)
4. Chaza umehluko phakathi kwesivumelwano senhloko
nesivumelwano sikamenziwa (bheka ukusebenza kwalezi zakhi
zombili emshweni)
-Isivumelwano senhloko senanela/singena emva kancane
nje kwenhloko yomusho, kanti isivumelwano sikamenziwa
senanela umenziwa
(02 marks)
5. Chaza ukuthi kuyini ukulwangisa
-Ukuguquka kongwaqa abangondebembili nabangonsinini
babe ngolwangeni
(02 marks)
[10 marks]
SECTION A: Inhloko nomenziwa (Subject and object)
Yakha imisho ozicabangele yona uveza ibizo elingezansi
liyinhloko emshweni uphinde ulivele futhi lingumenziwa
emshweni (Umusho ongenhla mawuveze nesivumelwano
senhloko ongezansi uveze isivumelwano sikamenziwa)
Isib: Umfana
a) (njengenhloko) – Umfana udlala ibhola
b) (njengomenziwa) – Ngiyamthanda umfana ohloniphayo
1.Ufulawa
a) (njengenhloko)
-Ufulawa ukhukhumala kahle uma kushisa
(02 marks)
b) (njengomenziwa)
-Ngizowuxova ntambama ufulawa wokubhaka amakhekhe
(02 marks)
2. Inyama
a) (njengenhloko)
-Inyama ivuthwa kahle uma iphekwe eziko
(02 marks)
b) (njengomenziwa)
-Abafana bazoyidla ntambama inyama
(02 marks)
3. Umkhulu
a) (njengenhloko)
-Umkhulu usegugile
(02 marks)
b) (njengomenziwa)
-Abashana bamkhonzile umkhulu
(02 marks)
4. Izingane
a) (njengenhloko)
-Izingane zidlala emgwaqeni
(02 marks)
b) (njengomenziwa)
-Ngizikhonzile izingane
(02 marks)
5. Imizi
a) (njengenhloko)
-Imizi ibhidlikile emva kwezikhukhula
(02 marks)
b) (njengomenziwa)
-Ngiyibonile imizi emihle eMhlanga
(02 marks)
[20 marks]
SECTION B: Izinciphiso (diminutives)
Bhala izinciphiso zamagama angezansi
1. Umsindo
umsinjwana
(01 mark)
2. Isilima
isilinyana
(01 mark)
3. Uphuthu
uphushwana
(01 mark)
4. Isikhala
isikhadlana
(01 mark)
5. Ibhodwe
ibhojwana
(01 mark)
[05 marks]
[amamaki esewonke – 35]