(Original PDF) Clinical Phonetics (5th Edition)

download

https://ebookluna.com/product/original-pdf-clinical-
phonetics-5th-edition/

Download full version ebook from https://ebookluna.com

 We believe these products will be a great fit for you. Click
the link to download now, or visit ebookluna.com
to discover even more!

(eBook PDF) Translational Medicine in CNS Drug Development, Volume 29

https://ebookluna.com/product/ebook-pdf-translational-medicine-in-cns-drug-
development-volume-29/

(Original PDF) Clinical Phonetics (5th Edition)

https://ebookluna.com/product/original-pdf-clinical-phonetics-5th-edition/

Cardiology-An Integrated Approach (Human Organ Systems) (Dec 29,

2017)_(007179154X)_(McGraw-Hill) 1st Edition Elmoselhi - eBook PDF

https://ebookluna.com/download/cardiology-an-integrated-approach-human-
organ-systems-dec-29-2017_007179154x_mcgraw-hill-ebook-pdf/

Netter Atlas of Human Anatomy-Classic Regional Approach, 8e (Mar 29,

2022)_(0323793738)_(Elsevier) NOT TRUE PDF 8th Edition - eBook PDF

https://ebookluna.com/download/netter-atlas-of-human-anatomy-classic-
regional-approach-8e-mar-29-2022_0323793738_elsevier-not-true-pdf-ebook-
pdf/
(eBook PDF) Introductory Phonetics and Phonology of English

https://ebookluna.com/product/ebook-pdf-introductory-phonetics-and-
phonology-of-english/

(eBook PDF) A Course in Phonetics 7th Edition by Peter Ladefoged

https://ebookluna.com/product/ebook-pdf-a-course-in-phonetics-7th-edition-
by-peter-ladefoged/

Fundamentals of Phonetics: A Practical Guide for Students 4th Edition

(eBook PDF)

https://ebookluna.com/product/fundamentals-of-phonetics-a-practical-guide-
for-students-4th-edition-ebook-pdf/

(eBook PDF) Fundamentals of Phonetics: A Practical Guide for Students 5th

Edition

https://ebookluna.com/product/ebook-pdf-fundamentals-of-phonetics-a-
practical-guide-for-students-5th-edition/

(eBook PDF) A Phonetics Workbook for Students: Building a Foundation for

Transcription

https://ebookluna.com/product/ebook-pdf-a-phonetics-workbook-for-students-
building-a-foundation-for-transcription/
Untitled-1 1 12/29/17 8:06 PM
 Contents

About the Authors    v

Preface   xvii

Chapter 1 Overview of Clinical Phonetics 1

Welcome   1
Clinical Phonetics    1
The Knowledge Domain of Clinical Phonetics    1
The Skill-Based Domain of Clinical Phonetics    2
Conclusion   3
Chapter Summary Exercises    3

Chapter 2 Linguistic Phonetics 5

Language, Speech, and Dialect    5
The Morpheme    6
The Phoneme    7
Spelling versus Phonetic Transcription    7
The International Phonetic Alphabet (IPA)    8
Phonemes and Allophones    9
Phonetics and Phonology    10
The Syllable    10
Positional and Contextual Terminology for Phonetic Descriptions    11
Conclusion  11
Chapter Summary Exercises    11

Chapter 3 The Three Systems of Speech Production 15

The Respiratory System    15
The Laryngeal System    16
The Supralaryngeal System    18
Velopharynx: Velum and Pharyngeal Walls    19
Jaw   20
Tongue   20
Lips   22
Technologies for the Study of Phonetics    23
X-ray Imaging    23
Magnetic Resonance Imaging (MRI)    24

vii
viii Contents

Electromagnetic Articulography   25

Ultrasound   25
Electropalatography   26
Fiberoptic Endoscopy    26
Aerodynamic Analysis   26
Acoustic Analysis   26
Conclusion   28
Chapter Summary Exercises    28

Chapter 4 Vowels: Monophthongs and Diphthongs 31

Vowel Articulation   31
Tongue Height    32
Tongue Advancement (the Front–Back Dimension of Tongue
Position)   33
Tenseness or Length    34
Lip Configuration    35
Vowel Description: Tongue Height, Tongue Advancement, Tenseness,
and Lip Rounding    37
The Front Vowels    37
Vowel /i/ (He)   38
Vowel /8/ (Hid)   38
Vowel /3/ (Chaotic—First Syllable)    39
Vowel /2/ (Head)   40
Vowel /q/ (Had)   40
The Back Vowels    41
Vowel /u/ (Who)   41
Vowel /7/ (Hook)   42
Vowel /o/ (Hoe)   42
Vowel /9/ (Hall)   43
Vowel /e/ (Hot)   44
The Central Vowels    44
Vowel /4/ (Hub)   45
Vowel /1/ (Above, Sometimes Called Schwa)    46
Vowel /6/ (Her)   46
Vowel /5/ (Mother, Sometimes Called Schwar)    47
Diphthong Articulation   48
Diphthong /e]/ (Bye)   49
Diphthong /9]/ (Boy)   51
Diphthong /e[/ (Bough)   51
Diphthong /3]/ (Bay)   52
Diphthong /o[/ (Bow)   52
R-colored Vowels   53
R-colored Vowel /e r/ (Far)   53
R-colored Vowel /9 r/ (Four)   53
R-colored Vowel /8 r/ (Fear)   54
R-colored Vowel /2 r/ (Fair)   54
 Contents ix

Special Notes on the Phonetic Properties of Vowels    55

Some Cautions about Vowel Terminology    55
Tongue and Jaw Interaction    55
Lip and Jaw Interaction    55
Some Common Articulatory Modifications of English
Vowels   57
Nasalization   57
Reduction   57
Other Modifications    58
Allographs of English Vowels    58
Frequency of Occurrence for English Vowels    58
Vowels around the World    59
The Acoustic Properties of Vowels    60
The Vocal Tract as a Resonator    60
Primary Acoustic Properties of Vowels    64
Conclusion   65
Chapter Summary Exercises    65

Chapter 5 Consonants 67
Manner of Articulation    68
Stops   68
Fricatives   69
Affricates   69
Nasals   70
Liquids   70
Glides   71
Place of Articulation    71
Bilabials   72
Labiodentals   73
Interdentals (or Dentals)    74
Alveolars   74
Palatals   77
Velars   79
Glottals   80
The Voicing Contrast    80
Summary of Manner, Place, and Voicing    82
Manner of Articulation    82
Place of Articulation and Voicing    83
Allographs of the Consonant Phonemes of English    85
Frequency of Occurrence and Place of Articulation    85
Summary Classification of Consonants    86
Consonant Acoustics   87
Acoustic Features of Consonant Classes    88
Sounds in Sequence    91
Conclusion   92
Chapter Summary Exercises    92
x Contents

Chapter 6 Suprasegmentals and Prosody 95

The Units of Prosody    95
Syllables   95
The Prosodic Foot    98
The Intonational Phrase    99
Intonation   99
Stress   100
Lexical Stress    100
Stress beyond the Word Level    102
Timing   103
Tempo   103
Pause (Juncture)    103
Boundary or Edge Effects    103
Timing, Juncture, and Intonation Symbols    104
Lengthened [s iQ]   104
Shortened [w i W]    104
Close Juncture [e] d 8 d 8 t]   104
Open Juncture [1 n e] s + m q n] versus [1 n + e] s m q n]   104
Internal Open Juncture [l 2 t s h 2 l p R j 3] n]   104
Falling Terminal Juncture [t 7 d 3] T]   105
Rising Terminal Juncture [t 7 d 3] Y]   105
Checked or Held Juncture [t 7 d 3] U]   105
Selected Extensions to the International Phonetic Alphabet    105
Paralinguistics   105
Examples of Prosodic Variations    106
Motherese   106
Clear Speech    106
Other Prosodic Variations    106
Role of Prosody in Typical and Atypical Development of Speech
and Language    106
Clinical Assessment of Suprasegmentals    108
Prosody Profile (PROP)   108
Prosody-Voice Screening Profile (PVSP)   108
Profiling Elements of Prosodic Systems—Child Version (PEPS-C)   109
Conclusion   109
Chapter Summary Exercises    109

Chapter 7 Narrow Transcription 111

Coarticulation   111
Uses of Narrow Transcription    112
Conventions for Diacritic Marks in This Text    114
Onglide and Offglide Symbols    114
Nasal Symbols    114
Nasalized [b q! d]   114
Nasal Emission [s@ m e] l]   116
Denasalized [r q# n]   116
 Contents xi

Lip Symbols    116

Rounded (or Protruded) Vowel [s w i$t]   116
Unrounded (or Unprotruded) Vowel [h u%]   117
Labialized Consonant [k^ w i n]   117
Nonlabialized Consonant [w& i d]   117
Inverted Lip [b* i n]   117
Tongue Symbols    117
Dentalized [w 8 dI ']   117
Palatalized [sO i l]   118
Lateralized [sPl i p]   118
Retroflex (or Rhotacized) [h e r c{ 5]   119
Velarized [f i l}]   119
Fronted or Advanced [p eE t]   120
Retracted [b qA t]   120
Raised [b 2F d]   121
Lowered [h 2G d]   121
Derhotacized [rK 2 d]   121
Sound Source Symbols    122
Partially Voiced [q b sL 1 n t]   122
Partially Devoiced [d 9 g:]   123
Glottalized (or Creaky Voice) [b e" k s]   123
Breathy (or Murmured) [p l 3] Z 8 a]   123
Whistled (or Hissed) [sC i]   124
Trilled [th rV e]]   124
Syllabic Symbol    124
Stop Release Symbols    124
Aspirated [t( e p]   124
Unaspirated [s t) e p]   125
Unreleased [l q p_]   125
Frictionalized (or Spirantized) [s tX e p]   125
Other Symbols    126
Synchronic Tie [d+z u]   126
Unintelligible Syllable [\]   126
Questionable Segment e| or =|   126
Conclusion   126
Chapter Summary Exercises    126

Chapter 8 Practicing Broad and Narrow Phonetic Transcription

of Children’s Speech 129
Part A: Transcription of Vowel Sound Changes    129
Background Information    129
Training Modules    130
Vowels Module 1: Vowel Substitutions    130
Vowels Module 2: Vowel Modifications    130
Vowels Module 3: Central Vowels    130
xii Contents

Vowels Module 4: Vowel Substitutions, Modifications,

and Central Vowels    131
Vowels Module 5: Vowel Additions    131
Vowels Module 6: Vowel Lengthening    132
Vowels Module 7: Vowel Nasalization    132
Vowels Module 8: Summary Quiz    133

Part B: Transcription of Stop Sound Changes    133

Background Information    133
Description of Stops    133
Training Modules    134
Stops Module 1: Stop Substitutions    134
Stops Module 2: Voicing of Voiceless Stops    134
Stops Module 3: Devoicing of Voiced Stops    135
Stops Module 4: Glottal Stop Substitutions    135
Stops Module 5: Stop Deletions    135
Stops Module 6: Frictionalized Stops    136
Stops Module 7: Summary Quiz    136

Part C: Transcription of Nasal Sound Changes    136

Background Information    136
Description and Distribution of Nasals    136
Training Modules    137
Nasals Module 1: Nasal Deletions    137
Nasals Module 2: Summary Quiz    137

Part D: Transcription of Fricative and Affricate Sound

Changes   137
Background Information    138
Description of Fricatives    138
Distribution and Frequency of Occurrence of Fricatives    138
Training Modules    139
Overview   139
Fricatives and Affricates Module 1: /f/ and /v/ Changes    139
Fricatives and Affricates Module 2: /h/ Deletions    139
Fricatives and Affricates Module 3: Voiceless and Voiced
Interdental Changes    140
Fricatives and Affricates Module 4: Fricative and Affricate Voicing
Changes   140
Fricatives and Affricates Module 5: Fricative and Affricate
Substitutions   140
Fricatives and Affricates Module 6: Dentalized Sibilants    141
Fricatives and Affricates Module 7: Lateralized Sibilants    141
Fricatives and Affricates Module 8: Retroflexed and Palatalized
Sibilants   142
Fricatives and Affricates Module 9: Sibilants Quiz    142
Fricatives and Affricates Module 10: Summary Quiz    142
 Contents xiii

Part E: Transcription of Glide and Liquid Sound Changes    142

Background Information    142
Description of Glides and Liquids    142
Distribution and Frequency    143
Training Modules    143
Glides and Liquids Module 1: Glide Changes    143
Glides and Liquids Module 2: /l/ Substitutions    143
Glides and Liquids Module 3: Velarized /l/   143
Glides and Liquids Module 4: Derhotacized /r/, /6/, /5/   144
Glides and Liquids Module 5: /r/ Quiz    144
Glides and Liquids Module 6: Velarized /r/   144
Glides and Liquids Module 7: Summary Quiz    145
Grand Quiz    145

Chapter 9 Preparing to Collect and Transcribe Clinical Speech Samples 147

Eliciting and Recording Speech Samples    147
Eliciting the Sample    147
The Recording Environment    148
Recording Equipment    148
Factors that Influence Scoring and Transcription    149
Client Factors    149
Task Factors    150
Approaches to Clinical Transcription and Scoring    151
Transcription and Scoring Systems    151
What Level of Detail Should Be Represented?    151
The Process of Scoring or Transcription    152
Should I Use Video Recording?    152
Should I Use Headphones?    152
Should I Preview the Recording?    152
What if I’m Not Sure What I’m Hearing?    153
How Many Times Should I Listen?    153
What Are Some Strategies for Difficult Words?    153
Some Final Suggestions    154
Conclusion   154

Chapter 10 Phonetics in the Clinical Setting 155

Single-Word Tests of Articulation and Phonology    155
Transcribing Nonwords    156
Two-Way Scoring and Deep Testing    156
Two-Way Scoring in Larger Speech Samples    157
Scoring /s/ in Continuous Speech    157
Scoring Rhotics in Continuous Speech    158
Transcription in Larger Speech Samples    159
Transcribing Imitated Phrases    159
Transcribing Read Sentences    160
Transcribing All Sounds in Continuous Speech    160
xiv Contents

Transcribing Children with Motor Speech Disorders    162

Motor Speech Disorders: Imitated Single Words    163
Motor Speech Disorders: Imitated Words in Phrases    163
Motor Speech Disorders: Imitated Sentences    164
Motor Speech Disorders: Conversational Speech    166
Conclusion   167

Chapter 11 Phonetic Variation 169

Part A: Phonetic Aspects of Dialect Variation    169
What is Phonetic Variation?    169
Dialect as a Source of Phonetic Variation    170
Studying Dialect    170
Is There a Standard Dialect?    170
Why Do Dialects Differ?    171
Difference versus Disorder    172

Part B: Regional Dialects of American English    172

Southern Dialect Region    172
Location   172
Major Features    173
Western Dialect Region    174
Location   174
Major Features    174
Midlands Dialect Region    175
Location   175
Major Feature    175
Northern Dialect Regions    176
Location   176
Major Features    176
Dialects of the Northeastern United States    177
Location   177
Major Features    177
Practice Discriminating Regional Variation in Vowels    178
Regional Variation in Consonants    178
International Englishes    179

Part C: Beyond Regional Dialects    180

African American English    180
Origins of AAE    181
Features of AAE    182
L1-Influenced English    184
Working with Speakers from Unfamiliar Language Backgrounds    184
Spanish-Influenced English    185
Features of Spanish-Influenced English    185
 Contents xv

Conclusion   187
Further Reading    188
Other Resources    188

Transcription Exercises 189

Appendix A Phonetics Symbols and Terms 309

Appendix B Distributional, Structural, and Proportional Occurrence

Data for American English Sounds, Syllables, and Words 317

Glossary  325

Answers to Exercises  333

References  345

Index  353
 This page intentionally left blank

A01_THOM6233_05_SE_WALK.indd 9 1/13/17 6:50 PM

 Preface

Clinical Phonetics had its provenance in the classroom and disordered speech (extIPA Symbols for Disordered Speech).
clinic. The authors of the first edition (Shriberg and Kent) Numerous articles on clinical phonetics have appeared in a
wanted a phonetics text that provided knowledge and skills number of scholarly journals, including those published by
training that was clinically oriented. There were many gen- the American Speech-Language-Hearing Association.
eral phonetics texts to choose from, but none of them deliv- All of which is to say that “clinical phonetics” is a vibrant
ered the information and exposure we thought our students and growing field of knowledge and practice. One of the
should have as preparation for clinical coursework and clini- essential tools of this field is the representation of disordered
cal practica. Therefore, we undertook to write our own text speech using phonetic transcription, which is the process
based on our experience in teaching and clinical research. of putting speech sounds in written or printed form using
The first edition, published in 1982, was followed by a standard alphabet (the International Phonetic Alphabet
updated editions in 1995, 2003, and 2013. Each new edition supplemented by a set of special marks called diacritics).
was a significant revision as we took into account the opin- A primary goal in the clinical application of phonetics is
ions and advice we received from students, book reviewers, to transcribe the modifications of speech sounds that are
and professional colleagues. We are grateful for the continu- encountered in speech disorders and the variants (dialects)
ing adoptions of our book, which in its various editions has of English. Clinical Phonetics, including this fifth edition,
spanned the decades since 1982 and generations of students. was written for this purpose.
The fifth edition of Clinical Phonetics is still another
major revision, which we hope retains the strengths of
the previous editions but offers updated knowledge and WHAT’S NEW IN THIS EDITION?
increased convenience to the reader. The most important
We now take a look at the major changes in this new edition.
and exciting change is the addition of two new authors, Tara
The text is rich with multimedia materials that highlight
McAllister and Jonathan Preston, both of whom have valu-
various aspects of speech production. Videos are provided to
able teaching experience and a keen interest in the appli-
enhance students’ understanding of speech production using
cation of phonetics to clinical education and research. Our
modern technologies, including ultrasound imaging of the
quartet of authors worked together in a substantial rework-
tongue, electropalatography, and spectrograms. Authentic
ing of Clinical Phonetics. In doing so, we drew on our col-
audio examples of speech errors are embedded within sev-
lective experience of applying the principles and methods
eral chapters to highlight the use of phonetic symbols and
of phonetics to speech development, speech sound disorders
clinically relevant diacritics.
in children, speech disorders associated with craniofacial
Every chapter was revised to some degree, some chap-
anomalies, and neurogenic speech disorders in children and
ters were retitled, and several chapters underwent significant
adults.
revision to provide new content and better flow. There is new
We coined the book title Clinical Phonetics in 1982 in
or expanded content on topics such as:
part because it seemed like an appropriate way to distinguish
our book from the raft of other phonetics texts. Since that • Instrumental methods in phonetics that supplement listen-
time, clinical phonetics as a specialty has matured along with ing skills
its sibling, clinical linguistics, to become a highly productive
• Acoustic aspects of phonetics, with many new illustrations
field. The inaugural issue of the journal Clinical Linguistics
& Phonetics was published in 1987. A few years later, in • Clinical directions in describing prosody
1991, the International Clinical Phonetics and Linguistics
• Diversity and multicultural issues
Association (ICPLA) was founded in Cardiff, Wales, at the
symposium Advances in Clinical Phonetics. In 2015, ICPLA • Articulatory features of vowels and consonants, with
published an extended set of symbols for the transcription of many new illustrations

xvii
xviii Preface

We have added new opportunities for skills training with 4. Vowels: Monophthongs and Diphthongs. Definitions and
transcription experiences related to: phonetic symbols for the vowel sounds of American English.
• Diversity 5. Consonants. Definitions and phonetic symbols for the
consonant sounds of American English.
• Persistent distortions of sibilants and rhotics (the s and r
sounds) 6. Suprasegmentals and Prosody. Discussion of the melody
and rhythm of speech, which extend beyond segments
• Motor speech disorders in children
(vowels and consonants) and are therefore called supra-
• Nonwords segmentals. Clinically relevant examples are provided.
• A full standardized test of articulation/phonology: Hod- 7. Narrow Transcription. Definitions and phonetic symbols
son Assessment of Phonological Patterns–third edition for speech sound modifications, with audio exemplars.
(HAPP-3)
8. Practicing Broad and Narrow Transcription of Children’s
• Subtopics within each chapter to provide an integrated Speech. Experience in applying phonetics to the speech
learning experience of children.
To enhance the reader experience and learning efficiency, we 9. Preparing to Collect and Transcribe Clinical Speech Sam-
have woven several changes throughout the text and online ples. Advice on (a) eliciting and recording speech samples
materials: and (b) scoring and transcription for clinical purposes.
• Increased use of bulleted text; less dense prose 10. Phonetics in the Clinical Setting. Phonetics practice for
a variety of clinical tasks.
• Improved organizational structure with new sidebars for
supplementary content 11. Phonetic Variation. Discussion of variations of speech
sounds in various dialects of English.
• Reorganized chapters for maximal clarity and ease of
learning
• Audio samples linked to the text, accessible in the eText THE eTEXT ADVANTAGE
• Videos on selected topics that illustrate speech production The eText is an affordable, interactive version of the print text.
imaging and analysis Publication of Clinical Phonetics in an eText format allows
for a variety of advantages over a traditional print format,
In this edition, as in its predecessors, we emphasize authen-
including a search function allowing the reader to efficiently
ticity. Illustrations of the formation of speech sounds were
locate coverage of concepts. Boldface key terms are click-
derived from methods such as cinefluorography and ultra-
able and take the reader directly to the glossary definition.
sound to ensure accuracy of representation. Sound files used
Index entries are also hyperlinked and take the reader directly
for clinical skill training were recorded from children and
to the relevant page of the text. Navigation to particular sec-
adults who have speech disorders or who use different dia-
tions of the book is also possible by clicking on desired sec-
lects to ensure that users of the text have experience that is
tions within the expanded table of contents. Finally, sections
suited to clinical needs. Transcriptions by experts are given
of text may be highlighted, and reader notes can be typed
as standards for instruction, and various tips are offered on
onto the page for enhanced review at a later date.
how to make the process of transcription effective and effi-
To further enhance assimilation of new information, video
cient. Clinical Phonetics is about both the what and how to
clips are interspersed throughout chapters to demonstrate text
in applying phonetics to clinical needs.
concepts in action. At the end of most chapters, readers can
The structure and basic content of this new edition can
access multiple-choice Check Your Understanding questions
be seen in the following brief chapter summaries. The chap-
to assess comprehension of text concepts. Immediate feedback
ters proceed from basic information on phonetics to clinical
is provided on the appropriateness of responses. Transcription
applications.
training allows readers to listen to examples of speech patterns
1. Overview of Clinical Phonetics. A brief introduction to and to practice transcribing what they hear, while additional
the topic. audio examples demonstrate real-life speech errors.
To learn more about the enhanced Pearson eText, go to
2. Linguistic Phonetics. A discussion of how phonetics fits
www.pearsonhighered.com/etextbooks.
into the general study of language, along with basic ter-
We hope that you’ll agree with us that this is a more user-
minology used in linguistics and phonetics.
friendly and informative text than the previous editions.
3. The Three Systems of Speech Production. An introduction Please feel free to contact us with suggestions for further
to the anatomy and physiology of speech. strengthening our work.
 Preface xix

ACKNOWLEDGEMENTS Bunta, William R. Culbertson, Michelle Flippin, Steven

Long, Anna Schmidt, and Juliet Weinhold. We are grateful
Through the various editions, many people have given for the many ways in which the team at Pearson worked
advice, support, and assistance. We would like to acknowl- with us to make this edition a reality. They always stood
edge them all, but the list has simply become too large. For ready to answer questions and resolve problems. Our dis-
that reason, we mention here only those individuals who cussions with Julie Peters helped us to frame the revised
were most helpful to us in preparing this fifth edition, but edition and to understand how we could incorporate eText.
we have by no means forgotten those who helped in the Once the work on revising and updating was underway, we
earlier editions. We are grateful to the following for their received support from Faraz Sharique Ali, Jesika Bethea,
individual contributions to the new edition: Sayumi Chico, Johanna Burke, Maria Feliberty, Precious Yora A. Jacalan,
Leah Fabiano-Smith, Peter Flipsen Jr., Jane McSweeny, Carolyn Schweitzer, and Billu Suresh.
Francesca Spinelli, Mialy Wells, David Wilson, Ferenc
 This page intentionally left blank

A01_THOM6233_05_SE_WALK.indd 9 1/13/17 6:50 PM

3975_P-14endsheets.qxd 1/18/12 4:58 PM Page B 3975

Vowel and Diphthong Sounds of English

Front Central Back

High i • •
u

High-Mid 8 • •7
3 • 2 • • 56
Mid 1 • • •o
2 •
Low-Mid •4 9
•
q • •
0
Low
•e
Diphthongs: e] 9] e[ 3] o[

Consonant Sounds of English

PLACE
MANNER VOICING Lingua- Lingua- Lingua-
Bilabial Labiodental Dental Alveolar Palatal Velar Glottal
Voiceless p t k
Stop =
Voiced b d g
OBSTRUENTS

Voiceless f ' s c h
Fricative
Voiced v ; z x
Voiceless .
Affricate
Voiced j
Nasal Voiced m n a
SONORANTS

l
LIQUID

Lateral Voiced
Rhotic Voiced r
Glide Voiced w y (w)

CVR_SHRI3256_05_SE_IFC.indd 2 10/26/17 8:28 PM

Another Random Scribd Document
with Unrelated Content
Estas submetataj al la Prezidanto: Kontraktoj pri perioda ludonado
de paĝoj por teksto aŭ anoncoj; kontraktoj kun presistoj por pli ol du
jaroj, aŭ kun societoj uzontaj la gazeton kiel oficiala organo; urĝaj
plialtigoj de la kredito kaj similaj gravaĵoj.

La Komisiono estas kompetenta decidi pri ĉio, kio koncernas la

gazeton kaj ĝian eldonadon, kaj ŝanĝi en okazoj de urĝa bezono la
aranĝojn fiksitajn en tiuj tri artikoloj.

V. Administrado

Financoj

47. La Asocio kalkulas laŭ Svisaj frankoj.

La Direktoro fiksas la oficialan prezon de la kotizoj por ĉiu lando en

nacia mono, konforme al la kurzo kaj la praktikaj bezonoj.

La Prezidanto rajtas provizore malaltigi la prezojn por landoj kun

kurzoj tiel malfavoraj rilate al la Svisa, ke plenvaloraj prezoj
malhelpus grandan parton de la tieaj Esperantistoj daŭrigi ilian
membrecon.

Se kontraŭe la Svisa mono multe perdas de sia laŭleĝa valoro, la

Komisiono povas provizore deklari la oficialajn prezojn de alia lando
kiel normalaj, kaj rilatigi al ili la tabelon de la kotizoj.

La monhavaĵo de UEA konsistas el: la Centra Kaso, la kasoj de la

Teritorioj kaj de la Fakoj, la kapitalo de la Garantiantoj, kaj la Asocia
kapitalo.

48. La Centra Kaso estas administrata de la Direktoro aŭ Vicdirektoro

kun la helpo de Centra Kasisto. Tiu kaso prizorgas la kutimajn
spezojn de la Asocio. Ĝi ricevas la kotizojn, abonojn, flankajn gajnojn
kaj la donacojn ne superantajn po Fr. 500, kaj pagas ĉiujn salajrojn
kaj kostojn de la centra administrado kaj gazeto.
Laŭ regularo aprobita de la Prezidanto, la centra kaso malfermas
kontojn al la membroj, faras librotenadajn laborojn por aliaj partoj
de la Asocia havaĵo, kaj povas funkcii kiel pagejo por fremdaj
entreprenoj. La alsenditaj monsumoj aŭ ĉekoj vojaĝas je la risko de
la sendinto. Ili estu adresataj al la Oficejo kaj ne al privataj personoj.

En landoj, el kiuj mono estas sendebla nur malfacile aŭ kun

kurzperdo, la Direktoro povas elekti fidindan membron aŭ bankon
kiel peranto-reprezentanto. Ĉi tiu enkasigas la monon kaj provizore
ĝin konservas kiel havaĵo de la Asocio.

La Direktoro sendas kvaronjarajn konteltirojn al la Prezidanto. La jara

bilanco, se eble kun buĝeto, devas esti aprobata de la Komisiono kaj
Komitato, kaj publikigata en la oficiala gazeto. Ĉiujare kontrolas la
kason reprezentanto de banko, elektita de la Komisiono.

49. La kasojn de la Teritorioj administras la Ĉefdelegito, aŭ kasisto

elektita de la Delegitoj.

Pri la kasoj de la Fakoj decidas la fakaj statutoj.

La kapitalo de la Garantiantoj konsistas el la pagoj de la Dumvivaj

Membroj kaj el donacoj al ĝi destinitaj. Ĝi celas plifortigi la financan
situacion kaj disvastigi la laborkampon de UEA. Sub la kontrolo de la
Komisiono, la Garantiantoj administras la kapitalon mem, kaj,
escepte de Art. 60, ne povas esti senigataj je iliaj akiritaj rajtoj. La
atestoj de la mortintaj Garantiantoj apartenas al la Asocio. Por
estontaj Dumvivaj Membroj, la voĉdonado de la Delegitoj povas fiksi
aliajn kondiĉojn.

50. La Asocia kapitalo konsistas el la havaĵo ricevita per donacoj,

heredaĵoj, k.t.p. Ĝi estas konservata kaj administrata ekster la
Centra Oficejo. Por tiu celo la Komisiono elektas Komitatanon kiel
Administranto.

Tiu kapitalo formas la ĝeneralan rezervon de la Asocio, el kiu ĝi

kreas novajn aranĝojn aŭ pagas jarajn deficitojn. La Komisiono
povas rajtigi la Administranton, ke li aĉetu de la Centra Kaso
fremdlandan monon, atendante la supreniron de la kurzoj, kaj donu
en urĝaj kazoj tujan monhelpon al la Centra Kaso. En la jara bilanco
klare vidiĝu, kiom entute ricevis aŭ alpagis la Asocia kapitalo.

Spekulacioj kun la havaĵo de UEA estas formale malpermesataj.

51. Pri finiĝo de la Asocio decidas la skriba voĉdonado de la

membroj, kaj, se la situacio ne plu ebligas tiun procedon, decidas la
Delegitoj aŭ la Komitatanoj. Devas esti pagataj la ŝuldoj kaj la
atestoj de la Garantiantoj. La restanta havaĵo estas deponata tri
jarojn, favore de Esperantistoj, kiuj intencus refondi similan societon.
Se tio ne okazas, la havaĵo estas donacata al alia internacia asocio
kun idealaj celoj, kiun nomigas la decido pri la dissolviĝo.

Proponoj kaj Voĉdonoj

52. Ĉiu membro povas sendi al la Centra Oficejo liston de kandidatoj

por asociaj elektoj kaj mallongajn proponojn pri la agado de la
Asocio, presotajn en la oficiala gazeto, tiom, kiom la spaco
permesas.

Dek membroj rajtas peti de la Direktoro la okazigon de voĉdonado

de la Delegitoj. La Direktoro publikigas la peton en la oficiala gazeto
aŭ bulteno, kaj, se 60 tagojn poste la kvinono de la Delegitoj
postulas voĉdonon, li organizas ĝin en tempolimo de pliaj 60 tagoj.

53. Ĝenerala voĉdonado de ĉiuj membroj okazas:

Se la Komitato ĝin decidas,

Se la kvinono de ĉiuj membroj ĝin skribe postulis en tempolimo
de ses monatoj, kalkulitaj de la unua ĝis lasta subskribo. La
Direktoro ĝin aranĝas kun la helpo de la Delegitoj, plej malfrue
tri monatojn post ricevo de la subskriboj.

Tiu voĉdonado povas laŭleĝe nuligi ĉiujn elektojn kaj decidojn, ŝanĝi
la statuton kaj dissolvi la Asocion.
54. La Centra Oficejo okazigas ĝeneralan voĉdonadon de la
Delegitoj, kutime dum oktobro-novembro:

Por elekti la Komitaton de UEA, ĉiun trian jaron,

Por fiksi la kotizojn aŭ ŝanĝi la statuton,
Por aliaj aferoj, laŭ decido de la Komitato aŭ Komisiono, aŭ la
iniciato de la membroj.

Ĉiu Komitatano, Ĉefdelegito, Fakestro kaj Delegito havas unu voĉon.

Duobla ofico ne donas plian rajton. Delegitoj en lokoj kun 10—19
membroj havas du voĉojn, kun 20—29 tri, kaj ĉiam plian voĉon por
komencata deko. La nombron de ĉiuj voĉoj fiksas la Centra Oficejo,
konforme al la membra kontrolo. Valoras la nombro de la membroj,
kiuj estis notitaj en la kontrolo je la fino de la monato antaŭa al la
oficiala publikigo de la voĉdonado en la gazeto. Se la aparteneco de
membro estas ne certa, ĝi kalkulas favore de la Delegito, kiu
kvitancis ĝian lastan kotizon. Sekretarioj en grandurboj, ricevintaj
multajn senperajn aliĝojn, disdonu la voĉojn al la Delegitoj en la
koncernaj urbopartoj.

55. Antaŭ la elekto de nova Komitato, la funkcianta Komitato

decidas, el kiom da personoj konsistos la nova Komitato, kaj kiom da
reprezentantoj ricevos ĉiu lando aŭ grupo de landoj. Plie la Komitato
publikigas en la oficiala gazeto plenan liston de kandidatoj. En la
sekvanta numero de la gazeto la Direktoro konatigas la proponojn
intertempe alsenditajn de la membroj. La Delegitoj povas voĉdoni
favore de iu membro, egale ĉu ĝi estis publikigita kiel kandidato aŭ
ne.

Por la rezultato valoras en principo la plimulto de ĉiuj voĉoj. Tamen

lando aŭ grupo de landoj, rajtigita je certa nombro de
reprezentantoj, ricevas ilin, eĉ se ĉi tiuj kandidatoj kunigis malpli
multajn voĉojn ol kandidatoj el aliaj landoj.

56. La Delegitoj havas la devon partopreni je tiuj voĉdonadoj, kiuj

estas skribaj, sekretaj kaj valoras, se partoprenis pli ol la duono de la
voĉrajtigitoj. Proponoj kaj elektoj estas akceptitaj, se jesis pli ol la
duono de la alvenintaj voĉoj, ne kalkulinte la malplenajn aŭ
neklarajn bultenojn. La voĉojn kontrolas la Centra Oficejo, antaŭ 3
membroj de sia sidejo. La Direktoro kaj tiuj membroj skribe certigas
la korektecon de la procedo.

57. Se la Direktoro scias, ke iu voĉdonado fariĝis malkorekte aŭ se

alvenis plendo, pruviĝinta prava kaj sufiĉe grava, li devas:

Ripetigi la elekton de Delegito sub la kontrolo de Komitatano,

Ĉefdelegito aŭ loka membro, por tiu celo de li nomata, aŭ mem
elekti la Delegiton;
Ripetigi sammaniere la elekton de Ĉefdelegito kaj Fakestro, aŭ
peti la Prezidanton, ke li elektu.

La ĝenerala skriba voĉdonado de la membroj aŭ de la Delegitoj estas

nur ripetata, se la malkorektaĵoj povis influi la ĝeneralan rezultaton.

58. Ĉiuj elektoj al honoraj oficoj valoras ĝis la proksima ĝenerala

elektado. Kutime alternas en trijara vico la elektoj de la Delegitoj, de
la Ĉefdelegitoj kaj Fakestroj, kaj de la Komitatanoj. La salajritaj
kunlaborantoj estas elektataj konforme al la bezono kaj la lokaj
kondiĉoj, maksimume por tri jaroj. La leĝoj de ilia laborloko difinas
ilian ĝeneralan situacion, kaj tiu statuto iliajn rajtojn kaj devojn kiel
Esperantianoj.

Plendoj

59. Plendoj de membroj kontraŭ aliaj membroj, Delegitoj kaj la

Centra Oficejo estu laŭ la kazo adresataj al la Ĉefdelegito, Fakestro
aŭ Direktoro. Aliaj plendoj iru al la Prezidanto. La ricevinto
informiĝas kaj rajtas postuli de ĉiu membro la alsendon de la necesaj
dokumentoj. Se la plendo montriĝas prava, oni riproĉas la kulpigiton.
Se necese, la Prezidanto aŭ Direktoro publikigas la aferon en la
oficiala gazeto aŭ procedas konforme al la sekvantaj artikoloj.

60. Estas eksigataj el la Asocio kaj en gravaj okazoj publike citataj:

La membroj aŭ estintaj membroj, kiuj malgraŭ averto ne plenumis
financajn devojn, kiujn ili havas kontraŭ la Asocio.

La membroj aŭ estintaj membroj, kiuj ne konformiĝis al la statuto

kaj regularoj malgraŭ avertoj; kiuj intence agis kontraŭ la principoj
aŭ gravaj interesoj de UEA; kiuj grave malbonuzis la konfidon aŭ
servemon de aliaj membroj aŭ alimaniere fariĝis per siaj agoj
malindaj je la Asocio.

La eksigo ne nuligas eblan laŭleĝan plendrajton de UEA.

61. Membroj, kiuj malbone plenumas oficon al ili konfidatan de la

Asocio, povas en urĝaj okazoj tuj esti haltigataj en siaj funkcioj per
decido de la Direktoro. Pri revoko el la ofico estas kompetentaj: ĉe
helpantoj, oficistoj kaj sekretarioj: la Direktoro, Ĉefdelegito aŭ alia
persono, kiu ilin dungis; ĉe Delegitoj: la Prezidanto; ĉe aliaj
oficialuloj: la Komisiono.—Krom el kaŭzoj laŭ art. 60 la ofichavantoj
estas eksigeblaj pro misuzo de konfidita mono, aŭ de iliaj titoloj, aŭ
kompetentecoj.

62. Pri la eksigo de membro aŭ Delegito decidas la Prezidanto,

aŭdinte la Direktoron; pri aliaj eksigaj aferoj, ne rilatantaj
Komitatanojn, decidas la Komisiono.

La kulpigito estas informata per rekomendita letero pri la plendo, kaj

sendu sian defendon en tempolimo de 30 tagoj post ricevo de tiu
sciigo. Membro forigita de ofico aŭ eksigita, kiu opinias, ke la
procedo fariĝis ne serioze aŭ malkorekte, apelaciu ĝis 30 tagoj post
ricevo de la decido: al la Komisiono, se estis kompetenta la
Prezidanto, kaj al la Komitato en la aliaj kazoj.

Nova aliĝo de eksigita membro nur valoras, se konsentis la organo,

kiu decidis la eksigon.

VI. Servoj
63. La servoj de la Asocio estas rezervataj al ĝiaj membroj. Aranĝas
la servojn la Centra Oficejo, la Fakoj, aŭ la societoj kaj firmoj, kun
kiuj UEA kontraktis.

La servoj de informpetado kaj helpo al la vojaĝantoj estas principe

senpagaj kaj prizorgataj de la Delegitoj.

La membroj rajtas peti de la Delegitoj parolajn aŭ skribajn informojn

pri ĉiu ajn temo rilatanta al la agado de UEA.

64. La korespondaĵoj interne de la Asocio devas esti precize

formulataj, tre legeble skribataj en la oficiala lingvo kaj korekte
afrankataj. La sendinto indiku ĉiam sian plenan adreson kaj la
membronumeron, ne esperantigante la nomojn de stratoj, placoj,
k.t.p. Skribaĵoj sendataj al reprezentanto de UEA montru sur la
adreso lian titolon, por ke, se li forestas, ili estu transdonataj al la
anstataŭanto.

Al la informpetoj kaj al aliaj ne pure administraj korespondaĵoj oni

ĉiam aldonu respondkarton aŭ internacian respondkuponon.
Poŝtmarkojn kaj poŝtmandatojn naciajn oni nur almetu, se oni certe
scias, ke la ricevonto povos ilin senpene valorigi. Neplenumo de tiuj
kondiĉoj nuligas la rajton al plendo.

65. En tempolimo de 7 tagoj post ricevo de laŭregula informpeto la

Delegito devas ĝin zorge respondi. Se por trovi plenan informon li
bezonas pli longan tempon, li respondu provizore.

La Delegito rajtas malatenti petojn ne konformaj al la antaŭa

artikolo. Tamen, se la peto devenas supozeble de membro, traktas
seriozan aferon kaj kunhavas respondilon, la Delegito sciigu la
petinton pri la kaŭzo de la neplenumo.

Devas esti nepre rifuzataj: Petoj de servoj kontraŭ la celoj de UEA aŭ

la bonaj moroj; petoj havantaj konfidencian karakteron (pri morala
indeco, pagokapablo aŭ familiaj cirkonstancoj de persono), kaj
ripetitaj petoj de ne-membroj.
66. Dum vojaĝoj la membroj povas peti la konsilon de la Delegito pri
ĉiuj turismaj aferoj, kaj lian helpon, se okazis al ili malagrablaĵoj en
hoteloj, magazenoj, ĉe doganaj aŭ aliaj aŭtoritatoj, k.t.p. Granda
perdo da tempo kaj elspezoj estu pagataj.

La Delegito donas ĉiujn informojn por faciligi la restadon, sed ne

estas lia devo, iri al rendevuoj, atendi la membrojn en la stacidomo
aŭ ilin promenigi.

67. Antaŭ ol fari servon, kiu kaŭzus elspezojn, la Delegito demandu

la petinton kaj postulu antaŭan pagon. La Delegito ankaŭ rajtas peti
antaŭan pagon aŭ povas malakcepti servojn, kiuj necesigas multan
tempon, teknikajn konojn aŭ specialajn klopodojn, por kiuj salajro aŭ
maklerpago estas kutimaj. Se li ne volas fari la servon, li respondu
kaj sendu laŭeble liston de personoj aŭ firmoj prizorgantaj tiajn
negocojn.

Al la Delegitoj kaj aliaj personoj sin okupantaj pri la servoj estas

malpermesate, uzi tiun oficon por persona profito aŭ por favori iujn
personojn aŭ firmojn.

68. La Delegito estas responda por la bona funkciado de la nomitaj

servoj en sia loko. Li zorgas, ke dum lia foresto la korespondaĵoj
estas transdonataj al la Vicdelegito aŭ la Helpanto.

La interŝanĝo de poŝtmarkoj kaj kartoj, la rondirigo de leteroj aŭ

petskriboj, k.t.p. ne koncernas la servon de informpetado, sekve
estas neniel deviga por la Delegito.

Por persona korespondado, interŝanĝoj, k.t.p. la Asocio kreos

specialan aranĝon aŭ fakon.

69. Plendoj pri malbone faritaj servoj priskribu klare la faktojn kaj
estu sendataj al la Direktoro aŭ Fakestro. Se lia esploro konstatas ne
gravan malkorektecon, li oficiale rememorigas la regulojn al la
kulpigito.
Estas citataj en la gazeto: Delegitoj, kiuj ne respondis al oficiala
enketo de UEA, malgraŭ unu ĝenerala averto; Delegitoj, kiuj en 12
monatoj devis esti riproĉitaj la duan fojon: ĉar ili ne zorgis por la
transigo de la korespondaĵoj, okaze de foriro aŭ malsano; aŭ ĉar ili
nek respondis korektan informpeton, nek senkulpigis sin ĝis 30 tagoj
poste ĉe la petinto. Ankaŭ estas citataj la membroj, kiuj grave aŭ
ripete misuzis la servemon de la Delegitoj aŭ de la fakaj
reprezentantoj.

70. Se en loko aŭ lando tre malfacilaj cirkonstancoj, grava malpaco

aŭ aliaj ne-antaŭvideblaj kondiĉoj malhelpas, procedi konforme al tiu
statuto, la Direktoro rajtas fari esceptojn. La Prezidanto povas
provizore ŝanĝi la kutiman organizon, elektante specialan
Ĉefdelegiton kun plenaj povoj, aŭ per aliaj aranĝoj adaptataj al tiuj
eksterordinaraj bezonoj.
 C. Lingvaj Demandoj

Antaŭparolo al la »Fundamento de Esperanto«

De D-ro L. L. Zamenhof[63]

Por ke lingvo internacia povu bone kaj regule progresadi kaj por ke
ĝi havu plenan certecon, ke ĝi neniam disfalos kaj ia facilanima paŝo
de ĝiaj amikoj estontaj ne detruos la laborojn de ĝiaj amikoj estintaj,
—estas plej necesa antaŭ ĉio unu kondiĉo: la ekzistado de klare
difinita, neniam tuŝebla kaj neniam ŝanĝebla Fundamento de la
lingvo. Kiam nia lingvo estos oficiale akceptita de la r e g i s t a r o j de
la plej ĉefaj regnoj kaj tiuj ĉi registaroj per speciala l e ĝ o garantios
al Esperanto tute certan vivon kaj uzatecon kaj plenan
sendanĝerecon kontraŭ ĉiuj personaj kapricoj aŭ disputoj, tiam
aŭtoritata komitato, interkonsente elektita de tiuj registaroj, havos la
rajton fari en la fundamento de la lingvo unu fojon por ĉiam ĉiujn
deziritajn ŝanĝojn, se tiaj ŝanĝoj montriĝos necesaj, sed ĝ i s t i u
t e m p o la fundamento de Esperanto devas plej severe resti absolute
senŝanĝa, ĉar severa netuŝebleco de nia fundamento estas la plej
grava kaŭzo de nia ĝisnuna progresado kaj la plej grava kondiĉo por
nia regula kaj paca progresado estonta. N e n i u p e r s o n o k a j
neniu societo devas havi la rajton, arbitre fari
en nia Fundamento iun eĉ plej malgrandan
ŝ a n ĝ o n ! Tiun ĉi tre gravan principon la Esperantistoj volu ĉiam
bone memori kaj kontraŭ la ektuŝo de tiu ĉi principo ili volu ĉiam
energie batali, ĉar la momento, en kiu ni ektuŝus tiun principon,
estus la komenco de nia morto.

Laŭ silenta interkonsento de ĉiuj Esperantistoj jam de tre longa

tempo la sekvantaj tri verkoj estas rigardataj kiel fundamento de
Esperanto: 1. La 16-regula G r a m a t i k o, 2. La U n i v e r s a l a
V o r t a r o, 3. La E k z e r c a r o. Tiujn ĉi tri verkojn la aŭtoro de
Esperanto rigardadis ĉiam kiel l e ĝ o j n por li, kaj malgraŭ oftaj
tentoj kaj delogoj li neniam permesis al si (almenaŭ k o n s c i e) eĉ la
plej malgrandan pekon kontraŭ tiuj ĉi leĝoj; li esperas, ke pro la
bono de nia afero ankaŭ ĉiuj aliaj Esperantistoj ĉiam rigardados tiujn
ĉi tri verkojn kiel la solan leĝan kaj netuŝeblan fundamenton de
Esperanto.

Por ke ia regno estu forta kaj glora kaj povu sane disvolviĝadi, estas
necese, ke ĉiu regnano sciu, ke li neniam dependos de la kapricoj de
tiu aŭ alia persono, sed devas obei ĉiam nur klarajn, tute difinitajn
fundamentajn l e ĝ o j n de sia lando, kiuj estas egale devigaj por la
regantoj kaj regatoj kaj en kiuj neniu havas la rajton, fari arbitre laŭ
persona bontrovo ian ŝanĝon aŭ aldonon. Tiel same por ke nia afero
bone progresadu, estas necese, ke ĉiu Esperantisto havu la plenan
certecon, ke leĝdonanto por li ĉiam estos ne ia p e r s o n o, sed ia
klare difinita v e r k o. Tial, por meti finon al ĉiuj malkompreniĝoj kaj
disputoj, kaj por ke ĉiu Esperantisto sciu tute klare, per kio li devas
en ĉio sin gvidi, la aŭtoro de Esperanto decidis nun eldoni en formo
de unu libro tiujn tri verkojn, kiuj laŭ silenta interkonsento de ĉiuj
Esperantistoj jam de longe fariĝis fundamento por Esperanto, kaj li
petas, ke la okuloj de ĉiuj Esperantistoj estu ĉiam turnataj ne al li,
sed al t i u ĉ i l i b r o. Ĝis la tempo, kiam ia por ĉiuj aŭtoritata kaj
nedisputebla institucio decidos alie, ĉio, kio troviĝas en tiu ĉi libro,
devas esti rigardata kiel deviga por ĉiuj; ĉio, kio estas kontraŭ tiu ĉi
libro, devas esti rigardata kiel malbona, se ĝi eĉ apartenus al la
plumo de la aŭtoro de Esperanto mem. Nur la supre nomitaj tri
verkoj publikigitaj en la libro »Fundamento de Esperanto«, devas esti
rigardataj kiel oficialaj; ĉio alia, kion mi verkis aŭ verkos, konsilas,
korektas, aprobas k.t.p., estas nur verkoj p r i v a t a j, kiujn la
Esperantistoj—se ili trovas tion ĉi utila por la unueco de nia afero—
povas rigardadi kiel m o d e l a, sed ne kiel d e v i g a.

Havante la karakteron de f u n d a m e n t o, la tri verkoj represitaj en

tiu ĉi libro devas antaŭ ĉio esti n e t u ŝ e b l a j. Tial la legantoj ne
miru, ke ili trovos en la nacia traduko de diversaj vortoj en tiu ĉi libro
(precipe en la Angla parto) tute nekorektite tiujn samajn e r a r o j n,
kiuj sin trovis en la unua eldono de la »Universala Vortaro«. Mi
permesis al mi nur korekti la preserarojn; sed se ia vorto estis erare
aŭ nelerte t r a d u k i t a, mi ĝin lasis en tiu ĉi libro tute senŝanĝe; ĉar
se mi volus plibonigi, tio ĉi jam estus ŝ a n ĝ o, kiu povus kaŭzi
disputojn kaj kiu en verko fundamenta ne povas esti tolerata. La
fundamento devas resti severe netuŝebla eĉ
k u n e k u n s i a j e r a r o j. La e r a r e c o en la nacia traduko de tiu
aŭ alia vorto ne prezentas grandan malfeliĉon; ĉar, komparante la
kuntekstan tradukon en la aliaj lingvoj, oni facile trovos la veran
sencon de ĉiu vorto; sed senkompare pli grandan danĝeron
prezentus la ŝ a n ĝ a d o de la traduko de ia vorto; ĉar, perdinte la
severan netuŝeblecon, la verko perdus sian eksterordinare necesan
karakteron de dogma fundamenteco, kaj, trovante en unu eldono
alian tradukon ol en alia, la uzanto ne havus la certecon, ke mi
morgaŭ ne faros ian alian ŝanĝon, kaj li perdus sian konfidon kaj
apogon. Al ĉiu, kiu montros al mi ian nebonan esprimon en la
fundamenta libro, mi respondos trankvile: »Jes, ĝi estas eraro, sed ĝi
devas resti netuŝebla, ĉar ĝi apartenas al la fundamenta dokumento,
en kiu neniu havas la rajton fari ian ŝanĝon«.

La »Fundamento de Esperanto« tute ne devas esti rigardata kiel la

plej bona lernolibro kaj vortaro de Esperanto. Ho, ne! Kiu volas
p e r f e k t i ĝ i en Esperanto, al tiu mi rekomendas la diversajn
lernolibrojn kaj vortarojn, multe pli b o n a j n kaj pli v a s t a j n, kiuj
estas eldonitaj de niaj plej kompetentaj amikoj por ĉiu nacio aparte
kaj el kiuj la plej gravaj estas eldonitaj tre bone kaj zorgeme, sub
mia persona kontrolo kaj kunhelpo. Sed la »Fundamento de
Esperanto« devas troviĝi en la manoj de ĉiu bona Esperantisto kiel
konstanta g v i d a d o k u m e n t o, por ke li bone ellernu kaj per ofta
enrigardado konstante memorigadu al si, kio en nia lingvo estas
oficiala kaj netuŝebla, por ke li povu ĉiam bone distingi la vortojn kaj
regulojn o f i c i a l a j n, kiuj devas troviĝi en ĉiuj lernoverkoj de
Esperanto, de la vortoj kaj reguloj rekomendataj p r i v a t e, kiuj eble
ne al ĉiuj Esperantistoj estas konataj aŭ eble ne de ĉiuj estas
aprobataj. La »Fundamento de Esperanto« devas troviĝi en la manoj
de ĉiu Esperantisto kiel konstanta k o n t r o l i l o, kiu gardos lin de
deflankiĝado de la vojo de unueco.

Mi diris, ke la fundamento de nia lingvo devas esti absolute

netuŝebla, se eĉ ŝajnus al ni, ke tiu aŭ alia punkto estas sendube
erara. Tio ĉi povus naski la penson, ke nia lingvo restos ĉiam rigida
kaj neniam disvolviĝos... Ho, ne! Malgraŭ la severa netuŝebleco de la
Fundamento, nia lingvo havos la plenan eblon, ne sole konstante
riĉiĝadi, sed eĉ konstante p l i b o n i ĝ a d i kaj p e r f e k t i ĝ a d i; la
netuŝebleco de la Fundamento nur garantios al ni konstante, ke tiu
perfektiĝado fariĝados ne per arbitra, interbatala kaj ruiniga
r o m p a d o kaj ŝ a n ĝ a d o, ne per nuligado aŭ sentaŭgigado de nia
ĝisnuna literaturo, sed per vojo natura, senkonfuza kaj sendanĝera.
Pli detale mi parolos pri tio ĉi en la Bulonja kongreso; nun mi diros
pri tio ĉi nur kelkajn vortojn, por ke mia opinio ne ŝajnu tro
paradoksa.

1. R i ĉ i g a d i la lingvon per novaj vortoj oni povas jam n u n per

konsiliĝado kun tiuj personoj, kiuj estas rigardataj kiel la plej
aŭtoritataj en nia lingvo, kaj zorgante pri tio, ke ĉiuj uzu tiujn vortojn
en la sama formo; sed tiuj ĉi vortoj devas esti nur rekomendataj, ne
altrudataj; oni devas ilin uzadi nur en la l i t e r a t u r o; sed en
korespondado kun personoj n e k o n a t a j estas bone, ĉiam peni
uzadi nur vortojn el la »Fundamento«; ĉar nur pri tiaj vortoj ni povas
esti certaj, ke nia adresato ilin nepre trovos en sia vortaro. Nur iam
poste, kiam la plej granda parto de la novaj vortoj estos jam tute
matura, ia aŭtoritata institucio enkondukos ilin en la vortaron
oficialan, kiel »Aldonon al la Fundamento«.

2. Se ia aŭtoritata centra institucio trovos, ke tiu aŭ alia vorto aŭ

regulo en nia lingvo estas t r o n e o p o r t u n a, ĝi ne devos f o r i g i
aŭ ŝ a n ĝ i la diritan formon, sed ĝi povos proponi formon n o v a n,
kiun ĝi rekomendos uzadi paralele kun la formo malnova. Kun la
tempo la formo nova iom post iom elpuŝos la formon malnovan, kiu
fariĝos a r ĥ a i s m o, kiel ni tion ĉi vidas en ĉiu natura lingvo. Sed,
prezentante parton de la f u n d a m e n t o, tiuj ĉi arĥaismoj neniam
estos elĵetitaj, sed ĉiam estos presataj en ĉiuj lernolibroj kaj vortaroj
samtempe kun la formoj novaj, kaj tiamaniere ni havos la certecon,
ke eĉ ĉe la plej granda perfektiĝado la unueco de Esperanto neniam
estos rompata kaj neniu verko Esperanta eĉ el la plej frua tempo iam
perdos sian valoron kaj kompreneblecon por la estontaj generacioj.

Mi montris e n p r i n c i p o, kiamaniere la severa netuŝebleco de la

»Fundamento« gardos ĉiam la unuecon de nia lingvo, ne
malhelpante tamen al la lingvo ne sole riĉiĝadi, sed eĉ konstante
p e r f e k t i ĝ a d i. Sed en la praktiko ni (pro kaŭzoj jam multajn
fojojn priparolitaj) devas kompreneble esti t r e s i n g a r d a j kun ĉia
»perfektigado« de la lingvo: a) ni devas tion ĉi fari ne facilanime, sed
nur en okazoj de efektiva n e c e s e c o; b) fari tion ĉi (post matura
prijuĝado) povas ne apartaj personoj, sed nur ia centra institucio, kiu
havos nedisputeblan aŭtoritatecon por la tuta esperantistaro.

Mi finas do per la jenaj vortoj:

1. pro la unueco de nia afero ĉiu bona esperantisto devas antaŭ

ĉio bone koni la f u n d a m e n t o n de nia lingvo;
2. la fundamento de nia lingvo devas resti por ĉiam
n e t u ŝ e b l a;
3. ĝis la tempo, kiam aŭtoritata centra institucio decidos
p l i g r a n d i g i (neniam ŝ a n ĝ i!) la ĝisnunan fundamenton per
oficialigo de novaj vortoj aŭ reguloj, ĉio bona, kio ne troviĝas en
 la »Fundamento de Esperanto«, devas esti rigardata ne kiel
deviga, sed nur kiel r e k o m e n d a t a.

La ideoj, kiujn mi supre esprimis pri la Fundamento de Esperanto,

prezentas dume nur mian p r i v a t a n opinion. Leĝan sankcion ili
ricevos nur en tia okazo, se ili estos akceptitaj de la unua internacia
kongreso de Esperantistoj, al kiu tiu ĉi verko kune kun sia
antaŭparolo estos prezentita.

Piednoto

[63] Dua eldono 1907.

Cirkulera letero al ĉiuj Esperantistoj[64]

de D-ro L. L. Zamenhof

Varsovio, la 18-an de Januaro 1908.

En la jaro 1900, kiam la esenco de la internacilingva afero estis

ankoraŭ tro malmulte konata kaj la mondo pensis, ke ekzistas
diversaj internaciaj lingvoj, kiuj inter si batalas, sinjoroj Couturat kaj
Leau en Parizo fondis »Delegacion«, kies celo estis: peti la
Internacian Ligon de Akademioj, ke ĝi esploru, kiu el la ekzistantaj
artefaritaj lingvoj taŭgas plej bone por la rolo de lingvo internacia,
aŭ elekti mem komitaton, kiu esplorus ĉi tiun demandon. Kvankam,
de la jaro 1900 ĝis nun, la vivo jam mem solvis la diritan demandon,
tamen por plenumi sian promeson, la Delegacio en Oktobro 1907
kunvokis komitaton, kiu devis elekti lingvon internacian. Sed
bedaŭrinde la komitatanoj ne ĝuste komprenis sian taskon, kaj,
elektinte Esperanton, ili decidis fari en ĝi r e f o r m o j n, forgesante,
ke tia tasko tute ne estis kaj neniam povis esti komisiita al ili. Tiu ĉi
tre bedaŭrinda decido estis kaŭzita de kelkaj tre gravaj
malkompreniĝoj:

1e. Oni forgesis, ke la afero de lingvo internacia estas nun ankoraŭ

en la stato de p r o p a g a n d o; ke la mondo ne akceptas lingvon
internacian ne pro tiuj aŭ aliaj ĝiaj d e t a l o j, sed nur pro malkonfido
al la t u t a afero; ke sekve nun ĉiu vera amiko de lingvo internacia
devas absolute silenti pri siaj personaj gustoj kaj gustetoj, kaj ni ĉiuj
devas antaŭ ĉio labori en plej severa u n u e c o, por ke ni akiru por
nia afero la k o n f i d o n de la mondo. Kiam nian aferon prenos en
sian manon ia granda f o r t o (ekzemple la registaroj de la ĉefaj
landoj), kiu per sia potenco povos doni al ni ne senvalorajn tro
memfidajn vortajn promesojn, sed plenan g a r a n t i o n, ke ĝi
alkondukos nian aferon al la celo p l i c e r t e ol ni kaj ke ĝi ne faros
facilanime iajn decidojn, antaŭ ol ili t u t e m a t u r e kaj perfekte
estos pripensitaj kaj praktike e l p r o v i t a j kaj f i k s i t a j, tiam ni
povos konfide transdoni al tiu potenca forto la sorton de nia afero;
sed se p r i v a t a j personoj, kiuj havas nek ian aŭtoritaton, nek ian
forton, postulas, ke ni forlasu la vojon, kiun ni pacience kaj sukcese
sekvis en la daŭro de multaj jaroj, kaj ni komencu plej danĝerajn
rompajn eksperimentojn, ĉiuj veraj Esperantistoj energie protestos.
Nun, kiam ni estas ankoraŭ tro malfortaj, ni povas atingi nian celon
nur per s e v e r a d i s c i p l i n o kaj per a b s o l u t a u n u e c o; alie
ni pereigos nian tutan aferon por ĉiam, por ĉ i a m; ĉar kiu scias, kun
kia grandega malfacileco kaj per kia superhome pacienca dudekjara
laborado de multaj miloj da personoj estas atingita la nuna favora
rilato de la mondo al nia afero, tiu komprenas, ke se, pro interna
malpaco, Esperanto nun pereus, la mondo jam neniam, n e n i a m,
volos ion aŭdi pri ia nova lingvo internacia, eĉ se ĝi estus ne senviva
teoria produkto de multaj reciproke malproksimaj kapoj, sed la plej
genia kreitaĵo! Mi ripete memorigas tion ĉi al la reformistoj, mi ripete
kaj insiste petas ilin, ke ili pripensu, kion ili faras, ke ili ne ruinigu
tiun grandan kaj gravan aferon, por kiu ni ĉiuj laboras kaj por kies
ebla pereo la posteuloj iam severe nin juĝus.
2e. Oni forgesis, ke ne sole eĉ en sia nuna formo Esperanto en la
praktiko montriĝis perfekte taŭga por sia rolo kaj ke plibonaĵo povas
fariĝi danĝera malamiko de bonaĵo, sed ke se eĉ e f e k t i v e aperus
la neceseco plibonigi Esperanton, la solan kompetentecon kaj rajton
por ĉi tio havas ne flankaj personoj, sed nur la E s p e r a n t i s t o j
mem. Kaj en ĉiu momento, kiam plibonigoj montriĝos efektive
necesaj kaj ĝustatempaj, la Esperantistoj tre facile p o v a s ilin
efektivigi. Ĉar ĉiu rakontado pri ia baro, kiun kvazaŭ prezentas la
Bulonja Deklaracio, aŭ pri ia kvazaŭa senviveco kaj senforteco de nia
Lingva Komitato, estas simpla malvero, per kiu oni penas fortimigi de
ni tiujn personojn, kiuj ne konas bone la staton de la aferoj.

Ĉiu, kiu legis la antaŭparolon de la »Fundamento de Esperanto«,

scias tre bone, ke ĝi ne sole ne prezentas ian baron kontraŭ la
evolucio de la lingvo, sed kontraŭe, ĝi donas al la evolucio tian
grandegan liberecon, kiun neniu alia lingvo iam posedis eĉ parte. Ĝi
donas la eblon, se tio estus necesa, iom post iom eĉ ŝanĝi la tutan
lingvon ĝis plena nerekonebleco! La sola celo, kiun la fundamento
havas, estas nur: gardi la lingvon kontraŭ a n a r ĥ i o, kontraŭ
reformoj a r b i t r a j kaj p e r s o n a j, kontraŭ danĝera r o m p a d o,
kontraŭ forĵetado de malnovaj formoj, antaŭ ol la novaj estos sufiĉe
e l p r o v i t a j kaj tute definitive kaj sendispute a k c e p t i t a j. Se la
Esperantistoj ĝis nun tre malmulte faris uzon de tiu granda libereco,
kiun la Fundamento al ili donas, ĝi ne estas kulpo de la Fundamento,
sed ĝi venas de tio, ke la Esperantistoj komprenas tre bone, ke
lingvo, kiu devas trabati al si la vojon ne per ia potenca dekreto, sed
per laborado de amasoj, povas disvolviĝi nur per tre singarda vojo
de natura e v o l u c i o, sed ĝi tuj mortus, se oni volus ĝin disvolvi per
kontraŭnatura kaj danĝerega vojo de r e v o l u c i o.

Cetere, se la Bulonja Deklaracio efektive prezentus ian malbonaĵon

aŭ neprecizaĵon, kiu do malpermesas, ke iu proponu ĝian ŝanĝon aŭ
eĉ ĝian tutan forigon? Jes, tiuj sinjoroj, kiuj sub la influo de agitantoj
diras, ke la »Fundamento« prezentas »eternan baron kontraŭ la
evolucio de Esperanto«, parolas pri afero, kiun ili tute ne konas!

Ĉ
Ĉar la Lingva Komitato ĝis nun faris ankoraŭ neniun rompon en la
lingvo, tial la reformistoj ĝin kulpigas, ke ĝi estas senviva, senforta,
senaŭtoritata, sentaŭga! Sed se ĝi estas malbona, kiu do
malpermesas, ke la Esperantistoj mem ĝin reorganizu? Anstataŭ
semi malkontentecon, malpacon kaj ribelon, ĉu ne estus pli bone, se
iu el la malamikoj de la nuna Lingva Komitato prezentus projekton
de reorganizo de tiu ĉi komitato? Se la projekto estos bona, ĝi ja
certe estos akceptita; mi povas eĉ sciigi la malkontentulojn, ke la
prezidanto de la Komitato mem preparas nun projekton de
reorganizo, kiun li intencas prezenti al la plej proksima kongreso. Per
vojo de paco kaj harmonio ni ĉion povas krei, per vojo de malpaco
kaj ribelo ni ĉion nur detruos.

Por fari reformojn en Esperanto, la »Delegacia Komitato« ricevis

komision nek de la Esperantistoj, nek de siaj propraj delegintoj (kiuj
ne sole ne donis, sed eĉ ne p o v i s doni tian strangan komision);
siajn proprajn, de neniu rajtigitajn postulojn de reformoj—kiuj apogis
sin sur zorge kolektitaj voĉoj de kelka nombro da malkontentuloj,
sed tute ignoris la opinion de multaj dekmiloj da personoj, kiuj estas
kontraŭ ĉiuj ŝanĝoj—la Delegacia Komitato prezentis al la
Esperantistaro en formo tre ofenda, postulante, ke la tuta multemila
kaj longe laborinta Esperantistaro akceptu la decidojn, kiujn kelkaj
flankaj personoj ellaboris en la daŭro de 8—10 tagoj; ili eĉ
malhumile postulis, ke tiuj decidoj estu akceptataj t u j, ne atendante
la Esperantistan Kongreson; tial la sola respondo, kiun ni devis doni
al la postulantoj, estus simpla kaj tuja rifuzo. Sed ĉar troviĝis
personoj, kiuj per ĉiuj eblaj rimedoj komencis grandan kaj lertan
agitadon inter ĉiuj Esperantistoj, penante per ĉiuj fortoj ruinigi la
harmonion, kiu ĝis nun regis inter ni, penante semi malpacon kaj
malkontentecon kaj kredigi al ĉiu aparte, ke ĉiuj postulas reformojn,
nur la ĉefoj kontraŭstaras; kaj ĉar ni komprenis tre bone, kiel pereiga
povas fariĝi por nia tuta afero ĉia publika malpaco kaj skismo,
precipe se ĝi al la nenion scianta publiko estas tute malvere
prezentata kiel »deziro de multaj societoj«; tial ni en la daŭro de tri
monatoj faris ĉion, kion ni povis, por kvietigi la ribelantojn en ia paca
maniero. Ni multe korespondis kun ili, penante klarigi al ili, kiel
danĝerega ilia agado estas por tiu afero, kies amikoj ili sin kredas; ni
prezentis la demandon al la voĉdonado de ĉiuj membroj de la Lingva
Komitato; kaj kiam la Lingva Komitato rifuzis akcepti iliajn strangajn
kaj tro grandajn postulojn, ni eĉ decidis, ke ni m e m en nia propra
nomo prezentos al la Esperantistoj iliajn plej ĉefajn postulojn,
kvankam ni tute ne vidas en ili ian necesaĵon; sed ni nur deziris, ke
ĉio estu farata sen rompado, per vojo laŭleĝa; ke ĝis la komuna
akcepto la novaj formoj estu rigardataj ne kiel devigaj, sed nur kiel
permesataj, kaj ili ricevu forton nur tiam, kiam la Lingva Komitato ilin
aprobos kaj Kongreso Esperantista donos al ili sian sankcion.

Sed ĉiuj niaj penoj de pacigo nenion helpis. La postulantoj

respondis, ke por ili ne estas aŭtoritata nia Lingva Komitato, nek nia
kongreso, kaj ili rezervas al si plenan liberecon de agado.

Tiam ni estis devigitaj rompi ĉiun intertraktadon kaj sciigi, ke la

»Delegacia Komitato« por ni plu ne ekzistas. Laŭ la propra tute
preciza programo de la »Delegacio«, la Komitato ricevis de siaj
delegintoj la komision nur e l e k t i lingvon; de la momento, kiam tiu
elekto estis farita, la »Delegacia Komitato« ĉesis ekzisti kaj restis nur
kelkaj p r i v a t a j personoj, kiuj—laŭ siaj propraj vortoj—fariĝis nun
Esperantistoj. Sed kiam tiuj kelkaj novaj Esperantistoj, kiuj aliĝis al
Esperanto nur antaŭ malmultaj semajnoj, ekdeziris dikti leĝojn al la
tuta popolo Esperantista, kiu laboras jam pli ol dudek jarojn, kaj ĉiuj
niaj admonoj nenion helpis, tiam ni simple lasis ilin flanke.

Ni estas konvinkitaj, ke tiuj kelkaj scienculoj, kiuj lasis sin entiri en

reton, baldaŭ komprenos la eraron, kiun ili faris; ili baldaŭ
komprenos, ke nia gravega kaj malfacilega afero povas atingi sian
celon n u r p e r s e v e r a u n u e c o; kaj pro la bono de ilia amata
ideo ili baldaŭ discipline aligos siajn fortojn al tiu komuna granda
armeo, kiu sen personaj ambicioj, en plena harmonio, kaj kun ĉiam
kreskanta sukceso, pacience laboras jam tiom multe da tempo.

Kiel ĝis nun, tiel ankaŭ plue, ni, Esperantistoj, iros trankvile nian
vojon.
L. L. Zamenhof.
 Piednoto

[64] »Lingvo Internacia« XIII, 1908, p. 73-77.

Pri Delegacio

De B. Kotzin[65]

La delegacio estis »tre lerte kombinita teatraĵo, kies

scenojn 2–3 personoj direktis post la kulisoj«. (Prof.
Boirac, rektoro de Diĵona Universitato, membro de
la Delegacia Komitato.)

»Linguo Internaciona di la Delegitaro«—tiu grandlitera, fiera

surskribo nepre ornamas la kovrilon de Idistaj presaĵoj. Do, estos
nature, se ni komencos per mallonga historia skizo.

La Delegacio por elekto de lingvo internacia estis iniciatita de s-roj L.

Couturat kaj L. Leau dum la Universala ekspozicio en Parizo (1900),
kaj la 17-an de Januaro, en la jaro 1901 estis subskribita de s-roj
Cugnin, Laisant, Lalande, Couturat, R. de la Grasserie, Limousin kaj
Leau la sekvanta deklaracio, kiun ni citas, ĉar ĝi prezentas oficialan
programon kaj regularon de la Delegacio:

§ 1. Oni devas elekti kaj disvastigi la uzadon de helplingvo

internacia, destinita ne por anstataŭi la naciajn idiomojn en la vivo
individua de ĉiu popolo, sed por servi al la rilatoj, skribaj kaj buŝaj,
inter la personoj, kies patrolingvoj diferencas.
§ 2. Helplingvo internacia devas, por plenumi utile sian rolon, esti
konforma al la sekvantaj kondiĉoj:

1-a kondiĉo.—Esti kapabla servi al rilatoj ordinaraj de la socia

vivo, al komerco kaj al la raportoj sciencaj kaj filozofiaj;
2-a kondiĉo.—Esti facile lernebla por ĉiu persono meze instruita
kaj speciale por la personoj de civilizacio Eŭropa;
3-a kondiĉo.—Ne esti unu el lingvoj naciaj.

§ 3. Oni devas organizi Delegacion ĝeneralan, reprezentontan la

tutan kvanton de personoj, kiuj komprenas la necesecon kaj la
eblecon de helplingvo internacia kaj kiuj interesiĝas pri ĝia realigo.
La Delegacio elektos komitaton, konsistantan el membroj, povantaj
kunsidi dum kelka tempo.

La rolo de la Komitato estas fiksita en la sekvontaj paragrafoj:

§ 4. La elekto de la helplingvo internacia apartenas unue al la Asocio

internacia de l’ Akademioj, poste, en okazo de malsukceso, al la
Komitato laŭ § 3.

§ 5. Konsekvence, la unua misio de la Komitato estas prezenti, en

deca formo, al la Asocio Internacia de l’ Akademioj, la deziresprimojn
de l’ aliĝintaj societoj kaj kongresoj, kaj ĝin inviti respekte, ke ĝi
realigu la projekton de helplingvo.

§ 6. Apartenas al la Komitato la rajto, krei societon propagandan,

destinitan por disvastigi la uzadon de la helplingvo elektita.

§ 7. La subskribintaj delegitoj sin turnas al ĉiuj societoj de

sciencistoj, komercistoj kaj turistoj, invitante ilin aliĝi al la prezentata
projekto.

§ 8. La Delegacion povos partopreni la reprezentantoj de s o c i e t o j

r e g u l e f o r m i t a j, kiuj aliĝos al la nun legata Deklaracio.
Se nun la leganto supozos, ke,—konforme al la § 8 de la Deklaracio,
—la Delegacio mem estis regule formita societo, li eraros; la
Delegacio, kiu devis propagandi sian ideon tra la tuta mondo, kiu
kolektis monon, eldonis multe da libroj, broŝuroj, cirkuleroj, la
Delegacio, kiu devis elekti specialan komitaton por fine solvi la
problemon de lingvo internacia, aspektis, kiel p r i v a t a entrepreno,
kaj kvankam ekz. en ĉiu privata akcia kompanio estas elektata la
Administrantaro k.t.p., la Delegacio ne havis prezidanton, nek
administracian komitaton (en la Delegacio funkciis nur du oficoj:
sekretario estis s-ro Leau kaj kasisto s-ro Couturat), nek revizian
komision, la Delegacio ne havis plenan regularon, kunsidojn k.t.p.
Kiel ni jam diris, oficiale s-ro Couturat okupis nur la modestan oficon
de la kasisto, sed en la realeco li estis la sola direktoro kaj eĉ
diktatoro de la nomita pseŭdo-asocio. En la daŭro de ses jaroj s-ro
Couturat aŭtokrate regis la tutan aferon, tamen li mem certe ne
povus atingi ian rezultaton sen potenca helpo de la Esperantistoj.
Dank’ al morala kaj financa helpado de la tutmonda Esperantistaro
oni eldonis multe da libroj pri la Delegacio; precipe dank’ al energia
agado de Esperantistoj, membro de Franca Akademio de l’ Sciencoj,
generalo Sebert (ano de la Delegacia Patronkomitato), prof. Laisant,
Meray k.t.p., oni kolektis la subskribojn de multaj societoj,
sciencistoj, kaj oni efektivigis la petskribon de 1250 scienculoj,
adresitan al la Internacia Asocio de Akademioj[66]. Fervore laboris
por la Delegacio nia samideanaro, ĉar estis nedubeble, ke oni elektos
Esperanton. Membro de la Delegacia patronkomitato, prof-ro
Ostwald, mem skribis, ekz., en sia broŝuro »Lingvo Internacia«, pĝ.
30-a (rusa eldono); »persone mi pli kaj pli konvinkiĝas, ke Esperanto
estos elektita«. La samon aludis la fondintoj de la Delegacio, s-roj
Couturat kaj Leau, en kies 576-paĝa »Histoire de la Langue
universelle« estis defendataj Esperanta akuzativo, la multenombra
finiĝo »j«, la tabelo de pronomoj, la supersignitaj literoj k.t.p., k.t.p.

La senlaca agitado de l’ Esperantistoj efikis: al la Delegacio aliĝis 310

societoj[67], la petskribo, adresita al la Internacia Asocio de l’
Akademioj, estis subskribita de 1250 scienculoj, kaj rezultate la 15-
an de Januaro de la jaro 1907 s-roj Couturat kaj Leau,—sekve de la
§4—5 de la Delegacia programo,—petis la internacian Asocion de l’
Akademioj elekti la plej bonan lingvon internacian[68], sed la Asocio
de l’ Akademioj,—konforme al la propono de Viena Akademio,—
rezoluciis la 29-an de Majo (1907): ne decidi la demandon
s e n k o m p e t e n t e[69] kaj teorie, ĉar la vivo mem praktike solvos
la problemon kaj elektos mem la plej bonan lingvon universalan.

Post kiam la Asocio,—scienca aŭtoritato plej supera kaj plej

internacia,—kategorie rifuzis la peton de la Delegacio, kiu sole
kolektis la subskribojn de nur 310 societoj, precipe turistaj,
sportistaj, fotografistaj (eĉ kelkaj urbaj bibliotekoj elektis sian
delegiton), ĝi tamen kuraĝis preni sur sin la rolon de pli alta apelacia
instanco: la 25-an de Junio ĝi elektis—aŭ, pli ĝuste, konfirmis—la
komitaton, elektitan de s-ro Couturat, kaj tiu komitato devis solvi la
problemon, konsistante el la sekvantaj 12 personoj: prof. de Lima
Medicina Fakultato Barrios (Peru, Sud-Ameriko), prof. Baudouin de
Courtenay (Peterburgo), prof. Boirac (Diĵono), medicinisto prof.
Bouchard (Paris), matematikisto Eötvös (Budapest), prof. Foerster
(Berlin), gazetisto Harvey (New York), prof. Jespersen (Kopenhago),
Lambros (Ateno), Paige (Liège), ĥemiisto prof. Ostwald (Leipzig),
prof. Schuchard (Graz). Sed el 12 »elektitaj« komitatanoj nur 3
konstante partoprenis la Komitaton kaj pro tio la Komitato mem
invitis kelke da personoj kaj sen la elekto de la Delegacio
enkomitatigis ilin, ekz. s-ron Rados (Budapest), s-ron Couturat, s-ron
Leau, prof. Peano (Torino), s-ron Stead (London), la lasta ankaŭ ne
povis veni, kaj tial lin reprezentis s-ro Hugon (Leitchwort); same
profesoron Bouchard (Paris) reprezentis kuracisto Rodet, s-ron
Harvey (New York) abato Dimnet (Parizo) profesoron Boirac
reprezentis s-ro Moch. Kiel honor-prezidanto estis elektita prof.
Foerster, prezidanto Ostwald, vic-prezidantoj Baudouin de Courtenay
kaj Jespersen.

La Komitato kunsidis en Parizo, inter 15.—24. de Oktobro 1907.

Okazis vera konkurso de lingvoj artefaritaj, konkurso, kiu,—laŭ
atesto de prof. Baudouin de Courtenay,—tre similis la faman religian
konkurson, aranĝitan de antikva Kieva princo Vladimir la Sankta,
nome la Komitato esploris longan serion de lingvo-projektoj: de s-ro
Wise (Filipinoj), Lundström (Elberfeld), »Langage simplifié« de
Thaust (Toulon), »Dilpok« de Marchand (Franclando), »l’ Apolema«
de R. de la Grasserie (Paris), »The Master Language« de Houghton
(Ameriko), »Logo« de s-ro Darde, (Makeevka, Ruslando),
»Universal« de Molenaar (München), »Idiom neutral« de »Akademi
internasional de Lingu universal«, »Neutral reformed« de
Rosenberger (Peterburgo), »Novilatin« de Beerman, projekton de
Blondel, k.t.p. La Komitato diskutis kun D-ro Nicolas, aŭtoro de
»Spokil«, kun Bollack, aŭtoro de »Langue Bleue«, kun s-ro Spizer,
aŭtoro de »Parla«. La kreinto de Esperanto, D-ro Zamenhof, ne
alvenis persone Parizon kaj petis sian karan kaj fidelan amikon,
markizon Louis de Beaufront, ke li estu advokato de Esperanto, kaj
s-ro Couturat skribis al D-ro Zamenhof: »V i a e l e k t o e s t a s
t r e b o n a k a j m i t u t e a p r o b a s ĝ i n«.

Multe da lingvoprojektoj ekzamenis la komitato, kaj finfine, la 24an

de Oktobro dum foresto de komitatano Boirac, prezidanto de Esp.
Lingva Komitato, oni decidis elekti en principo Esperanton sub
rezervo de kelkaj modifoj, ekzamenotaj de la konstanta Komisio e n
la senco difinita per la raporto de la
s e k r e t a r i o j k a j p e r l a p r o j e k t o d e I d o, kiu estis
»anonime« naskita samtempe kun la komitata kunsido. Pli frue oni
absolute ne konis Idon. Tamen la 2an de Novembro la Delegacio
sendis nur 25 ekzemplerojn de Ida gramatiko al centmembra Lingva
Komitato Esperantista kaj postulis respondon pri la reformo post unu
monato, kvankam kelke da Lingvokomitatanoj el Ameriko kaj Afriko
povis respondi nur post du monatoj. Prezidanto de »Lingva
Komitato«, rektoro Boirac,—membro de la Delegacia Komitato,—
vane protestis. El 100 membroj de Lingva Komitato nur 8 aprobis la
reformon, proponitan de Ido, kaj 11 membroj akceptis malpli
radikalan reformon. Rezultate, la 18an de Januaro (1908) aperis la
konata cirkulera letero de D-ro Zamenhof[70]...
Eble D-ro Zamenhof estis ne prava, opiniante, ke la Delegacio ne
rajtis reformi Esperanton? Kiel juristo, mi plene konsentas kun la
opinio de D-ro Zamenhof, ĉar estas nedubeble, ke la Komitato de la
Delegacio ne havis la necesan mandaton por reformi la lingvon. La
oficiala programo (»Programme officiel«), kiu entenas eĉ negravan
detalon (ekz. la § 6 pri la rajto, krei propagandan societon por la
elektita lingvo), tamen per neniu vorto aludas la plej esencan rajton:
—reformi la lingvon elektitan. La § 1 diras nur, ke oni devas
»e l e k t i kaj disvastigi la uzadon de helplingvo« (»faire le choix et
de répandre l’usage d’une Langue auxiliaire«). Laŭ § 4 »La e l e k t o
de la helplingvo apartenas unue al la Asocio internacia de
Akademioj...« Laŭ § 6 la Komitato rajtas »disvastigi la uzadon de la
lingvo e l e k t o t a« (»qui aura été choisie«). En la cirkulero (de
I./XII. 1906) same nur la termino »e l e k t o« estas trovata. Plue, la
10an de Majo (1907) al la Delegacianoj estis dissendita la cirkulero
kun nomaro de la kandidatoj por la Komitato de la Delegacio;
voĉdonante, ĉiu membro de la Delegacio havis samtempe la rajton,
esprimi sian personan opinion kaj opinion de la reprezentata societo
nur pri la e l e k t o de la lingvo. La Komitato devis esplori la opiniojn
kaj konsideri ilin. Estas ja grave, ke el 74 ricevitaj opinioj 57 estis por
Esperanto; pri la ebleco aŭ intenco, r e f o r m i la elektitan lingvon, la
cirkulero silentis absolute, kaj ĝi devis silenti, ĉar se la Delegacio
havus la rajton, reformi ekzistantan lingvon, aŭ la rajton, krei tute
novan sistemon de lingvo internacia, sendube tiu rajto estus klare
markita en la regularo, sed—ni ripetas—ĝi ne estis eĉ aludita kaj
same en neniu cirkulero de la Delegacio, en neniu dokumento estis
uzita la vorto »reformoj«.

Oni komprenas cetere, ke kolegio, kompetenta por elekto de lingvo,

povas esti nekapabla por ĝia plibonigo aŭ por ĝia originala kreo.
Analogie, muzika kritikistaro povas juste elekti kaj premii la plej
bonan muzikverkon, kvankam, eble, neniu el la kritikintoj kapablus,
memstare aŭ »komitate« komponi plej primitivan melodion. La
nekompetenteco de la Delegacia Komitato estas ekster dubo, kaj
vane la Idistoj (ekz. en la broŝuro »Apprenez Ido«!) certigas, ke
»Esperanto estas reformita de internacia komitato el sciencistoj-
lingvistoj, elektitaj inter la plej kompetentaj«; vane en la libro
»Internacia lingvo kaj Scienco«, verkita kvarope de ĥemiistoj
Ostwald kaj Lorenz, fizikisto Pfaundler kaj filozofo Couturat, oni
kredigas, ke Esperanto estas plibonigita per laborado de »plej
spertaj lingvosciencistoj«. En la realeco la Delegacia Komitato
h a v i s n u r 2 l i n g v i s t o j n, nome Rusan profesoron Baudouin
de Courtenay kaj Danan profesoron Jespersen. La unua, kiu estis
vicprezidanto de la Komitato, diris, ke per la reformoj oni flikis unu
lokon, krevigante la alian. En oficiala organo de Ido »Progreso« prof.
Baudouin de Courtenay skribis: »tiu tendenco al la reformoj venas
de l’ inklino, serĉi truon sur la tuto bona, t. e. ofta flikado de
Esperanto sen sufiĉaj motivoj. La rolo de la Delegacio, de la
Komitato, elektita de ĝi, kaj de la konstanta komisio estas
malprosperinta«. (»Progreso«, 1909, p. 114)[71]. Kaj ni vidos poste,
ke prof. Baudouin de Courtenay malaprobas preskaŭ la tutan
reformaron de Ido. La dua,—kaj lasta—lingvisto de la Delegacia
Komitato, prof. Jespersen, proponis al la Delegacio sian propran
originalan gramatikon, alian ol ia Idista, kun la multenombro ne-
idista per o i, a i, ne-idistaj pronomoj l o, l a, l o i, l a i, adjektiva finiĝo
-e kaj inigo per a, ekz, frato = frato; frata = fratino[72]. La lasta
demando estis longe diskutita, sed la Komitato per plimulto rifuzis
akcepti la proponon de la »plej sperta lingvisto«. Do, oni ne devas
moki D-ron Zamenhof, kiu skribis al s-ro Lemaire: »La proponoj de
Couturat ne povas plaĉi al mi; se oni min demandus, mi proponus
ŝanĝojn tute aliajn, kiuj laŭ mia opinio, estas multe pli gravaj«. Kiu
scias? Eble D-ro Zamenhof samopinias ĝuste kun lingvisto Jespersen!

Sed ni revenu al la Delegacio! La rezolucio pri la reformo de

Esperanto indignigis ne nur la tutan Esperantistaron. Pli ol 70
profesoroj, interalie la honora prezidanto de la Delegacia Komitato,
prof. Foerster, protestis kontraŭ la pretendo, reformi Esperanton. El
310 societoj, formintaj la Delegacion, nur 14 aprobis Idon en la jaro
1910. La plej gravaj societoj, kun pli ol 100 000 membroj, akre
protestis kaj deklaris, ke ili rajtigis la Komitaton nur e l e k t i la plej
perfektan lingvon internacian. Tamen, ĝis la nuna tago en ĉiu Idista
lernolibro, broŝuro, sur ĉiu Idista poŝtkarto vi nepre legos, ke Ido
estas Esperanto, reformita de Delegacio, kiu konsistis el 310 societoj
kaj 1250 scienculoj. Sed, Idistoj diplomatie sekretigas, ke la 1250
scienculoj ne partoprenis la elekton de la Delegacia Komitato, ke i l i
nur subskribis la peton, senditan al la
Internacia Asocio de l’ Akademioj, kiu
malaprobis ĝenerale la ideon »elekti« lingvon
i n t e r n a c i a n. Kaj certe la 1250 scienculoj ne lernis Idon. Tuŝante
la demandon pri la 310 societoj, oni ne devas forgesi, ke la plimulto
de la societoj estis varbita de Esperantistoj, kaj se la lastaj
suspektus, ke la Delegacio havas la rajton reformi, certe ili ne
laborus por la Delegacio, kaj aliparte la Delegitoj, se ili scius, ke la
Delegacio povas reformi, ili eble elektus la Komitaton nur el
personoj, kies fideleco estis ekster dubo. Cetere s-ro Couturat mem
skribis en sia broŝuro »La réforme justifiée« ke »la Komitato de la
Delegacio estis komisiita ne komponi teorian studon pri la demando,
nek prezenti respektajn dezirojn al kiu ajn ekstera kaj ŝajnanta
aŭtoritato, nek proponi humile plibonigojn en kiu ajn lingvo jam
ekzistanta, sed elekti unu lingvon kompletan, pretan kaj tuj uzeblan
praktike por la interesatoj«.

Sed ni eĉ supozu por unu momento, ke la Delegacia Komitato

efektive rajtis reformi Esperanton kaj tamen estas facile trovi sufiĉan
motivaron por kasacio de la Komitata decido. Unue, laŭ § 5 de la
Deklaracio »la unua misio de la Komitato« estas sin turni al la
Internacia Asocio de l’ Akademioj, tamen la Komitato estis elektita
nur, post kiam la Asocio jam rifuzis la peton prezentitan de s-roj
Couturat kaj Leau; tiamaniere ili uzurpis »la unuan mision« de la
Komitato, kaj tiu uzurpo, eble, estis tre grava, ĉar se la Komitato
mem turnus sin al la Asocio, la rezultato povus esti tute alia. Due, la
komitatanoj estis »elektitaj« laŭ propono de s-ro Couturat, kiu ne
devis influi la elekton, ĉar kiel ni vidos poste, li estis kunaŭtoro de
Ido. Plue, por konscie elekti ian komitaton, estas necese koni la
»kredon«, la programon de ĉiu elektota kandidato, sed s-ro Couturat
ne diskonigis tion kaj ne levis la vizieron de sia kavaliraro. Do, estas
supozeble, ke li intence proponis elekti unuparte siajn samideanojn
kaj aliparte la personojn, kies nepartopreno en la kunsidoj estis
certa[73], ĉar nur tiamaniere estas klarigebla la fakto, ke el 12
elektitaj komitatanoj nur 3 persone, kaj ne havante ian
reprezentanton, vizitis la kunsidojn,—spite la § 3 de la Deklaracio,
kiu diras, ke »L a D e l e g a c i o e l e k t o s K o m i t a t o n ,
konsistantan el membroj, povantaj kunsidi dum
k e l k a t e m p o«. Ne kuraĝante kunsidi triope, la Komitato invitis
interalie prof. Peano, aŭtoron de »Latino sine flexione« kaj ne
protestis kontraŭ la partopreno de s-roj Rodet kaj Hugon, aŭtoroj de
reform-projektoj, kvankam laŭ Delegacia cirkulero, datita de I/XII
1906, la aŭtoroj de lingvo internacia ne rajtas partopreni la
Delegacion kaj des pli ne rajtas eniri en la Komitaton. Tamen la
vicprezidanto de la Komitato, prof. Jespersen, prezentis al la
Komitato sian propran projekton »Esquisse de grammaire
éclectique«.—Fine, la Delegacio ne rajtis diskuti kiun ajn projekton
ne-eldonitan, ĉar aliokaze estus tro absurda la rajto de ĉiu elektita
aŭ invitita komitatano, ne veni persone kaj sendi sian
reprezentanton. Efektive, la projekto de Ido aperis dum la kunsido
de la Komitato kaj estas memkompreneble, ke s-ro Barrios (Lima,
Peru) aŭ s-ro Harvey (New-York) k. a. ne konis Idon, kaj tial iliaj
r e p r e z e n t a n t o j en la Komitato n e p o v i s esprimi la opinion
de siaj r e p r e z e n t a t o j. Same la elektitaj komitatanoj,
ekzamenante Idon, absolute ne povis esprimi la opinion de la
elektintaj Delegacianoj, ĉar Ido aperis publike nur post la kunsidoj de
la Komitato. Jen estas la motivoj por kasacio de la Delegacia decido,
eĉ se ni flanke lasos la demandon: ĉu la Komitato ĝenerale havis la
juron, reformi Esperanton.

Pri la rezolucio de la Komitato ni jam parolis sur la pĝ. 6, kaj nun ni

devas aldoni, ke, »solvinte« la problemon de lingvo internacia,—
problemon, kiun pro nekompetenteco rifuzis solvi la Internacia
Asocio de l’ Akademioj—tiu strangamaniere elektita Komitato, plena
de neelektitaj membroj, siavice elektis—sen konfirmo de la Delegacio
—konstantan komision, por esplori kaj fiksi detale la elektitan
lingvon. La komisio konsistis el prof. Ostwald, Baudouin de
Courtenay, Jespersen, L. de Beaufront, L. Couturat kaj L. Leau.
Vicprezidanto de la komisio prof. Baudouin de Courtenay post
nelonge eksiĝis; same eksiĝis la prezidanto, prof. Ostwald, kiu—laŭ
atesto de Baudouin de Courtenay—ne nur rifuzis la titolon de la
prezidanto, sed ĝenerale eksiĝis kaj unu el la motivoj estis, ke s-ro
Couturat volas krei novan netuŝeblan fundamenton de lingvo
internacia[74]. Post eksiĝo de la prezidanto kaj vicprezidanto, en la
komisio restis nur kvar personoj, el kiuj tri estis kunaŭtoroj de la
reformprojekto kaj, sekve, ili devis juĝi sian propran verkon. Du el ili
estis, nome s-roj Couturat kaj Leau, sekretarioj de la Komitato,
decidinta reformi Esperanton »en la senco, difinita per la r a p o r t o
d e l a s e k r e t a r i o j (t. e. de s-roj Couturat kaj Leau) kaj per la
projekto Ido«. Aliparte estas notinde, ke la mistera aŭtoro de Ido en
sia subita broŝuro, disdonita al la membroj de la Delegacia Komitato,
kvazaŭ interkonsente kun Couturat, skribis, ke li tute ne parolas pri
la novaj reguloj de la vortfarado, ĉar ili estas majstre kaj tre praktike
difinitaj de ... s-ro C o u t u r a t en »Étude sur la dérivation en
esperanto«. Fine, estas atentinde, ke s-ro Couturat mem prezentis
Idon, kies aŭtoro estis anonima. Kiu do estis la tria kunaŭtoro, la
efektiva ĉefaŭtoro de Ido? Ĉu s-ro L. de Beaufront, advokato de
Esperanto,—advokato, rekomendita de s-ro Couturat? Ni vidos tion
en la ĉapitro IIa.

Piednotoj

[65] El: Kotzin, Historio kaj teorio de Ido. Librejo »Esperanto«,

Moskvo. 1913, p. 1—12.

[66] La Internacia Asocio de l’ Akademioj estas reprezentantaro

de l’ Akademioj diverslandaj (Amsterdamo, Berlino, Bruselo,
Budapesto, Kristianio, Kopenhago, Lejpcigo, Londono,
Munĥeno, Parizo, Peterburgo, Romo, Stokholmo, Vieno,
Vaŝingtono). Ĝi estis fondita en la jaro 1900 kaj post ĉiu trijara
periodo ĝi havas ĝeneralajn kunsidojn. La lasta kunsido okazis
en la jaro 1913 en Peterburgo.
 [67] La aliĝo konsistis en tio, ke oni resendis al s-ro Couturat la
presitan sur la pĝ. 180 »Deklaracion« kun subskribo, atestanta,
ke la subskribinto opinias dezirinda la fondon de la Delegacio.

[68] La peto estis sendita pere de la Viena Akademio de

Sciencoj.

[69] »Elle se déclarait incompétente«—diras la oficiala raporto

de la Delegacio (Couturat et Leau. Compte rendu de Travaux du
Comité, pĝ. 2).

[70] Vidu pĝ. 175—179!

[71] La samon skribis la konata lingvisto Brandt, profesoro de

Moskva Universitato: »Mi pensas, ke Ido ŝanĝas tro multe kaj
ofte sen sufiĉaj motivoj« (»Progreso«, 1909, pĝ. 265).

[72] Ni povus citi ne malpli ol 12 lingvoprojektojn kun inigo per

-a, ekz. Idiom Neutral, Panroman, lingvo de Liptay, Novilatin de
Beerman k.t.p. Eble, Ido post kelka tempo enkondukos la
saman inigmanieron.

[73] Estus tro naive kredi, ke ekz. s-ro Barrios el Peru aŭ s-ro
Harvey el New-York venos Parizon.

[74] Mi citas la propran artikolon de s-ro Baudouin de

Courtenay, presitan en »Espero«, 1908, Nr. 10, pĝ. 478, gazeto
eldonita kun Rusa organo »Vestnik Znanja«, kies kunlaboranto
(por la fako de lingvistiko) estas s-ro B. de Courtenay. Do, la
artikolo estas nedubeble aŭtentika.

La „10 superecoj de Ido kontraŭ Esperanto“

kaj 10 respondoj al ili

De D-ro P. Haller[75]
Sur (germanlingva) flugfolio, eldonita de la Ido-Eldonejo en
Lüßlingen, troviĝas »10 superecoj de Ido kontraŭ Esperanto«, kiuj
meritas esti rigardataj iomete kritike.

1. Alfabeto. »Ido uzas la ordinaran internacian alfabeton, do

ne havas supersignitajn literojn«.

Jes, sed pro tio en la Esperanto-alfabeto estas plenumitaj plej severe

la p r i n c i p o j d e l a f o n e t i k o, kiujn la teoriuloj de Ido
postulas. N u r e n E s p e r a n t o , n e e n I d o , a p a r t e n a s
al ĉiu sono unu signo, kaj al ĉiu signo unu
s o n o . — Krome la Esperanto-alfabeto taŭgas pli bone por la
transskribo de propraj nomoj, speciale de geografiaj, ol la Ido-
alfabeto. Plue estas pli praktike kaj pli mallonge, skribi kaj komposti
ŝ kaj ĉ anstataŭ sh kaj ch. Esperanta ŝ, ĉ k.t.p. tiel same ne estas
retropaŝo rilate al sh kaj ch, kiel la Germana ö, ä, ü rilate al ae, oe,
ue, kiel la Franca é rilate al ais k.t.p. — Pro la duobla rolo, kiun ludas
la Ida j, naskiĝas nenaturaj vortbildoj, ekz. jenante, injeniero,
jeneroza, jino, jirafo, k. c. La malgrandaj malutiloj, kiujn la
supersignoj povas kaŭzi al la presisto, estas eviteblaj (kion la Ido-
Eldonejo bone scias!) kaj malaperos pli kaj pli kun la disvastiĝo de
Esperanto.

2. Akcento. »Ido havas naturan akcenton (filio), ne rigidan,

nenaturan kiel Esperanto (filio)«.

Tiu tielnomata »natura« akcento alportas al Ido-lernanto nombron

da reguloj kaj esceptoj pri akcento kaj prononco, dume
Esperanto havas unu regulon pri akcento sen iu
a j n e s c e p t o.

La »natura« akcentado celata de Ido grandparte ne ekzistas.

(Komparu Germ.: System, Angl.: system; Germ.: Horizont, Angl.:
horizon; Germ.: »Komödie«, Franc.: »comédie«.) Krome, tiu
akcentado tuj estas modifata, kiam nur unu sufikso aliĝas.
Laŭ Ida regulo oni devas akcenti: galerio, filatelio, filologio, revuo,
energia, industrio, geografio, lotrio, epidemio k.t.p. Tio estas la
natura akcento, laŭ Ida »teorio«. Ho, kia »fantazio«!

Tial, s e n e s c e p t a a k c e n t r e g u l o e s t a s l a p l i s i m p l a
k a j l a p l i l a ŭ n a t u r a, precipe por ĉiuj unulingvuloj, kiuj ne
komprenas tiajn lingvistajn »delikatecojn«. L a a k c e n t o s u r l a
antaŭlasta silabo de ĉiu vorto kaŭzas en
Esperanto facilan, nature fluantan ritmon de la
f r a z o, mankantan ofte en Ido. (Vidu poste.)

La ekzemplo filio estas malĝusta; ĉar la Ida filio nomiĝas Esperante

filo, do ĝi havas la akcenton sur la sama i kiel en Ido.

3. Multnombro. »Ido havas la Italan, belan pluralformon i, ne

la pezan, malbelan per oj, aj, uj«.

Jes, sed anstataŭ tio Esperanto havas la »belan italan i« kiel finaĵon
de la v e r b o j. Cetere, oni povas disputi pri la gusto. La Germanaj
filologoj laŭdas la belecon de la antikva Greka lingvo ĝuste pro ĝia
riĉeco je la plensonaj oj- kaj aj-sonoj (laŭ la ordinara prononco en
Germanlando). La Germana frazo: Heute fuhr ein neuer mit Heu
beladener Wagen in eine Scheune ein, tute ne sonas malbele,
kvankam ĝi abundas je oj- kaj aj-sonoj.

Tiuj ĉi finaĵoj en Esperanto havas grandan gravecon por la

e k z a k t a d i s i g o d e l a v o r t o j unu de la alia kaj por la
k l a r a k o m p r e n o k a j d i f e r e n c i g o precipe de la
p a r o l a t a teksto. Sed la taŭgeco de helplingvo, speciale ankaŭ por
b u ŝ a u z a d o, ŝajnas esti por la Idistoj malĉefaĵo.

4. Adjektivo. »Ido havas la neflekseblan adjektivon; Esperanto

ĝin fleksas laŭ nombro kaj kazo«.

Tiu pli granda simpleco estas supereco kaj malsupereco. Ĉar estas
klare, ke a d j e k t i v o k o n f o r m a l a ŭ n o m b r o k a j k a z o
kun la substantivo montras pli klare sian
l o g i k a n a p a r t e n e c o n ol aliokaze, ke per tio la senco de frazo
estas komprenebla pli facile kaj rapide, kaj ke pli granda libereco en
la vortordo estas ebla.

Cetere n e ĉ i a m e n I d o l a a d j e k t i v o e s t a s
n e v a r i a n t a, kiel oni asertas: En kelkaj okazoj ĝi devas ricevi
pluralan kaj akuzativan signon.

5. Verbo. »Ido havas la internacian finaĵon r anstataŭ la

arbitran i de Esperanto. Ido do povas formi la infinitivojn
konforme al la verbtempoj«.

Tiu ĉi tielnomata internacia r nur en H i s p a n a j verboj ĝenerale

estas parolata kiel finaĵo; en la plej oftaj Francaj verboj ĝi estas
muta, kaj en la Itala lingvo la verbfinaĵoj sonas are, ire, ere; ili do
enhavas r, sed ne kiel finaĵon.

Ĉu estas plej science aŭ plej ridinde, elekti

tian nur formalan finaĵon laŭ la principo de la
m a k s i m u m a i n t e r n a c i e c o ? Ĉu ne estas multe pli r a c i e ,
e l e k t i t i a n f i n a ĵ o n l a ŭ n u r p r a k t i k a j v i d p u n k t o j,
t. e. laŭ tio, ke ĝi estu f a c i l e p r o n o n c e b l a, k l a r e
a ŭ d e b l a kaj b o n e d i s t i n g e b l a de aliaj finaĵoj?

Laŭ tiu vidpunkto l a e n k o n d u k o d e l a f i n a ĵ o ar e n I d o

e s t i s u n u e l l a p l e j g r a n d a j m a l t r a f o j. La
kontraŭdiro, ke la Hispana lingvo ĝin ankaŭ posedas, estas
senvalora, ĉar en natura lingvo estas pli bagatele, ĉu tia finaĵo estas
klare distingebla aŭ ne, ol en artefarita lingvo. Baldaŭ la kreintoj de
Ido rimarkis, ke la finaĵo r dum la parolado estas preskaŭ ne
aŭdebla, se oni ĝin ne »rrr zumas«. Tial ili rompis la regulon pri
akcento, akcentante la l a s t a n silabon de la verboj ĉe la infinitivo.
Per tio la manko ne estas forigita, sed n o v a j m a l u t i l o j e s t a s
a l d o n i t a j: per la akcentado de la nur formala silabo »ar«, l a
atento de la aŭdanto rekte estas fortirita de la
Welcome to our website – the ideal destination for book lovers and
knowledge seekers. With a mission to inspire endlessly, we offer a
vast collection of books, ranging from classic literary works to
specialized publications, self-development books, and children's
literature. Each book is a new journey of discovery, expanding
knowledge and enriching the soul of the reade

Our website is not just a platform for buying books, but a bridge
connecting readers to the timeless values of culture and wisdom. With
an elegant, user-friendly interface and an intelligent search system,
we are committed to providing a quick and convenient shopping
experience. Additionally, our special promotions and home delivery
services ensure that you save time and fully enjoy the joy of reading.

Let us accompany you on the journey of exploring knowledge and

personal growth!

ebookluna.com