Abstract image of a woman sitting on books and studying on a laptop

ทิศทางแผนพัฒนา 11

kruthai40, profile picture
kruthai40

เอกสารประกอบการประชุมประจำปี 2553 เรื่อง ทิศทางแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ 11วันศุกร์ที่ 6 สิงหาคม 2553ณ ห้องแกรนด์ไดมอนด์ บอลรูม ศูนย์แสดงสินค้าและการประชุม อิมแพ็ค เมืองทองธานี จังหวัดนนทบุรี

Education
1 of 172
Downloaded 20 times
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
92
93
94
95
96
97
98
99
100
101
102
103
104
105
106
107
108
109
110
111
112
113
114
115
116
117
118
119
120
121
122
123
124
125
126
127
128
129
130
131
132
133
134
135
136
137
138
139
140
141
142
143
144
145
146
147
148
149
150
151
152
153
154
155
156
157
158
159
160
161
162
163
164
165
166
167
168
169
170
171
172
ทิศทางแผนพัฒนา 11
คํานํา การจั ด ทํา แผนพัฒนาฯ ประเทศของไทยนั บ ตั้ง แตฉ บับ แรกเมื่อ ป ๒๕๐๔ จนถึ ง ฉบั บที่ ๑๐ มีวิวัฒนาการมาอยางตอเนื่องภายใตสถานการณและเงื่อนไข ตลอดจนบริบทการเปลี่ยนแปลงในมิติตางๆ ทั้งภายในและภายนอกประเทศ โดยเฉพาะในชวงของแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๘ ที่การพัฒนาประเทศ อยูภายใตกระแสโลกาภิวัตน จึงเปนจุดเปลี่ยนกระบวนทัศนของการวางแผนที่ยึด “คนเปนศูนยกลางการ พัฒนา” ตามแนวพระราชดํารัส “เศรษฐกิจพอเพียง” มี “การพัฒนาแบบองครวม” และเริ่มใหความสําคัญกับ กระบวนการมีสวนรวมของภาคีการพัฒนา ตอมาในชวงของแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๙ และฉบับที่ ๑๐ ไดนอมนํา หลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงเปนปรัชญานําทางในการพัฒนาและบริหารประเทศ ผลการพัฒนาภายใตแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติตลอดระยะเวลาเกือบ ๕๐ ปที่ผานมา สามารถสรางความเจริญกาวหนา ยกระดับการพัฒนาประเทศไทยจากที่เคยอยูในกลุมประเทศดอยพัฒนา ไปอยูในกลุมประเทศกําลังพัฒนา ประชาชนมีคุณภาพชีวิตและรายไดดีขึ้น มีอายุยืนยาว และมีการศึกษา สูงขึ้น การพัฒนาประเทศตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงตั้งแตแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๘ เปนตนมา ไดสรางภูมิคุมกันใหเกิดขึ้นในสังคมหลายดานและนําพาประเทศรอดพนจากวิกฤตการณทางเศรษฐกิจและ สังคมไดหลายคราว อาทิ วิกฤตตมยํากุง สึนามิ และวิกฤตเศรษฐกิจโลก ในชวงเวลาของการจัดทําแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๑๑ ประเทศไทยตองเผชิญกับสถานการณทาง เศรษฐกิจและสังคมทั้งภายในและภายนอกประเทศที่เปลี่ยนแปลงอยางรวดเร็วและสงผลกระทบตอความ เปนอยูของประชาชนอยางกวางขวางจําเปนตองรวบรวมขอมูลและวิเคราะหสถานการณตางๆ เพื่อใช ประกอบการจัดทําแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๑๑ ใหสามารถรองรับสถานการณดังกลาวอยางรอบคอบและ ครบถวน นอกจากนี้รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พ.ศ. ๒๕๕๐ ไดกําหนดใหรัฐตองสงเสริมการมีสวนรวม ของประชาชนในการกําหนดนโยบายและวางแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมทุกขั้นตอน สํานักงานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ (สศช.) จึงไดจัดทําเอกสาร (ราง) ทิศทางแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๑๑ ขึ้น ภายใตกระบวนการมีสวนรวมจากทุกภาคสวนจากการประชุมระดม ความคิดเห็นของประชาชนตั้งแตในระดับชุมชน หมูบาน และระดับภาคมาแลว เพื่อนําเสนอแนวคิดและ ทิศทางของแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๑๑ ในการประชุมประจําป ๒๕๕๓ ของ สศช. โดยมุงหวังจะจุดประกายให เกิดการระดมความคิดเห็นอยางกวางขวางมากขึ้น จากทุกภาคสวนที่เขารวมในการประชุมประจําปครั้งนี้ เพื่อนําไปสูการกําหนดทิ ศทางและยุทธศาสตรการพัฒนาประเทศในระยะของแผนพัฒนาฯ ฉบั บที่ ๑๑ ที่ชัดเจน เปนที่ยอมรับ สามารถนําไปปฏิบัติไดอยางเปนรูปธรรม เพื่อเสนอคณะรัฐมนตรีพิจารณาใหความ เห็นชอบตอไป สํานักงานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ  สํานักนายกรัฐมนตรี 
F ก F ก ก F ก F F ก . ก Fก Fก .ก .ก F F ก . ก F F ก F . F ( .. - ) ก . F ก . Fก F ก ก ก F Fก . ก . ก ก . ก Fก . ก F . Fก F . Fก F Fก F F . Fก F . Fก F ก F ก F F . Fก F ก ก . Fก ก ก F F
พระราชดํารัสเกียวกับเศรษฐกิจพอเพียง ่ “ ...ในการพัฒนาประเทศนั้นจําเปนตองทําตามลําดับขั้นตอน เริ่มดวยการสรางพื้นฐาน คือความมีกินมีใชของประชาชนกอน ดวยวิธีการที่ประหยัดระมัดระวัง แตถูกตองตามหลักวิชา เมื่อพืนฐานเกิดขึ้นมั่นคงพอควรแลว ้ จึงคอยสรางเสริมความเจริญใหคอยเปนคอยไปตามลําดับ  ดวยความรอบคอบ ระมัดระวัง และประหยัดนัน ้ ก็เพื่อปองกันความผิดพลาดลมเหลว และเพื่อใหบรรลุผลสําเร็จไดแนนอนบริบูรณ... ” พระบรมราโชวาทในพิธีพระราชทานปริญญาบัตรของ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร ๑๙ กรกฎาคม ๒๕๑๗  
ปฐมบท
ปฐมบท ภูมิคุมกันกับการพัฒนาประเทศ จากพื้นฐานประเทศไทยที่เปนสังคมเกษตร ชีวิตความเปนอยูของคนไทยในอดีตขึ้นกับปจจัยตางๆ ไมมากนัก มีทรัพยากรธรรมชาติที่มีหลากหลายและดินฟาอากาศที่เอื้ออํานวยตอการประกอบอาชีพ ไมมี ภัยธรรมชาติที่รุนแรง ผูคนมีชีวิตที่สุขสบายตามอัตภาพ ทามกลางการเปลี่ยนแปลงแตละยุคแตละสมัย คนไทยยึดมั่นสถาบันพระมหากษัตริยเปนศูนยรวมจิตใจและไดทรงปกปองประเทศไทยใหยืนหยัดอยูในเวที  โลกอยางเต็มภาคภูมิ อยูรอดปลอดจากการเปนประเทศราชเพียงประเทศเดียวในภูมิภาคนี้ และสถาบัน ศาสนาเปนศูนยกลางยึดเหนี่ยวทางจิตใจ ทั้งสองสถาบันเปนเสาหลักของสังคมไทย ครอบครัวและชุมชน ตั้งแตอดีตจนถึงปจจุบัน วังและวัดเปนแหลงสําคัญในการใหการศึกษาและสรางโอกาสใหคน สังคมไทย เปดกวางยอมรับวัฒนธรรมจากภายนอก มีการผสมผสานอยางหลากหลายแตลงตัวระหวางศาสนาและ วั ฒ นธรรมต า งๆ เมื่ อ เวลาผ า นไป ป จ จั ย ที่ มี อิ ท ธิ พ ลต อ วิ ถี ชี วิ ต ของคนไทยและสั ง คมไทยมี ม ากขึ้ น โดยเฉพาะอยางยิ่งมีการปฏิรูประบบการเมือง การปกครอง ระบบราชการและการศึกษาเปนอยางมากใน สมัยรัชกาลที่ ๕ ตอเนื่องถึงการเปลี่ยนแปลงการปกครอง เปนระบอบประชาธิปไตยในป พ.ศ. ๒๔๗๕ ซึ่งการพัฒนาไดรับอิทธิพลจากตางประเทศมากขึ้นและรูปแบบของการแทรกแซงเปลี่ยนไปจากยุคการ แสวงหาอาณานิคมและเผยแพรศาสนา /วัฒนธรรมมาเปนยุคของการแสวงหาทรัพยากรธรรมชาติ การเอา รัดเอาเปรียบทางการคาและการครอบงําทางความคิด หลังสงครามโลกครั้งที่ ๒ แมวาประเทศไทยจะ อยูรอด แตกอใหเกิดปญหาหลายประการ เชน ความขัดแยงกับประเทศเพื่อนบาน การตกเปนเหยื่อของ ลัทธิบริโภคนิยม /วัตถุนิยม และเหยื่อทางวัฒนธรรมและเทคโนโลยีดวยความไมรูเทาทัน การขาดภูมิคุมกัน และขาดความภาคภูมิใจในวัฒนธรรมของตนเอง สงผลกระทบตอคนไทยและสังคมไทยมาจนถึงปจจุบัน ปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง : หลักการพัฒนาประเทศ “...ในการพัฒนาประเทศนั้นจําเปนตองทําตามลําดับขั้นตอน เริ่มดวยการสรางพื้นฐาน คือความมีกินมีใชของประชาชนกอน ดวยวิธีการที่ประหยัดระมัดระวัง แตถูกตองตามหลักวิชา เมื่อพื้นฐานเกิดขึ้นมั่นคงพอควรแลว จึงคอยสรางเสริมความเจริญใหคอยเปนคอยไปตามลําดับ ดวยความรอบคอบ ระมัดระวัง และประหยัดนั้น ก็เพื่อปองกันความผิดพลาดลมเหลว และเพื่อให บรรลุผลสําเร็จไดแนนอนบริบูรณ...” พระบรมราโชวาทในพิธีพระราชทานปริญญาบัตรของ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร ๑๙ กรกฎาคม ๒๕๑๗ และพระราชดํารัสพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวเนื่องใน วโรกาสวันเฉลิมพระชนพรรษา ณ ศาลาดุสิดาลัย สวนจิตรลดา พระราชวังดุสิต วันที่ ๔ ธันวาคม ๒๕๑๗ “…ขอใหทุกคนมีความปรารถนาที่จะใหเมืองไทยพออยูพอกิน ไมใชวาจะรุงเรืองอยางยอด แตวา มีความพออยูพอกิน มีความสงบ เปรียบเทียบกับประเทศอื่นๆ ถาเรารักษาความพออยูพอกิน นี้ได เราก็จะยอดยิ่งยวดได...”
ข จากพระบรมราโชวาทและพระราชดํ า รั ส ที่ ไ ด พ ระราชทานตั้ ง แต ป ๒๕๑๗ พระบาทสมเด็ จ พระเจาอยูหัวทรงใหความสําคัญกับแนวทางการพัฒนาบนพื้นฐานของการพึ่งตนเอง ความพอมีพอกิน การรูจักความพอประมาณ การคํานึงถึงความมีเหตุผล การสรางภูมิคุมกันที่ดีในตัว และทรงเตือนสติ ประชาชนคนไทยไมใหประมาท ตระหนักถึงการพัฒนาตามลําดับขั้นตอนที่ถูกตองตามหลักวิชา ตลอดจน มีคุณธรรมเปนกรอบในการดํารงชีวิต พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวทรงเปนพระมหากษัตริยพระองคแรก ที่ใชพื้นที่ในพระตําหนักที่ประทับเพื่อการทดลองโครงการตางๆ อาทิ แปลงนาทดลอง บอเลี้ยงปลา เลี้ยง โคนม โรงสี และโรงงานแปรรูปนมโค หลักทรงงานของพระองคทานจะเนนการ “เขาใจ เขาถึง และรวม พัฒนา” อยางสอดคลองกับ “ภูมิสังคม” ใหความสําคัญกับความหลากหลายของระบบภูมินิเวศ วัฒนธรรม เศรษฐกิจ ประเพณี เพื่อผลประโยชนของประชาชน โดย ประชาชนมีสวนรวมในการตัดสินใจ ดําเนินการ ดวยความรอบคอบ วิเคราะห ระมัดระวัง “ทําตามลําดับขั้นตอน” มีการทดลองดวยความเพียรจนมั่นใจ จึงนําไปเผยแพรใชประโยชนในสาธารณะ กระบวนการวางแผนพัฒนาประเทศไดนอมนํามาเปนหลักการสําคัญในการวางแผนพัฒนาโดย ปรับวิธีการจัดทําแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ ฉบับที่ ๑ (๒๕๐๔ - ๒๕๐๙) ที่เนนการพัฒนา ทางวัตถุเปนประเด็นหลัก มาเปนการพัฒนาที่มีมิติดานสังคมตั้งแตชวงแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๒ และมี บทเรียนสํา คัญในชวงแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๔ ที่ครอบครั วและชุมชนมีสวนรวมในการปฏิบัติตามแผน ผานระบบสาธารณสุขมูลฐาน ทําใหประเทศไทยประสบความสําเร็จในการวางแผนครอบครัวและการลด อัตราเพิ่มของประชากร ขณะเดียวกัน ประเทศประสบภาวะผันผวนทั้งภาวะการเมืองในประเทศและภาวะ เศรษฐกิจโลก จนเกิดวิกฤตเศรษฐกิจในชวงตนแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๔ ทําใหการวางรากฐานการพัฒนาให ประเทศเขมแข็งในระยะยาว ตองกลับมาแกปญหาเฉพาะหนาแทน และในชวงแผนพัฒนาฯ ฉบับที่๕ เปนชวงที่ตองฟนฟูประเทศหลังวิกฤตเศรษฐกิจ มีการปรับโครงสรางภาคการผลิตและบริการใหมีความ หลากหลาย ไดริเริ่มจัดทําแผนงานแบบมีสวนรวมทั้งแผนพัฒนาชนบทยากจนที่เปนการวางแผนแบบจาก ลางขึ้นบนโดยใชขอมูลความจําเปนพื้นฐาน (จปฐ.) ในการกําหนดแผนงานโครงการ และแผนพัฒนา ชายฝงทะเลตะวันออก โดยมีคณะกรรมการรวมภาครัฐและเอกชนเปนกลไกขับเคลื่อนการพัฒนาเศรษฐกิจ เชิงรุก ในชวงแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๖ - ๗ ไดกําหนดทิศทางการพัฒนาประเทศสูการพัฒนาที่ยั่งยืน โดย บรรจุการพัฒนาวัฒนธรรมดานจิตใจ และการพัฒนาทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอมในแผน ผลการ พั ฒ นาจากอดี ต จนถึ ง แผนพั ฒ นาฯ ฉบั บ ที่ ๗ มี ข อ สรุ ป ที่ ชั ด เจนว า การพั ฒ นาเศรษฐกิ จ ก า วหน า การพัฒนาสังคมมีปญหา ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอมมีปญหา การพัฒนาไมยั่งยืน การขยายตัว ทางเศรษฐกิจยังพึ่งพิงการนําเขาวัตถุดิบจากภายนอกมาผลิตสินคาเพื่อการสงออก ทําใหมีความเสี่ยง เมื่อเกิดวิกฤตเศรษฐกิจโลกแตละครั้งจะสงผลกระทบกับการจางงาน และคุณภาพชีวิตของคนไทยโดยรวม การจัดทําแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ ฉบับที่ ๘ ไดปรับเปลี่ยนกระบวนการวางแผน จากการดําเนินการ “โดยราชการเพื่อประชาชน” เปนการมี “ประชาชนเขารวม” เปลี่ยนจุดมุงหมายจาก “การเรงรัดการเจริญเติบโตทางเศรษฐกิจ” เปนการยึด “คนเปนศูนยกลางการพัฒนา” ตามแนวพระราช ดํารัส “เศรษฐกิจพอเพี ยง” ที่ให คนเปนผูตัดสินใจหรือกําหนดทิศทางการพัฒนาที่คํา นึงถึง ความ พอประมาณ ความมีเหตุมีผล และสรางภูมิคุมกันที่ดีเพื่อพรอมรับตอความเสี่ยงบนฐานของความรอบรู
ค ความรอบคอบและคุณธรรม ควบคูกับการแบงปน ชวยเหลือซึ่งกันและกัน ความรวมมือปรองดองกัน ในสังคม การสรางสายใยเชื่อมโยงคนในภาคสวนตางๆ ของสังคม สรางสรรคพลังในทางบวก นําไปสูการ พัฒนาที่สมดุลละยั่งยืน กระบวนการวางแผนพัฒนาประเทศตามแนวทางดังกลาวไดดําเนินการตอเนื่องมา ในชวงของแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๙ ถึงแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๑๐ และตอเนื่องตอไปในอนาคต ที่ยังคงยึด แนวคิดตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงเปนปรัชญานําทางในการพัฒนาและการบริหารประเทศ ให ความสํ า คั ญ กั บ การพั ฒ นาอย า งสมดุ ล การอยู ร ว มกั น ด ว ยสั น ติ สุ ข ระหว า งคนกั บ คน ระหว า งคนกั บ ธรรมชาติและสิ่งแวดลอมอยางยั่งยืน เพื่ อ ให มี ค วามรอบคอบและความระมั ด ระวั ง ในการกํ า หนดยุ ท ธศาสตร ก ารพั ฒ นาประเทศ กระบวนการจัดทําแผนพัฒนาฯ ฉบับที่๑๐ ไดใหความสําคัญกับการวิเคราะหบริบทการเปลี่ยนแปลง ภายใตกระแสโลกาภิวัตนทั้งระบบเศรษฐกิจโลก ตลาดการคา ตลาดทุน การเปลี่ยนแปลงดานเทคโนโลยี และการเขาสูสังคมผูสูงอายุ ดานทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอมที่เผชิญภาวะโลกรอนและการขาด แคลนทรัพยากรธรรมชาติและพลังงานเพื่อใหสามารถใชความรูไดอยางถูกหลักวิชาการ รวมทั้งวิเคราะห สถานะทุนของประเทศใน ๓ ทุน ไดแก ทุนทางเศรษฐกิจ ทุนทางสังคม และทุนทางทรัพยากรธรรมชาติ โดย แผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๑๐ ใหความสําคัญกับการเสริมสรางความเขมแข็งของทุนและการนําทุนดังกลาวไป ใชประโยชนอยางเชื่อมโยง พรอมทั้งเสริมสรางระบบโครงสราง กลไกและกระบวนการบริหารพัฒนา ประเทศใหอยูบนหลักธรรมาภิบาลและประชาธิปไตย การประยุกตใชปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงในชวงแผนฯ ๑๐ ปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงไดมีการประยุกตใชและมีผลอยางเปนรูปธรรมในชวงที่ประเทศไทย เผชิญกับวิกฤตเศรษฐกิจเมื่อป ๒๕๔๐ และมีความสําคัญตอเนื่องจนถึงชวงแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๑๐ ซึ่งในชวงเวลานั้นประเทศไทยตองขับเคลื่อนประเทศภายใตวิกฤตหลายดาน ทั้งวิกฤตเศรษฐกิจโลก วิกฤต เศรษฐกิจภายในประเทศ วิกฤตการเมือง และวิกฤตทางสังคม ประเทศไทยสามารถผานพนวิกฤตตางๆ ดวยการนอมนําหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงมาเปนแนวปฏิบัติ ซึ่งในบางเรื่องสามารถอยูรอดได อยางเขมแข็งมีภูมิคุมกันสูงขึ้น บางเรื่องอยูในระหวางการปรับตัวตอการเปลี่ยนแปลงซึ่งอาจตองใชเวลาแต มีแนวโนมที่ดีขึ้น ในบางเรื่องประชาชนไดรับผลกระทบจากการเปลี่ยนแปลงรุนแรงในเบื้องตนแตสามารถ ฟนตัวไดเร็วขึ้น ซึ่งเมื่อประมวลความกาวหนาในการนอมนําปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงมาสูการปฏิบัติ ของทุกภาคสวนเพื่อมุงหวังใหเกิดภูมิคุมกันแก ตัวเอง ครอบครัว องคกร สังคมและประเทศ ซึ่งสามารถ ประมวลความกาวหนาในการดําเนินงานของแตละภาคสวนดังนี้ ๑. ภาครัฐ ไดนําหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงไปประยุกตใชทั้งในการกําหนดนโยบายและ การปฏิบัติตามนโยบายโดยสวนราชการ อาทิ นโยบายของรัฐบาลยอนหลังไปทั้ง ๕ รัฐบาลไดใชหลักปรัชญา ของเศรษฐกิจพอเพียงขับเคลื่อนนโยบายอยางตอเนื่อง รัฐบาลไดวางระเบียบทางการคลังเพื่อชวยสราง ภูมิคุมกันใหกับประเทศ เชน การสงเสริมการผลิตและการใชพลังงานทดแทนจากพืชพลังงานที่ผลิตใน ประเทศ การกําหนดใหสัดสวนหนี้สาธารณะตอผลิตผลมวลรวมประชาชาติในระดับที่ต่ํากวารอยละ ๕๐ และการรักษาใหอัตราสวนภาระการชําระหนี้ต่ํากวารอยละ ๑๕ เปนตน รวมทั้งการปรับโครงสรางธนาคาร แหงประเทศไทยเพื่อสงเสริมบทบาทการรักษาเสถียรภาพระบบสถาบันการเงินใหมีประสิทธิภาพ สงผลให
ง ประเทศมีภูมิคุมกันทางการเงินเพิ่มขึ้นตอผลกระทบจากความผันผวนภายนอกตั้งแตวิกฤตเศรษฐกิจ ป ๒๕๔๐ และวิกฤตเศรษฐกิจป ๒๕๕๑ และภายใตหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงรัฐบาลสามารถลงทุน ในโครงการขนาดใหญ ไดอยางมีเหตุผลและมีการบริหารความเสี่ยงอยางมีประสิทธิภาพ เชน การสรางเขื่อนปา สักชลสิทธิ์ และโดยเฉพาะแผนปฏิบัติการไทยเขมแข็ง ๒๕๕๕ เป นตั วอยางของโครงการขนาดใหญที่ได ออกแบบใหมีการกระจายการลงทุนอยางสมดุลมีขนาดของโครงการที่เหมาะสม และครอบคลุมทุกสาขา โดยเฉพาะสาขาการพัฒนาชุมชนที่มุงเสริมสรางความเขมแข็งใหชุมชน สาขาการศึกษาและการเรียนรูที่มุง ยกระดับคุณภาพมาตรฐานการศึกษาในชนบทและเมืองทั้งระบบ สาขาสาธารณสุขที่เนนการปรับเปลี่ยน พฤติกรรมสุขภาพ โดยเปนการลงทุนที่ไมกอใหเกิดความเสี่ยงแกภาระทางการคลังของรัฐ ตลอดจนมีการ พิจารณาผลตอบแทนของการลงทุนอยางรอบคอบ นอกจากนั้นสวนราชการตางๆ ไดนอมนําไปสูการปฏิบัติทั้ง ภายในสวนราชการเอง เชน การพัฒนาภายในกองทัพตางๆ และการจัดทํ าเปนโครงการที่มุงประโยชน สู ประชาชนและชุมชน เชน โครงการของกรมการพัฒนาชุมชน โครงการของกระทรวงเกษตรและสหกรณ ซึ่งตอง บูรณาการโครงการตางๆ ในการปฏิบัติที่พื้นที่เดียวกัน ๒. ภาคธุรกิจเอกชน มีการนําหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงไปประยุกตใช ทั้งในมิติการ ผลิต การลงทุนที่ใชศักยภาพของประเทศเปนหลัก ปจจุบันการสงออกกลุมสินคาที่มีการใชวัตถุดิบใน ประเทศและภูมิปญญาทองถิ่นมีแนวโนมเพิ่มขึ้น เชน เครื่องสําอาง สบู ผลิตภัณฑจากพืชสมุนไพร ซึ่งผล กําไรมีการกระจายสูชุมชนมากขึ้นทั้งในเชิงรายไดและการผลิตสินคาที่เปนมิตรกับสิ่งแวดลอม ภาคธุรกิจ ขนาดกลางขนาดย อ มและวิ ส าหกิ จ ชุ ม ชนอี ก จํ า นวนไม น อ ยเป น องค ก รตั ว อย า ง เช น กลุ ม มั ด ย อ มสี ธรรมชาติคีรีวง อําเภอลานสภา จังหวัดนครศรีธรรมราช กลุมออมทรัพยเพื่อการผลิตบานธาราทิพย อําเภอ วาปปทุม จังหวัดมหาสารคาม ซึ่งมีการบริหารธุรกิจบนฐานของการสรางกลุมที่เขมแข็ง ศึกษาศักยภาพ ของทุนในชุมชนทั้งทุนที่เปนวัตถุดิบ องคความรูพื้นฐานและการตลาด โดยเนนการใชเงินทุนและขยาย กิจการอยางคอยเปนคอยไปตามกําลังของตนเอง มีกระบวนการผลิตที่ประหยัด มีการวิจัยและพัฒนา สินคามุงคุณภาพและมาตรฐานอยูตลอดเวลา สรางสินคาที่มีเอกลักษณเปนของตนเอง ขณะเดียวกัน แบงผลกําไรคืนสูสมาชิกและชุมชนอยางมีคุณธรรม บทเรียนจากวิกฤตเศรษฐกิจป ๒๕๔๐ ภาคธุรกิจขนาดใหญหลายแหงไดมีการทบทวนและปรับกล ยุ ท ธ ก ารลงทุ น ให กิ จ การมี ภู มิ คุ ม กั น ต อ ความเสี่ ย งอั น เกิ ด จากความผั น ผวนของเศรษฐกิ จ โลกอย า ง กวางขวาง เชน บริษัทปูนซิเมนตไทย บริษัทเจริญโภคภัณฑ และ ปตท. เปนตัวอยางของกิจการขนาดใหญ ที่มีการประยุกตใชหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงโดยการปรับกลยุทธหลายประการทั้งการปรับลด จํานวนบริษัทในเครือเมื่อวิเคราะหความเสี่ยงในอนาคตดวยความรูตามหลักวิชาการ มีการพัฒนาและ เตรียมทรัพยากรบุคคลอยางเปนระบบ มีการประเมินตัวเองดานความสามารถในการลงทุนไมทําใหมีภาระ มากจนเกินไป ทําตามความสามารถที่มีอยู ไมทุมจนสุดตัว คํานึงถึงคําวา “พอ” ตามกําลังของธุรกิจและ กิจการมีความเจริญกาวหนาดวย และหากมีวิกฤตการณใดๆ เกิดขึ้นไมวาจะเปนดานใดๆ ซึ่งอาจเกิดขึ้นได ตลอดเวลาโดยที่คาดไมถึง กิจการตองอยูไดโดยไมทําใหพนักงาน ผูถือหุน สถาบันการเงินที่ใหกู และสังคม เดือดรอน นอกจากนั้น ในชวง ๒ - ๓ ปที่ผานมา ตลาดหลักทรัพยรายงานวามีหลายองคกรธุรกิจและหลาย บริษัทในประเทศไทยมีความตื่นตัวในเรื่องของการแสดงความรับผิดชอบตอสังคม และนําไปเชื่อมโยงกับ กระแสการอนุรักษสิ่งแวดลอมมากขึ้น ดังจะเห็นไดจากโครงการเพื่อแสดงความรับผิดชอบตอสังคม ที่ทํา รวมกับชุมชนของหลายองคกรจะเนนเรื่องสิ่งแวดลอมเปนหลัก อาทิ โครงการปลูกปา โครงการสรางฝาย
จ ชะลอน้ํา /การรักษาตนน้ํา โครงการทําความสะอาดแมน้ําลําคลองหรือทะเล เปนตน สะทอนถึงธรรมาภิบาล ของภาคธุรกิจเอกชนที่มีความรับผิดชอบตอสวนรวมมากขึ้น ๓. ภาคเกษตร เป น ภาคที่ มี ค วามสํ า คั ญ และมี ก ารนํ า ปรั ช ญาของเศรษฐกิ จ พอเพี ย งไป ประยุกตใช ในทุกระดับอยางกวางขวางตั้งแตระดับเกษตรกร ครอบครัว ชุมชน และระดับชาติ ซึ่งหลักการ ของเกษตรทฤษฎีใหมเปนการประยุกตใชปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงดานการเกษตรที่เปนรูปธรรม ที่นําไปสูความพออยูพอกิน มีความมั่นคงและปลอดภัยดานอาหาร ลดรายจาย พึ่งตนเองได และแกปญหา ความยากจน ภาคครัวเรือนและภาคชุมชนมีเกษตรกรที่นอมนําปรัชญาไปประยุกตใชและมีความกาวหนา แตกตางกันไปตั้งแตขั้นตน ขั้นกลางและขั้นกาวหนา อยางเชนเกษตรกรที่หนองสาหราย ปลูกมันสําปะหลัง มารวม ๒๐ ปมีแตหนี้ยิ่งปลูกมากยิ่งหนี้มากตามเพราะหมดเงินไปกับคาปุยไรละ ๕๐๐ บาท ไดใชหลักการ ระเบิดจากขางใน คนหาผูนําที่แทจริงในชุมชนที่สามารถพูดชักชวนใหชุมชนเชื่อถือ สรางแรงกระตุนให ชาวบานทําบัญชีครัวเรือน สํารวจรายไดรายจายของตัวเอง มาคิดหาวิธีลดรายจาย เลิกใชปุยเคมี นํามูล สัตวมาหมักเปนปุยน้ําชีวภาพเสียคาใชจายไรละประมาณ ๓๐ บาท ไมเพียงลดรายจายได ยังมีผลผลิตตอ ไรเพิ่มขึ้น เปนแรงจูงใจใหมีพลังคิดหาวิธีพึ่งพาตนเอง เกษตรกรหนองสาหรายใชเวลาเพียง ๔ ป ใชหนี้หมด คุณภาพชีวิตดีขึ้น มีภูมิคุมกันตอการเปลี่ยนแปลงมากขึ้น นอกจากนั้นมีเกษตรกรดีเดนทั้งที่เปนเกษตรกรรายยอยเขารับพระราชทานโลรางวัลในพระราชพิธี แรกนาขวัญปละ ๑๔ สาขาอาชีพ และสหกรณดีเดนปละ ๗ สหกรณ เปนประจําทุกป อาทิ นายบุญศรี ใจเปง อาชีพทําไรจาก ต.แมแฝก อ.สันทราย จ.สันทราย นายกิมฮก แซเตีย อาชีพไรนาสวนผสมจาก ต.ตาลสุม จ.อุบลราชธานี และสมาชิกยุวเกษตรกร น.ส.นันธา ใหมเจริญ ต.โพรงอากาศ อ.บางน้ําเปรี้ยว จ.ฉะเชิงเทรา และกลุมบริหารการใชน้ําชลประทานอางเก็บน้ําหวยสะแบก ต.บุงคา อ.เลิงนกทา จ.ยโสธร เปนตน ประกอบกับการตื่นตัวเรื่องการบริโภคอาหารปลอดสารพิษ มีแนวโนมขยายตัวอยางตอเนื่องและ เปนกระแสโลก ทําใหเกษตรกรมีความตื่นตัวกับการทําเกษตรอินทรีย การทําเกษตรผสมผสานซึ่งเปน กระบวนการผลิตที่รักษาระบบนิเวศและความหลาก หลายทางชีวภาพ สําหรับระดับนโยบายไดสงเสริม เศรษฐกิจรูปแบบใหมที่ภาคเกษตรเปนตนธารเชื่อมโยงสูภาคการผลิตและภาคบริการอยางมีประสิทธิภาพ เพิ่มคุณคาของสินคาดวยความรูและภูมิปญญาไทย การสรางความมั่นคงดานอาหารของประเทศและของ โลกทามกลางความทาทายการบริหารจัดการพื้นที่การเกษตรทั้งที่เปนพืชอาหารคน พืชอาหารสัตวและพืช พลังงาน ๔. ภาคประชาชนและชุมชนนอมนําหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงอยางกวางขวาง๑ จากผลการสํารวจของโครงการ พ.ศ. พอเพียงในชวงป ๒๕๕๐ - ๒๕๕๑ ประชาชนกลุมตัวอยางทั้งหมดไดรับรู ขอมูลขาวสารเกี่ยวกับปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง ผานสื่อโทรทัศน /หนังสือพิมพ /วารสาร /นิตยสาร และ วิทยุ โดยมีความเขาใจหลักความพอประมาณ การมีภูมิคุมกัน และเงื่อนไขการมีความรู การมีคุณธรรมอยู ในเกณฑสูงถึงรอยละ ๗๕ - ๘๕ สวนความเขาใจในหลักความมีเหตุผลมีสัดสวนรอยละ ๔๔ โดย ในระดับปจเจก ภาครัฐรณรงคสงเสริมการออม หากแตหนี้สินระดับปจเจกไมไดลดลงมากนัก ในระดับครอบครัว พิจารณาจากบทบาทของครอบครัวไทย สัมพันธภาพในครอบครัวและ ความสามารถในการพึ่งพิงตนเองของครอบครัว โดยดัชนีครอบครัวอบอุนเพิ่มขึ้นเล็กนอยจากรอยละ ๖๒.๒๔ ในป ๒๕๔๙ เปนรอยละ ๖๓.๙๔ ในป ๒๕๕๑ โดยเฉพาะการมีปจจัยพื้นฐานที่เพียงพอในการ                                                              ๑ ผลการสํารวจของโครงการ พ.ศ. พอเพียง
ฉ ดํารงชีวิตเพิ่มขึ้น ทั้งการมีรายไดที่พอเพียง มีความมั่นคงในที่อยูอาศัย และการมีปจจัยพื้นฐานในการ ดํารงชีวิต ในระดับชุมชน ชุมชนที่เปนกลุมตัวอยางพบวาเนนการมีสวนรวม การพึ่งตนเอง พัฒนา วัฒนธรรมและการพัฒนาคุณภาพชีวิต๒ ชุมชนมีการประยุกตใชหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงในระดับ ปานกลางถึงรอยละ ๗๔ ของกลุมตัวอยาง และระดับมากรอยละ ๑๓.๖ นอกจากนี้ มีการประกวดชุมชน พอเพียง และชุมชน /หมูบานเกือบรอยละ ๗๐ มีความตื่นตัวในการจัดทําแผนชุมชน ที่เริ่มจากการสํารวจ ขอมูลหรือทุนในชุมชน และนําขอมูลมาวิเคราะหรวมกันของคนในชุมชนเพื่อทําความเขาใจรวมคิดรวม ตัดสินใจที่จะพัฒนาชุมชน /หมูบานของตัวเอง มีกระบวนการแลกเปลี่ยนเรียนรูระหวางชุมชน หลายชุมชน มีแผนชุมชนที่มีคุณภาพมีภูมิคุมกันตนเองที่เขมแข็งจนสามารถเปนตนแบบของชุมชนอื่นๆ ได เชน ชุมชน ไมเรียง ชุมชนบานปากพูน เปนตน ๕. การสรางองคความรู และการสรางกระบวนการเรียนรู นอกจากการสรางองคความรู เกี่ยวกับการนําปรัชญาไปประยุกตใชในภาคสวนตางๆ แลว สังเคราะหบทเรียนจากการปฏิบัติจริง นํามาจัดระบบ ฐานขอมูลเกี่ยวกับหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง เพื่อเผยแพรความรูความเขาใจเกี่ยวกับปรัชญาของ เศรษฐกิจพอเพียงอยางกวางขวางในหนวยงานทั้งภาครัฐ ภาคเอกชน และทองถิ่น และมูลนิธิสถาบันวิจัยและ พัฒนาประเทศตามปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงในการกํากับดูแลของสํานักงานคณะกรรมการพัฒนาการ เศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ ไดศึกษาและรวบรวมหลักสูตรการเรียนการสอนและการฝกอบรมเกี่ยวกับหลัก ปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงพบวาในปจจุบันมีการพัฒนาหลักสูตรทั้งระดับการศึกษาขั้นพื้นฐานและ การศึกษาระดับมหาวิทยาลัย โดยเฉพาะระดับอุดมศึกษามีจํานวน ๒๖ หลักสูตร /รายวิชา ใน ๑๙ สถาบัน พรอมทั้งมีการเสริมสรางเครือขายการเรียนการสอนในมหาวิทยาลัยที่มีการเปดสอนอยางตอเนื่อง รวมทั้ง จัดเวทีแลกเปลี่ยนเรียนรูอยางสม่ําเสมอ เพื่อพัฒนาการเรียน การสอนในสถาบันเหลานั้นใหเขมขนยิ่งขึ้น จากความกาวหนาของการประยุกตใชหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงของแตละภาคสวน ในภาพรวมสังคมไทยมีภูมิคุมกันเพิ่มขึ้นในระดับหนึ่งและมีภูมิคุมกันที่แข็งแกรงแตกตางกันไป ทั้งใน ครอบครัว ชุมชน สังคม แตเมื่อพิจารณาถึงการวางรากฐานการพัฒนาใหเขมแข็ง ประเทศพึ่งตนเองได นั้น จําเปนตองสรางภูมคุมกันภายในประเทศใหเขมแข็งยิ่งขึ้นเพื่อใหสามารถรับมือกับความผันผวนที่เกิดขึ้นใน ระบบเศรษฐกิจโลกและผลกระทบทางดานลบจากโลกาภิวัตน “...วิถีทางดําเนินของบานเมืองและของประชาชนโดยทั่วไปมีความเปลี่ยนแปลงมา ตลอด เนื่องมาจากความวิปริตผันแปรของวิถีแหงเศรษฐกิจ สังคม การเมือง และอื่นๆ ของโลก ยากยิ่งที่เราจะหลีกเลี่ยงใหพนได จึงตองระมัดระวัง ประคับประคองตัวเรามากขึ้น โดยเฉพาะใน เรื่องการเปนอยูโดยประหยัด เพื่อที่จะอยูใหรอดและกาวหนาตอไปไดโดยสวัสดี...” พระราชดํารัส เนื่องในโอกาสวันขึ้นปใหม ๓๑ ธันวาคม ๒๕๒๑                                                              ๒ ผลการสํารวจของมหาวิทยาลัยหอการคาไทย ป ๒๕๕๐
ช จากพระราชดํารัสดังกลาว พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวไดพระราชทานปรัชญาของเศรษฐกิจ พอเพี ย ง มาเพื่ อ ให ส ามารถรองรั บ ผลกระทบจากการเปลี่ ย นแปลงที่ เ กิ ด ขึ้ น ตลอดเวลา และคาดว า ผลกระทบจะมีความรุนแรงมากขึ้นในอนาคต ภูมิคุมกันของคนไทยและสังคมไทยที่มีอยูคงไมเพียงพอที่จะ รองรับการเปลี่ยนแปลงทั้งในระดับโลกและภายในประเทศ ในขณะที่เศรษฐกิจไทยยังอยูในชวงที่ไดรับ ผลกระทบจากวิกฤตเศรษฐกิจโลก การเปลี่ยนแปลงสังคมเมืองและชนบท และความขัดแยงขาดความ สมานฉันท ภายในประเทศ ปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงจึ งเปนปรัชญาที่ชวยใหประเทศมีภูมิคุม กั น ที่เขมแข็ง โดยการสรางภูมิคุมกันทั้ง ๔ ดาน ไดแก ๑. ภูมิคุมกันดานวัตถุ ๒. ภูมิคุมกันดานสังคม ตั้งแต ระดับครอบครัว ชุมชน สถาบันทางสังคม ใหรูรักสามัคคี เอื้อเฟอเกื้อกูลกัน เปนเครือขายอยางสรางสรรค ๓. ภูมิคุมกันดานสิ่งแวดลอม ทั้งที่บาน โรงเรียน ที่ทํางาน ชุมชนเมือง - ชนบท และประเทศ รวมใสใจ และสรางความเขมแข็งดานสิ่งแวดลอม และ ๔. ภูมิคุมกันดานวัฒนธรรม ผลกระทบทางดานวัฒนธรรม จากโลกภายนอกและสังคมประเทศไทย ตองสรางวัฒนธรรมไทย วัฒนธรรมทองถิ่น ที่เขมแข็ง การพั ฒ นาในระยะแผนพั ฒ นาฯ ฉบั บ ที่ ๑๑ จึ ง ต อ งมุ ง สร า งภู มิ คุ ม กั น ในมิ ติ ต า งๆ ให แ ก ครอบครัว ชุมชน สังคม และประเทศชาติ โดยใชแนวคิดและทิศทางการพัฒนาประเทศอยางยั่งยืนตาม หลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงตอเนื่องจากแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๑๐ พิจารณาสถานะของประเทศตาม หลั ก ปรั ช ญาของเศรษฐกิ จ พอเพี ย ง ที่ ล ะเอี ย ดและเชื่ อ มโยงมากขึ้ น ทั้ ง ทุ น มนุ ษ ย ทุ น สั ง คม ทุ น ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอม ทุนกายภาพ ทุนทางการเงิน และทุนทางวัฒนธรรมที่จะเชื่อมโยงกับ ทุนอื่นๆ เพื่อการพัฒนาสังคมและการพัฒนาความสามารถในการแขงขันทางเศรษฐกิจ รวมทั้งการสราง พันธมิตรการพัฒนาในประชาคมโลก โดยใหความสําคัญกับการเสริมสรางและการนําทุนของประเทศที่มี ศักยภาพและความไดเปรียบดานอัตลักษณและคุณคาของชาติ ใหเปนฐานการพัฒนาประเทศที่มั่นคงและ สมดุล ควบคูไปกับการเสริมสรางระบบธรรมาภิบาลและความสมานฉันทในทุกภาคสวนและทุกระดับ
  ส่ ว น ที่ ๑ การประเมินสถานการณ ความเสี่ยงและการสรางภูมิคุมกัน ของประเทศ
สวนที่ ๑ การประเมินสถานการณ ความเสี่ยงและการสรางภูมคุมกันของประเทศ ิ การพัฒนาประเทศในระยะแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ ฉบับที่ ๑๑ (พ.ศ. ๒๕๕๕ - ๒๕๕๙) จะตองเผชิญกับบริบทการเปลี่ยนแปลงที่สําคัญภายใตกระแสโลกาภิวัตน ทั้งที่เปนการเปลี่ยนแปลงระยะยาว ที่ไดเริ่มมาแลวและจะทวีความเขมขนมากขึ้น และผลตอเนื่องจากวิกฤตเศรษฐกิจโลกในป ๒๕๕๑ ซึ่งได กอใหเกิดการเปลี่ยนแปลงตอระบบเศรษฐกิจโลกอีกหลายดาน การเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้นในระดับโลกและ ในประเทศ จะสงผลกระทบตอการพัฒนาประเทศทั้งที่คาดวาจะเปนโอกาสใหสามารถใชจุดแข็งของประเทศ ในการพัฒนาอยางมีประสิทธิภาพมากขึ้น และสวนที่เปนภัยคุกคามที่ตองแกไขจุดออนเพื่อระมัดระวังและ ปองกันผลดานลบที่จะเกิดขึ้น ดังนั้น จึงจําเปนตองประเมินสถานการณการเปลี่ยนแปลงที่จะมีผลตอการ พัฒนาประเทศในระยะตอไปอยางรอบคอบ พรอมทั้งประเมินศักยภาพของประเทศและผลการพัฒนา ที่ผานมา เพื่อเตรียมความพรอมใหแกคน สังคม และระบบเศรษฐกิจของประเทศใหมีภูมิคุมกันตอการ เปลี่ ย นแปลงได อ ย า งเหมาะสมสามารถพั ฒ นาประเทศให ก า วหน า ต อ ไปเพื่ อ ประโยชน สุ ข ที่ ยั่ ง ยื น ของสังคมไทย ตามปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง ๑. สถานการณการเปลี่ยนแปลงที่มีผลตอการพัฒนาประเทศ ๑.๑ การเปลี่ ยนแปลงในระดั บโลกที่ สํ า คั ญ ได แก การเปลี่ ยนแปลงกฎ กติ กาใหม ของโลก การเกิดขั้วเศรษฐกิจหลายศูนยกลางในโลก สังคมผูสูงอายุของโลก ภาวะโลกรอน และวิกฤต ความสมดุลของพลังงานและอาหาร โดยสรุปดังนี้ ๑.๑.๑ กฎ กติกาใหมของโลก การเปลี่ยนแปลงดานตาง ๆ ในโลกรวมถึงวิกฤตเศรษฐกิจ ที่ผานมาจะสงผลใหเกิดการปรับเปลี่ยนกฎระเบียบในการบริหารจัดการเศรษฐกิจโลก และการดําเนินเศรษฐกิจในระบบทุนนิยม ซึ่งครอบคลุมถึงกฎ ระเบียบ ดานการคา การลงทุน การเงิน สิ่งแวดลอมและดานสังคม ในอดีตการเจรจาเกี่ยวกับจัดทํากฎระเบียบ และขอตกลงของโลก ประเทศกํา ลั ง พัฒนามักจะเสียเปรียบในการตอรองและไมรูเทาทันการรักษาผลประโยชนที่พึงไดรับ อยางเปนธรรม เนื่องจากการขาดความรู ประสบการณ และศักยภาพในการเจรจา ตอรอง รวมทั้งมีปญหาการรวมกลุมกันในการเจรจา เพราะถูกประเทศพัฒนาแลว กดดันเปนรายประเทศ ไมใหสามารถรวมตัวกันไดอยางเหนียวแนน ดังนั้นแมวากฎ ระเบียบใหมจะเปนโอกาสในการพัฒนาของประเทศกําลังพัฒนา ได เ ช น กั น แต ห ากไม เ ตรี ย มพร อ ม หรื อ ร ว มในการเจรจาให เ กิ ด ความเป น ธรรม การปรับกฎระเบียบใหมก็จะสงผลลบใน ๓ ลักษณะสําคัญ คือ (๑) การเปนอุปสรรค ตอการสงสินคาจากประเทศกําลังพัฒนาเขาไปจําหนายในตลาดประเทศพัฒนาแลว
๒ โดยใช มาตรการกี ดกั นทางการค าที่ ไม ใช ภาษี เช น มาตรการแรงงาน สิ่ งแวดล อม สุขอนามัยและสุขอนามัยพืช มาตรการตอบโตการทุมตลาดและการอุดหนุน เปนตน และ (๒) การขยายบทบาทของประเทศพัฒนาแลวไปยังประเทศกําลังพัฒนา โดยเปด โอกาสให นั ก ลงทุ น ต า งชาติ เ ข า ไปลงทุ น ในสาขาต า งๆ มากขึ้น (๓) การสง ผลต อ นโยบายของรัฐ ภาคธุรกิจ และวิถีชีวิตของประชาชน ที่ตองปรับตัวใหสอดคลองกับ พันธกรณี หรือ กระแสคานิยมใหมๆ ของโลก การเปลี่ยนแปลงในกฎ ระเบียบที่สําคัญ ไดแก (๑) กฎ ระเบียบดานการคาและการลงทุน ภายใตขอจํากัดของการขยายตัวของ เศรษฐกิจโลกหลังวิกฤตเศรษฐกิจ และสภาพการคาและการลงทุนระหวาง ประเทศที่มีการแขงขันรุนแรง ซึ่งจะสงผลตอไปในชวงแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๑๑ หลายประเทศไดดําเนินมาตรการการปกปองผูประกอบการภายในประเทศ มากขึ้ น ในขณะที่ ค วามต อ งการแสวงหาโอกาสใหม ๆ เพื่ อ สนั บ สนุ น การ ขยายตัวของเศรษฐกิจสงผลใหมีการเปดการคาการลงทุนเพิ่มขึ้นโดยเฉพาะกับ ประเทศในภูมิภาค และการปรับตัวของเศรษฐกิจสูฐานความรูสงผลใหมีการ เปดเสรีการคาบริการ และสรางกฎ ระเบียบดานทรัพยสินทางปญญามากขึ้น ภาวะโลกรอนเริ่มสงผลใหมีกฎ กติกาดานสิ่งแวดลอมมากขึ้น กฎ กติกาใหม ดานการคาและการลงทุนของโลกที่ไทยจะตองเผชิญในอนาคต ไดแก ๑) มาตรการทางการค า ในรูปแบบที่ไ ม ใชภ าษี เช น มาตรการแรงงาน มาตรการสิ่งแวดลอม มาตรการสุขอนามัยและสุขอนามัยพืช มาตรการ ตอบโต ก ารทุ ม ตลาดและการอุ ด หนุ น เป น ต น ทํ า ให ผู ป ระกอบการ ต อ งยกระดั บ การผลิ ต ให ไ ด ม าตรฐานเพื่ อ ให ส ามารถแข ง ขั น ได และ สนับสนุนความพยายามในการแกไขปญหาสิ่งแวดลอม สรางความเปน ธรรมในการแขงขัน และความรับผิดชอบตอสังคม ๒) การเปดเสรีในสาขาการคาบริการ และการลงทุน เปนการเลือกเปดใน บางสาขา ผานความรวมมือแบบทวิภาคีหรือขอตกลงในภูมิภาค การลงทุน เนนใหความสําคัญในเรื่องความโปรงใสของกฎเกณฑการลงทุน การไม เลือกปฏิบัติระหวางประเทศผูลงทุน และการปฏิบัติเยี่ยงคนชาติ ที่ประเทศ สมาชิกตองปฏิบัติตอผูลงทุนของประเทศสมาชิกอื่นเสมือนผูลงทุนของตน รวมทั้งการระงับขอพิพาทระหวางกัน เพื่อสรางบรรยากาศที่มีความโปรงใส และเสถียรภาพ ใหแกการลงทุนระยะยาวและการคาระหวางประเทศ
๓ ๓) กฎเกี่ยวกับการปองกันทรัพยสินทางปญญา เพื่อกําหนดระดับของการ คุ ม ครองทรั พ ย สิ น ทางป ญ ญา ครอบคลุ ม เรื่ อ งเครื่ อ งหมายการค า เครื่ อ งหมายบริ ก าร สิ่ ง บ ง ชี้ ท างภู มิ ศ าสตร การออกแบบผลิ ต ภั ณ ฑ สิทธิบัตร และความลับทางการคา ซึ่งเปนสิ่งสําคัญในการสรางนวัตกรรม และภูมิปญญา เพื่อการพัฒนาเศรษฐกิจบนฐานความรู ๔) มาตรการทางการคาที่เกี่ยวของกับการแกไขปญหาโลกรอน จะมี มากขึ้นทั้งในรูปแบบที่เปนมาตรการภาษีและที่ไมใชมาตรการภาษี เชน การเรี ย กเก็ บ ภาษี ค าร บ อนจากสิ น ค า นํ า เข า ในประเทศสหรั ฐ อเมริ ก า การกําหนดใหตองรายงานปริมาณคารบอนที่เกิดจากการผลิตสินคา และ การเก็บคาธรรมเนียมการปลอยกาซเรือนกระจกจากภาคขนสงและการบิน ของสหภาพยุโรป เปนตน มาตรการทางการคา และกฎระเบียบเกี่ยวกับ ภาวะโลกร อ นเหล า นี้ จ ะทวี ค วามเข ม ข น และทํ า ให ก ารส ง สิ น ค า จาก ประเทศกําลังพัฒนาไปจําหนายในประเทศพัฒนาแลวทําไดยากขึ้น สงผล กระทบตอการคา การลงทุน และการปรับตัวของภาคอุตสาหกรรมของ ประเทศกําลังพัฒนา (๒) กฎ ระเบี ย บด า นการเงิ น มาตรการแก ป ญ หาเศรษฐกิ จ และการเงิ น ของ ประเทศตางๆ ในชวงวิกฤตเศรษฐกิจป ๒๕๕๑ จะทําใหเกิดการปรับปรุงกฎ กติกาภาคการเงินที่สําคัญในชวงป ๒๕๕๕ - ๒๕๕๙ ดังนี้ ๑) กฎ ระเบียบ ขอบังคับและมาตรฐานทางบัญชีที่เขมงวด กระแสโลกาภิ วัตนและความเชื่อมโยงของภาคสวนตางๆ ที่คาดวาจะเพิ่มขึ้นในอนาคต ทําใหความเสี่ยงทางการเงินมีแนวโนมที่แพรกระจายไดอยางรวดเร็วและ รุนแรง ดังนั้น หลายประเทศจึงเนนการปรับปรุงระบบ เกณฑขั้นต่ํา และ เครื่องมือการบริหารความเสี่ยง เพื่อสรางความเขมแข็งใหกับระบบการเงิน อาทิ การเพิ่มเกณฑขั้นต่ําของเงินกันสํารองตามกฎหมาย ขณะเดียวกัน การกํากับดูแลก็จะขยายขอบเขตใหครอบคลุมตามความเสี่ยงที่เพิ่มขึ้นทั้ง ในระดับจุลภาคและมหภาค โดยเฉพาะการกํากับดูแลธุรกรรมระหวางภาค สวนที่สําคัญตอระบบเศรษฐกิจ และธุรกรรมระหวางบริษัทภายในเครือ ธุรกิจขนาดใหญที่มีความสําคัญตอระบบการเงิน เพื่อลดความเสี่ยงใน ลัก ษณะลู ก โซที่มี ผ ลกระทบต อ ระบบการชํา ระเงิน ในวงกว า ง และเพิ่ ม เสถียรภาพใหระบบการเงิน
๔ ๒) การรวมมือระหวางประเทศและองคกรกํากับดูแลดานการเงินของ แตละประเทศในการเฝาระวังและเตือนภัยจะมีเพิ่มขึ้น เพื่อรักษา เสถียรภาพของระบบการเงินทั้งในระดับประเทศ ภูมิภาค และโลก โดยการ ประสานความรวมมือและกําหนดแนวทางรวมกันระหวางประเทศเพื่อยุติ การลุกลามของปญหาหรือจํากัดขอบเขตความเสียหายไมใหขยายวงกวาง จนกลายเปนผลกระทบตอเนื่อง รวมถึงการกําหนดมาตรการกํากับดูแล ที่เปนไปในแนวทางและมาตรฐานเดียวกันเพื่อปดชองวางในการกํากับดูแล ขณะเดียวกัน การแลกเปลี่ยนขอมูลระหวางกันจะเพิ่มขึ้นโดยเฉพาะขอมูล ขององคกรการเงินระหวางประเทศขนาดใหญที่มีสาขาในหลายประเทศ เพื่อปองกันการเกิดวิกฤตครั้งใหม และมีแนวคิดในการปรับคณะกรรมการ ดูแลเสถียรภาพทางการเงินใหเปนองคกรเฝาระวังระหวางประเทศ ๓) การดําเนินนโยบายการเงิน จะเพิ่มความสําคัญใหกับการรักษา เสถียรภาพของระบบการเงินทั้งระบบ ควบคูไปกับการรักษาเสถียรภาพของ ระดับราคาสินคาและบริการ เพื่อลดความไมสมดุลในระบบการเงินที่ถือ เปนตนเหตุหลักของวิกฤตเศรษฐกิจในครั้งที่ผานมา แตเนื่องจากยังไมมีคํา จํากัดความเสถียรภาพของระบบการเงินอยางชัดเจนทําใหวิธีการกํากับ ดูแลจะแตกตางกันไปในแตละประเทศ (๓) กฎ ระเบียบดานสิ่งแวดลอม การเปลี่ยนแปลงสภาวะภูมิอากาศ ในชวง ๒ - ๓ ทศวรรษที่ผานมาและแนวโนมในอนาคต ชี้ใหเห็นวาเกิดความไมสมดุลของ ธรรมชาติและระบบนิเวศของโลก กอใหเกิดภัยพิบัติทางธรรมชาติรุนแรงความ ตื่น ตั ว ของประชาคมโลกต อวิ ก ฤตโลกร อนนํ า ไปสู ก ารสร า ง กฎ กติ ก าใหม เกี่ยวกั บการรัก ษาสิ่งแวดลอมที่สง ผลกระทบในวงกวา งตอการดํา เนิน ชี วิต การคา การลงทุน การพัฒนาเศรษฐกิจ สังคม และสิ่งแวดลอมของประเทศ แม ว า เวที ร ะหว า งประเทศยั ง มี ข อ ถกเถี ย งต อ รองกั น ระหว า งกลุ ม ประเทศ ที่พัฒนาแลวกับประเทศกําลังพัฒนา ในประเด็นความรับผิดชอบตอการปลอย กาซเรือนกระจก แตก็คาดวาพันธกรณีและขอตกลงเกี่ยวกับการเปลี่ยนแปลง สภาพภูมิอากาศหลังการสิ้นสุดระยะแรกของการดําเนินการตามพิธีสารเกียวโต ในป ค.ศ. ๒๐๑๒ จะทําใหกลุมประเทศกําลังพัฒนาตองมีสวนรวมมากขึ้นใน การลดปริ ม าณการปล อ ยก า ซเรื อ นกระจก รวมทั้ ง เผชิ ญ กั บ ข อ จํ า กั ด และ ข อ เรี ย กร อ งที่ อ าจเป น อุ ป สรรคต อ การพั ฒ นาเศรษฐกิ จ ของประเทศ และ ผลกระทบตอการคา การลงทุนและวิถีชีวิตของประชากร
๕ นอกจากมาตรการดานการคาที่เกี่ยวของกับสิ่ง แวดล อมแลว กลุมประเทศ พั ฒ นาแล ว กํ า ลั ง ดํ า เนิ น มาตรการรู ป แบบต า งๆ ทั้ ง มาตรการพหุ ภ าคี และ มาตรการฝ ายเดี ยวทั้ ง ในลั ก ษณะสมั ค รใจและบั ง คั บ เพื่อ ให ป ระเทศกํ า ลั ง พัฒนาตองลดปริมาณการปลอยกาซเรือนกระจก ไดแก ๑) การยายฐานการผลิตคารบอน จากประเทศพัฒนาแลวมาอยูในประเทศ กําลังพัฒนา สงผลใหปริมาณคารบอนของประเทศกําลังพัฒนาเพิ่มขึ้น อยางรวดเร็ว ขณะที่ประเทศพัฒนาแลวยังคงสามารถรักษารูปแบบการ บริโภคอยางฟุมเฟอยไวเชนเดิม สงผลใหเกิดความไมเปนธรรมตอประเทศ กําลังพัฒนาที่อาจถูกกดดันใหตองมีพันธกรณีเกี่ยวกับการรับภาระการลด การปลอยกาซเรือนกระจกจากการผลิตที่ตนเองไมไดบริโภคในอนาคต ๒) มาตรการลดการปลอยกาซเรือนกระจกรายสาขา เปนการกําหนด ระดับการลดการปลอยกาซเรือนกระจกรวมกันระหวางผูผลิตของแตละ ประเภทอุตสาหกรรมที่ตั้งอยูทั่วโลก และจัดทําขอตกลงระหวางประเทศ สําหรับแตละประเภทอุตสาหกรรม โดยภาค อุตสาหกรรมใดสามารถลดการ ปลอยกาซเรือนกระจกไดต่ํากวาระดับเปาหมาย จะไดรับคารบอนเครดิต ซึ่ ง สามารถนํ า ไปซื้ อ ขายในตลาดค า คาร บ อนเครดิ ต ได อย า งไรก็ ดี อุตสาหกรรมที่ตั้งอยูในประเทศพัฒนาแลวมีเทคโนโลยีการผลิตที่ทันสมัย และมีประสิทธิภาพสูงกวาประเทศกําลังพัฒนา จึงมีแนวโนมที่ประเทศ กําลังพัฒนาจะเสียเปรียบหากแนวทางนี้มีขอผูกพันทางกฎหมาย ๓) มาตรการลดการปลอยกาซเรือนกระจกตามความเหมาะสมของแตละ ประเทศ (Nationally Appropriate Mitigation Action - NAMA) เปน มาตรการที่ดําเนินการดวยความสมัครใจ บนพื้นฐานของการพัฒนาที่ยั่งยืน การประชุมประเทศสมาชิกอนุสัญญาสหประชาชาติวาดวยการเปลี่ยนแปลง สภาพภูมิอากาศที่กรุงโคเปนเฮเกนในเดือนธันวาคม ๒๕๕๒ (COP 15) กําหนดใหประเทศกําลังพัฒนาตองสงรายการของ NAMA เพื่อขอรับการ สนับสนุนจากกองทุนหรือความชวยเหลือระหวางประเทศในการดําเนินการ ลดการปล อยก าซเรื อนกระจก อย า งไรก็ ดี โครงการและกิ จกรรมความ ช วยเหลื อเหล านี้ จะต องผ านกระบวนการตรวจวั ดและตรวจสอบที่ เป น ที่ยอมรับในระดับนานาชาติ (Measurable, Reportable, and Verifiable – MRV) ปจจุบันขอกําหนดนี้ยังขาดความชัดเจนในทางปฏิบัติ เปนอุปสรรคตอ การลดการปลอยกาซเรือนกระจกของประเทศกําลังพัฒนา
๖ ๔) การลดการปลอยกาซเรือนกระจกจากการทําลายปา และความ เสื่อมโทรมของปาในประเทศกําลังพัฒนา (Reducing Emission from Deforestation in Developing Country : REDD) การทําลายปาและ ความเสื่อมโทรมของปาสงผลตอการปลอยกาซเรือนกระจก การดําเนิน มาตรการ REDD ของแตละประเทศมีความซับซอนของปญหาแตกตาง กัน เปนประเด็นที่มีความออนไหวเนื่องจากเกี่ยวของกับชุมชนทองถิ่นและ นโยบายป า ไม อาจส ง ผลให เ กิ ด ความไม เ ท า เที ย มกั น อย า งไรก็ ต าม ประเทศตางๆ เห็นพองกันวาตองเรงหาแนวทางในการลดการปลอยกาซ เรื อ นกระจกจากการทํ า ลายป า และความเสื่ อ มโทรมของป า ต อ ง ดําเนินการโดยความสมัครใจ คํานึงถึงความตองการของชุมชนทองถิ่น การใหความชวยเหลือดานเทคนิคการถายทอดเทคโนโลยี และสงเสริม มาตรการการจัดการปาอยางยั่งยืน ซึ่งนอกจากจะชวยลดกาซเรือนกระจก แล ว ยั ง ให ป ระโยชน ร ว มต อ อนุ สั ญ ญาระหว า งประเทศอื่ น ๆ เช น อนุสัญญาวาดวยความหลากหลายทางชีวภาพ ถึงแมในปจจุบันยังไมมี ขอสรุปที่ชัดเจนเกี่ยวกับแนวทางดําเนินมาตรการ REDD แตมีแนวโนมวา จะเปนกลไกสําคัญในพันธกรณีตอเนื่องหลังพิธีสารเกียวโตหมดวาระการ บังคับใชในป ๒๕๕๕ (๔) กฎ ระเบี ยบดา นสัง คม เริ่ ม มีบทบาทสํา คัญ มากขึ้น โดยเฉพาะด า นสิท ธิ มนุษยชนที่ใหความสําคัญกับการสงเสริมใหเกิดความเคารพและรักษาศักดิ์ศรี ความเปนมนุษยของทุกคนอยางเทาเทียมกัน ประเด็นดานสิทธิมนุษยชนไดเขา ไปมีบทบาทในเชิงการคาและความรวมมือระหวางประเทศ สงผลใหประเทศ ที่เขมแข็งทางการเมืองในระบอบประชาธิปไตยและเคารพตอสิทธิมนุษยชน สามารถสรา งภาพลัก ษณค วามเชื่อมั่น ตอการค าการลงทุนในประเทศและ ระหวางประเทศได เชน กรณีประเทศผูซื้อตั้งเงื่อนไขวาสินคานั้นจะตองไมใช แรงงานเด็ก ในการผลิต หรือที่มาของวัตถุดิบที่นํามาผลิตสินคาจะตองไมเปน การละเมิดสิทธิในการเขาถึงทรัพยากรของบุคคลหรือชุมชน และการเขาไป ลงทุ น บรรษั ท ข า มชาติ ใ นประเทศกํ า ลั ง พั ฒ นาที่ ต อ งคํ า นึ ง ถึ ง ประเด็ น สิ ท ธิ มนุษยชนนอกเหนือไปจากความไดเปรียบในดานตนทุน ขอผูกพันอันเกิดจากสนธิสัญญาวาดวยสิทธิมนุษยชนที่ประเทศไทยไดเขารวม และมีพันธกรณีกอใหเกิดขอผูกพันที่ตองปฏิบัติ ตองรายงานสถานการณดาน สิทธิมนุษยชนแตละดานตอสหประชาชาติ การแกไขกฎหมาย กฎระเบียบตางๆ และการปฏิบัติงานของหนวยงานรัฐใหสอดคลองกับพันธกรณีตางๆ ไดแก
๗ ๑) ดานสิทธิเด็ก ตามหลักการพื้นฐาน ที่เด็กทุกคนจะตองไดรับความสําคัญ ไดรับการดูแลและคุมครองอยางเทาเทียมกันโดยไมแบงแยกทั้งในเรื่อง เชื้อชาติ สีผิว เพศ ภาษา ศาสนา การมีชีวิตการอยูรอด และการพัฒนา ทางดานจิตใจ อารมณ สังคม รวมถึงการแสดงความคิดเห็น ๒) ด า นการขจั ด การเลื อ กปฏิ บั ติ ต อ สตรี การประกั น ว า สตรี แ ละบุ รุ ษ มีสิทธิที่จะไดรับการปฏิบัติและดูแลจากรัฐอยางเสมอภาคกัน ทั้งในดาน การประกอบอาชีพและความกาวหนาในการประกอบอาชีพ สิทธิและ โอกาสที่จะไดรับการจางงานและสิทธิดานแรงงาน การปองกันความรุนแรง ตอสตรีในสถานที่ทํางาน การปรับรูปแบบทางสังคมและวัฒนธรรม รวมถึง การปราบปรามการลักลอบคาและแสวงหาประโยชนทางเพศ ๓) ด า นสิ ท ธิ ข องคนพิ ก าร การเคารพในศั ก ดิ์ ศ รี ที่ มี ม าแต กํ า เนิ ด การมี เสรีภาพในการตัดสินใจและความเปนอิสระของบุคคล การไมเลือกปฏิบัติ การเขาไปมีสวนรวมทางสังคมอยางเสมอภาค การเขาถึงและใชประโยชน ของบริการตางๆ ทางสังคม ๔) ดานการขจัดการเลือกปฏิบัติทางเชื้อชาติในทุกรูปแบบ คนทุกคนจะมี สิทธิในความเปนพลเมือง สิทธิทางการเมือง สิทธิทางเศรษฐกิจ สังคม การศึกษาและวัฒนธรรมอยางทั่วถึงและเทาเทียมกัน ๕) ดานเศรษฐกิจ สังคม และวัฒนธรรม การใหความสําคัญกับการจัดบริการ พื้นฐานทั้งดานสุขภาพ การศึกษา การเปดพื้นที่เรียนรูใหกวางขวางผานสื่อ สรางสรรคตางๆ การใชประโยชนจากความกาวหนาทางวิทยาศาสตรและ เทคโนโลยี และการจัดสวัสดิการและการคุมครองทางสังคมจากครอบครัว ชุมชน และรัฐบาล อันจะนําไปสูการมีมาตรฐานการดํารงชีวิตที่ดีขึ้น ๖) ด า นการต อ ต า นการทรมาน ผู ด อ ยโอกาสทางสั ง คม ผู ต อ งขั ง หรื อ ผูกระทําความผิดที่ตองถูกลงโทษจะตองไดรับความเปนธรรม และไดรับ การดูแลตามมาตรฐานและไมถูกกดขี่หรือถูกลงโทษจากเจาหนาที่ของรัฐ หรือบุคคลอื่นๆ ใหเจ็บปวดหรือทุกขทรมานอยางสาหัส ๗) ดานสิทธิพลเมืองและสิทธิทางการเมือง ที่เนนใหทุกคนรูจักสิทธิหนาที่ ของตนเองและผูอื่น เคารพสิทธิมนุษยชน สิทธิการมีชีวิต เสรีภาพและ ความมั่นคงแหงบุคคล มีความเสมอภาคทางสังคมและการแสดงความ คิดเห็นและการเขาถึงขอมูลขาวสารโดยเฉพาะนโยบายที่มีผลตอความ เปนอยูของประชาชนโดยตรง การคุมครองทางกฎหมายและกระบวนการ ยุติธรรมตางๆ รวมถึงการใหความสําคัญตอสิทธิชุมชน และการมีสวนรวม ของประชาชนในการดูแลกิจการสาธารณะ ตลอดจนการตรวจสอบการใช อํานาจรัฐโดยภาคประชาชน
๘ ๑.๑.๒ การปรั บตัวเข าสู เศรษฐกิจโลกแบบหลายศูน ยก ลาง รวมทั้ง ภูมิภาคเอเชีย ซึ่งทวีความสําคัญเพิ่มขึ้น การถายเทอํานาจทางเศรษฐกิจจากประเทศอุตสาหกรรม ในภูมิภาคตะวันตกมายังภูมิภาคเอเชียเริ่มตนในชวงทศวรรษที่ ๒๐ จากการเพิ่ม บทบาทเศรษฐกิจญี่ปุนในเศรษฐกิจโลก และมีความตอเนื่องในชวงมหัศจรรยแหง เอเชี ย โดยเฉพาะการขยายตั ว ทางเศรษฐกิ จ ของกลุ ม ประเทศอุ ต สาหกรรมใหม (ฮองกง เกาหลี สิงคโปร และไตหวัน) และอาเซียนในชวงกอนวิกฤตเศรษฐกิจ ป ๒๕๔๐ ขณะเดี ย วกั น นโยบายการเป ด ประเทศของจี น รั ส เซี ย และพลวั ต การ ขยายตัวของบราซิลและอินเดีย ทําใหเศรษฐกิจโลกมีแนวโนมพัฒนาไปสูความเปน โลกหลายศูนยกลางทั้งในดานเศรษฐกิจและการเงินในระยะปานกลาง ความเร็ วในการปรั บตัวเขา สูการเปนโลกหลายศูนยกลางทางเศรษฐกิจขึ้นอยูกับ เงื่อนไขและปจจัยพื้นฐานหลายประการ ไดแก วิกฤตเศรษฐกิจที่สงผลกระทบตอ ศักยภาพการขยายตัวทางเศรษฐกิจของประเทศพัฒนาแลวมากกวาประเทศกําลัง พัฒนาและประเทศเศรษฐกิจใหม ราคาน้ํามันและราคาสินคาโภคภัณฑและสินแร ตางๆ ในตลาดโลกมีแนวโนมเพิ่มขึ้นตามการฟนตัวของเศรษฐกิจโลก ซึ่งทําใหผล ประโยชนและผลพลอยไดเกิดขึ้นกับประเทศในตะวันออกกลาง รัสเซีย และประเทศ ผูผลิตสินคาที่เปนวัตถุดิบ นอกจากนี้ ศูนยกลางการผลิตสินคาอุตสาหกรรมโลก มีแนวโนมโยกยายเขาสูภูมิภาคเอเชียมากขึ้น เนื่องจากมีปจจัยสนับสนุนที่สําคัญ ได แ ก ความสั ม พั น ธ ข องห ว งโซ ก ารผลิ ต ภายในภู มิ ภ าค การมี ท รั พ ยากรภายใน ภูมิภาคที่ทําใหตนทุนการผลิตถูกกวา นโยบายการสงเสริมของภาครัฐ การคนควา และการริเริ่มนวัตกรรมที่ตอเนื่อง และกําลังซื้อของประชากรในภูมิภาคเอเชียที่มี จํานวนมาก คิดเปนสัดสวนถึงรอยละ ๖๐ ของประชากรโลก นอกจากนี้ การเพิ่มขึ้น ของชนชั้นกลางในภูมิภาคเอเชียโดยเฉพาะในประเทศจีนและอินเดียจะเปนปจจัยเรง กระบวนการปรั บ ตั ว เข า สู ภ าวะโลกหลายศู น ย ก ลาง ทั้ ง นี้ วิ ก ฤตเศรษฐกิ จ โลก ป ๒๕๕๑ ไดเรงใหเกิดการปรับตัวเร็วขึ้น เนื่องจากอุปสงคในสหรัฐฯ มีแนวโนมลดลง ขณะที่อุปสงคในประเทศจีน รัสเซีย บราซิล และอินเดีย และประเทศในภูมิภาคเอเชีย เพิ่มขึ้น ในชวงแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๑๑ คาดวาเศรษฐกิจโลกจะขยายตัวเฉลี่ยรอยละ ๔-๕ ตอป ในขณะที่เศรษฐกิจของภูมิภาคเอเชียจะขยายตัวเฉลี่ยรอยละ ๖-๗ ตอป การรวมกลุมทางเศรษฐกิจในภูมิภาคตางๆ ของโลก จะมีมากขึ้นและการรวมกลุม เศรษฐกิจที่สําคัญตอประเทศไทยในชวงแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๑๑ ไดแก การรวมกลุม ในภูมิภาคเอเชีย โดยกรอบการคาเสรีของอาเซียนกับจีน ญี่ปุน และอินเดีย และ การเปนประชาคมอาเซียนในป ๒๕๕๘ ซึ่งกลุมประเทศอาเซียนใหม ไดแก ลาว กัมพูชา และเวียดนาม จะลดภาษีตามกรอบการคาเสรีอาเซียนอยางสมบูรณ และใน กลุ ม ประเทศอาเซี ย นจะมี ค วามร ว มมื อ ใหม ๆ เช น ความร ว มมื อ ด า นการลงทุ น การเปดสาขาบริการ การจัดทํามาตรฐานฝมือแรงงานเพื่อชวยใหมีการเคลื่อนยาย แรงงานไดเสรีมากขึ้น เปนตน จึงจะมีผลกระทบตอการพัฒนาเศรษฐกิจและสังคม
๙ ซึ่งประเทศไทยตองมีการเตรียมความพรอมในหลายๆ ดาน อาทิ การพัฒนาทรัพยากร มนุษยโดยตองมีการปรับการจัดการศึกษาเพื่อพัฒนาศักยภาพผูเรียนใหสามารถ แขงขันไดทัดเทียมกับประเทศอื่นๆ โดยเฉพาะทักษะดานภาษา ดวยอาเซียนเห็นพอง กันในการกําหนดใหภาษาในการทํางานของอาเซียนเปนภาษาอังกฤษสื่อถึงความ จําเปนการเรียนรูภาษาตางประเทศ การพัฒนาทักษะแรงงานใหมีศักยภาพสามารถ เคลื่อนยายไปทํางานในที่ตางๆ การทําเขาใจในวัฒนธรรมที่หลากหลาย นอกจากนี้ยัง รวมถึงกลไกดานอื่นๆ อาทิ การบริหารจัดการใชประโยชนทรัพยากรธรรมชาติและ สิ่งแวดลอมในระดับภูมิภาคและแกไขป ญหาความขัดแยงรวมกันเพื่อนําไปสูการ อนุรักษและใชประโยชนทรัพยากรอยางยั่งยืนของภูมิภาค ๑.๑.๓ การเขาสูสังคมผูสูงอายุของโลกอยางตอเนื่อง ประเทศที่พัฒนาแลวสวนใหญ ได เ ข า สู ก ารเป น สั ง คมผู สู ง อายุ ม านานกว า ๔๐-๕๐ ป เช น ฝรั่ ง เศส สวี เ ดน สหรัฐอเมริกา อิตาลี และญี่ปุน สวนประเทศกําลังพัฒนา อาทิ เกาหลี สิงคโปร จีน อินโดนีเซีย บรูไน ไทยและเวียดนาม ไดกาวเขาสูการเปนสังคมผูสูงอายุแลวในชวง ๕ ปที่ผานมา และในชวงแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๑๑ ประชากรสูงอายุในโลกจะเพิ่มขึ้นอีก ๘๑.๘๖ ลานคน ผลกระทบจากการเปนสังคมผูสูงอายุของประเทศตางๆ ไดแก เกิดการยายถิ่นของแรงงานขามชาติทั้งแรงงานที่มีฝมือและไรฝมือเพื่อทดแทนกําลัง แรงงานในประเทศที่เปนสังคมผูสูงอายุ สงผลกระทบตอความมั่นคงและสังคมของ ประเทศนั้นๆ เกิดความหลากหลายทางวัฒนธรรม ขณะเดียวกันก็เกิดภาวะสมองไหล โครงสรางการผลิตเปลี่ยนจากการใชแรงงานเขมขนมาเปนการใชองคความรูและ เทคโนโลยีมากขึ้น สงผลตอการพัฒนาคนใหมีความรู มีศักยภาพ ทักษะและความ ชํานาญ ควบคูกับการพัฒนาเทคโนโลยีเพื่อใชทดแทนกําลังแรงงานที่ขาดแคลน ความ เขมขนของการใชเทคโนโลยีจะขึ้นกับระดับการพัฒนาของแตละประเทศ โครงสราง การใชจายงบประมาณเปลี่ยนแปลงไป ประเทศที่เขาสูสังคมผูสูงอายุจะมีรายจาย ดานสุขภาพเพิ่มขึ้น ทําใหงบประมาณสําหรับการลงทุนพัฒนาดานอื่นๆ ลดลง ๑.๑.๔ การเปลี่ยนแปลงภูมิอากาศโลก อุณหภูมิโลกที่สูงขึ้นสงผลใหสภาพภูมิอากาศ แปรปรวน กอใหเกิดภัยพิบัติทางธรรมชาติที่รุนแรง อาทิ แผนดินไหว ดินถลม ภูเขาไฟ ระเบิด ในชวง ๓๐ ปที่ผานมา อุณหภูมิโลกสูงขึ้นโดยเฉลี่ย ๐.๒ องศาเซลเซียสตอ ทศวรรษ ทําใหเกิดภัยธรรมชาติบอยครั้งและทวีความรุนแรง ทั้งอุทกภัย วาตภัย และ ภัยแลง รวมทั้งไฟปา เพราะความแหงแลงในหลายพื้นที่ เปนเหตุใหเกิดการสูญเสีย พื้นที่ปาไมและความหลากหลายทางชีวภาพ ระบบนิเวศในหลายพื้นที่ของโลกจะ ออนแอ เปราะบาง และสูญเสียพันธุพืชและสัตว พื้นผิวโลกมีการเปลี่ยนแปลงทาง กายภาพ โดยเฉพาะการสู ญ เสี ย พื้ น ที่ ช ายฝ ง เนื่ อ งมาจากระดั บ น้ํ า ทะเลที่ สู ง ขึ้ น นําไปสูการยายถิ่นของประชากรที่อยูอาศัยบริเวณชายฝงทะเล รวมทั้งสรางความ เสียหายตอโครงสรางพื้นฐาน เขตทองเที่ยว เขตอุตสาหกรรมที่มีการลงทุนสูงบริเวณ พื้นที่ชายฝง
๑๐ ผลกระทบที่เกิดขึ้นจากการเปลี่ยนแปลงสภาวะภูมิอากาศ จะทําใหภูมิภาคในเขต รอนมีฤดูแลงยาวนาน การระเหยของน้ําเพิ่มขึ้น ปริมาณน้ําที่เก็บกักลดลง และสงผล กระทบตอการขาดแคลนน้ํา การเพิ่ มขึ้นของโรคระบาด อาทิ กลุ มโรคมาลาเรี ย และ อหิวาตกโรค โดยเฉพาะในประเทศเขตหนาว ซึ่งไมเคยมีการระบาดของโรคดังกลาวมา กอน และมีความเสี่ยงจากโรคอุบัติใหม และอุบัติซ้ําเพิ่มขึ้น เชน โรคซารส ไขหวัดนก โรคชิคุนกุนยาและโรคไขหวัดใหญสายพันธุใหม ๒๐๐๙ กอใหเกิดปญหาสุขภาพของ ประชากร และสงผลตอผลิตภาพของกําลังแรงงาน และการสูญเสียทางเศรษฐกิจ การเปลี่ยนแปลงสภาวะภูมิอากาศ สงผลกระทบตอผลผลิตทางการเกษตรของโลก และความมั่นคงทางอาหาร ความแปรปรวนของภูมิอากาศและภัยธรรมชาติ ทําให ระดับคารบอนไดออกไซดและอุณหภูมิสูงขึ้น สงผลตอระบบการเพาะปลูกและปริมาณ ผลผลิตทางการเกษตรในหลายพื้นที่ของโลก โดยเฉพาะพืชอาหารไดรับผลกระทบอยาง รุนแรง นอกจากนี้ ความแปรปรวนของปริมาณน้ําฝน ภัยธรรมชาติที่รุนแรง และการ ระบาดของโรคและแมลงศัตรูพืชจากสภาพอากาศที่เปลี่ยนแปลงไป จะสรางความ เสียหายสูงใหแกผลผลิตทางการเกษตรและธัญญาหารของโลก รวมทั้งกระทบตอภาค สังคม อาทิ ปญหาความยากจน การอพยพยายถิ่น และการแยงชิงทรัพยากร ๑.๑.๕ ความมั่ น คงทางอาหารและพลั ง งานโลกมี แ นวโน ม จะเป น ป ญ หาสํ า คั ญ อัตราการใชพลังงานของโลกในภาพรวมจะเพิ่มขึ้นอยางกาวกระโดด เนื่องจากการ เติบโตของประเทศอุตสาหกรรมใหม เชน จีน และอินเดีย ในขณะที่พลังงานฟอสซิลซึ่ง เปนแหลงพลังงานที่สําคัญของโลกมีอยูอยางจํากัด หากหาแหลงพลังงานเสริมไม เพียงพอ แนวโนมราคาพลังงานจะมีความผันผวนอยางรุนแรง ดังที่ราคาพลังงานได เริ่มกลับเขาสูแนวโนมเพิ่มขึ้นอยางรวดเร็วหลังจากเศรษฐกิจโลกเริ่มฟนตัวจากวิกฤต ป ญ หาความมั่ น คงด า นพลั ง งานและราคาพลั ง งานจึ ง จะเป น ความเสี่ ย ง ที่สําคัญอยูในชวงแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๑๑ อยางไรก็ตาม ปริมาณความตองการพลังงานที่สูงขึ้นจะนําไปสูการปลอยกาซเรือน กระจกอยางมหาศาล ขณะเดียวกัน โลกก็ตองลดการปลอยกาซเรือนกระจกเพื่อรักษา อุณหภูมิของโลกใหอยูในระดับปลอดภัยไมใหสูงกวา ๒ องศาเซลเซียส จึงเปนเรื่อง ยากที่จะลดการปลอยกาซเรือนกระจกลง พร อมกั บการตอบสนองความตองการ พลังงานของโลกที่สูงขึ้น หากไมมีการเปลี่ยนแปลงรูปแบบการใชพลังงาน และนําไปสู การพัฒนาพลังงานทางเลือกเพิ่มขึ้น ความตองการพืชพลังงานในโลกจึงมีแนวโนม สูงขึ้น ในอีกดานหนึ่ง ความตองการบริโภคสินคาเกษตรและอาหารเพิ่มขึ้นจากการเพิ่ม ประชากรโลก รวมทั้งอัตราการเจริญเติบโตทางเศรษฐกิจที่คาดวาจะสูงขึ้น โดยเฉพาะ ในทวีปเอเชีย ไดแก อินเดีย จีน และทวีปแอฟริกา ขณะที่ปริมาณผลผลิตพืชอาหาร
๑๑ โลกลดลง เนื่องจากขอจํากัดดานพื้นที่และศักยภาพของเทคโนโลยีที่มีอยู โดยเฉพาะ ขาวมีจํากัด และไมสามารถเพิ่มผลผลิตใหสูงขึ้นกวาปจจุบันไดมากนัก ประกอบกับ ผลกระทบจากการเปลี่ยนแปลงสภาวะภูมิอากาศ และภัยพิบัติทางธรรมชาติ ทั้ง อุทกภัยและภัยแลงทําใหปญหาทวีความรุนแรง สรางความเสียหายใหกับพื้นที่และ ผลผลิตทางการเกษตรของหลายประเทศ สถานการณดังกลาวอาจกอใหเกิดความ ขัดแยงระหวางการผลิตพืชอาหารและพืชพลังงานในอนาคต ทําใหผลผลิตอาหารสู ตลาดลดลง ไมเพียงพอกับความตองการของประชากรโลก หรือมีราคาสูงเกินกวากําลัง ซื้อโดยเฉพาะในกลุมประเทศยากจน อาจนําไปสูการเกิดวิกฤตอาหารโลก ๑.๑.๖ ความกาวหนาทางเทคโนโลยี เทคโนโลยีไดเขามามีบทบาทสําคัญตอการพัฒนา เศรษฐกิ จ และสั ง คมและตอบสนองต อ การดํ า รงชี วิ ต ของประชาชน โดยเฉพาะ เทคโนโลยีสารสนเทศ และการสื่อสาร ทําใหประเทศตางๆ ปรับโครงสรางเศรษฐกิจ จากภาคอุ ต สาหกรรมไปเป น ภาคบริ ก ารและการนํ า เทคโนโลยี ม าใช เ พื่ อ เพิ่ ม ประสิทธิภาพ การบริหารจัดการทั้งดานการเงิน การผลิตและการควบคุมคลังสินคา เทคโนโลยีสารสนเทศ และการสื่อสารจะมีบทบาทเพิ่มขึ้นในชวงของแผนพัฒนาฯ ฉบั บ ที่ ๑๑ และเทคโนโลยี อื่ น ๆ ของศตวรรษที่ ๒๑ ได แ ก นาโนเทคโนโลยี เทคโนโลยีชี ว ภาพ และเทคโนโลยีเ กี่ย วกับ การทํ า งานของสมองและจิต จะเริ่ม มี บทบาทเพิ่ ม ขึ้ น เช น กั น ความก า วหน า ด า นเทคโนโลยี เ ป น โอกาสในการพั ฒ นา เศรษฐกิจและสังคม เชน การสงเสริมเศรษฐกิจสรางสรรค การพัฒนาพลังงานและ วั ส ดุ ต า งๆ จากพื ช การทดแทนแรงงานด ว ยเครื่ อ งจั ก ร การพั ฒ นาสุ ข ภาพและ ศักยภาพในการทํางานของผูสูงอายุ เปนตน ขณะเดียวกันก็อาจเปนภัยคุกคาม เชน การจารกรรมขอมูลธุรกิจหรือขอมูลสวนบุคคล การลื่นไหลของวัฒนธรรมอยางไร พรมแดน การใชสื่อเผยแพรขอมูลเท็จ อาวุธเคมีและอาวุธชีวภาพ รวมทั้งเทคโนโลยี อื่นๆ ที่ใชเปนเครื่องมือของการกอการราย เปนตน จึงเปนความทาทายในการพัฒนา ซึ่งประเทศที่พัฒนาเทคโนโลยีชาจะกลายเปนผูซื้อและมีผลิตภาพต่ํากวาประเทศอื่นๆ และไมสามารถแขงขันกับประเทศคูแขงได รวมถึงการเขาถึงเทคโนโลยีที่ไมเทาเทียม กันของกลุมคนในสังคมก็เปนชองวางที่จะทําใหเกิดความเหลื่อมล้ําในการพัฒนา ๑.๑.๗ การก อการร ายสากลเปนภัยคุ กคามประชาคมโลก การก อการรายและ อาชญากรรมขามชาติมีแนวโนมขยายตัวทั่วโลกและรุนแรง มีรูปแบบและโครงขาย ที่ซับซอนมากขึ้น โดยใชความกาวหนาดานเทคโนโลยีการสื่อสารและการคมนาคมเปน ปจจัยสนับสนุน เกิดกระแสการปองกันการกอการรายทั่วโลก องคการสหประชาชาติได เขามามีสวนรวมแกปญหาภัยคุกคามจากการกอการราย อาทิ การจัดทําอนุสัญญา ตลอดจนพิ ธีสารตางๆ ที่เกี่ยวของกับแนวทางแกไขปญหาการกอการรายสากลให ประเทศสมาชิกถือปฏิบัติใหสอดคลองกัน ขณะที่สหรัฐอเมริกา มีมาตรการที่เขมงวด
๑๒ สงผลกระทบตอการบริหารจัดการและตนทุนดานการสงออกของผูประกอบการไทย ดังนั้น การสรางความรวมมือภายใตกรอบตางๆ ตองเตรียมความพรอมและความ รวมมือระหวางกันในการควบคุมปจจัยที่เกื้อหนุนการกอการรายระหวางประเทศ เพื่อ ปกปองผลประโยชนของชาติ ๑.๒ การเปลี่ยนแปลงภายในประเทศ การติดตามประเมินผลการพัฒนาประเทศ ในระยะ ๓ ป ของแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๑๐ พบวา ประเทศไทยเผชิญการเปลี่ยนแปลงทั้งดานเศรษฐกิจ สังคม ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอม การเมือง และการเปลี่ยนแปลงในพื้นที่ตางๆ ของ ประเทศที่สงผลถึงความอยูเย็นเปนสุขของคนไทย และสภาพแวดลอมของการพัฒนาในชวง ตอไป ไดแก ๑.๒.๑ สังคมไทยนอมนําปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงไปประยุกตใชในภาคีการ พัฒนาตางๆ อยางกวางขวาง ในระยะ ๓ ปของแผนพัฒนาฯฉบับที่ ๑๐ การ ประยุกตใชปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงของภาคีพัฒนากระจายไปทุกภาคสวน โดยภาครั ฐ ได ใ ช ห ลั ก ปรั ช ญาของเศรษฐกิ จ พอเพี ย งเป น ปรั ช ญานํ า ทางและ ขับเคลื่อนนโยบายรัฐบาล วางระเบียบตางๆ เพื่อเสริมสรางภูมิคุมกันดานการคลัง และรั ก ษาเสถี ย รภาพระบบสถาบั น การเงิ น ปรั บ โครงสร า งเศรษฐกิ จ ให ส มดุ ล ระหวางการพึ่งเศรษฐกิจในประเทศกับเศรษฐกิจระหวางประเทศ เพื่อลดผลกระทบ จากความผันผวนของเศรษฐกิจโลก ภาคธุรกิจเอกชน ใหความสําคัญกับการ พึ่งตนเองใชวัตถุดิบในประเทศและภูมิปญญาทองถิ่น ลงทุนขยายกิจการอยางคอย เปนคอยไปตามกําลังของตนเอง การแบงผลกําไรคืนสูสังคมและดูแลพนักงานอยาง มี คุ ณ ธรรม ภาคเกษตร เกษตรกร เน น การนํ า เกษตรทฤษฎี ใ หม ต ามแนว พระราชดํา ริ ไปประยุ ก ตใชเ พื่อเพิ่มรายไดและลดรายจ ายของครัว เรือน ขณะที่ ชุมชน เนนการมีสวนรวม การพึ่งตนเอง พัฒนาวัฒนธรรมและคุณภาพชีวิต ผาน กระบวนการจั ด ทํ า แผนชุ ม ชน แผนชุ ม ชนที่ มี คุ ณ ภาพ เป น ภู มิ คุ ม กั น ชุ ม ชนให เขมแข็ง สําหรับภาคประชาชน รูจักและเขาใจปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงผาน สื่ อ โทรทั ศ น แ ละสื่ อ สิ่ ง พิ ม พ โดยมี ค วามเข า ใจหลั ก ความพอประมาณ การมี ภูมิคุมกัน และเงื่อนไขการมีความรู การมีคุณธรรมอยูในเกณฑสูงถึงรอยละ ๗๕ - ๘๕ สวนความเขาใจในหลักความมีเหตุผลมีสัดสวนรอยละ ๔๔ นอกจากนี้ ภาครัฐยัง ไดใหความสําคัญกับการสรางองคความรู และการสรางกระบวนการเรียนรู อย า งต อ เนื่ อ ง อาทิ การพั ฒ นาหลั ก สู ต รทั้ ง ระดั บ การศึ ก ษาขั้ น พื้ น ฐานและ การศึกษาระดับมหาวิทยาลัย และการเสริมสรางเครือขายการเรียนการสอนใน มหาวิทยาลัย
๑๓ ปจจัยแหงความสําเร็จของการนอมนําปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงไปประยุกตใช เริ่มจากการนําไปปฏิบัติดวยตนเอง โดยสมาชิกในครอบครัวและเพื่อนเปนผูที่มี อิทธิพลสูงตอการชักจูงใหเกิดการปฏิบัติ ประเด็นที่ยังตองเรงดําเนินการ ไดแก การ สร า งความรู ความเข า ใจในกลุ ม วั ย รุ น ที่ ยั ง ยึ ด การบริ โ ภคนิ ย ม และความ สะดวกสบายในชี วิ ตประจํ าวั น นั กธุ รกิ จบางกลุ มยั ง ขาดความมั่ นใจในการนํ า เศรษฐกิจพอเพียงไปใช ๑.๒.๒ การเปลี่ยนแปลงสภาวะทางเศรษฐกิจ (๑) เศรษฐกิจ ไทยมี ภูมิ คุม กัน ด า นการเงิ น จากการพัฒ นาระบบบริ ห าร ความเสี่ ย งอย า งต อ เนื่ อ งหลั ง จากวิ ก ฤติ ป ๒๕๔๐ การเพิ่ ม แรง ขับเคลื่อนจากภาคเศรษฐกิจในประเทศ และการใชพลังงานทดแทน เพิ่มขึ้น เศรษฐกิจไทยในป ๒๕๕๒ ไดรับผลกระทบจากวิกฤตเศรษฐกิจโลก ไมมากนัก เสถียรภาพอยูในเกณฑดี แมหนี้สาธารณะจะเพิ่มขึ้นจากการดําเนิน มาตรการกระตุนเศรษฐกิจในโครงการตางๆ ของรัฐบาล ทําใหป ๒๕๕๒ มีหนี้ สาธารณะคงคางรวม ๔,๐๐๑,๙๔๒ ลานบาท คิดเปนรอยละ ๔๕.๕ ของ ผลิตภัณฑมวลรวมภายในประเทศ อยูในกรอบเปาหมายของแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๑๐ ที่กําหนดไวไมเกินรอยละ ๕๐ อัตราเงินเฟอและอัตราการวางงาน อยูในระดับต่ํา การเกินดุลบัญชีเดินสะพัดและจํานวนเงินทุนสํารองระหวาง ประเทศอยูในระดับสูง โครงสรางเศรษฐกิจไทยหันมาพึ่งภาคเศรษฐกิจใน ประเทศมากขึ้น โดยสัดสวนอุปสงค ในประเทศตอภาคเศรษฐกิจระหว า ง ประเทศคิดเปนรอยละ ๗๕.๐๓ บรรลุเปาหมายของแผนพัฒนาฯฉบับที่ ๑๐ ที่กําหนดไวรอยละ ๗๕.๐ กอนถึงปสุดทายของแผน นอกจากนี้ รัฐบาลไดวางรากฐานการสรางความมั่นคงดานพลังงาน โดยจัดหา ปโตรเลียมเพื่อใชภายในประเทศ จัดหาพลังงานไฟฟาและสงเสริมพลังงาน ทดแทน เช น พลั งงานแสงอาทิ ตย พลังงานจากขยะ การผลิตกาซชีวภาพ พลังงานชีวมวล การผลิตไฟฟาพลังน้ํา การพัฒนาและสงเสริมการใชเชื้อเพลิง ชีวภาพ ควบคูกับการสงเสริมการใชพลังงานอยางมีประสิทธิภาพ การอนุรักษ พลังงาน และสงเสริมการใชพลังงานทดแทนเพื่อลดการนําเขาน้ํามัน อาทิ น้ํามันแกสโซฮอล มีการใชอยูที่ ๑๒.๒ ลานลิตรตอวัน เพิ่มขึ้นจากป ๒๕๕๑ รอยละ ๓๒.๒ มีสถานีบริการ รวม ๔,๒๓๕ แหง เพิ่มขึ้นรอยละ ๑.๔ และ น้ํามันไบโอดีเซล ในป ๒๕๕๒ ยอดการใช บี ๕ เพิ่มขึ้นรอยละ ๑๑๔.๗ มี สถานีบริการ ๓,๕๘๒ สถานี
๑๔ (๒) เสถียรภาพดานการคลังและการเงินเป นปจจัยเสี่ ยงในระยะต อไป ภาระหนี้สาธารณะที่มีแนวโนมสูงขึ้นจากการดําเนินมาตรการกระตุนเศรษฐกิจ หลังจากประเทศไทยไดรับผลกระทบจากวิกฤตการเงินโลกตั้งแตชวงไตรมาส ที่ ๔ ของป ๒๕๕๑ สภาพเศรษฐกิจของไทยชะลอลงตามเศรษฐกิจโลก ทํา ให ก ารจั ด เก็ บ ภาษี ไ ม ไ ด ต ามที่ ป ระมาณการไว รั ฐ บาล ในขณะที่ รั ฐ บาล จํ า เป น ต อ งดํ า เนิ น มาตรการด า นการคลั ง เพื่ อ กระตุ น เศรษฐกิ จ และลด ผลกระทบของวิกฤตเศรษฐกิจ และลงทุนเพื่อวางรากฐานการเจริญเติบโต ของเศรษฐกิจในอนาคตภายใตแผนปฏิบัติการไทยเขมแข็ง ฐานะการคลัง ของประเทศจึงขาดดุลและหนี้สาธารณะเพิ่มขึ้น ในชวงแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๑๑ หนี้สาธารณะตอผลิตภัณฑมวลรวมภายในประเทศ อาจจะเพิ่มสูงขึ้น เปนรอยละ ๕๖ ในขณะที่ภาระการใชจายของรัฐที่เกิดขึ้นจากนโยบายสังคม การชําระหนี้ และการโอนงบประมาณใหกับองคกรปกครองสวนทองถิ่นมี มากขึ้น จึงเปนขอจํากัดดานการคลังที่ตองบริหารจัดการเพื่อความยั่งยืนดาน การคลังในระยะยาว ส ว นภาคการเงิ น มี ค วามเข ม แข็ ง ภายหลั ง จากวิ ก ฤตเศรษฐกิ จ ไทยใน ป ๒๕๔๐ ตอเนื่องถึงปจจุบัน และบทบาทของตลาดตราสารหนี้ไดเพิ่มขึ้น มากกวาการใหสินเชื่อของธนาคารและตลาดหลักทรัพย ในชวงแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๑๑ จะเปนชวงการเปลี่ยนแปลงตามแผนพัฒนาระบบสถาบันการเงิน ระยะที่ ๒ (ป ๒๕๕๓ - ๒๕๕๗) ซึ่งจะเพิ่มการแขงขันของสถาบันการเงินจาก จํานวนธนาคารที่เพิ่มขึ้น และการสงเสริมสถาบันการเงินที่ใหสินเชื่อระดับ จุลภาค อาทิ กลุมสหกรณ กลุมออมทรัพย และกองทุนหมูบาน เพิ่มโอกาส การเขาถึงบริการทางการเงินไดทั่วถึงและหลากหลายโดยเฉพาะผูมีรายได นอยและหนวยธุรกิจขนาดเล็ก เพื่อสนับสนุนการพัฒนาเศรษฐกิจในทองถิ่น และแผนพัฒนาตลาดทุนไทย (ป ๒๕๕๒ - ๒๕๕๖) ซึ่งเนนการเพิ่มการแขงขัน ของการใหบริการเพื่อลดตนทุนทางการเงิน การเชื่อมโยงกับตลาดตางประเทศ และการเปลี่ยนสภาพตลาดหลักทรัพยเปนนิติบุคคล (๓) ศักยภาพทางเศรษฐกิจตองพึ่งภาคบริการและเศรษฐกิจสรางสรรค ในอดีต ภาคอุตสาหกรรมมีการเจริญเติบโตสูง โดยเฉพาะกลุมเครื่องจักร และอุปกรณ สินคาอิเล็กทรอนิกสและคอมพิวเตอร และกลุมยานยนต และ เปนแหลงจางงานที่สําคัญ แตตองพึ่งวัตถุดิบ ทุนองคความรู และเทคโนโลยี จากภายนอกประเทศ สงผลใหโครงสรางอุตสาหกรรมไทยมีความเปราะบาง ต อ การเปลี่ ย นแปลงภายนอกที่ ไ ม ส ามารถควบคุ ม ในช ว งที่ ผ า นมา อุตสาหกรรมที่ใชแรงงานเขมขนไดสูญเสียความสามารถในการแขงขันใหกับ ประเทศที่มีตนทุนการผลิตที่ราคาถูกกวา สัดสวนการสงออกของประเทศไทย
๑๕ ในตลาดโลกจึง ไมสามารถเพิ่ม ขึ้น ไดมากอยา งในอดีต นอกจากนั้ น การ ลงทุนในภาคอุตสาหกรรมเริ่มมีขอจํากัดจากกฎ ระเบียบดานสิ่งแวดลอม การยอมรับจากชุมชน และการดําเนินการตามขั้นตอนของรัฐธรรมนูญซึ่งยัง ไมมีกลไกที่ครบถวน ภาคเกษตร ถึงแมประเทศไทยจะยังเปนผูสงออกสินคาเกษตร แตประสิทธิภาพ การผลิตของภาคเกษตรไดรับผลกระทบจากฐานทรัพยากรธรรมชาติเสื่อม โทรม ระบบการผลิตภาคเกษตรยังตองพึ่งปจจัยการผลิตจากตางประเทศ ทํา ใหมีตนทุนการผลิตสูง ขณะที่พื้นที่การเกษตรมีจํากัดและถูกใชไปเพื่อกิจการอื่น รวมทั้งมีปญหาชาวตางชาติอาศัยชองวางของกฎหมายเขามาครอบครองที่ดิน เกษตรกรรม สงผลใหคนไทยสูญเสียสิทธิ์การครอบครองและการใชประโยชน ที่ ดิ น และแรงงานภาคเกษตรมี แ นวโน ม ลดลง ส ว นการเชื่ อ มโยงผลผลิ ต เกษตรกับภาคอุตสาหกรรมการเกษตรเพื่อเพิ่มมูลคายังอยูในวงจํากัดและ ลาชา เนื่องจากการพัฒนาเปนแบบแยกสวน ขาดการรวมกลุมอยางเปน ระบบ สําหรับภาคบริการและการทองเที่ยว แมไดรับผลกระทบจากวิกฤตเศรษฐกิจ โลกและความไมสงบภายในประเทศ แตมีบทบาทสําคัญในการขับเคลื่อน และฟนฟูเศรษฐกิจของประเทศ และมีโอกาสพัฒนาเปน “ศูนยกลางการ บริการและการทองเที่ยว” ของภูมิภาค เนื่องจากการรวมกลุมเศรษฐกิจใน อนุ ภู มิ ภ าคเอเชี ย ตะวั น ออกเฉี ย งใต รวมถึ ง การเปลี่ ย นแปลงโครงสร า ง ประชากรโลกสูสังคมผูสูงอายุ จะเปนโอกาสของไทยเนื่องจากมีความพรอม ของทรั พ ยากรการท องเที่ย วที่ จ ะรองรั บนั ก ท อ งเที่ ย วกลุ ม นี้ ประเทศไทย ยังเปนแหลงทองเที่ยวที่ไดรับความนิยมจากนักทองเที่ยวตางประเทศ และ มีโครงสรางพื้นฐานดานการทองเที่ยว เชน โรงแรมและสปาที่มีมาตรฐานสูง บริการทองเที่ยวเชิงสุขภาพขยายตัวอยางรวดเร็ว นอกจากนี้ เศรษฐกิจสรางสรรคมีบทบาทมากขึ้นในการขับเคลื่อนเศรษฐกิจ ทั้งสินคา บริการที่มีการสรางสรรคเพื่อเพิ่มมูลคามากขึ้น และการทําธุรกิจ ที่ตองใชความสรางสรรคสูงโดยเฉพาะในกลุมคนรุนใหม เชน สาขาภาพยนตร อนิเมชั่น การเขียนซอฟทแวรและเกมสคอมพิวเตอร แฟชั่น เปนตน ๑.๒.๓ การเปลี่ยนแปลงสภาวะดานสังคม (๑) โครงสร า งประชากรไทยมี สั ด ส ว นประชากรวั ย สู ง อายุ เ พิ่ ม ขึ้ น ประชากรวัยเด็กและวัยแรงงานลดลง ภาวะอนามัยเจริญพันธุรวมอยู ต่ํากวาระดับทดแทน ประชากรผูสูงอายุมีสัดสวนรอยละ ๑๑.๙ ในปจจุบัน และจะเพิ่มเปนรอยละ ๑๔.๘ เมื่อสิ้นสุดแผนฯ ๑๑ ซึ่งถือวาในชวงแผนฯ ๑๑
๑๖ ประเทศไทยไดกาวเขาสูสังคมผูสูงอายุแลวและจะเปนสังคมผูสูงอายุอยาง สมบูรณในป ๒๕๖๘ ผูสูงอายุหญิงมีสัดสวนมากกวาเพศชาย คือ ๕๕ : ๔๕ และจะแตกตางกันมากขึ้นตามกลุมอายุที่สูงขึ้น เพราะประชากรหญิงมีอายุ ยืนยาวกวาชาย แนวโนมการกระจายโครงสรางประชากรตามภาคตางๆ พบวา ภาคตะวันออกเฉียงเหนือจะมีประชากรผูสูงอายุมากที่สุดถึงเกือบ ๑ ใน ๓ ของประชากรสูง อายุทั้ ง ประเทศ สว นกรุ ง เทพมหานครจะมี ก าร เพิ่มขึ้นของผูสูงอายุอยางรวดเร็ว สําหรับโครงสรางประชากรวัยเด็กมีสัดสวน ลดลดอยางตอเนื่องจากรอยละ ๒๐.๕ ในปจจุบันเหลือรอยละ ๑๘.๓ ในป ๒๕๕๙ เปนผลมาจากภาวะเจริญพันธุของสตรีไทยที่ลดลงต่ํากวาระดับ ทดแทน การเปลี่ยนแปลงโครงสรางประชากรดังกลาวทําใหสัดสวนประชากร วัยแรงงานลดลงในชวงแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๑๑ จากสัดสวนประชากรเด็ก : แรงงาน : ผูสูงอายุ รอยละ ๒๐.๕ : ๖๗.๖ : ๑๑.๙ ในป ๒๕๕๓ เปนรอยละ ๑๘.๓ : ๖๖.๙ : ๑๔.๘ ในป ๒๕๕๙ (๒) การพัฒนาประเทศมี แนวโนมตองเผชิญกั บภาวะถดถอยเนื่องจาก ผลิ ต ภาพแรงงานต่ํ า และขาดแคลนกํ า ลั ง คนในอนาคต จากการที่ โครงสรางประชากรเขาสูสังคมผูสูงอายุ ภาคเกษตรกรรมประสบปญหา แรงงานสวนใหญสูงอายุ ขาดแรงงานวัยหนุมสาวทดแทน สงผลกระทบทาง ลบตอผลิตภาพการผลิตของประเทศ รวมทั้งมีเงื่อนไขภายนอกที่จะเปนภัย คุกคามตอการพัฒนาคุณภาพคน หากขาดการบริหารจัดการที่เหมาะสม อาทิ ความกาวหนาของเทคโนโลยีสารสนเทศและการหลั่ ง ไหลขององคค วามรู ขอมูลขาวสารและวัฒนธรรมตางชาติที่ขาดการกลั่นกรอง ขณะที่โครงสราง ตลาดแรงงานไม ส มดุ ล ระหว า งความตอ งการและการผลิ ตกํ า ลั ง คนของ ประเทศ โดยเฉพาะกลุมแรงงานจบใหมในระดับปริญญาตรีหรือสูงกวาใน สาขาวิชาที่ไมสอดคลองกับความตองการของตลาดแรงงาน เกิดปญหาคน วางงานควบคูกับการขาดแคลนกําลังคนเฉพาะสาขา (๓) สังคมไทยโดยเฉพาะสังคมเมืองมีแนวโนมเปลี่ยนแปลงจากสังคม เครือญาติสูสังคมปจเจกมากขึ้น ความสัมพันธแบบเครือญาติที่มีความ เอื้อเฟอเผื่อแผชวยเหลือเกื้อกูลกันเริ่มหมดไป คนไทยเริ่มมีพฤติกรรมเปน ปจ เจกหรือเป นสว นตัวมากขึ้น อยา งชัดเจน เชน มีการกํา หนดมาตรฐาน สวนตัว คานิยมสวนตัว การดําเนินชีวิตเปนสวนตัว และมีความตองการเปน สวนตัว เปนตน วิถีชีวิตมีลักษณะตางคนตางอยู ขาดการปฏิสัมพันธและ ทํากิจกรรมรวมกัน โครงสรางครอบครัวมีการเปลี่ยนแปลงไปสูครัวเรือนที่อยู คนเดี ย ว ครั ว เรื อ นที่ อ ยู ด ว ยกั น แบบไม ใ ช ญ าติ และครั ว เรื อ นที่ มี อ ายุ รุน เดีย วกัน สองรุน และรุนกระโดด (ตายาย-หลาน) หรือครัวเรือนที่เ ปน เพศเดียวกัน พฤติกรรมการอยูรวมกันของสมาชิกในครอบครัวเปนแบบตางคน
๑๗ ต างอยู มี เวลาในการอยู พ ร อมหน าและทํ ากิ จกรรมร วมกั น น อยลง คนวั ย หนุมสาวขาดเปาหมายในการสรางครอบครัวรวมกัน ในชวงที่ผานมาครัวเรือน มีการหยารางหรือแยกกันอยูเพิ่มขึ้นจาก ๔.๔ คูตอพันครัวเรือนในป ๒๕๔๔ เปน ๕.๐ คูตอพันครัวเรือนในป ๒๕๕๐ ขณะที่อัตราการแยกกันอยูไดเพิ่มจาก ๒๐.๗ รายเป น ๒๓.๑ รายตอประชากรที่ เคยสมรสแล วพันคนในชวงเวลา เดียวกัน ตามลําดับ (๔) คนไทยไดรับการพัฒนาศักยภาพ แตมีปญหาดานคุณภาพการศึกษา และสติปญญาของเด็ก ผลิตภาพในวัยแรงงานต่ํา และประชาชนยังมี พฤติกรรมการดํารงชีวิตที่เ สี่ยงตอการเจ็บปว ย การพัฒ นาที่ผานมา ได ช ว ยให เ ด็ ก และเยาวชนมี โ อกาสทางการศึ ก ษาเพิ่ ม ขึ้ น ทํ า ให ร ะดั บ การศึกษาเฉลี่ยของคนไทยมีแนวโนมสูงขึ้น ในป ๒๕๕๑ จํานวนปการศึกษา เฉลี่ยของประชากรวัย ๑๕ ปขึ้นไปเพิ่มเปน ๘.๙ ป แตคุณภาพการศึกษายังมี ป ญ หามาก โดยคะแนนเฉลี่ ย ผลสั ม ฤทธิ์ ท างการเรี ย นลดลงจากร อ ยละ ๓๙.๐ ในป ๒๕๕๐ เป น ร อ ยละ ๓๒.๒ ในป ๒๕๕๒ และยั ง คงต่ํ า กว า เป า หมายที่ กํ า หนดไว ร อ ยละ ๕๕ ผลการประเมิ น คุ ณ ภาพการศึ ก ษาขั้ น พื้นฐานในป ๒๕๕๒ พบวานักเรียนบางกลุมยังมีความสามารถต่ํากวาเกณฑ คือ ดานการอานรอยละ ๗.๒ ดานการเขียนรอยละ ๑๗.๗ และดานการคิด คํานวณรอยละ ๒๒.๓ คนไทยเกือบรอยละ ๖๐ ของผูที่มีอายุ ๑๕ ปขึ้นไป ไม สามารถคิดเปน ทําเปน ทําใหขาดทักษะในการแกปญหาในชีวิตประจําวัน นอกจากนี้ กลุมวัยเด็กมีพัฒนาการดานความสามารถทางเชาวปญญา และ ความฉลาดทางอารมณคอนขางต่ํา ขณะที่กลุมวัยทํางานยังมีผลิตภาพต่ํา อายุขัยเฉลี่ยของคนไทยเพิ่มขึ้น เปน ๗๕.๖ ป แตมีปญหาเจ็บปวยดวยโรคที่ ปองกันได ๕ อันดับแรกสูงขึ้นในทุกโรค ทั้งโรคเบาหวาน ความดันโลหิตสูง หลอดเลื อ ดในสมองตี บ โรคหั ว ใจ และมะเร็ ง โดยเฉพาะกลุ ม วั ย สู ง อายุ เจ็บปวยดวยโรคเรื้อรังเพิ่มขึ้น อาทิ โรคความดันโลหิตสูง เบาหวาน และ โรคหัวใจ สงผลตอภาระคาใชจายการรักษาพยาบาลของภาครัฐในอนาคต (๕) ประชาชนมี ภูมิ คุมกัน ในการดํ า รงชีวิ ตด า นสุ ข ภาพที่ ทั่ว ถึง จากการ พัฒนาระบบหลักประกันสุขภาพ ทําใหคนไทยมีหลักประกันสุขภาพ จํานวน ๖๒,๓๖๐,๐๐๐ คน คิดเปนรอยละ ๙๙.๔๗ ของประชากรผูมีสิทธิทั้งประเทศ สวนการคุมครองดานอื่นๆ ที่ไดดําเนินการ ไดแก การจัดตั้งกองทุนสวัสดิการ ชุมชน การใหความคุมครอง สงเสริมสิทธิประโยชนคนไทยและแรงงานไทย และริเริ่มจัดทํากองทุนการออมแหงชาติ เปนกองทุนการออมระยะยาวเพื่อ ผูสูงอายุ
๑๘ (๖) ครอบครั ว ไทยทํ า หน า ที่เ ปน โครงขา ยคุ ม ครองของสั ง คมได ไ ม เ ต็ ม ศักยภาพ ระบบครอบครัวไทยมีความเปราะบางทั้งจากการเปลี่ยนแปลง โครงสรา งประชากรที่เ ขา สูสัง คมผูสูง อายุ กระแสโลกาภิวัตน และความ จํ า เป น ในการประกอบอาชี พ ส ง ผลให ค รอบครั ว ไทยเปลี่ ย นจากการอยู รว มกั น ของ พ อ แม ลู ก หลาน ที่ มี ก ารสื บ ทอดมรดกทั้ง วิ ถี ก ารดํ า รงชี วิ ต ค า นิ ย ม วั ฒ นธรรม และทรั พ ย สิ น กลายเป น ครอบครั ว เดี่ ย วและ ความสัมพันธของคนในครอบครัวมีนอยลง ขาดกลไกการอบรมที่เชื่อมโยง กัน ในลัก ษณะบ า น วั ด โรงเรีย น สง ผลให ขาดพื้ น ฐานที่ ดี ที่จ ะเปน ปจ จั ย หลอหลอมใหเกิดการพัฒนาทางกาย จิตใจ สังคม และสติปญญา ให สามารถดํารงชีพอยูในสังคมไดอยางเขมแข็งและมีประสิทธิภาพ (๗) เด็ ก และเยาวชนถู ก ดํ า เนิ น คดี ย าเสพติ ด มากขึ้ น ในช ว ง ๓ ป ของ แผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๑๐ เด็กและเยาวชนถูกดําเนินคดีโดยสถานพินิจและ คุมครองเด็กและเยาวชน มีสัดสวน ๕.๐๒ - ๕.๓๙ คดีตอเด็กพันคน สูงกวา ในชวงแผนพัฒนา ฯ ฉบับที่ ๘ - ๙ ที่มีสัดสวน ๓.๓๔ – ๕.๐๕ โดยคดียาเสพ ติ ด เพิ่ ม สู ง ขึ้ น อย า งต อ เนื่ อ งจาก ๘,๘๐๓ คดี ในป ๒๕๔๙ เพิ่ ม ขึ้ น เป น ๑๒,๓๕๒ คดี ในป ๒๕๕๒ สํานักงานสถิติแหงชาติ รายงานการสํารวจความ คิดเห็นของประชาชนเกี่ยวกับสถานการณการแพรระบาดยาเสพติดในเดือน กุมภาพันธ ๒๕๕๓ พบวา ประชาชนรอยละ ๓๗.๕ เห็นวายังมีปญหาการ แพรระบาดยาเสพติดในชุมชน/หมูบานเพิ่มขึ้น ปญหาการแพรระบาดของยา เสพติดในโรงเรียน สถานศึกษา เพิ่มขึ้นอยางนาเปนหวง โดยเฉพาะโรงเรียน สถาบันการศึกษาในเขตกรุงเทพฯ มีปญหายาเสพติดมากที่สุด รองลงมาคือ ภาคใต ภาคกลาง ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ และภาคเหนือ ยาเสพติดมีสวน ทําลายพัฒนาการทั้งดานรางกาย จิตใจ และสมอง ของเด็กและเยาวชน จึง เปนปจจัยเสี่ยงตอสังคมไทย เมื่อเยาวชนที่จะเปนกําลังแรงงานใหมทดแทน ผูสูงอายุ มีคุณภาพดอยลง สงผลกระทบตอการพัฒนาทรัพยากรมนุษยใน ระยะยาว (๘) วิถีชีวิตไทยมีการเปลี่ยนแปลงเชื่อมโยงวิถีชีวิตไทยเขากับวัฒนธรรม จากนานาอารยประเทศที่มีความหลากหลายมากขึ้น เศรษฐกิจและ สังคมโลกที่ไดปรับเปลี่ยนจาก “สังคมเกษตรกรรม” สู “สังคมอุตสาหกรรม” และ “สังคมฐานความรู” ทําใหวัฒนธรรมของโลกแพรเขาสูประเทศไทยผาน กระแสโลกาภิวัตนและโลกไซเบอรอยางรวดเร็วเปนปจจัยสําคัญที่สงผลตอ วัฒนธรรมไทยทั้งทางดานวิถีชีวิต ทัศนคติ ความเชื่อ ความสัมพันธระหวาง บุคคล กระบวนการเรีย นรู และพฤติ กรรมการบริโ ภค คนไทยมุ งแสวงหา ความสุขและสรางอัตลักษณสวนตัวมากขึ้น มีแนวโนมสรางเครือขายทาง สังคมผานโลกไซเบอร เกิดเปนวัฒนธรรมยอยรวมสมัยมากมายในรูปแบบ ของการรวมกลุมของบุคคลที่สนใจเรื่องเดียวกัน ขณะที่วัฒนธรรมที่บงบอก ความเปนไทยไมสามารถแสดงบทบาทที่ชัดเจน
๑๙ (๙) สั ง คมไทยให ค วามสํ า คั ญ กั บ ความรั บ ผิ ด ชอบต อ สั ง คมและระบบ ธรรมาภิบาลมากขึ้น สงผลใหภาคเอกชนเริ่มดําเนินธุรกิจเพื่อสังคม เพิ่มขึ้น โดยมีการจัดตั้งเครือขายดานความรับผิดชอบตอสังคมของบริษัท จดทะเบียนในตลาดหลักทรัพยแหงประเทศไทย รวมถึงในชวงปลายแผนฯ ๑๐ ไดมีการสนับสนุนการดําเนินการในรูปแบบกิจการเพื่อสังคมใหเพิ่มมากขึ้น ซึ่งเปนแนวทางการลงทุนใหมของการประกอบธุรกิจเพื่อการเจริญเติบโตของ ภาคสังคม นําไปสูการพัฒนาเศรษฐกิจที่ยั่งยืน และสังคมที่มีความเทาเทียม ยุติธรรม และมีปญญามากขึ้น โดยการดําเนินการมีวัตถุประสงคเพื่อผลิต สิน ค าและหรื อใหบริการเพื่อแกปญหา หรือพัฒนาชุ มชน สังคมและหรือ สิ่งแวดลอมเปนหลัก โดยไมไดมีเปาหมายในการสรางกําไรสูงสุด กิจการเพื่อ สังคมที่มีการดําเนินการอยูแลวและประสบความสําเร็จ มีทั้งกอตั้งจากธุรกิจ เอกชน องคกรพัฒนาเอกชน ชุมชน และผูประกอบการรายยอย อาทิ บริษัท ไทยคราฟท แฟรเทรด ซึ่งขายสินคาหัตถกรรมของชุมชนทั่วประเทศ เนนการ รักษาวัฒนธรรม และการพัฒนาความสามารถในการผลิตและพึ่งตนเอง โครงการดอยตุงซึ่งดําเนินการพัฒนาเพื่อใหคนบนดอยตุงสามารถพึ่งพา ตนเองทางเศรษฐกิจ โดยไมทําลายความสมดุลของธรรมชาติและยังคงไวซึ่ง ธรรมเนียมประเพณีที่ดีงามของวัฒนธรรมตน สมาคมพัฒนาประชากรและ ชุมชน ซึ่งพัฒนาคุณภาพชีวิตของประชาชนทั้งในเขตชนบทและเขตเมืองใหดี ยิ่งขึ้น (๑๐) ความเหลื่ อ มล้ํ า ทางรายได ข องประชากรและโอกาสการเข า ถึ ง ทรัพยากรนํามาสูปญหาความขัดแยงในสังคม ผลการพัฒนาเศรษฐกิจ ทําใหสัดสวนคนยากจนในประเทศไทยลดลงอยางตอเนื่องจากรอยละ ๔๒.๒ หรือ ๒๒.๑ ลานคน ในป ๒๕๓๑ เหลือรอยละ ๘.๕ หรือ ๕.๔ ลานคน ในป ๒๕๕๐ แตผลประโยชนสวนใหญอยูในกลุมที่มีโอกาสและรายไดสูง ทําให สัดสวนรายไดระหวางกลุมคนรวยรอยละ ๑๐ ของประชากร กับกลุมคนจน รอยละ ๑๐ ของประชากร มีความแตกตางกันถึง ๒๒.๘ เทา ในป ๒๕๕๒ ในระยะที่ ผ า นมารั ฐ บาลได พ ยายามแก ป ญ หาความเหลื่ อ มล้ํ า ของการ กระจายรายไดผานนโยบายตางๆ อาทิ กองทุนหมูบานและชุมชนเมือง และนโยบายการใหสินเชื่อเพื่อกระตุนใหเกิดการใชจาย ขณะที่กระแสบริโภค นิ ยมและพฤติกรรมการบริโภคสินคาฟุมเฟอยและการมัวเมาในอบายมุ ข ทําใหประชาชนมีหนี้สินเพิ่มขึ้น ความเหลื่อมล้ําทางรายไดและโอกาสการเขาถึงบริการของรัฐเปนสาเหตุ ที่ นํ า ไปสู ป ญ หาความขั ด แย ง ในสั ง คม และเป น อุ ป สรรคต อ การพั ฒ นา ประเทศ อาทิ ปญหาการทุจริตคอรัปชั่น คนยากจนขาดโอกาสทางการศึกษา
๒๐ การรับรูขาวสาร และอํานาจตอรอง การประทวง การใชความรุนแรง ปญหา อาชญากรรม และยาเสพติด เปนปจจัยลดทอนความเขมแข็งทางเศรษฐกิจ ความมั่นคงทางสังคม และทําใหประชาธิปไตยออนแอ (๑๑) สังคมไทยเผชิญวิกฤตความเสื่อมถอยดานคุณธรรมจริยธรรม สะทอน ไดจากคนในสั งคมมีความถี่ในการใชความรุนแรงแกไขปญหามากขึ้นทั้ ง ปญหาในระดับครอบครัว การแยงชิงทรัพยากรระหวางชุมชน และปญหา ความคิดเห็นแตกตางทางการเมือง ขณะที่กระบวนการยุติธรรมแกไขปญหา ไดไมมากนัก เพราะผูที่ใชความรุนแรงมักเกิดจากการขาดความยับยั้งชั่งใจ มีพฤติกรรมเลียนแบบหรืออาจเกิดจากการเลี้ยงดูของครอบครัวและชุมชน ขาดการใช เ หตุ ใ ช ผล ขาดความเอื้ อ เฟ อ เอื้ อ อาทร ส ง ผลโดยตรงต อ การ พัฒนาคน และสังคมไทยในอนาคต ๑.๒.๔ การเปลี่ยนแปลงสภาวะดานทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอม (๑) ทุนทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอมยังเสื่อมโทรม แมการพัฒนาใน ระยะที่ผานมา จะทําใหพื้นที่ปาอนุรักษเพิ่มขึ้นจากรอยละ ๑๘.๐ ของพื้นที่ ทั้งประเทศ ในป ๒๕๕๐ เปนรอยละ ๑๙.๖ ในป ๒๕๕๒ สูงกวาเปาหมาย แผนฯ ๑๐ ที่กําหนดไวไมนอยกวารอยละ ๑๘ ของพื้นที่ประเทศ พัฒนาพื้นที่ ชลประทานได ๒๘.๓๕ ลานไร หรือคิดเปนรอยละ ๒๑.๖๓ ของพื้นที่ถือครอง เพื่อการเกษตร อยางไรก็ตาม พื้นที่ปาไมโดยรวมของประเทศมีเพียงรอยละ ๓๓.๔ ของพื้นที่ประเทศในป ๒๕๕๑ ต่ํากวาเกณฑที่จะรักษาสมดุลของระบบ นิเวศ พื้นที่ปาตนน้ําอยูในขั้นวิกฤตถึง ๑๔ ลานไร ขณะที่ปญหาคุณภาพดิน เสื่อมโทรมรอยละ ๖๐ สําหรับปญหาการขาดแคลนน้ํา มีปริมาณน้ําตนทุน เพียง ๒ ใน ๓ ของความตองการใชน้ําเทานั้น การสูญเสียความหลากหลาย ทางชีวภาพมีแนวโนมสูงขึ้นจากกิจกรรมมนุษย การกัดเซาะชายฝงอยูใน ภาวะวิก ฤตในพื้น ที่ ห ลายแหง โดยเฉพาะบริเวณปากแม น้ํา เจา พระยามี แนวโนมถูกกัดเซาะเพิ่มขึ้นใน ๒๒ จังหวัดรอบอาวไทย ดานมลภาวะ พบวา มีการปลอยกาซคารบอนไดออกไซดสูบรรยากาศ ๑๙๓,๗๘๙ พันตัน หรือ รอยละ ๙๘ ของการปลอยสารมลพิษทางอากาศทั้งหมดเปนสาเหตุทําใหเกิด ปญหาโลกรอน น้ําบาดาลมีการปนเปอนจากสารเคมีที่เปนอันตรายในหลาย พื้นที่ ขยะมูลฝอยชุมชนไดรับการกําจัดอยางถูกตองเพียงรอยละ ๓๘ และมี อัตราการนํากลับมาใชประโยชนใหมรอยละ ๒๓ สวนของเสีย อันตรายมี ประมาณ ๑.๘๖ ลานตัน ในป ๒๕๕๑ มาจากภาคอุตสาหกรรมรอยละ ๗๘ และการเกิดอุบัติภัยจากสารเคมีมีแนวโนมเพิ่มขึ้น
๒๑ (๒) การเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศสงผลซ้ําเติมใหปญหาทรัพยากร ธรรมชาติและสิ่งแวดลอมทวีความรุนแรงยิ่งขึ้น การเปลี่ยนแปลงในเชิง พื้นที่เริ่มปรากฏ กลาวคือ ภาคกลางเขตลุมแมน้ําเจาพระยาและภาคอีสาน ตอนลางมีอุณหภูมิสูงขึ้น ปริมาณฝนในระยะ ๒๐ ปขางหนามีแนวโนมลดลง นอกจากนี้ ภาวะโลกร อ นจะทํ า ให เ กิ ด ความเสี่ ย งต อ การสู ญ เสี ย ความ หลากหลายทางชีวภาพในระบบนิเวศนทางทะเล ชายฝง พื้นที่ชุมน้ํา และปาไม รวมไปถึงการกัดเซาะชายฝงอยางตอเนื่อง หลายพื้นที่เปนที่อยูอาศัยของ ชาวบาน และผูมีอาชีพทําประมงน้ํากรอยไดรับผลกระทบโดยตรงหากไมได รับการปองกัน และแหลงทองเที่ยวที่สําคัญมีความเสียหายทางเศรษฐกิจ และสั ง คม การเกิ ด ภั ย พิ บั ติ แ ละน้ํ า ท ว มฉั บ พลั น บ อ ยครั้ ง พื้ น ที่ เ สี่ ย งต อ อุทกภัยและวาตภัยเพิ่มขึ้น สงผลใหปจจัยการผลิตของภาคเกษตรทั้งที่ดิน และน้ํามีปริมาณและคุณภาพลดลง (๓) ภาวะโลกรอนจะสงกระทบตอการผลิตภาคเกษตร เกิดความยากจน การยายถิ่น และการบุกรุกปาเพิ่มขึ้น ผลกระทบจากภัยธรรมชาติอันเกิด จากความแปรปรวนของภูมิ อากาศ เช น น้ํ าท วม ภัยแล ง ก อใหเกิ ดความ เสี ย หายต อ ผลผลิ ต ทางการเกษตรคิ ด เป น มู ล ค า กว า สี่ พั น ล า นบาทต อ ป การสูญเสียผลผลิตทางการเกษตรจากการเกิดภัยแลงยาวนานหรือน้ําทวม ซ้ํ า ซากส ง ผลกระทบต อ เศรษฐกิ จ และวิ ถี ชี วิ ต ของประชาชน โดยเฉพาะ เกษตรกรที่ตองประสบปญหาที่อยูอาศัย ที่ดินทํากิน หรือตนทุนการผลิตที่ สู ง ขึ้ น ขณะที่ ผ ลผลิ ต ตกต่ํ า เกิ ด การสู ญ เสี ย ที่ ดิ น ของเกษตรกรรายย อ ย นําไปสูการบุกรุกที่ปาเพิ่มขึ้น ขณะที่ระดับน้ําทะเลที่สูงขึ้นและปญหาการกัด เซาะชายฝงนําไปสูปญหาความเสื่อมโทรมของดิน สงผลใหประชาชนตองยาย ถิ่นฐาน เกิดความขัดแยงแยงชิงการใชประโยชนที่ดิน และมีความซับซอนยาก แกการแกไข (๔) ประเทศไทยยังพึ่งพลังงานจากตางประเทศในสัดสวนสูง ทําใหขาด ความมั่นคงทางดานพลังงาน ระดับการพึ่งพาการนําเขาพลังงานเชิง พาณิชยขั้นตนของประเทศไทยในป ๒๕๕๒ เทากับ ๙๒๕ เทียบเทาพัน บารเรลน้ํามันดิบตอวัน หรือรอยละ ๕๖ ของการใช ขณะเดียวกัน ราคา น้ํามันดิบของโลกสูงขึ้นอยางตอเนื่องจากแนวโนมความตองการของจีนและ อิ น เดี ย ประกอบกั บ ปริ ม าณการผลิ ต น้ํ า มั น ของโลกมี แ นวโน ม ลดลง เนื่ อ งจากการค น พบแหล ง น้ํ า มั น แห ง ใหม มี แ นวโน ม ลดลงอย า งต อ เนื่ อ ง จึงสงผลกระทบตอการพัฒนาเศรษฐกิจของไทยและคาใชจายของประชาชน อยางหลีกเลี่ยงไมได การพัฒนาพลังงานทดแทนของไทยยังมีขอจํากัดดาน พื้นที่ และอยูระหวางศึกษาวิจัย ขณะที่การพัฒนาโครงการดานพลังงาน ในอนาคตจะทํ า ได ย าก และต อ งใช เ วลาในการเตรี ย มการ เนื่ อ งจาก จําเปนตองผานกระบวนการศึกษาผลกระทบตอสิ่งแวดลอมและสุขภาพ อนามั ย รวมทั้ ง ผ า นกระบวนการมี ส ว นร ว มของประชาชนในพื้ น ที่ แ ละ ประชาชนทั่วไปตามกฎหมายกําหนด
๒๒ (๕) ประเทศไทยยังมีความมั่นคงดานอาหาร แมจะตองเผชิญกับความ ทาทายจากการเปลี่ยนแปลงภูมิอากาศและความตองการพืชพลังงาน ผลผลิ ต เกษตรมี เ พี ย งพอสํ า หรั บ การบริ โ ภคและส ง ออก แม ว า จะมี ก าร ปรับเปลี่ยนการเพาะปลูกไปสูพืชพลังงานเพิ่มขึ้น โดยเฉพาะปาลมน้ํามัน และ มันสําปะหลัง แตยังไมสงผลกระทบตอการผลิตพืชอาหารสําคัญในภาพรวม ของประเทศ เช น ข า วนาป ที่ มี พื้ น ที่ ก ารผลิ ตไม เปลี่ ย นแปลง อย า งไรก็ ดี ผลกระทบจะเกิ ดขึ้ น มากหรื อน อ ยขึ้ น อยู กั บ ความสามารถในการพั ฒ นา ยกระดั บ คุ ณ ภาพระบบการผลิ ต ของภาคการเกษตรในอนาคต รวมถึ ง แนวนโยบายภาคเกษตรของประเทศที่ใหความสําคัญในการเลือกส งเสริ ม การผลิตพืชอาหารและพืชพลังงานอยางสมดุล ๑.๒.๕ การเสริ ม สร า งธรรมาภิ บ าลในการบริ ห ารจั ด การประเทศต อ งแก ไ ข โดยเฉพาะเสถียรภาพทางการเมือง และการคอรัปชั่น จากดัชนีธรรมาภิบาล ที่จัดทําโดยธนาคารโลก พบวา คะแนนเสถียรภาพทางการเมืองลดลงจาก ๑๗.๓ ในป ๒๕๕๐ เป น ๑๒.๙ ในป ๒๕๕๑ เนื่อ งจากความไมสงบและความขัดแย ง ภายในประเทศ รวมทั้งปญหาการเมืองและปญหาชายแดนทางภาคใต นอกจากนี้ คะแนนภาพลั ก ษณ ก ารคอรัปชั่น ชว ง ป ๒๕๕๐ - ๒๕๕๒ มีค ะแนนอยู ร ะหวา ง ๓.๓ - ๓.๕ คะแนน ต่ํากวาปสุดทายของแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๙ ที่มีคะแนน ๓.๖ คะแนนการคอรัปชั่นกระจายไปในวงกวาง ซับซอนและเชื่อมโยงทุกวงการทั้งภาค การเมือง ภาคราชการ ภาคธุรกิจเอกชน และภาคประชาชน ขณะที่การบังคับใช กฎหมายที่มีอยูไมมีประสิทธิภาพ ทําใหประเทศมีตนทุนการพัฒนาสูง สงผลตอ ความเชื่อมั่นและการตัดสินใจของนักลงทุน เปนอุปสรรคสําคัญในการพัฒนา ประเทศ ๑.๒.๖ สถานการณการพัฒนาภาค พื้นที่ และชุมชน (๑) กรุงเทพมหานครและภาคกลางยังคงมีบทบาทสําคัญตอเศรษฐกิจของ ประเทศ ขณะที่ปญหาความไมเทาเทียมกันของรายไดระหวางภาคยังคง อยูในระดับสูง และคนจนยังกระจุกตัวอยูในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ และภาคเหนือ ในป ๒๕๕๑ มูลคาผลิตภัณฑภาคของกรุงเทพมหานครและ ภาคกลางรวมกันสูงถึงรอยละ ๗๐.๐๔ ของประเทศ แหลงอุตสาหกรรมและ แหลงจางงานหลักของประเทศยังคงกระจุกตัวบริเวณพื้นที่กรุงเทพมหานคร และปริมณฑล และพื้นที่บริเวณชายฝงทะเลตะวันออก ขณะที่ภูมิภาคอื่นๆ ยังมีฐานเศรษฐกิจขนาดเล็ก พึ่งพิงภาคเกษตร การคาและบริการเปนสวนใหญ ภาคใต เ ป น ฐานการผลิ ต ภาคเกษตรที่ สํ า คั ญ ที่ สุ ด คิ ด เป น ร อ ยละ ๓๓.๕ ของประเทศ สําหรับสัดสวนคนยากจนพบวา ลดลงอยางตอเนื่องในเกือบทุก ภู มิ ภ าค จากร อ ยละ ๙.๕ ในป ๒๕๔๙ เหลื อ ร อ ยละ ๘.๙ ในป ๒๕๕๑
๒๓ หรื อ เท า กั บ ๕.๘ ล า นคน แต ค นจนส ว นใหญ ยั ง กระจุ ก ตั ว อยู ใ นภาค ตะวันออกเฉียงเหนือและภาคเหนือ คิดเปนรอยละ ๕๖.๓ และรอยละ ๒๗.๘ ของคนจนทั้งประเทศ ขณะที่ปญหาความไมเทาเทียมกันของรายไดระหวาง ภูมิภาคยังคงอยูในระดับสูง คาสัมประสิทธิ์ ความไมเทาเทียมของรายได มากกวา ๐.๔ ในชวง ๒๐ ปที่ผานมา นอกจากนี้ ทุกภาคมีแนวโนมเขาสู สังคมผูสูงอายุ ภาคเหนือและภาคกลางกําลังเขาสูสังคมผูสูงอายุเต็มตัวเร็ว กวา ภาคอื่น ขณะที่ ก ารเขา ถึง บริการสุข ภาพโดยรวมทั่ ว ถึง แตยั ง มี ค วาม แตกตางระหวางภาค และยังมีปญหาคุณภาพการศึกษา เด็กและผูสูงอายุ ถูกทอดทิ้ง รวมถึงปญหาความไมปลอดภัยในชีวิตและทรัพยสินในเมืองใหญ และเมืองอุตสาหกรรม (๒) ชุมชนมีสวนรวมพัฒนาในรูปแบบต างๆ เพิ่มขึ้น เกิดเครือขายการ พึ่งตนเองในหลายพื้นที่ แตเศรษฐกิจชุมชนยังไมเขมแข็ง การยายถิ่น ของแรงงานจากชนบทสู เ มื อ งและภาระพึ่ ง พิ ง ของผู สู ง อายุ มี สู ง การสนับสนุนของหนวยงานภาครัฐ องคกรพัฒนาเอกชน และความตื่นตัว ของประชาชน โดยเฉพาะในชนบทไดเขารวมกิจกรรมทางการเมืองและมี สวนรวมตามกระบวนการประชาธิปไตยของประชาชนมีมากขึ้นอยางชัดเจน ในทุกภาค ชุมชนมีการรวมกลุมและขยายเครือขายการพัฒนาเพื่อพึ่งตนเอง และร ว มเป น สมาชิ ก กลุ ม /องค ก รชุ ม ชนที่ ห ลากหลายเพิ่ ม ขึ้ น จากร อ ยละ ๙๓.๓๐ ในชวงปลายแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๙ เปนรอยละ ๙๙.๓๔ ในป ๒๕๕๒ อาทิ กลุมธุรกิจชุมชน/อาชีพ กลุมอนุรักษทรัพยากรธรรมชาติ กลุม การเงิน กลุมวัฒนธรรม และกลุมสหกรณ/เกษตรกร ชุมชนจัดทําแผนชุมชน ถึงรอยละ ๙๘.๑๑ แผนชุมชนในระดับดีมากมีสัดสวนถึงรอยละ ๗๔.๘๖ ของ จํานวนชุมชนทั้งหมด ในป ๒๕๕๒ เกิดการแลกเปลี่ยนเรียนรูเพิ่มขึ้น การพัฒนาชุ มชนมีระบบและเป นระเบี ยบมากขึ้น การรวมกลุมของคนใน ชุมชนไดรับการรับรองสถานะอยางถูกตองตามกฎหมายเปนองคกรชุมชน แล ว ๓๖,๖๔๑ กลุ ม ตั ว แทนชุ ม ชนเข า มามี ส ว นร ว มในการพั ฒนาชุมชน ทองถิ่นในรูปแบบของ “สภาองคกรชุมชน” ซึ่งมีการจัดตั้งสภาองคกรชุมชนไป แลวทั้งสิ้น ๑,๕๖๘ ตําบล ขณะที่กลไกระดับชาติ มีการจัดตั้งสํานักงานสภา พัฒนาการเมืองที่ตัวแทนของภาคประชาชนในระดับฐานรากไดเขามามีสวน รวมในการพัฒนาประเทศ แตในดานความมั่นคงและการพึ่งตนเองของคนในชุมชน รวมทั้งการสราง วิ ส าหกิ จ ชุ ม ชนให เ ข ม แข็ ง ต อ งปรั บ ปรุ ง เนื่ อ งจากครั ว เรื อ นเกษตรกรที่ พึ่งตนเองไดโดยการยึดหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงแมจะเพิ่มขึ้นแตยัง มีจํานวนจํากัดเพียงรอยละ ๗ ของครัวเรือนทั้งประเทศ นอกจากนี้ การยาย ถิ่ น ของแรงงานจากชนบทสู เ มื อ งยั ง คงมี สู ง ส ง ผลต อการสื บ ทอดอาชี พ
๒๔ เกษตรกรรมในทุกภาค อีกทั้ง ภาคการผลิตภาคเกษตรยังเผชิญปญหาตนทุน การผลิ ต ที่ สู ง ขึ้ น ขณะที่ โ ครงสร า งประชากรในระดั บ ชุ ม ชนมี แ นวโน ม เปลี่ยนแปลงเขาสูสังคมผูสูงอายุเชนเดียวกับระดับประเทศและระดับภาค เปนผลใหภาระพึ่งพิงของประชากรสูงอายุในชุมชนเพิ่มขึ้น นอกจากนี้ ชุมชน ไดรบผลกระทบจากการเปลี่ยนแปลงสภาพอากาศ ภัยธรรมชาติที่รุนแรงมากขึ้น ั ทั้งภัยแลง น้ําทวม และการเกิดโรคระบาดหรือโรคอุบัติใหม ตลอดจนกระแส นิ ย มวั ฒ นธรรมต า งชาติ ทํ า ให วิ ถี ชี วิ ต ของคนในชุ ม ชนเปลี่ ย นแปลง โดยเฉพาะเด็กและเยาวชนที่เริ่มลอกเลียนแบบดารา/นักรองจากตางประเทศ และแขงรถมอเตอร ไซคใ นถนนสาธารณะ สง ผลใหเ กิดปญหาสั งคมและ ความปลอดภัยในชีวิตและทรัพยสิน (๓) ประเทศไทยมี แ นวโน ม การเปลี่ ย นแปลงสู ค วามเป น เมื อ งเร็ ว ขึ้ น เชน เดี ย วกั บ กระแสโลก โดยจะเพิ่ มขึ้น ในทุก ภาค แตก ารกระจาย กิจกรรมเศรษฐกิจจากเมืองใหญสูกลุมเมืองขนาดกลางยังขาดความ สมดุล ขณะที่มีโอกาสการพัฒนาจากเปลี่ยนแปลงในพื้นที่เศรษฐกิจ ที่สําคัญ ประเทศไทยมีแนวโนมการเปลี่ยนแปลงสูความเปนเมืองเร็วขึ้นใน ๒๐ ปขางหนา คาดวาสัดสวนประชากรเมืองจะเพิ่มจากรอยละ ๓๙.๒ ในป ๒๕๕๐ เปน รอยละ ๔๗.๒ ของประชากรทั้งประเทศในป ๒๕๗๐ เปนโอกาส ในการขยายฐานเศรษฐกิจและยกระดับคุณภาพชีวิตประชาชน ตองเตรียม โครงสรางพื้นฐานไวรองรับ แตพบวา กรุงเทพมหานครยังคงเปนเมืองโตเดี่ยว ขณะที่เมืองขนาดกลางมีเพียง ๑๐ เมือง เปนขอจํากัดในการสรางความ เชื่อมโยงการพัฒนาเมืองและชนบท และการกระจายความเจริญสูชุมชน ชนบท กรุงเทพฯ มีโอกาสปรับตัวเปนศูนยกลางของการขับเคลื่อนประเทศสู เศรษฐกิจสรางสรรค สัดสวนภาคบริการของกรุงเทพฯ คิดเปนรอยละ ๔๐ ของภาคบริการของประเทศ สวนพื้นที่เศรษฐกิจชายแดนมีโอกาสการพัฒนา รวมกับประเทศเพื่อนบาน อยางไรก็ตาม พื้นที่บริเวณชายฝงทะเลตะวันออก ซึ่งผลิตสินคาและบริการคิดเปนรอยละ ๑๖.๕ ของผลิตภัณฑมวลรวมใน ประเทศได รั บ ผลกระทบจากการขาดประสิ ท ธิ ภ าพในการจั ด การมลพิ ษ ทําใหความเชื่อมั่นและการยอมรับของประชาชนลดลง (๔) กฎหมายและกฎระเบียบที่เกี่ยวกับการกระจายอํานาจสงผลตอการ มี ส ว นรว มของชุ ม ชนและท องถิ่น ในการกํา หนดทิ ศ ทางการพั ฒนา แตการแบงและถายโอนภารกิจให อ.ป.ท. มีความลาชา ประชาชนใน ชุมชนทองถิ่นมีปญหาคุณภาพชีวิตทุกมิติ กฎหมายและกฎระเบียบที่ เกี่ยวของ อาทิ พ.ร.บ. ระเบียบบริหารราชการแผนดิน (ฉบับที่ ๗) พ.ศ. ๒๕๕๐ พ.ร.ฎ. วาดวยการบริหารงานจังหวัดและกลุมจังหวัดแบบบูรณาการ พ.ศ.
๒๕ ๒๕๕๑ สงผลตอบทบาทการมีสวนรวมของประชาชน ชุมชนและทองถิ่นใน การกําหนดทิศทางการพัฒนาที่สะทอนความตองการของคนในพื้นที่ นําไปสู การจั ด ตั้ ง กลไกและกํ า หนดแนวทางสร า งความเชื่ อ มโยงของแผน งบประมาณ และกระบวนการดําเนิน งานอยางบู รณาการของหนว ยงาน สวนกลาง สวนภูมิภาค ทองถิ่น และชุมชน รวมถึงการกําหนดใหจังหวัดและ กลุมจังหวัดเปนสวนราชการตามกฎหมายวาดวยวิธีการงบประมาณ นําไปสู การจัดทําแผนพัฒนาจังหวัดและกลุมจังหวัดพรอมทั้งตั้งคําของบประมาณ อยางไรก็ตาม การแบงและถายโอนภารกิจใหองคกรปกครองสวนทองถิ่น (อปท.) มีความลาชา โดยเฉพาะการถายโอนภารกิจจํานวน ๒๔๕ ภารกิจ สามารถทําไดเพียง ๑๘๑ ภารกิจ ขณะเดียวกัน การพัฒนาศักยภาพในดาน การหารายไดของทองถิ่นยังไมเต็มที่ ทําใหสัดสวนรายไดที่ทองถิ่นจัดเก็บเอง ต อ รายไดท องถิ่ น ทั้ง หมดลดลงจากรอ ยละ ๑๘ ในป ๒๕๔๒ เหลือ เพี ย ง รอยละ ๙.๗ ในป ๒๕๕๒ ทําให อปท. ตองพึ่งรายไดที่รัฐบาลจัดสรรให โดย ในป ๒๕๕๓ อปท.ได รั บจั ด สรรรายได รอ ยละ ๒๔.๓ และจะเพิ่ ม ขึ้ น เป น ร อ ยละ ๒๖.๑ ของรายได สุ ท ธิ ภ าครั ฐ ในป ๒ ๕๕๔ ขณะที่ คุ ณ ภาพของ บุคลากรในทองถิ่นมีปญหา ขาดระบบการตรวจสอบการใชจายงบประมาณที่ มีประสิทธิภาพและโปรงใส ประชาชนมีบทบาทการมีสวนรวมนอยในการ ตรวจสอบการทํางานของ อปท. อย างจริงจั ง เปนขอจํากัดตอการพัฒนา ทองถิ่น กระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย ไดรายงานสถานการณ ขอมูลทางสังคมของทองถิ่น ป ๒๕๕๒ พบวา คนในทองถิ่นมีปญหาที่ตองการ ความช ว ยเหลื อ หลายด า น อาทิ ที่ อ ยู อ าศั ย เป น ป ญ หาครั ว เรื อ นไม มี กรรมสิทธิ์ในที่อยูอาศัย การอาศัยอยูในพื้นที่เสี่ยงภัยทางธรรมชาติในระดับ ที่เปนอันตรายตอชีวิตและทรัพยสิน สุขภาพอนามัย ประชาชนติดสุราเรื้อรัง เจ็บปวยและไมสามารถประกอบอาชีพ และปญหาโรคระบาด การศึกษา เยาวชนจบการศึกษาระดับปริญญาตรี/การศึกษาสายอาชีพแลวไมมีงานทํา ในรอบ ๑ ป นักเรียนจบการศึกษาชั้นประถมแตไมสามารถอานออกเขียนได เด็กที่ไมสามารถเขาศึกษาตอภาคบังคับได และเด็กที่ออกกลางคันในภาค การศึกษาบังคับ การมีงานทําและรายได ประชาชนมีรายไดนอย มีหนี้สิน และมีปญหาในการสงใชเงินกูยืม ขาดแคลนทุนประกอบอาชีพเพื่อยังชีพ ปญหาการวางงาน วัฒนธรรมและจริยธรรม การที่รานคาขายเหลา/บุหรี่ อยูในบริเวณใกลเคียงสถานศึกษาและศาสนสถาน ความขัดแยง และรานสื่อ ลามก / รานเกมส / รานอินเตอรเน็ตภายในทองถิ่น และ ความไมปลอดภัย ในชีวิตและทรัพยสิน นอกจากนี้ ในกลุมเปาหมายที่ตองไดรับการพัฒนา
๒๖ อาทิ เด็กและเยาวชน (อายุ ๐-๒๕ ป) ขาดผูอุปการะ ไมไดรับการเตรียม ความพรอมกอนวัยเรียน ไมไดรับทุนการศึกษาตอ มีพฤติกรรมไมเหมาะสม เด็กและเยาวชนเรรอน ขอทาน เด็กและเยาวชนตางดาว ผูสูงอายุ ยังไมได จดทะเบียนเพื่อรับเบี้ยยังชีพตามที่กําหนด ยากจนและมีภาระตองเลี้ยงดู บุตรหลาน ไมสามารถเขาถึงบริการ/กิจกรรมสําหรับผูสูงอายุที่ชวยเหลือ ตัวเอง แรงงาน เปนปญหาแรงงานไทยที่อพยพมาจากตางถิ่น แรงงานถูก เลิกจางและวางงานไมมีรายได และครอบครัวแรงงานตางดาว ๑.๒.๗ ความอยูเย็นเปนสุขรวมกันของคนไทยในชวง ๓ ปแรกของแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๑๐ ในระยะ ๓ ปของแผนพัฒนา ฯ ฉบับที่ ๑๐ ความอยูเย็นเปนสุขของคนไทยไมเปลี่ยนแปลง เมื่อเทียบกับสิ้นแผนพัฒนา ฯ ฉบับที่ ๙ ดัชนีความอยูเย็นเปนสุขรวมกันในสังคมไทยอยูที่ รอยละ ๖๕-๖๗ ในชวงป ๒๕๔๙ ถึงป ๒๕๕๒ ดัชนีความอยูเย็นเปนสุขรวมกันในสังคมไทย ป ๒๕๔๙-๒๕๕๒ แผนฯ ๙ ๓ ป ของแผนฯ ๑๐ องคประกอบยอย ๒๕๔๙ ๒๕๕๐ ๒๕๕๑ ๒๕๕๒ ๑. การมีสุขภาวะ ๗๗.๔๑ ๗๐.๐๔ ๗๒.๙๖ ๗๒.๕๒ ๒. ครอบครัวอบอุน ๖๒.๒๔ ๖๑.๙๒ ๖๓.๙๔ ๖๒.๙๘ ๓. ชุมชนเขมแข็ง ๓๓.๗๔ ๔๖.๓๘ ๕๕.๗๓ ๖๑.๑๙ ๔. เศรษฐกิจเขมแข็งและเปนธรรม ๖๗.๓๔ ๗๑.๘๑ ๖๗.๙๙ ๖๙.๔๔ ๕. สภาพแวดลอม และระบบนิเวศสมดุล ๖๙.๖๔ ๖๔.๔๑ ๖๗.๓๓ ๖๕.๒๓ ๖. สังคมประชาธิปไตยที่มีธรรมาภิบาล ๗๕.๔๖ ๗๐.๘๙ ๗๕.๒๗ ๖๑.๔๑ ภาพรวมดัชนีความอยูเย็นเปนสุข ๖๕.๘๙ ๖๕.๓๕ ๖๗.๗๙ ๖๕.๗๔ ที่มา : สํานักประเมินผลและเผยแพรการพัฒนา สํานักงานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ (สศช.) หมายเหตุ : ระดับดีมาก = รอยละ ๙๐.๐ - ๑๐๐ ระดับดี = รอยละ ๘๐.๐ - ๘๙.๙ ระดับปานกลาง = รอยละ ๗๐.๐ - ๗๙.๐ ระดับตองปรับปรุง = รอยละ ๖๐.๐ - ๖๙.๙ ระดับเรงแกไข < รอยละ ๕๙.๙ การชะลอตัวของเศรษฐกิจในประเทศชวงป ๒๕๕๐ - ๒๕๕๒ ไมสงผลกระทบรุนแรงตอความ อยูเย็นเปนสุขของคนไทย ปจจัยเกื้อหนุนความอยูเย็นเปนสุขของคนไทยมาจากดานสุขภาพ มีปจจัยพื้นฐานในการดํารงชีวิตที่ดีขึ้น ชุมชนเขมแข็งและเกื้อกูลกัน คนไทยมีสัมมาชีพมั่นคง มีงานทําเพิ่มขึ้น คนยากจนลดลง อยางไรก็ตาม อุปสรรคสําคัญ ไดแก การพัฒนาโครงสราง เศรษฐกิ จ ให เ ข ม แข็ ง เป น ไปอย า งล า ช า เศรษฐกิ จ ฐานรากอ อ นแอและมี ค วามเหลื่ อ มล้ํ า
๒๗ การศึ กษามี ปญ หาเรื่อ งคุ ณภาพไมสามารถทํา ใหคนไทยคิ ดวิเคราะหอย า งมี เหตุ ผล เปน พลเมืองที่มีคุณภาพและเปนกําลังสําคัญของการพัฒนาประเทศ ครอบครัวขาดความอบอุน สังคมไทยตองเผชิญกับความเสี่ยงจากปญหายาเสพติด การคอรัปชั่น การขาดจริยธรรมทาง การเมือง การไมเคารพกฎระเบียบ การขาดวินัย และความขัดแยงของคนในประเทศ บั่นทอน ความสุขของคนในสังคม ๒. การประเมินความเสี่ยง การเปลี่ยนแปลงภายในและภายนอกประเทศที่จะเกิดขึ้นอยางรวดเร็ว สงผลใหประเทศไทยตอง เผชิญกับความเสี่ยงในหลายมิติที่สงผลกระทบตอการพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมของไทย ในชวง แผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ ฉบับที่ ๑๑ สังคมไทยจึงตองเตรียมการสรางภูมิคุมกัน ใหประเทศพรอมเผชิญการเปลี่ยนแปลงอยางมีประสิทธิภาพ ดังนี้ ๒.๑ การบริหารภาครัฐออนแอ ไมสามารถขับเคลื่อนการบริหารจัดการไดอยางมีประสิทธิภาพ นําไปสูความเหลื่อมล้ําและไมเปนธรรมในมิติเศรษฐกิจ สังคม การเมือง สงผลกระทบตอความ เชื่อถือของตางชาติตอประเทศไทย ๒.๑.๑ อํานาจรัฐถูกใชเพื่อผลประโยชนของคนบางกลุม เจาหนาที่รัฐยอหยอนในการ ปฏิบัติตามหนาที่ การบังคับใชกฎหมายไมจริงจัง ขณะที่ประชาชนไมเคารพกฎหมาย และกฎ กติ ก า การดํ า เนิ น งานภาครั ฐ ไม โ ปร ง ใส เกิ ด การทุ จ ริ ต ประพฤติ มิ ช อบ การคอรั ป ชั่ น ทํ า ให เ สี ย ภาพลั ก ษณ ข องประเทศไทยและกระทบต อ ความ นาเชื่อถือของตางประเทศ ภาพลักษณการคอรัปชั่นของประเทศไทยในป ๒๕๔๙ - ๒๕๕๒ มี ค า คะแนนอยู ร ะหว า ง ๓.๓ - ๓.๖ คะแนนจากคะแนนเต็ ม สิ บ ต่ํ า กว า ประเทศเพื่อนบาน เชน สิงคโปร ซึ่งไดระหวาง ๙.๒ - ๙.๔ คะแนน และมาเลเซีย มีคา คะแนนระหวาง ๔.๕ - ๕.๒ คะแนน เปนปญหาเรื้อรังของสังคมไทย สะทอนถึงความ ออนแอของภาครัฐและระบบการตรวจสอบที่ไมมีประสิทธิภาพ ขณะที่การตรวจสอบ ภาคประชาชนมีขอจํากัดไมสามารถดําเนินการไดเต็มที่ สงผลกระทบตอประสิทธิภาพ การบริหารงาน และความไมเปนธรรมทั้งดานเศรษฐกิจ สังคม และการเมือง ๒.๑.๒ ความสั ม พั น ธ ร ะหว า งภาครั ฐ กั บ ภาคประชาชนและระหว า งประชาชนกั บ ประชาชนในบางพื้นที่มีชองวางมากขึ้น ประชาชนบางกลุมออกมาเคลื่อนไหว เรียกรองความเปนธรรม และบางกลุมใชความรุนแรง อาทิ กรณีสามจังหวัดชายแดน ภาคใต การคัดคานโครงการสาธารณะ รวมถึงกรณีมาบตาพุดสงผลใหเกิดความ ขั ด แย ง ระหว า งภาคประชาชนกั บ ภาครั ฐ และระหว า งประชาชนกั บ ประชาชน ขณะเดี ย วกั น การละเมิ ด สิ ท ธิ ม นุ ษ ยชนเพิ่ ม ขึ้ น ทั้ ง การร อ งทุ ก ข แ ละอุ ท ธรณ ต อ คณะกรรมการสิทธิมนุษยชนจาก ๑.๐๓ คดีตอประชากรแสนคน ในป ๒๕๔๙ เปน ๑.๒๒ คดี ต อ ประชากรแสนคน ในป ๒๕๕๐ ก อ นจะลดลงเหลื อ ๑.๐๑ คดี ต อ ประชากรแสนคน ในป ๒๕๕๒ อัตราการละเมิดสิทธิในกระบวนการยุติธรรมอยูใน
๒๘ ลําดับสูง ทําใหคาดัชนีความสมานฉันทซึ่งสะทอนถึงการอาศัยอยูรวมกันดวยความ กลมกลื น ปรองดองและสามั ค คี กั น ของคนในสั ง คมไทยอยู ใ นระดั บ ที่ ต่ํ า กว า ป ๒๕๔๙ ๒.๑.๓ ประชาชนมีสวนรวมในการใหขอคิดเห็นแตการมีสวนรวมตัดสินใจในระดับ นโยบายมีนอย ประชาชนมีการตื่นตัวสูงในทางการเมือง ใชสิทธิลงคะแนนเลือก ผูแทนราษฎรเพิ่มขึ้นตอเนื่อง ตั้งแตมีการประกาศใชรัฐธรรมนูญ พ.ศ. ๒๕๔๐ จนถึง รัฐธรรมนูญ พ.ศ. ๒๕๕๐ (ฉบับปจจุบัน) ประชาชนมีสวนรวมทางการเมืองเพิ่มขึ้น โดยเลือกสมาชิกสภาผูแทนราษฎรเขามาทําหนาที่ฝายนิติบัญญัติ ในป ๒๕๔๔ มีผู มาใชสิทธิรอยละ ๖๙.๙๔ และเพิ่มขึ้นเปนรอยละ ๗๔.๔๕ ในป ๒๕๕๐ สะทอนให เห็นวาเกิดการตื่นตัวสูงในการมีสวนรวมบริหารประเทศ ดังจะเห็นไดจากในชวงป ๒๕๕๐ - ๒๕๕๑ ประชาชนมีความตื่นตัวในการใชสิทธิแสดงความคิดเห็นทางการ เมือง การเรียกรองความเปนธรรม การมีสวนรวมตรวจสอบขาราชการการเมืองตาม สิทธิในรัฐธรรมนูญ และการรวมลงชื่อถอดถอนผูดํารงตําแหนงทางการเมือง รวมทั้ง การเสนอขอใหแกไขรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พ.ศ. ๒๕๕๐ อยางไรก็ตาม การมีสวนรวมในกระบวนการบริหารการพัฒนาทั้งในระดับนโยบาย และการปฏิบัติใน พื้นที่มีจํากัด หนวยงานภาครัฐเปดโอกาสและชองทางการเขารวมในบางกรณี ๒.๒ โครงสร า งทางเศรษฐกิ จ ไม ส ามารถรองรั บ การเจริ ญ เติ บ โตอย า งยั่ ง ยื น การพึ่ ง ฐานเศรษฐกิจที่เนนการสงออกและการใชแรงงานราคาถูก เสี่ยงตอการไดรับผลกระทบจาก การเปลี่ ย นแปลงจากภายนอก และกฎ กติ ก าการกี ด กั น ทางการค า ทํ า ให สู ญ เสี ย ความสามารถในการแขงขัน และคุณภาพชีวิตลดลง ๒.๒.๑ โครงสร า งเศรษฐกิ จ พึ่ ง ต า งประเทศในสั ด ส ว นส ูง ส ง ผลให เ ศรษฐกิ จ ไทย มีความออนไหวตอความผันผวนของเศรษฐกิจโลกและปจจัยแวดลอมโลก ที่เปลี่ยนแปลงไป การขยายตัวของเศรษฐกิจไทยใชการสงออกเปนหลักมากวา ๔ ทศวรรษ โดยสั ด ส ว นการส ง ออกสิ น ค า และบริ ก ารเพิ่ ม ขึ้ น อย า งต อ เนื่ อ งจาก รอยละ ๔๕.๗ ในป ๒๕๔๐ เปนรอยละ ๗๐.๖ ในป ๒๕๕๐ และรอยละ ๖๗.๗ ในป ๒๕๕๒ การพึ่งพาตางประเทศเปนหลักทําใหโครงสรางเศรษฐกิจไทยออนแอและ บิดเบือน เมื่อเผชิ ญกั บวิกฤติเศรษฐกิจโลกที่ เ กิดขึ้น บอยครั้ง และมีผลกระทบตอ ประเทศตางๆ อยางกวางขวางรวมถึงประเทศไทย ทําใหเศรษฐกิจไทยมีความเสี่ยง ดานเสถียรภาพ เกิดการวางงาน และสงกระทบตอสังคมและคุณภาพชีวิต ความ เปนอยูของประชาชน นอกจากนี้ การปรับกฎ ระเบียบ และกติกาใหม รวมทั้งกระแส คานิยมใหมๆ ของโลกในการบริหารจัดการเศรษฐกิจและสิ่งแวดลอม ถือเปนปจจัย เสี่ยงที่ประเทศไทยจะตองเผชิญในอนาคต จะสงผลตอการพัฒนาเศรษฐกิจ การคา และการลงทุนของประเทศ
๒๙ ๒.๒.๒ การขยายตัวทางเศรษฐกิจขึ้นอยูกับปจจัยการผลิตดั้งเดิมโดยเฉพาะทุน และ แรงงานราคาถู ก ที่ มี ผ ลิ ต ภาพการผลิ ต ต่ํ า เป น อุ ป สรรคต อ การเพิ่ ม ความสามารถในการแขงขันในตลาดโลก การขยายตัวทางเศรษฐกิจโดยรวม ตั้งแตชวงแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๕ จนถึงชวงสองปแรกของแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๑๐ (ป ๒๕๒๕-๒๕๕๑) มีอัตราการขยายตัวที่เกิดจากปจจัยทุนคิดเปนรอยละ ๔.๔๕ และ มาจากป จ จั ย แรงงานร อ ยละ ๐.๕๙ ขณะที่ ผ ลิ ต ภาพการผลิ ต รวมมี ส ว นในการ ขยายตัวของระบบเศรษฐกิจเพียงรอยละ ๐.๗๘ สะทอนใหเห็นวาการขยายตัวของ เศรษฐกิจไทยยังขาดการใชเทคโนโลยี ความรู และนวัตกรรมในกระบวนการผลิต เปนอุปสรรคทําใหประเทศไทยไมสามารถยกระดับความสามารถในการแขงขันและ ขับเคลื่อนการเติบโตทางเศรษฐกิจไดในระยะยาว ความสามารถในการแขงขันที่จัดทํา โดย เวิลด อีโคโนมิคฟอรรัม ชี้วา ความสามารถในการแขงขันของไทย มีแนวโนม ลดลง จากอั น ดั บ ที่ ๓๔ ในป ๒๕๔๗ เป น อั น ดั บ ที่ ๓๖ ในป ๒๕๕๒ นอกจากนี้ การผลิตอยูบนพื้นฐานการใชทรัพยากรธรรมชาติที่เนนเชิงปริมาณมากกวาคุณภาพ ขณะที่ผลิตภาพแรงงานลดลงต่ํากวาประเทศคูแขงสําคัญ กอใหเกิดความเสี่ยงที่จะ ทําใหระบบเศรษฐกิจไทยไมสามารถเติบโตไดอยางมีคุณภาพและยั่งยืน ๒.๓ โครงสรางประชากรไมสมดุลใน ๓ มิติ ทั้งอายุ คุณภาพ ความรูและทักษะ สงผลให ผลิตภาพการผลิตลดลง ภาระการพึ่งพิงสูงขึ้น และเปนภาระตอฐานะการคลังของ ประเทศดานสวัสดิการและการรักษาพยาบาล ๒.๓.๑ โครงสรางประชากรไทยมีสัดสวนประชากรวัยสูงอายุเพิ่มขึ้น ประชากรวัยเด็ก และวัยแรงงานเริ่มลดลง สงผลใหการเจริญเติบโตทางเศรษฐกิจในอนาคตตอง ชะลอตัวลง ประชากรผูสูงอายุมีสัดสวนรอยละ ๑๑.๙ ในปจจุบัน และจะเพิ่มเปน รอยละ ๑๔.๘ เมื่อสิ้นสุดแผนฯ ๑๑ ประเทศไทยจึงจะเปนสังคมผูสูงอายุอยางสมบูรณ ในป ๒๕๖๘ ขณะที่ประชากรวัยเด็กมีสัดสวนลดลดอยางตอเนื่องจากรอยละ ๒๐.๕ ในปจจุบันเหลือรอยละ ๑๘.๓ ในป ๒๕๕๙ เปนผลมาจากภาวะเจริญพันธุของสตรีไทย ที่ ล ดลงต่ํา กว า ระดั บ ทดแทน การเปลี่ ย นแปลงโครงสร า งประชากรดั ง กลา วทํ า ให สั ด ส ว นประชากรวั ย แรงงานลดลงในช ว งแผนพั ฒ นาฯ ฉบั บ ที่ ๑๑ จากสั ด ส ว น ประชากรเด็ก : แรงงาน : ผูสูงอายุ ๒๐.๕ : ๖๗.๖ : ๑๑.๙ ในป ๒๕๕๓ เปน ๑๘.๓ : ๖๖.๙ : ๑๔.๘ ในป ๒๕๕๙ แมสัดสวนประชากรวัยแรงงานจะไมเปลี่ยนแปลงมากนัก ในระยะแผนพัฒนาฯฉบับที่ ๑๑ แตในอนาคตความตองการแรงงานในระบบเศรษฐกิจ อาจเพิ่มขึ้น การขาดแคลนแรงงานจะเปนปญหาสําคัญไมเฉพาะแตประเทศไทย ภายใตสถานการณที่ประเทศตางๆเขาสูสังคมผูสูงอายุและการเคลื่อนยายแรงงาน เปนไปอยางเสรี การแขงขันเพื่อแยงชิงแรงงานจะมีมากขึ้น โดยเฉพาะแรงงานคุณภาพ จะเปนอุปสรรคตอการขยายตัวทางเศรษฐกิจของไทยที่ยังมีขอจํากัดดานการบริหาร จัดการแรงงานตางชาติ
๓๐ ๒.๓.๒ ภาครั ฐ และครั ว เรื อ นจะมี ภ าระค า ใช จ า ยเพิ่ ม ขึ้ น ในการดู แ ลและพั ฒ นา คุณภาพชีวิตของผูสูงอายุในดานตางๆ สงผลตอภาระงบประมาณของภาครัฐ และคา ใชจา ยของครัวเรือนในการดูแลสุขภาพอนามัย และการจัดสวัสดิก ารทาง สังคม เปนอุปสรรคตอการพัฒนาประเทศ หากไมมีการเตรียมความพรอมที่เหมาะสม และสอดคลองกับสถานการณ ๒.๔ คานิยมที่ดีงามของไทยเสื่อมถอย กระแสโลกาภิวัตนมีผลกระทบตอวัฒนธรรมประเพณี ดั้งเดิมที่ดีงาม ทําใหคนไทยขาดความสามัคคี ความเอื้อเฟอเผื่อแผ การเคารพสิทธิผูอื่น และ การยึดถือประโยชนสวนรวม ๒.๔.๑ คนไทยใหความสําคัญกับศีลธรรมและวัฒนธรรมที่ดีงามลดลง การเจริญเติบโต ทางเศรษฐกิจสงผลใหสังคมไยมีความเปนวัตถุนิยม มุงหารายไดเพื่อสนองความ ตองการจนละเลยมิติดานจิตใจ สงผลใหคนในสังคมหางเหินจากศาสนา ขาดการขัด เกลาทางจิตใจใหมีศีลธรรม คุณงามความดี และไมไดใหศาสนาเปนที่ยึดเหนี่ยวทาง จิตใจ ขณะที่พฤติกรรมของคนในสังคมเปลี่ยนแปลงไป ทั้งการดํารงชีวิตประจําวัน การใช ชีวิตและความสัมพันธกับผูอื่น การชวยเหลือเกื้อกูลกันลดลง ความมีน้ําใจไมตรีมีตอ กันนอยลง ตางแกงแยงเอารัดเอาเปรียบกัน สะทอนใหเห็นถึงความเสื่อมถอยของ วัฒนธรรมที่ดีงามในสังคมไทย ทั้งในระดับปจเจก ครอบครัว ชุมชน และประเทศ ลดทอนทุนทางสังคมที่จะนํามาใชเปนเครื่องมือในการเสริมสรางความสัมพันธที่ดีของ คนในสังคม ๒.๔.๒ กระแสโลกาภิวัตนและวัฒนธรรมโลกที่เขามาในประเทศไทย สงผลตอวิถีชีวิต คนไทยทั้ งระดั บครอบครั ว ชุ มชน และประเทศ เด็ กและเยาวชนมี พฤติ กรรม ไมเหมาะสม เกิดภัยสังคมใหมๆ และความออนแอของทุนสังคมที่ยึดโยงกับวิถีชีวิตและ คา นิ ย มดั้ ง เดิม ทํ า ใหผูคนมุง แสวงหาความสุ ข สว นตั ว มากกวา การคํา นึง ถึ ง ผลประโยชนของสวนรวม ชุมชนเกิดภาวะตางคนตางอยู การบริโภคสูง การอพยพ ละทิ้งถิ่นฐาน การละเลยภูมิปญญา และอัตลักษณดั้งเดิมของชุมชนทองถิ่น รวมทั้ง ความไววางใจและการชวยเหลือเกื้อกูลกันในสังคมลดลง มีความแตกแยก แบงเปน ฝกเปนฝายและเกาะกลุมเอาตัวรอด กลายเปนสังคมที่มีลักษณะอํานาจนิยมและ ใหความสําคัญกับพวกพอง สรางเครือขายผลประโยชนทางธุรกิจหรือการเมืองสู ชุมชน ขณะเดียวกัน ความกาวหนาทางเทคโนโลยีสารสนเทศ “สื่อออนไลน” ทําให สมาชิ ก ในครอบครั ว จะได อ ยู ด ว ยกั น น อ ยลง สั ม พั น ธภาพในครอบครั ว ลดลง เกิดชองวางระหวางวัยเกิดทัศนคติเชิงลบระหวางเด็ก เยาวชนกับพอแมผูปกครอง มีความตองการแสวงหาความสุขในระดับปจเจก สรางพื้นที่สวนตัวมากขึ้น นําไปสู ความแตกแยกในครอบครั ว และเกิด ป ญ หาสัง คมตา งๆ ตามมา นอกจากนี้ การ
๓๑ เรียกรองสิทธิเพื่อพิทักษผลประโยชนตามความเชื่อมั่นเฉพาะกลุม โดยขาดการเคารพ สิทธิผูอื่น กอใหเกิดความขัดแยงในสังคมไทยกลายเปนภาวะคุกคามตอเสถียรภาพ ความมั่นคงของชาติและความสมานฉันทของคนในสังคม ๒.๕ ฐานทรัพยากรธรรมชาติและสภาพแวดลอมของประเทศมีแนวโนมเสื่อมโทรมรุนแรง จากการเปลี่ ย นแปลงทั้ ง ในด า นกายภาพ การใช ป ระโยชน การเปลี่ ย นแปลงภู มิ อ ากาศ เกิดปญหาภัยแลง คุณภาพดินเสื่อมโทรม กระทบตอฐานการผลิตภาคเกษตรและความมั่นคง ดานอาหารและพลังงาน ปญหาสุขภาวะและคุณภาพชีวิตของประชาชน ๒.๕.๑ การเปลี่ ยนแปลงสภาพภูมิอากาศสงผลใหสถานการณและแนวโน มความ เสื่ อ มโทรมของทรั พ ยากรธรรมชาติ แ ละสิ่ ง แวดล อ มทวี ค วามรุ น แรง โดยเฉพาะการขาดแคลนน้ํา แมวาอุณหภูมิของประเทศจะสูงขึ้นไมเกินกวาหนึ่ง องศาเซลเซี ย ส แต เ ริ่ ม ปรากฏการเปลี่ ย นแปลงในเชิ ง พื้ น ที่ อาทิ อุ ณ หภู มิ สู ง ขึ้ น ปริมาณฝนในระยะ ๒๐ ปขางหนามีแนวโนมลดลง ทําใหภาวะการขาดแคลนน้ําใน อนาคตจะรุ น แรงยิ่ ง ขึ้ น ส ง ผลกระทบต อ การผลิ ต ภาคเกษตรและความมั่ น คง ดานอาหาร นอกจากนี้ ภาวะโลกรอนจะทําใหเกิดความเสี่ยงตอการสูญเสียความ หลากหลายทางชี ว ภาพในระบบนิ เ วศทางทะเล ชายฝ ง พื้ น ที่ ชุ ม น้ํ า และป า ไม รวมไปถึงการกัดเซาะชายฝงอยางตอเนื่อง การสูญเสียพื้นที่ปาชายเลนจะเปนปจจัย เสริมใหการกัดเซาะชายฝงยิ่งทวีความรุนแรง สรางความเสียหายตอพื้นที่อยูอาศัย ของชาวบ า น และผู ทํ า อาชี พ ประมงน้ํ า กร อ ย รวมทั้ ง พื้ น ที่ ก ารเกษตร หรื อ แหล ง ทองเที่ยว ขณะที่ภัยพิบัติจะเกิดขึ้นบอยครั้ง พื้นที่เสี่ยงตออุทกภัย วาตภัย และภัยแลง เพิ่มขึ้น กอใหเกิดความสูญเสียตอชีวิตและทรัพยสิน ทําใหความยากจนมากยิ่งขึ้น เกิดการอพยพยายถิ่นทําใหวัฒนธรรมพื้นถิ่นสูญหาย รวมทั้งมีความเสี่ยงสูงจากโรค อุบัติใหมอุบัติซ้ํา เชน โรคซารส ที่ระบาดหนักในป ๒๕๔๕ -๒๕๔๖และไขหวัดนก ที่ ระบาดหนักในป ๒๕๔๖ – ๒๕๔๗ โรคชิคุน กุนยา และลาสุดพบการระบาดของโรค ไขหวัดใหญสายพันธุใหม ชนิด เอ (เอช หนึ่ง เอ็น หนึ่ง) ๒.๕.๒ รูปแบบและพฤติกรรมการบริโภคที่ฟุมเฟอยทั้งในภาคประชาชนและภาคการ ผลิต ทําใหมีการใชทรัพยากรอยางสิ้นเปลือง ไมคุมคา และปริมาณของเสีย เพิ่มขึ้น เปนปจจัยเสี่ยงที่ทําใหการพัฒนาไมยั่งยืน กระแสบริโภคนิยมทําใหมี การใชทรัพยากรเพิ่มขึ้นอยางตอเนื่องเพื่อตอบสนองความตองการบริโภคจนเกิน ขีดความสามารถในการฟนตัวและรองรับของระบบนิเวศ และวงจรอายุผลิตภัณฑของ สินคาสั้นลงภายใตอิทธิพลของกระแสบริโภคนิยมดังกลาว ทําใหมีการใชทรัพยากร อยางสิ้นเปลืองและปริมาณของเสียเพิ่มขึ้น รวมทั้งการปลอยกาซคารบอนไดออกไซด ที่ทําใหอุณหภูมิของโลกรอนขึ้น นอกจากนี้ ภาคการผลิตมีการใชทรัพยากรอยางไม
F F F ก ก F ก ก ก F F F ก F F F ก ก F F ก F F กก F กก ก ก ก F ก F ก F ก ก ก ก ก ก . ก F F ก กก ก ก ก F ก F F ก ก ก F กก F F ก Fก ก F F F ก ก ก กF F ก กF ก F ก F ก F ก F F F ก F F ก F F ก ก F F ก F F F F F ก F F F ก F F F กF F F . ก ก ก F . . ก F ( ) ก F F ก F F ก F ก F ก กก ก F F F F ก ก F ก ก ก ก ก ก ก F F ก ก ก ก ก ก F ( ) ก F ก F ก F F F ก ก F กF F ก F
๓๓ ที่เขมแข็ง ยืนยง ทําใหประเทศไทยสามารถรักษาความเปนไทภายใตพระบรม โพธิสมภารมาจนถึงปจจุบัน ไมวาการปกครองประเทศจะเปลี่ ยนแปลงจาก ระบอบราชาธิ ปไตยที่ เ ป น การปกครองแบบ “พ อปกครองลู ก” โดยใช อํ านาจ อธิปไตยปกครองประชาชนบนพื้นฐานความรัก เมตตา ดุจบิดาพึงมีตอบุตร มาเปน ระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชยที่เปรียบเสมือนสมมติเทพที่มีอํานาจเหนือปวงชน และมาสูระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริยทรงเปนประมุข ไดรับการ เชิดชูใหอยูเหนือการเมืองตามบทบัญญัติในรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย  (๓) พระมหากษัตริยไทยทรงเปนผูนําการพัฒนาประเทศในทุกดาน  ๑)  การปกครองประเทศที่มีการแบงพื้นที่ วิธีการ และผูรับผิดชอบตามความ เหมาะสม ความจําเปน และสอดคลองกับสถานการณในแตละชวงเวลา โดยยึดหลักทศพิธราชธรรมในการปกครองอยางตอเนื่อง สรางความรมเย็น ผาสุกใหแกประชาชน   ๒) การพัฒนาเศรษฐกิจ ที่มุงสรางงานและรายไดใหทุกคนสามารถเลี้ยงดู ตนเองและครอบครัวไดเปนปกติสุขมาตั้งแตสมัยสุโขทัย ทําใหเศรษฐกิจใน สมั ย นั้ น มี ค วามมั่ น คง ก อ นเริ่ ม สร า งความสั ม พั น ธ ท างการค า กั บ ตางประเทศ ตั้งแตสมัยกรุงศรีอยุธยามุงคาขาย แลกเปลี่ยนสินคาจนเปน ศูนยกลางการคาขายที่สําคัญในสุวรรณภูมิตอเนื่องมาจนถึงปจจุบัน โดย ปรับเปลี่ยนรูปแบบ และวิธีดําเนินการไปตามยุคสมัย รวมทั้งสรางฐานการ พัฒนาประเทศใหทันสมัย ทั้งการติดตอสื่อสารโดยตั้งกรมไปรษณียโทรเลข การนํารถไฟมาใชในการคมนาคมขนสง ขุดคลองชลประทานเพื่อการเกษตร และการทองเที่ยวในและนอกประเทศในชวงรัชกาลที่ ๕ ยุครัตนโกสินทร จนพัฒนามาสูยุคปจจุบันที่มีการพัฒนาเศรษฐกิจในทุกสาขาภายใตหลัก ปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง  ๓)  การพั ฒ นาสั ง คม ส ง เสริ ม การอยู ร ว มกั น ในสั ง คมอย า งสงบสุ ข โดย เสริมสรางความสัมพันธฉันทเครือญาติเพื่อชวยเหลือ เกื้อกูลกัน ใชหลัก อาวุโสในการดูแลสมาชิกในสังคมที่เด็กตองเคารพและเชื่อฟงผูใหญ ทําให สภาพสังคมมีกฎเกณฑทางสังคมและวัฒนธรรมที่ทุกคนยอมรับและปฏิบติ ั รวมกันสืบตอกันมา สามารถยึดโยงกันเปนชาติไทยจนถึงปจจุบัน ตอมา มุงพัฒนาคนใหมีความรู เริ่มจัดการเรียนการสอนตั้งแตที่วัดโดยมีพระทํา หนาที่เปนครู จนถึงการสงผูมีศักยภาพไปเลาเรียนในตางประเทศในชวง รัชกาลที่ ๕ เพื่อนําความรูมาใชพัฒนาประเทศ ในปจจุบันการศึกษาได
๓๔ แผขยายครอบคลุมทั่วประเทศ รวมทั้งชนกลุมนอยที่พระมหากษัตริยทรง พระเมตตาจัดการเรียนการสอนใหในพื้นที่หางไกลและบนพื้นที่สูง สวน ดานวัฒนธรรมไดริเริ่มใหมีวัฒนธรรมประเพณีตางๆ ที่สอดคลองกับวิถีชีวิต ในแตละชวงเวลา เชน ประเพณีสิบสองเดือน วัฒนธรรมตามเทศกาลและ การแตงกายแบบไทย เปนตน ในปจจุบันวัฒนธรรมดั้งเดิมบางอยางไดเลือน หายไปตามกาลเวลา จึงเปนชวงเวลาที่ตองอนุรักษ ฟนฟู เพื่อรักษาความ เปนไทยใหคงอยูสืบไป  ๔)  ความมั่ น คงของประเทศ พระมหากษั ต ริ ย ห ลายพระองค ท รงมี พ ระ อัจฉริยภาพในการรักษาความมั่นคงของประเทศในรูปแบบตางๆ ทั้งการใช วัฒนธรรมเชื่อมความสัมพันธกับประเทศใกลเคียงในอดีตผานการรวมเปน ครอบครัวเดียวกัน ตอมาผานการเรียนรูวัฒนธรรมประเทศตางๆ ดวยการ เสด็ จ เยี่ ย มเยือน และแลกเปลี่ย นความรู การสรา งสั ม พัน ธ กั บ ประเทศ มหาอํานาจในแตละยุคสมัยเพื่อคงความเปนอธิปไตยและความเปนชาติ และการสานสัมพันธไมตรีกับประเทศตางๆ ในปจจุบันโดยเฉพาะประเทศที่ มีพระมหากษัตริยเปนประมุข  (๔) การปกครองของไทยจากระบอบสมบู ร ณาญาสิ ท ธิ ร าชย สู ร ะบอบ ประชาธิปไตย  ตั้งแตสมัยสุโขทัยจนถึงสมัยรัตนโกสินทร  กอนที่จะมีการ เปลี่ยนแปลงการปกครองเมื่อวันที่  ๒๔ มิถุนายน  พ.ศ.๒๔๗๕  ประเทศไทยมี การปกครองระบอบราชาธิปไตยและสมบูรณาญาสิทธิราชยและไดปรับปรุง ระบบการบริ ห ารแผ น ดิ น มาโดยลํ า ดั บ คื อ สมั ย สุ โ ขทั ย ได จํ า ลองลั ก ษณะ ครอบครัวมาใชในการปกครอง  เปนการใชอํานาจของพอปกครองลูก แบบให ความเมตตา และใหเสรีภาพแกราษฎรตามสมควร   ตอมาในสมัยอยุธยา พระมหากษัตริยทรงเปนศูนยรวมแหงอํานาจทั้งปวงในแผนดิน มีการปรับปรุง รูปแบบการปกครองใหม โดยแยกการบริหารราชการออกเปนฝายพลเรือนและ ฝายทหาร  รับผิดชอบเกี่ยวกับกิจการทางดานเวียง วัง คลัง นา  ทหารและการ ปองกันประเทศ  มีสมุหนายกและสมุหกลาโหมเปนผูรับผิดชอบ เปนการ ปกครองที่เสริมสรางสมบูรณาญาสิทธิราชยอยางเต็มที่ นอกจากนี้ ไดปรับการ จัดระเบียบการปกครองทองที่ โดยแบงเมืองออกเปนแขวง แขวงแบงออกเปน ตําบล  และตําบลแบงออกเปนบาน เปนรูปแบบที่ใชตอเนื่องตลอดระยะเวลา เกือบ ๕๐๐ ปของสมัยกรุงศรีอยุธยา ตอมาในสมัยรัตนโกสินทร ประเทศไทยมี การติ ด ต อ กั บ ต า งประเทศมากขึ้ น กระแสวั ฒ นธรรมและอารยธรรมต า งๆ หลั่งไหลเขาสูประเทศไทย ประกอบกับอิทธิพลในการแสวงหาเมืองขึ้นของชาติ
๓๕ ตะวันตก พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลาเจาอยูหัวทรงเห็นความจําเปนตอง ปรับปรุงปกครองบานเมืองใหม เนื่องจากระบบเดิมลาสมัย ขาดประสิทธิภาพ การทํางานซ้ําซอน การควบคุมและการรวมอํานาจเขาสูศูนยกลางไมสามารถ ทําใหประเทศมั่นคงและเปดโอกาสใหจักรวรรดินิยมตะวันตกเขาแทรกแซง  ไดงาย จึงทรงนําเอาสิ่งใหม ๆ มาใชในการปกครองประเทศ อาทิ  ทรงจัดตั้ง คณะที่ปรึกษาราชการแผนดิน ปรับปรุงการบริหารราชการในสวนกลาง สวน ภูมิภาค และสวนทองถิ่น เพื่อใหการบริหารงานดําเนินไปอยางมีประสิทธิภาพ จนถึงการเปลี่ยนแปลงการปกครองในป ๒๔๗๕  คณะราษฎรมุงหวังที่จะ สถาปนาระบอบการปกครองแบบประชาธิปไตยขึ้นในประเทศไทย ทําใหการ ปกครองระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชยสิ้นสุดลง อํานาจสูงสุดในการปกครอง ประเทศ หรืออํานาจอธิปไตยเปนของราษฎร ดังพระราชหัตถเลขาความวา “ขา พระเจ า มี ค วามเต็ม ใจที่ จ ะสละอํ า นาจอัน เป น ของข า พเจ า อยู แ ต เ ดิม ให แ ก ราษฎรทั่วไป แตขาพเจาไมยินยอมยกอํานาจทั้งหลายของขาพเจาใหแกผูใด คณะใด โดยเฉพาะเพื่อใชอํานาจนั้นโดยสิทธิของประชาชน” ทําใหประเทศไทย พัฒนาอยางกาวหนา มั่นคงพรอมกับการพัฒนาการเมืองการปกครองมาอยาง ตอเนื่องตลอดระยะเวลา ๗๘ ป ภายใตการปกครองระบอบประชาธิปไตยอันมี พระมหากษัตริยทรงเปนประมุข  ๓.๑.๒ สถาบันพระมหากษัตริยเปนพลังสําคัญของชาติ    ประเทศไทยมีชาติ ศาสนา และพระมหากษัตริยเปนสถาบันหลักของสังคม ทําหนาที่ ยึ ด โยงความสั ม พั น ธ ข องคนในชาติ ใ ห เ กาะเกี่ ย วกั น อย า งแน น แฟ น โดยเฉพาะ พระมหากษั ต ริ ย เ ป น สถาบั น ที่ มี รู ป ธรรม ประชาชนทุ ก คนรู แ ละเข า ใจความเป น สถาบันไดชัดเจน เปนพลังที่ยั่งยืนของประเทศไทยมาชานาน สามารถสรางความ เชื่อมั่นใหคนในชาติรวมพลังกันนําพาประเทศใหกาวหนาตอไปอยางมีความมั่นคง แมในยามวิกฤต  ๓.๑.๓ การเชิดชูสถาบันพระมหากษัตริยใหคงอยูในสังคมไทยสามารถรักษาระบอบ ประชาธิปไตยไวไดและลดผลกระทบจากกระแสโลกาภิวัตน   รั ฐ ธรรมนู ญ แห ง ราชอาณาจั ก รไทยทุ ก ฉบั บ กํ า หนดรู ป แบบการปกครองประเทศ ภายใต ร ะบอบประชาธิ ป ไตยอั น มี พ ระมหากษั ต ริ ย ท รงเป น ประมุ ข เป น การ เทิดพระเกียรติใหดํารงอยูในฐานะอันเปนที่เคารพ สักการะและกําหนดใหอํานาจ อธิปไตยเปนอํานาจสูงสุดในการปกครองประเทศ ประกอบดวย อํานาจนิติบัญญัติ อํา นาจบริ หาร และอํ า นาจตุลาการ ที่ผูใชอํา นาจ ได แก สถาบั น พระมหากษั ตริ ย
๓๖ สถาบันนิติบัญญัติ สถาบันบริหาร และสถาบันตุลาการ เพื่อกอใหเกิดการถวงดุล อํานาจซึ่งกันและกันตามหลักการประชาธิปไตย ชี้ใหเห็นวาสถาบันพระมหากษัตริย ทรงมีอํานาจภายใตกฎหมายสูงสุดของประเทศที่สามารถรักษาผลประโยชนของ ประชาชนและกอใหเกิดผลดีในการบริหารประเทศ กอใหเกิดสํานึก ความระมัดระวัง ความรอบคอบมิใหเกิดความเสียหายตอสวนรวม รวมทั้งทรงเปนกลางทางการเมือง สามารถยับยั้ง ทวงติงใหการปกครองประเทศเปนไปโดยสุจริต ยุติธรรม   นอกจากนี้ สถาบันพระมหากษัตริยเปนแบบอยางในการดําเนินชีวิตของคนในสังคม มาชานาน โดยเฉพาะรัชกาลปจจุบันที่ทรงมีพระจริยาวัตรอันงดงาม เปนแบบอยาง ของความเรียบงาย ทรงดูแล หวงใยทุก ขสุขของประชาชนอยางจริงจัง และสรา ง ประโยชนเพื่อสังคมไทยมาโดยตลอด ไดทรงพระราชทานหลักปรัชญาของเศรษฐกิจ พอเพี ย งแก พ สกนิ ก รไทยมานานกว า ๓๐ ป เพื่ อ ชี้ ถึ ง แนวทางการดํ า รงชี วิ ต และ การปฏิบัติตนของประชาชนทุกระดับ ตั้งแตครอบครัว ชุมชน และประเทศ ใหดําเนิน ไปตามทางสายกลาง ด ว ยความพอเพี ย ง ที่ห มายถึ ง ความพอประมาณ ความมี เหตุ ผ ล และการมี ภู มิ คุ ม กั น ที่ ดี โดยใช ค วามรอบรู ความรอบคอบ และความ ระมัดระวังมาประกอบในการปฏิบัติ และเสริมสรางพื้นฐานจิตใจของคนในชาติใหมี สํานึกในคุณธรรม ความซื่อสัตย สุจริต ดําเนินชีวิตและปฏิบัติงานดวยความอดทน และมีความเพียรอยางมีสติและปญญา ทําใหคนในสังคมและประเทศชาติสามารถ จัดการความเสี่ยงที่ตองเผชิญไดอยางมีประสิทธิภาพ  ๓.๑.๔ การปกครองในระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริยทรงเปนประมุข เปนตนแบบการปกครองที่มีธรรมาภิบาล การปกครองแบบพอกับลูกนับจาก สมัยสุโขทัยจนถึงรัตนโกสินทรยังมีความสําคัญและมีอิทธิพลตอจิตใจของคนไทย โดยเฉพาะอยางยิ่งในรัชการปจจุบัน ที่ทรงมีพระปฐมบรมราชโองการวา “เราจะครอง แผนดินโดยธรรม เพื่อประโยชนสุขแหงมหาชนชาวสยาม” แสดงใหเห็นหลักธรรมาภิบาล ของการปกครองไทย เพราะมีวิธีการที่จะปกครองแผนดินโดยธรรม และมีเปาหมายที่ จะไปใหถึง คือ ประโยชนสุขแหงมหาชนชาวสยาม ซึ่งหลักทศพิธราชธรรม เปนทั้ง หลักศาสนาและศีลธรรมเปนเครื่องควบคุมการใชอํานาจของพระมหากษัตริยที่ไมให กระทบตอสิทธิ เสรีภาพ ทรัพยสิน ชีวิต รางกายของพลเมือง จึงเปนหลักปกครองที่ไม ลาสมัยและสอดคลองกับหลักประชาธิปไตยสมัยใหม กอเกิดหลักการบริหารกิจการที่ดี ทั้งยังเปนการดําเนินการตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง เนื่องจากเปน แนวทางที่เปดโอกาสใหทุกภาคสวนมีสวนเขามารวมในการบริหารประเทศ มีกระบวนการ รวมรับรู รับฟง รวมคิด และรวมรับผิดชอบ ทําใหการกําหนดนโยบาย มาตรการตางๆ ดําเนินไปดวยความรอบรู รอบคอบ และระมัดระวัง มีการใชเหตุใชผลในการ
๓๗ ดําเนินงาน หากผูบริหารประเทศ ผูมีหนาที่ทั้งราชการ นักการเมือง และประชาชน ทั่วไป นอมนําทศพิธราชธรรมไปใชเจริญตามเบื้องพระยุคลบาท ประเทศไทยจะ สามารถพัฒนาใหกาวหนาและคนไทยสามารถอยูรวมกันไดอยางสันติสุขและยั่งยืน ๓.๑.๕  สังคมไทยภายใตระบอบประชาธิปไตยที่มีพระมหากษัตริยเปนประมุขจะมี ความพรอมเผชิญการเปลี่ยนแปลงในอนาคต  การยึดมั่ น ในสถาบั นกษั ตริยภายใตการปฏิบัติตามแนวพระราชดํา ริ ของในหลวง รัชกาลปจจุบันจะกอใหเกิดพลังในสังคมไทยที่พรอมจะพัฒนาประเทศใหกาวหนา ตอไปไดอยางมั่นคง มีขวัญและกําลังใจในการปฏิบัติภารกิจสําคัญของการพัฒนา เศรษฐกิจ สังคม และการเมืองใหลุลวง โดยดําเนินการตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจ พอเพียงอยางจริงจัง เสริมสรางฐานเศรษฐกิจภายในประเทศใหเขมแข็ง โดยเฉพาะใน ระดับฐานราก คนไทยมีคุณภาพชีวิตที่ดีผานการใชเทคโนโลยีสมัยใหมอยางรูเทาทัน แข ง ขั น ในเวที โ ลกได อ ย า งมั่ น คง และรั ก ษาทรั พ ยากรธรรมชาติ ใ ห ค งอยู ไ ปถึ ง คนรุนตอไป ๓.๒ ภาคการเกษตรเปนฐานรายไดหลักและความมั่นคงดานอาหารของประเทศ  ๓.๒.๑ ความสําคัญของภาคการเกษตรในสังคมไทย (๑) เกษตรกรรมเปนวิถีชีวิตของคนไทยมายาวนาน  ประเทศไทยมีที่ตั้งทางภูมิศาสตรที่เหมาะสมกับการทําเกษตรมาตั้งแตเริ่มมี ราชธานี สุ โ ขทั ย ความอุ ด มสมบู ร ณ ท างธรรมชาติ ทั้ ง ป า ไม น้ํ า ดิ น และ ภู มิ อ ากาศ ทํ า ให ค นไทยในอดี ต ให ค วามสํ า คั ญ กั บ การเพาะปลู ก พื ช ต า งๆ โดยเฉพาะข า วและการทํ า ประมงน้ํ า จื ด ดั ง คํ า กล า วในศิ ล าจารึ ก สมั ย พอขุนรามคําแหงที่วา “ในน้ํามีปลา ในนามีขาว” ภาคเกษตรจึงเปนวิถีชีวิตหลัก ของคนไทยที่ดําเนินมาจนถึงปจจุบัน บรรพบุรุษไทยไดสั่งสมประสบการณและ ถายทอดความรูในการทําเกษตรสูคนรุนหลังอยางตอเนื่อง เปนความรูที่เปน ภูมิปญญาทองถิ่น และความรูที่นํามาพัฒนาตอยอดกับความรูสมัยใหมได ความรูเหลานี้เชื่อมโยงกับธรรมชาติเปนหลัก ธรรมชาติเปนผูกําหนดฤดูกาล และพื้นที่เพาะปลูกใหเกษตรกรไทยมาตั้งแตอดีต มีการพิจารณาธรรมชาติวามี ความเกี่ยวเนื่องสัมพันธกันอยางเปนระบบเกษตรกร มีความเขาใจในธรรมชาติ และภูมิประเทศ โดยการสังเกตปรากฏการณทางธรรมชาติ สามารถปรับวิธีการ ทํามาหากินใหสอดคลองกันแตละชวงเวลา ทั้งการเพาะปลูกหรือทําประมง และชวงเวลาหยุดทํากินเมื่อสภาพภูมิอากาศเปลี่ยน อาทิ การพิจารณาความ เหมาะสมของการปลูกพืชแตละชนิดในแตละภูมิภาค การคํานวณการขึ้นลง ของน้ําในแมน้ําลําคลองที่สอดคลองกับประเภทของพืชที่ปลูก การใชปฏิทิน
๓๘ ทางจั น ทรคติ ใ นการกํ า หนดช ว งเวลาเพาะปลู ก และการเก็ บ เกี่ ย ว รวมทั้ ง การศึกษาถึงระบบนิเวศที่มีผลตอการเพาะปลูกในเรื่องของสัตวที่เปนศัตรูพืช และพืชที่เปนวัชพืชของพืชผักที่เพาะปลูก  (๒) ภาคการเกษตรกอใหเกิดประโยชนหลายดาน  คนในสังคมไทยพึ่งพิงภาคเกษตรเปนแหลงอาหารหลัก โดยเฉพาะคนยากจน ในชนบทที่ตองอาศัยปาเปนแหลงอาหาร ทําใหเกิดความมั่นคงดานอาหารของ ประเทศ ประเทศไทยเปนแหลงผลิตอาหารสําคัญของโลก สามารถผลิตสินคา เกษตรไดหลากหลายเกินความตองการบริโภคภายในประเทศ และมีมากพอ สําหรับสงเปนสินคาออกไปขายยังประเทศตางๆ ทั้งในรูปสินคาเกษตรและ อุตสาหกรรม สรางรายไดเขาประเทศอยางตอเนื่องไมนอยกวาปละ ๙๔๕,๐๐๐ ล า นบาท ขณะเดี ย วกั น การผลิ ต ในภาคเกษตรก็ เ ป น ฐานวั ต ถุ ดิ บ ให กั บ ภาคอุตสาหกรรมในประเทศและภาคบริการ อาทิ การแปรรูปสินคาเกษตร ที่ไดรับความนิยมจากผูบริโภคในประเทศตางๆ และการทองเที่ยวเชิงเกษตร ที่ตอบสนองความตองการของนักทองเที่ยวทั้งในและนอกประเทศ ภาคเกษตร สามารถรักษาสภาพแวดลอมสีเขียวใหกับประเทศ เกิดทัศนียภาพที่สวยงาม ดึง ดู ดใหนัก ท องเที่ยวมาเยี่ ยมชม นอกจากนี้ ภาคเกษตรเปน ที่รองรั บผูที่ ประสบปญหาจากการวางงานในภาคอุตสาหกรรม โดยเฉพาะเมื่อเกิดวิกฤต เศรษฐกิจ หรือผูที่ไมสามารถใชวีชิตในเขตเมืองได เพราะในภาคเกษตรไมมีการ กําหนดของคนทํางาน และไมมีกฎเกณฑที่ชัดเจน ทุกคนสามารถเขามาทํางาน หรือยายออกไปจากภาคเกษตรไดอยางเสรี จึงเปนที่พักพิงของผูคนมาโดยตลอด  (๓) ชุมชนเกษตรกรรมมีวิถีชีวิตและวัฒนธรรมที่สอดคลองกับธรรมชาติ  ผู ค นที่ อาศัย อยู ในชุม ชนเกษตรกรรมมาแต ดั้ง เดิ ม มีวิ ถีชี วิ ต ที่ส อดคล องกั บ ธรรมชาติและคิดริเริ่มวัฒนธรรมประเพณีที่เชื่อมโยงกับศาสนาและธรรมชาติ เพราะการเพาะปลูกพืชจะมีชวงเวลาตรงกันในแตละป และมีชวงเวลาหยุดพัก เพื่อทํา งานหรือกิจกรรมอื่นๆ อาทิ งานหั ตถกรรม หรือซอมแซมสิ่ง ก อสรา ง สาธารณกุศล ดัง นั้น ในภาคเกษตรจึ ง เป น แหลง กํา เนิด ของวัฒนธรรมไทย  ที่ตกทอดมาจนถึงปจจุบัน โดยเริ่มจากวิถีเกษตรที่มีการหวานไถในชวงตนของ ฤดูฝน กอนการเขาพรรษาที่มีงานอุปสมบท แลวเปนการตกกลา ขณะที่ตลอด ชวงพรรษาเปนการดํานาใหขาวยืนตนจนถึงการตั้งทองของขาวที่ตรงกับการ ออกพรรษา ทําใหเกษตรกรมีเวลาวางเพื่อทําบุญทอดกฐิน และรอใหขาวออก รวง เพื่อเก็บเกี่ยวและนวดขาว ซึ่งเปนวงจรการเพาะปลูกที่เกิดขึ้น หลังจากนั้น จึงเปนชวงเวลาหยุดพักการทํานา เพื่อทํากิจกรรมอื่นๆ เชน งานฉลองปูชนียสถาน
๓๙ งานสงกรานต และงานบุญตางๆ ปจจุบันการเกษตรกรรมอาศัยเทคโนโลยีมาก ขึ้น ทําใหสามารถเพาะปลูกไดมากกวา ๑ ครั้งตอป แตประเพณีและวัฒนธรรม ตางๆ ยังคงสืบทอดตามชวงเวลาเดียวกับในอดีต ขณะเดียวกัน การเพาะปลูกที่ ทําไดตลอดทั้งป โดยเปลี่ยนประเภทของพืชหมุนเวียนไปตามสภาพภูมิอากาศ และการมีสัตวบกและสัตวน้ําหลากหลายชนิด ทําใหการกินอยูของคนไทยมี รูปแบบที่เปนเอกลักษณ อาหารแตละมื้อประกอบดวย ขาวที่ตองทานรวมกับ พืช ผัก และเนื้อสัตวตางๆ ที่ปรุงจากสมุนไพรที่มีประโยชนตอรางกาย มักจะใช ปลาเปนสวนประกอบหลักและปรุงอยางเขมขน ทําใหอาหารไทย เหมาะกับ การบริโภคในภูมิอากาศที่อยูในเขตรอนชื้น  ๓.๒.๒  การคงภาคการเกษตรไวเปนหลักสําคัญของการพัฒนาประเทศ  ประเทศไทยมีการพัฒนาตามแนวคิดสมัยใหมมาหาทศวรรษ โดยยึดภาคเกษตรเปน หลักในการพัฒนาอยางตอเนื่อง แมในชวง ๒๐ ปที่ผานมา ภาคอุตสาหกรรมไดมี บทบาทมากขึ้นในการสรางรายไดเขาประเทศ แตภาคเกษตรยังมีความสําคัญทั้งใน เชิ ง เศรษฐกิ จ และสั ง คมของคนในสั ง คมไทย เพราะชุ ม ชนเกษตรมี วิ ถี ชี วิ ต  ที่เรียบงาย และกอใหเกิดความสุขทางใจภายใตวิถีพอเพียงและมีความสบายกาย จากการอยูใกลชิดธรรมชาติ  ๓.๒.๓  ภาคการเกษตรมีสวนสําคัญในการลดความยากจน สรางงาน และลดผลกระทบ จากภาวะโลกรอน  คนยากจนสวนใหญอาศัยอยูในภาคเกษตรและหาเลี้ยงชีพดวยการใชแรงงานและหา พืชผักในปาเปนอาหาร การดํารงอยูของภาคเกษตรจึงเปนการรักษาแหลงอาหาร ธรรมชาติ ใ ห กั บ คนเหล า นี้ ขณะที่ ภ าคอุ ต สาหกรรมเริ่ ม ใช ค วามรู แ ละเทคโนโลยี เพิ่ ม ขึ้ น ในกระบวนการผลิ ต ทํ า ให แ รงงานไร ฝ มื อ หรื อ มี ทั ก ษะต่ํ า อาจว า งงานใน อนาคต ผลักดั นใหบางส วนกลับเขาสู ภาคเกษตร ทํา ใหมีแรงงานที่มีอายุนอยมา ทดแทนแรงงานปจจุบันที่มีแนวโนมอายุสูงขึ้นในภาคเกษตร นอกจากนี้ การทําวน เกษตรและการรักษาฟนฟูปาประเภทตางๆ ดวยการปลูกตนไมเพิ่มขึ้นในพื้นที่เกษตร จะทําใหลดกาซเรือนกระจกในชั้นบรรยากาศของโลกได และทําใหฝนตกมากขึ้น สงผลใหลดผลกระทบจากภาวะโลกรอน  ๓.๒.๔ การรั ก ษาภาคการเกษตรเป น แหล ง อาหารหลั ก ของประเทศ สร า งกระแส ธรรมชาตินิยม และเสริมสรางเศรษฐกิจฐานรากใหเขมแข็ง  สังคมไทยมีภาคเกษตรเปนแหลงอาหารสําคัญที่ทําใหคนในสังคมสามารถดํารงชีวิต ดวยปจจัยพื้นฐานสี่ประการ ไดแก อาหาร เครื่องนุงหม ยารักษาโรค และที่อยูอาศัย มาตอเนื่อง โดยเฉพาะคนยากจนในชนบทไดพึ่งพิงอาหารและยาจากธรรมชาติเปน หลัก การทําเกษตรในระยะตอไปจึงตองมุง “เกษตรยั่งยืน” เพื่อใหภาคเกษตรดํารงอยู
๔๐ ต อ ไปไดอ ยา งมั่ น คง เป น การสรา งความนิย มในการบริโ ภคสิ น คา เกษตรที่ป ลอด สารพิษและเปนมิตรตอสิ่งแวดลอม สงผลใหผูบริโภคมีสุขภาพแข็งแรง ลดความเสี่ยง ตอการเปนโรคเรื้อรัง อาทิ มะเร็ง และลดคาใชจายในการรักษาพยาบาลในระยะยาว  ขณะเดี ย วกั น การเกษตรที่ มั่ น คงจะสร า งเสริ ม ให ธุ ร กิ จ เกี่ ย วเนื่ อ งกั บ การเกษตร ขยายตัว สรางงานและรายไดใหกับเกษตรกรเพิ่มขึ้น การประกอบอาชีพเกษตรจะมี ความมั่นคงและสามารถจูงใจใหคนรุนใหมเขามาทํางานในภาคเกษตรเพิ่มขึ้น และ คนเหล า นี้ จ ะนํ า ความรู แ ละเทคโนโลยี ส มั ย ใหม ม าพั ฒ นาให ก ารทํ า เกษตร  มีประสิทธิภาพสูงขึ้น ลดตนทุนใหต่ําลง ควบคูกับการนําเกษตรทฤษฎีใหมมาขยายให กว า งขวางพร อ มกั บ การดํ า เนิ น ชี วิ ต แบบเศรษฐกิ จ พอเพี ย งจะทํ า ให ภ าคเกษตร เขมแข็งและผลักดันใหเศรษฐกิจฐานรากมั่นคง  ๓.๓ การพัฒนาประเทศใหอยูบนฐานความรูและเทคโนโลยีที่ทันสมัย การพัฒนาประเทศไทยแตละยุคสมัย ไดอาศัยความรูและเทคโนโลยีที่บรรพบุรุษคิดคน สะสม และถายทอดมาอยางตอเนื่อง ทั้งที่เปนภูมิปญญาไทยและวิทยาการทันสมัยจากตางประเทศ ๓.๓.๑ ความสําคัญของวิทยาศาสตรและเทคโนโลยีตอการพัฒนาประเทศ (๑) คนไทยใชความรูและภูมิปญญาพัฒนาประเทศมาชานานตามยุคสมัย นับแตการตั้งถิ่นฐานไทย คนไทยมีความสามารถในการผสมผสานวัฒนธรรม หลากหลายของอารยธรรมโบราณทั้งอินเดีย ลังกา มอญ ขอมและจีนใหเขากับ วัฒนธรรมพื้นถิ่น สรางสรรคและสืบทอดองคความรูที่มีลักษณะเฉพาะมาอยาง ตอเนื่องจากอดีตถึงปจจุบัน ความรูที่สะสมจากอดีตทั้งดาราศาสตร การกอสราง ที่อยูอาศัย ศาสนาสถาน การทําอาหาร การทําไรนา ระบบชลประทาน การแพทย แผนโบราณ การทําเครื่องมือเครื่องใชและอาวุธ ตลอดจนงานชางตางๆ อาทิ ชางเขียน ปน แกะ สลัก ชางรัก กลึง และหลอ ไดสะทอนถึงวิธีคิดอยางมีเหตุผล ซึ่งเปนหลักการของวิทยาศาสตร ใชความรูและภูมิปญญาปรับตัวเขาหาสภาพ ภูมิอากาศ ภูมิประเทศ และทรัพยากร ธรรมชาติในการสรางปจจัยสี่เพื่อการ ดํารงชีวิตและการประกอบอาชีพ ตลอดจนใชความปราณีตและละเอียดออน ตามลักษณะนิสัยคนไทยในอดีตถายทอดวิถีความเปนอยูของคนไทยจากรุนสู รุน เปนการดํารงชีวิตที่สมดุลกับวิถีธรรมชาติ เรียบงาย พออยูพอกิน และพึ่งพา ตนเอง อันเปนลักษณะของการดํารงชีวิตแบบพอเพียงตามหลักปรัชญาของ เศรษฐกิจพอเพียงที่พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวพระราชทานแกคนไทยในยุค ปจจุบัน
๔๑ (๒) ประเทศไทยเปดรับความรูและเทคโนโลยีจากตางชาติมาอยางตอเนื่อง ผ า นช อ งทางการค า ศาสนา และการทู ต เพื่ อ ปรั บ ตั ว สู ค วามทั น สมั ย จากสภาพภูมิศาสตรของไทยที่อยูในเสน ทางการคมนาคมทางเรือระหว า ง ชาวตางชาติ การขยายตัวทางการคา การเผยแผศาสนา และการเจริญสัมพันธไมตรี กับนานาชาติที่มีมากขึ้นในสมัยกรุงศรีอยุธยาจนถึงรัตนโกสินทร นํามาซึ่งสินคา ทั น สมั ย และวิ ท ยาการจากชาวต า งชาติ ที่ เ ข า มาพึ่ ง พระบรมโพธิ ส มภาร พระมหากษัตริยไทย โดยเฉพาะในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลา เจาอยูหัวไดมีการติดตอกับตางประเทศอยางกวางขวาง และพระองคไดเสด็จ ประพาสตางประเทศ ทรงเห็นวาความเจริญรุงเรืองของยุโรปเกิดจากการศึกษา เรี ย นรู ทรงนํ า วิ ท ยาการทั น สมั ย มาพั ฒ นาประเทศให เ จริ ญ ทั ด เที ย ม อารยประเทศในหลายดาน อาทิ การจัดระบบการศึกษาแบบใหม การพัฒนา การแพทยและการสาธารณสุข และโครงสรางพื้นฐานทั้งการประปา การไฟฟา การไปรษณียโทรเลข การรถไฟ ถนน และโรงพยาบาล (๓) วิ ท ยาศาสตร แ ละเทคโนโลยี เ ป น ป จ จั ย เอื้ อ ต อ การดํ า รงชี วิ ต ของ ประชาชนและการพัฒ นาประเทศ ความก า วหนา ทางวิท ยาศาสตร แ ละ เทคโนโลยีในยุคตอมาไดสรางองคความรูใหมที่เกิดประโยชนในเชิงพัฒนา ประเทศทั้งเศรษฐกิจและสังคมผานระบบการศึกษาวิจัยที่กาวหนากวาอดีต คน ไทยมีความพรอมดานปจจัยพื้นฐานในการดํารงชีวิตมากขึ้น มีสิ่งอํานวยความ สะดวกที่ ทํ า ให ค นอยู สุ ข สบายขึ้ น สามารถแก ป ญ หาโรคภั ย ทํ า ให ค นไทย เจ็ บ ป ว ยน อ ยลง การเดิ น ทางการติ ด ต อ สื่ อ สารสะดวกรวดเร็ ว และมี ขีดความสามารถในการผลิตสินคาและบริการเพิ่มขึ้น ความเจริญของวิทยาการ ในชวงหลังมีผลใหชีวิตคนและสิ่งแวดลอมเปลี่ยนแปลงไปจากเดิมที่คนเคยอยู ร ว มกั บ ธรรมชาติ แ ละใช ป ระโยชน จ ากธรรมชาติ อ ย า งเกื้ อ กู ล เป น การใช ประโยชนอยางไมคํานึงถึงผลเสียหายที่จะเกิดกับสภาพแวดลอมและสมดุลทาง ธรรมชาติ กอให เกิ ดปญหาความเสื่อมโทรมของทรัพยากรธรรมชาติ และ สิ่งแวดลอมที่กระทบตอการดํารงชีวิตและเปนขอจํากัดของการพัฒนาประเทศ ในปจจุบัน สะทอนถึงความจําเปนที่ตองพิจารณานําความรูทางวิทยาศาสตร และเทคโนโลยีมาใชอยางรอบคอบและรูเทาทันทั้งประโยชนและภัยคุกคาม ที่จะเกิดขึ้นจากความกาวหนาของเทคโนโลยี (๔) วิ ทยาการพระราชทานทํ าให สั งคมมี การเปลี่ ยนแปลงไปในทางที่ ดี ขึ้ น การศึ ก ษาวิ จั ย และพั ฒ นาทั้ ง ด า นการเกษตร การชลประทาน การอนุ รั ก ษ สิ่งแวดลอม การวิจัยพลังงานทดแทน และการพัฒนาเทคโนโลยีตางๆ ภายใต โครงการหลวง โครงการพระราชดําริ และโครงการทดลองหลายโครงการใน หลากหลายพื้นที่ตามความเหมาะสมของภูมิสังคม เชน โครงการสวนพระองค
๔๒ สวนจิตรลดาเพื่อเปนสถานีดานพันธุขาว เพาะพันธุปลา พืชสมุนไพร และโคนม เป น ต น ส ง ผลให เ กิ ด นวั ต กรรมหลากหลาย นอกจากนี้ โครงการหลวงใน ภาคเหนือและโครงการพระราชดําริในจังหวัดตางๆ ๗ แหงทั่วประเทศ ยังเปน ห อ งเรี ย นต น แบบที่ พั ฒ นามาจากกระบวนการของปรั ช ญาของเศรษฐกิ จ พอเพี ย ง มี ก ารพัฒ นาแบบบูร ณาการทั้ง การศึก ษาวิจั ย การนํา ความรูท าง วิทยาศาสตรมาประยุกตใชใหเกิดประโยชน การบูรณาการความรูและความ รวมมือของสวนราชการและประชาชน โดยยึดการมีสวนรวมของประชาชนเปน หลัก เพื่อใหประชาชนและหนวยราชการนําไปปฏิบัติ กอใหเกิดประโยชนสุขตอ ชุมชน สังคมและประเทศชาติอยางยั่งยืน (๕) ประเทศไทยจํ า เป น ต อ งปฏิ รู ป ระบบการจั ด การความรู การพั ฒ นา วิทยาศาสตรและเทคโนโลยีใหทันสมัย เพื่อเพิ่มสมรรถนะของประเทศใน ทุ ก ด า น ในกระแสโลกาภิ วั ต น ก ารเปลี่ ย นแปลงและความก า วหน า ดานวิทยาศาสตร เทคโนโลยี และนวัตกรรมจะเปนไปอยางรวดเร็วและตอเนื่อง และมี บ ทบาทสํ า คั ญ ในการพั ฒ นาทั้ ง ด า นสั ง คม เศรษฐกิ จ และการเมื อ ง รวมทั้งเปนปจจัยสําคัญในการสรางความเจริญเติบโตทางเศรษฐกิจประเทศไทย จึง จําเปนตองเพิ่มประสิทธิภาพของระบบการจัดการความรูทั้งภูมิปญญาไทยและ ความรูปจจุบันที่อยูในตัวคน ความรูทางเทคโนโลยี และความรูในวิทยาการ ดานตางๆ ใหเปนปจจัยหลักในการพัฒนาสังคมและเศรษฐกิจของประเทศ และโครงสรางเศรษฐกิจไทยสามารถรองรับการเปลี่ยนแปลงและพัฒนาได อยางยั่งยืน ๓.๓.๒ การวิจัยพัฒนาวิทยาศาสตรและเทคโนโลยีเปนแรงขับเคลื่อนที่สําคัญในการ พัฒนาประเทศ ความก า วหน า และความสามารถในการแข ง ขั น ของประเทศที่ มี ก ารพั ฒ นาด ว ย ฐานความรู อาทิ สหรัฐอเมริกา อังกฤษ ญี่ปุน ออสเตรเลีย และสิงคโปร เปนเครื่อง ยืนยันไดวา การวิจัยพัฒนาวิทยาศาสตรและเทคโนโลยีเปนแรงขับเคลื่อนที่สําคัญใน การพัฒ นาประเทศ เป นเครื่ อ งมือ ในการสร า งพลัง ของประเทศในการพึ่ง ตนเอง สามารถนําองคความรูจากการวิจัยเปนฐานในการคิดคนสิ่งใหมๆ ทั้งความรูและ ประยุกตในการสรางผลิตภัณฑใหม ดังนั้น การเพิ่มความเขมแข็งดานการวิจัยพัฒนา วิทยาศาสตรและเทคโนโลยีของไทย ที่มีเปาหมายแนวทางชัดเจนและตอบสนองตอ ความตองการของสังคมไทย จะสามารถเพิ่มศักยภาพและความสามารถในการ แขงขันของประเทศ รวมทั้งมีความสามารถปรับตัวตอการเปลี่ยนแปลงในกระแส โลกาภิวัตนไดอยางเทาทัน
๔๓ ๓.๓.๓ วิ ทยาศาสตร เทคโนโลยี ทั นสมั ยที่ เหมาะสมกั บภู มิ สั งคมและศั กยภาพทาง เศรษฐกิจของประเทศจะปรับเปลี่ยนการผลิตจากการใชทรัพยากรธรรมชาติ เงินทุน และแรงงานที่มีผลิตภาพต่ํา ไปสูการใชความรูและความชํานาญดาน วิทยาศาสตรและเทคโนโลยี การเพิ่มผลิตภาพการผลิตดวยความรูและเทคโนโลยีทันสมัยในภาคการเกษตรและ อุตสาหกรรมการเกษตรที่ไทยมีศักยภาพ อุตสาหกรรมขนาดกลางและขนาดยอม ที่เปนรากฐานของอุตสาหกรรมไทยและเชื่อมโยงฐานการผลิตของชุมชน และภาค บริการที่สามารถสรางมูลคาเพิ่มเชิงสรางสรรคในผลิตภัณฑกลุมตางๆที่เชื่อมโยง ความหลากหลายทางวัฒนธรรม และขนบธรรมเนียมประเพณี จะสามารถเพิ่มผลิต ภาพการผลิตของประเทศและความสามารถในการแขงขันในตลาดโลก นอกจากนี้ การผสมผสานเทคโนโลยีทันสมัยกับภูมิปญญาไทยที่หลายหลายบนพื้นฐานการใช วัตถุดิบในประเทศ อาทิ เทคโนโลยีที่สนับสนุนการปลูกพืชเกษตรอินทรีย ซึ่งนอกจากจะ สามารถตอบสนองความต อ งการของตลาดที่ มีแ นวโน ม นิ ย มธรรมชาติแ ละใส ใ จ สุขภาพทั้งในและตางประเทศ ยังชวยใหผูผลิตและผูบริโภคปลอดภัยจากสารเคมี ลดการนําเขาปุยเคมี และยากําจัดศัตรูพืชที่ไทยตองนําเขาจากตางประเทศเปนสวนใหญ ตลอดจนชวยลดการเสื่อมโทรมของทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอม นํามาซึ่งการ พัฒนาที่ยั่งยืน ๓.๓.๔ สังคมเศรษฐกิจฐานความรูเปนพลังขับเคลื่อนและภูมิคุมกันประเทศไทยใน กระแสโลกาภิวัตน การปฏิรูประบบการสรางความรู การจัดการความรู การพัฒนาวิทยาศาสตรและ เทคโนโลยี ใ ห ทั น สมั ย จะมี บ ทบาทสู ง ทั้ ง การพั ฒ นาศั ก ยภาพคนไทยให มี ความสามารถในการคิด วิเคราะห สรางสรรค และจินตนาการ เปนแรงงานความรูที่มี ความสามารถมองปญหาในลักษณะบูรณาการ สามารถทํางานรวมกับผูอื่นได โดยมี ความรับผิดชอบและรูบทบาทของตนเองในองคกรและสังคม มีความเขาใจ ยอมรับ และอดทนตอความแตกตางทางวัฒนธรรม มีกระบวนการคิดที่เปนระบบ ลดความ ขั ด แย ง ด ว ยกระบวนการสั น ติ พร อ มที่ จ ะปรั บ ตั ว เข า กั บ สิ่ ง แวดล อ ม มี ค วามรู ความสามารถในภาษาที่เปนสากล เชน ภาษาอังกฤษ และมีความรูทางเทคโนโลยี และเทคโนโลยีสารสนเทศ ภาคเอกชนที่มีความมุงมั่นพัฒนาธุรกิจดวยนวัตกรรมของ ตนเองและสามารถแขงขันในเวทีโลก เกิดโครงสรางพื้นฐานทางปญญาที่แข็งแกรง สังคมเกษตรฐานความรูที่ประชาชนไดรับโอกาสและมีความสามารถในการเรียนรู ตลอดชีวิต ไดรับการสงเสริมและสนับสนุนการพัฒนาภูมิปญญาทองถิ่น และตอยอด สรางความเขมแข็งใหภาคเกษตรสามารถกาวสูธุรกิจและแขงขันได สงผลใหประเทศ ไทยมีฐานเศรษฐกิจและสังคมที่เขมแข็ง สามารถรักษาอัตราการเจริญเติบโตทาง เศรษฐกิจไดดวย “สังคมและเศรษฐกิจฐานความรู” และยกระดับประเทศใหอยูกลุม ประเทศที่ขับเคลื่อนเศรษฐกิจดวยนวัตกรรมและองคความรู
๔๔ ๓.๔ สังคมไทยมีคานิยมและวัฒนธรรมที่ดีงาม  ๓.๔.๑  ความสําคัญของวัฒนธรรมในสังคมไทย  (๑)  วัฒนธรรมเปนเครื่องกําหนดวิถีชีวิตความเปนอยูของคนในสังคม    ในอดีตสังคมไทยมีคนจากหลากหลายเผาพันธุมาตั้งถิ่นฐานอยูรวมกัน ตางก็มี วัฒนธรรมเปนของตนเอง เมื่อเวลาผานไป เกิดการผสมผสานขามเผาพันธุ ทํา ใหวัฒนธรรมผสมกลมกลืน  และเกิดเปนวัฒนธรรมใหมในสมัยสุโขทัยที่มี ความสําคัญและสืบทอดมาจนถึงปจจุบัน ไดแก ภาษาที่ใชสื่อสารและเชื่อมโยง ใหคนไทยรวมเปนสังคมเดียวกัน ดังปรากฏเปนหลักฐานอักษรไทยในศิลาจารึก เปนกาวสําคัญของการสื่อสารดวยภาษาเขียนและประเพณีที่เปนรากฐานมาถึง ปจจุบัน อาทิ ประเพณีลอยกระทง การฟงธรรมในวันพระ ตอมาประเทศไทย ก็ไดรับวัฒนธรรมตางชาติเขามาเปนระยะ และตอเนื่องผานการคาขายติดตอ ระหวางประเทศ อาทิ วัฒนธรรมการกิน การแตงกาย ศิลปะ การกอสรางในสมัย รัตนโกสินทรมีการเปลี่ยนแปลงทางวัฒนธรรมที่สําคัญไดแก การเลิกทาส และ การแตงกายแบบตะวันตก ขณะที่วั ฒนธรรมดั้งเดิมบางสวนก็เลือนหายไป พรอมกับยุคสมัย แตวัฒนธรรมหลักของไทย ก็ยังคงถายทอดมาถึงคนรุนนี้ ในการมี กิ ริ ย ามารยาท การช ว ยเหลื อ น้ํ า ใจไมตรี และการมี สั ม มาคารวะ สะทอนความเปนไทยที่มีเอกลักษณ  (๒) ความเปนไทยไดถูกสะทอนอยูในวัฒนธรรมที่เปนเอกลักษณเฉพาะ  คนไทยทุกคนไดถูกหลอหลอมจากครอบครัวใหมีการประพฤติ ปฏิ บัติตาม วัฒนธรรมไทยมาทุกยุคสมัย เริ่มจากการเคารพ เชื่อฟงพอแม ครูบาอาจารย และผูอาวุโส การไหวเปนวัฒนธรรมที่สําคัญสําหรับคนไทยที่มีเอกลักษณและ เป น ที่ รั บ รู ข องนานาชาติ เด็ ก ทุ ก คนได เ รี ย นรู วั ฒ นธรรมต า งๆ จากพ อ แม ปู ยา ตา ยายกอนที่จะไดรับรู และแลกเปลี่ยนวัฒนธรรมกับคนรุนเดียวกันใน โรงเรียนควบคูกับการเรียนรูจากครู รวมทั้งจากผูนําศาสนาตางๆ เมื่อถึงวัย ทํ า งานก็ ไ ด เ รี ย นรู วั ฒ นธรรมในโลกของการทํ า งานที่ มี ค วามหลากหลาย ขณะเดียวกัน ก็เกิดวัฒนธรรมหรือคานิยมเฉพาะกลุมขึ้นในผูคนที่มีความสนใจ หรือมีจุดมุงหมายรวมกัน แตอยางไรก็ตาม วัฒนธรรมหลักที่ติดตัวคนไทยทุก คนตั้งแตวัยเยาวจะถูกถายทอดผานสูคนรุนใหมเมื่อถึงวัยสูงอายุ ดังนั้น ความ เปนไทยก็จะถูกสืบทอดตอไปในอนาคต  (๓) การเปลี่ยนแปลงทางวัฒนธรรมเกี่ยวโยงกับสภาพสังคมของประเทศ  สังคมไทยมีการเปลี่ยนแปลงอยางตอเนื่องเริ่มจากเปนสังคมเกษตรที่ดําเนินมา หลายรอยป ทําใหมีวัฒนธรรมแบบพื้นบานหรือวัฒนธรรมหมูบานที่มีการอยู อาศัยแบบเรียบงาย มีน้ําใจ ความเอื้ออารี มีความเปนมนุษยสูง ตอมาสังคมได พัฒนาเขาสูยุคอุตสาหกรรมที่ความทันสมัยเขามามีอิทธิพลตอวิถีชีวิตของคน
๔๕ ในสังคมไทย วัฒนธรรมไทยเปลี่ยนไปใหความสําคัญกับเวลา ความเที่ยงตรง ความเปนปจเจก และความรับผิดชอบเปนกลุม ทําใหกลุมคนที่อยูในสังคม เกษตรบางสวนปรับตัวยาก ขณะที่สังคมก็พัฒนากาวหนาตอไปสูการเปนสังคม ฐานความรูที่ใชขอมูลขาวสารเปนเครื่องมือหลักในการดําเนินกิจกรรมตางๆ คนในสังคมนี้มีจํานวนไมมากนักและมีวัฒนธรรมแตกตางกับสังคมแบบเดิม ที่ ค นต อ งมี ทั ก ษะสู ง สามารถจั ด การความรู ต า งๆ ได และบางกลุ ม ก็ ห า ประโยชนจากขอมูลขาวสารเพื่อพวกพอง เปนอุปสรรคตอการพัฒนาประเทศ และคนในสังคมเกษตรที่มีอยูมากก็มีปญหาการปรับตัว เกิดความเหลื่อมล้ํา ระหวางกลุมคน  ๓.๔.๒ วัฒนธรรมไทยที่ดีงามสามารถยึดโยงคนไทยใหเปนเอกภาพ  คนไทยมี ค วามเป น เอกลัก ษณ เ ฉพาะตัว เมื่ อพิจ ารณาจากวัฒ นธรรมที่ ได รับ การ ถ า ยทอดจนอยู ใ นจิ ตสํ า นึก ของทุก คน เกิ ด ความตระหนั ก ในรากเหง า ของตนเอง มีความภาคภูมิใจและเห็นคุณคาของความเปนไทยที่มีศักดิ์ศรี  ๓.๔.๓ วั ฒ นธรรมที่ ดี ง ามจะลดอิ ท ธิ พ ลของความทั น สมั ย และความขั ด แย ง ใน สังคมไทย  วั ฒ นธรรมเป น องค ป ระกอบหนึ่ ง ของทุ น ทางสั ง คมที่ เ ป น เครื่ อ งมื อ ในการยึ ด โยง ความสัมพันธของคนในสังคมใหแนนแฟน วัฒนธรรมในสังคมเกษตรที่มีความเปน มิตรสูงมีน้ําใจไมตรี ยิ้มแยมใหกัน จะทําใหคนในสังคมอุตสาหกรรมและฐานความรู ปรับเปลี่ยนวัฒนธรรมของความเปนปจเจก การใชชีวิตอยางเครงเครียด ขึ้นอยูกับ เวลาและการมีพฤติกรรมการบริโภคนิยม เมื่อไดมีการสานสัมพันธกันอยางใกลชิด เกิดการเสริมสรางวัฒนธรรมดั้งเดิมที่ดีงามของไทยใหคงอยูควบคูกับการรักษาสังคม เกษตรใหอยูคูสังคมไทยตอไป ขณะเดียวกันวัฒนธรรมไทยดังกลาวจะสงเสริมใหคนที่ มีทัศนคติและความคิดเห็นที่แตกตางกันสามารถอยูรวมกันไดอยางเขาใจและยอมรับ ซึ่งกันและกันดวยการเปดใจใหกวาง รับฟงความคิดเห็นในมุมมองที่หลากหลายและ คิดวิเคราะหดวยเหตุผล  ๓.๔.๔ สังคมไทยที่ยังรักษาวัฒนธรรมที่ดีงามไวไดจะสงเสริมใหเกิดความเปนน้ําหนึ่ง ใจเดียวกัน  สั ง คมใดที่ มี วั ฒ นธรรมที่ ดี ง ามย อ มจะคงความเป น สั ง คมได อ ย า งยั่ ง ยื น เฉกเช น สังคมไทยที่สามารถรักษาวัฒนธรรมไทยที่ดีงามและถายทอดสูคนรุนตอไปไดเปน เครื่องคุมกันใหคนไทยสามารถยืนหยัดไดทามกลางการเปลี่ยนแปลงอยางตอเนื่อง 
๔๖ ๓.๕ ชุ ม ชนเป น กลไกที่ มี ค วามสามารถในการบริ ห ารจั ด การ มี ส ว นร ว มในการพั ฒ นา คุณภาพชีวิตและเชื่อมโยงกันเปนสังคมสวัสดิการ  ๓.๕.๑ ความสําคัญของชุมชนในสังคมไทย  (๑) ชุมชนเปนหนวยสําคัญที่สุดของประเทศ  ชุมชนไทยเปนระบบสังคมที่ประกอบดวยกลุมตางๆ ที่พึ่งพาอาศัยกัน จากการ ที่ ป ระเทศไทยตั้ ง อยูใกลบริ เ วณเสน ศูน ยสูตรทํ า ใหมี ค วามหลากหลายทาง ชีวภาพสูง กอปรกับฤดูกาลในแถบนี้ไมแบงแยกความสัมพันธของมนุษยออก จากกัน สามารถติดตอ และรวมกิจกรรมทางสังคมไดทุกฤดูกาล กอใหเกิด ความสัมพันธแนวราบ มีวัฒนธรรมแบบเครือญาติและพวกพองสูง เมื่อรวมกัน เปนชุมชน จึงเรียนรูและสรางสายสัมพันธระหวางคนรุนตางๆ เกิดเปน น้ําใจ เผื่อแผ แบงปนกัน เปนวิถีชีวิตหรือระเบียบของชุมชนที่มีกฎเกณฑใหคนใน ชุม ชนไดรับรู ยอมรับ และปฏิ บัติต ามในการดํา รงชีวิต แต ล ะชุม ชนจึ ง มีวิ ถี ชุมชนเปนของตนเอง เมื่อเชื่อมโยงทุกชุมชนเขา ดวยกั นก็เหมือนรวมระบบ สังคมยอยเขาเปนระบบสังคมของประเทศ ดังนั้น ชุมชนจึงเปนหนวยสําคัญ และมีอิทธิพลตอการดํารงอยูของระบบสังคม และคนเปนผูพัฒนาและเปน เปาหมายของการพัฒนา  (๒) วิถีชุมชนพึ่งพิงและอาศัยธรรมชาติเปนหลัก  ชุมชนเกษตรกรรมของไทยมีกระบวนการอยูรวมและรับประโยชนจากธรรมชาติ บนฐานของการยังชีพมาตั้งแตอดีต การดําเนินกิจกรรมใดๆ มีหลักการของการ ดัดแปลงและพัฒนาระบบตามธรรมชาติ เพื่อใหคนในชุมชนควบคุมเงื่อนไข ของธรรมชาติใหตอบสนองการดํารงชีวิตอยางพอเพียง ในพื้นที่ที่ธรรมชาติ ไมสามารถตอบสนองไดอยางพอเหมาะ จะมีการยายถิ่นไปสูแหลงอาหารตาม ฤดูกาล ขณะเดียวกัน มีระบบการพึ่งพาอาศัยระหวางครอบครัวและชุมชนเพื่อ สรางความพอเพียงของการดํารงชีวิต อาทิ การถนอมอาหารไวบริโภคในระยะ ยาว และการแลกเปลี่ยนผลผลิตระหวางกัน เกิดกระบวนการอยูรวมกันระหวาง คนกับคน และคนกับธรรมชาติ  ๓.๕.๒ ชุมชนเขมแข็งจะเปนพลังหลักในการพัฒนารากฐานของประเทศใหมั่นคง  พลั ง ของชุ ม ชนสามารถนํ า พาให ก ารพั ฒ นาในทุ ก มิ ติ ก า วหน า ไปสู จุ ด มุ ง หมาย ที่ตองการ ผานกระบวนการเรียนรูรวมกัน เกิดเปนกลุมตางๆ เชื่อมโยงเปนเครือขาย โยงใยกั น ทั้ง ระบบ สร า งความมั่ น คงและมั่ง คั่ง ใหชุม ชนทองถิ่น เชื่ อ มโยงกั บ การ พัฒนาภาพรวมไปสูทิศทางเดียวกัน 
๔๗ ๓.๕.๓ ชุมชนพึ่งตนเองสามารถบรรเทาปญหาเศรษฐกิจ สังคม ทรัพยากรธรรมชาติและ สิ่งแวดลอมในระดับทองถิ่นไดอยางมีประสิทธิภาพ  ชุมชนที่มีศักยภาพสามารถจัดการปญหาและพัฒนาชุมชนไดดวยการใชกิจกรรม ต า งๆ เป น เครื่ องมื อ สร า งการเรีย นรู และการจัด การร ว มกั น เพื่ อ ค น หาทางเลือ ก ที่เหมาะสมสําหรับชุมชน มีการรวบรวมขอมูล คนควาหาความรู นํามาวิเคราะหอยาง มีสวนรวมบนฐานทรัพยากรของทองถิ่นชุมชน เกิดเปนแนวทางการพัฒนาในดาน ต า งๆ ที่ ส ร า งความมั่ น คงทางเศรษฐกิ จ และสั ง คมให กั บ คนในชุ ม ชนภายใต กระบวนการพัฒนาที่มีความสัมพันธกันอยางเปนระบบ เริ่มจากการจัดความสัมพันธ ระหวางคนกับคน คนกับธรรมชาติ และคนกับคุณธรรมที่ปรากฏในรูปของกฎระเบียบ ตางๆ ของชุมชนเปนระบบคุณคา สรางการเรียนรูเชื่อมโยงกับภูมิปญญาทองถิ่นกับ ความรู ภ ายในชุ ม ชนเกิด เป น ความรู ใ หม ใ นระบบการเรี ย นรู ผลิ ต สิน ค า เกษตร ที่คํานึงถึงวงจรความอุดมสมบูรณทางธรรมชาติและเปนมิตรกับสิ่งแวดลอมในรูป ระบบเกษตรยั่งยืน สะสมทุนของชุมชนที่มีรูปแบบและวิธีการทางวัฒนธรรมเขามา เกี่ยวของ เกิดการพึ่งตนเองในระบบทุนชุมชน จัดการดานการตลาดเพื่อเพิ่มมูลคา ผลผลิต และลดตนทุนเปนระบบธุรกิจชุมชน ควบคูกับการนําเทคโนโลยีและความรู มาแปรรู ปสินคา ในชุมชนเปนระบบอุตสาหกรรมชุมชน จัดสรรผลประโยชนใน ชุมชนมาเปนสวัสดิการใหทุกคนในชุมชนมีความมั่นคงในชีวิตรวมกันสรางเปนระบบ สวัสดิการชุมชน ดูแลสุขภาพ การบริโภค และการใชสมุนไพรพื้นบานในรูประบบ สุขภาพชุมชน และเชื่อมโยงกับการจัดการสิ่งแวดลอมใหเอื้อตอการใชชีวิตในระบบ สิ่งแวดลอม สุดทายมีการจัดการรวมกันที่ทําใหระบบยอยทั้ง ๙ ระบบดําเนินไปใน ทิศทางเดียวกันภายใตระบบการจัดการ  ๓.๕.๔ กลไกชุมชนสามารถพัฒนาทองถิ่นใหเจริญรุงเรือง  ชุมชนที่มีการเรียนรู สามารถตัดสินใจเรื่องตางๆ ไดอยางอิสระ การจัดการทุนของ ชุมชนไดอยางมีประสิทธิภาพทั้งทุนทางสังคม ทุนเศรษฐกิจ และทุนทรัพยากรธรรมชาติ รวมทั้งมีธรรมาภิบาลจะเปนชุมชนที่เขมแข็งและเปนแกนหลักของการพัฒนาในระดับพื้นที่  ๓.๖ ประเทศไทยมี ศั กดิ์ ศรี ของความเปนเอกราช เปนมิ ตรกั บนานาประเทศในเวที ระหว าง ประเทศ  ๓.๖.๑ ความสําคัญของความเปนเอกราช  (๑) คนไทยมีค วามรั ก ชาติแ ละภาคภูมิใ จในความเป น เอกราช ที่ ส ามารถ รักษาความเปนไทมาไดจนถึงปจจุบันดวยความมีพระวิสัยทัศนอันยาวไกลของ รัชกาลที่ ๕ ที่ทําใหความขัดแยงและการแบงแยกดินแดนของประเทศสยามใน เวลานั้นคลี่คลายไปไดดวยดี ประเทศไทยสามารถรักษาเอกราช แมในชวงการ
๔๘ แผขยายลัทธิจักรวรรดินิยมของมหาอํานาจตะวันตกที่แขงขันกันแสวงหาอาณา นิคมโพนทะเล ที่ไดแผอิทธิพลเขามาในภูมิภาคเอเชียอาคเนยมากขึ้นเปนลําดับ ตรงกั บ รั ช สมั ย พระบาทสมเด็ จ พระนั่ ง เกล า เจ า อยู หั ว ต อ เนื่ อ งถึ ง รั ช สมั ย พระบาทสมเด็ จ พระจุ ล จอมเกล า เจ า อยู หั ว ทํ า ให อ าณาเขตประเทศไทย แวดล อ มดว ยประเทศมหาอํ า นาจถึ ง ๓ ด า น อั ง กฤษขยายอิ ท ธิพ ลมาทาง ทิศตะวันตกและใต ขณะที่ฝรั่งเศสขยายมาทางทิศตะวันออก แตดวยพระราช วินิจฉัยและพระปรีชาญาณอันกวางไกลของพระมหากษัตริยไทยในชวงเวลา ดังกลาวที่ดําเนินนโยบายสรางพันธมิตรกับมหาอํานาจตะวันตก โดยการเปด ประเทศ ขยายความสัมพันธทางการคา เปดรับวิทยาการสมัยใหมจากตะวันตก รวมถึงการเสร็จประพาสยุโรปถึง ๒ ครั้ง เพื่อเจริญสัมพันธไมตรีและแสวงหา พันธมิตรใหมกับประเทศมหาอํานาจในยุโรป ซึ่งวิเทโศบายดังกลาวนอกจากจะ นํ าไปสู การวางรากฐานการพั ฒ นาประเทศทั้ ง ด า นเศรษฐกิ จ สั ง คม และ วัฒนธรรม ใหมีความทันสมัยยังเปนการถวงดุลอํานาจเพื่อปองกันการรุกราน จากประเทศตะวั น ตกไปพร อ มกั น และในช ว งสงครามโลกครั้ ง ที่ ๒ ไทยก็ สามารถผ า นวิ ก ฤตการณ ม าได รอดพ น จากการตกอยู ภ ายใต ก ารดู แ ลขอ ประเทศคูสงคราม เปนผลจากความเสียสละ และเห็นแกประโยชนสวนรวมของ กลุมคนที่ยอมอุทิศชีวิตเพื่อประเทศชาติอยางเต็มใจ ทําใหประเทศไทยยังคง รักษาความเปนเอกราชมาได สงผลใหคนไทยสามารถรักษาอัตลักษณของ ความเปนไทย ใหคงอยูคูประเทศชาติ  (๒) ประเทศไทยไดรับความเชื่อถือจากนานาประเทศ การที่ประเทศไทยและ คนไทยสามารถรั ก ษาความเป น ไทยไว ไ ด อ ย า งภาคภู มิ ใ นประวั ติ ศ าสตร ชาติไทย ทําใหประเทศตางๆ ยอมรับนับถือในความเปนชาติไทย จึงไดรับการ ยกย อ งสรรเสริ ญ ในเวที ต า งๆ โดยสะท อ นมาจากการดํ า เนิ น นโยบาย ตางประเทศตั้งแตสมัยกรุงศรีอยุธยาจนถึงสมัยรัตนโกสินทร ที่มุงสรางความ เขาใจอันดีตอกัน สงเสริมความรวมมือกับนานาชาติ รักษาความเปนกลางและ เปนพันธมิตร แบงปนผลประโยชนรวมกัน เปน มิตรที่ดีกับทุกประเทศ อาทิ สรา งพัน ธมิ ตรกับ กลุม ประเทศในเอเชี ย ตะวั น ออกเฉี ย งใต ไดก อตั้ง สมาคม ประชาชาติแหงเอเชียตะวันออกเฉียงใต (Association of South East Asian Nations: ASEAN) ในป พ.ศ. ๒๕๑๐ ซึ่งนอกจากจะมุงที่การพัฒนาเศรษฐกิจ การแลกเปลี่ยนความรูและวัฒนธรรมของประเทศสมาชิกแลว ยังเปนพลังรวม ที่สําคัญในการรักษาเอกราชของกลุมประเทศสมาชิกใหพนจากการปกครอง แบบสังคมนิยม
๔๙ ๓.๖.๒ การมีเอกราช และเปนมิตรระหวางประเทศตางๆ สรางความเชื่อมั่นใหเกิดขึ้น ในการเจรจาตอรองในเวทีโลก  การที่ประเทศไทยธํารงความเปนเอกราชมาไดโดยตลอด มีนโยบายสรางสัมพันธที่ดี กับประเทศตางๆ เปนการสรางความนาเชื่อถือและการยอมรับในทาทีของประเทศ ไทยในเวทีตางๆ ระหวางประเทศ ไดรับการยกยองและสงเสริมใหเปนผูนําในเวทีตางๆ จากความมั่น ใจในความสามารถที่จ ะประนี ป ระนอม ถ อ ยที ถ อยอาศัย ทํ า ให ก าร ดําเนินงานระหวางประเทศสําเร็จลุลวงไปอยางราบรื่น  ๓.๖.๓ ความเป นเอกราช และมี ความสั มพั นธ ที่ ดี กั บทุ กประเทศสามารถลดความ ขัดแยง หรือการถกเถียง เจรจาประเด็นสําคัญในการพัฒนาดานตางๆ ในเวที ระหวางประเทศได  ในปจจุบันมีการกําหนด กฎ กติการะดับโลกที่ไทยตองยอมรับและมีสวนรวมอยูหลาย ประการ รวมทั้ ง มี ผ ลกระทบต อ ทิ ศ ทางการพั ฒ นาเศรษฐกิ จ ของประเทศ เพราะ ขอตกลงตางๆ ไดถูกนํามาใชในการนําเขาหรือสงออกสินคาจากทุกประเทศ ดังนั้น การเจรจาตอรองในเวทีระหวางประเทศจึงเปนเรื่องสําคัญสําหรับความอยูรอดของ ประเทศไทยในเชิงเศรษฐกิจ เพราะมีผลตอการคาการลงทุนที่จะเขามาในประเทศไทย และการที่นักลงทุนจากไทยตองการไปลงทุนในตางประเทศ นอกจากนี้ การมีหลายขั้ว อํานาจทางเศรษฐกิจระดับโลกทําใหประเทศไทยตองนําความเปนเอกราช และการ เปนมิตรมาใชในการเจรจาตอรองเพื่อเขารวมอยูในกลุมเศรษฐกิจตางๆ ไดอยางมั่นคง และไดรับประโยชนอยางเปนธรรม  ๓.๖.๔ ประเทศไทยสามารถใชความมีเอกราช และการมีสัมพันธที่ดีกับประเทศตางๆ สรางประโยชนเพื่อประเทศชาติในเวทีระหวางประเทศ  การเจรจาตอรองในเวทีระหวางประเทศเปนเรื่องสําคัญที่จะทําใหประเทศไทยไดหรือ เสียผลประโยชน การมีขอตอรองที่ดีจากความมีเอกราช และการมีสัมพันธที่ดีจะทําให เกิดความนาเชื่อถือ ยอมรับฟงเหตุผล และสรางความมั่นใจวาสามารถดําเนินการ ตามขอตกลงไดจริง จากการเปนที่ยอมรับมายาวนานจากอดีตถึงปจจุบัน  ๔. ประเด็นการพัฒนาประเทศในระยะตอไป การวิเคราะหความเสี่ยงที่ประเทศตองเผชิญ ในชวงแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๑๑ และการสรางภูมิคุมกัน ใหประเทศพรอมเผชิญการเปลี่ยนแปลงอยางมีประสิทธิภาพ สะทอนถึงประเด็นการพัฒนาประเทศ ที่ควรพิจารณา ไดดังนี้
๕๐ ๔.๑ เรงสรางสังคมใหสงบสุข โดยเทิดทูนองคพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวเปนศูนยรวมศรัทธา ความสัมพันธของคนในสังคมใหเปนน้ําหนึ่งใจเดียวกัน รวมมือกันฝาวิกฤติและสรางสังคมให อยูรว มกั น อย า งสงบสุข เรง ขยายผลการขับเคลื่อ นปรั ชญาของเศรษฐกิ จ พอเพีย งใหเ ป น คานิยมรวมทั้งสังคม ทําใหรากฐานสังคมและเศรษฐกิจแข็งแกรง พรอมทั้งเสริมสรางภาค ราชการ การเมื อง และประชาสั งคมให เ ขมแข็ ง ภายใต วัฒ นธรรมประชาธิป ไตยที่ ถู ก ตอ ง เหมาะสม มีธรรมาภิบาล เปนที่เชื่อมั่นและไววางใจของประชาชน กอใหเกิดการเปลี่ยนแปลง ที่ดในสังคมไทยในเชิงเศรษฐกิจ สังคม และการเมือง ี ๔.๒ มุงพัฒนาคนใหมีคุณภาพเปนกําลังสําคัญในการพัฒนาประเทศใหมั่นคงและสามารถ แขงขันในเวทีโลกไดอยางตอเนื่อง เปนการพัฒนาศักยภาพ รวมทั้งดานสติปญญาและ จิตใจใหพรอมรับการพัฒนาประเทศสูสังคมฐานความรู และรวมพัฒนาฐานรากของสังคมไทย ใหเขมแข็งในทุกมิติการพัฒนา สามารถสรางเสถียรภาพใหเศรษฐกิจภายในประเทศ เปน ป จ จั ย การผลิ ต สํ า คั ญ ในกระบวนการผลิ ต ที่ เ ป น มิ ต รต อ สิ่ ง แวดล อ มและดู แ ลรั ก ษา ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอมใหคนรุนตอไปภายใตสังคมคารบอนต่ํา รวมทั้งเปนกําลัง สําคัญในการเพิ่มขีดความสามารถในการแขงขันในเวทีระหวางประเทศ ๔.๓ พัฒนาภาคเกษตรใหคงอยูกับสังคมไทยและสรางความมั่นคงดานอาหารใหทุกคน จากสภาพภูมิประเทศและที่ตั้งของประเทศไทยที่เอื้ออํานวย ทําใหการทําเกษตรมีความสําคัญ ตอการพัฒนาประเทศที่ตองเรงพัฒนาใหเกษตรกรมีศักยภาพ และความพรอมในการผลิตพืช อาหารที่มีคุณภาพในปริมาณมากพอที่จะเลี้ยงดูคนในประเทศ และสงเปนสินคาออกสนอง ความตองการของประเทศตางๆ สามารถเปนผูนําการผลิตและการคาในเวทีโลก รักษาความ โดดเดนของสินคาอาหารที่ตางประเทศชื่นชอบ ๔.๔ ปรับปรุงการบริหารจัดการของภาครัฐใหเอื้ออํานวยตอการพัฒนาประเทศในอนาคต การพัฒนาประเทศที่ผานมาชี้ใหเห็นวา ปญหาเชิงโครงสรางเปนอุปสรรคตอการกาวตอไปใน อนาคตทั้งโครงสรางสังคม โครงสรางเศรษฐกิจ และโครงสรางอํานาจ การแกปญหาดังกลาว ตองใหความสําคัญกับภาครัฐที่มีอํานาจในการบริหารจัดการประเทศใหเกิดความโปรงใส ตรวจสอบได สรางการมีสวนรวมของภาคีการพัฒนา ทําใหการพัฒนาประเทศดานเศรษฐกิจ และสังคม สามารถบรรลุวัตถุประสงคที่กําหนดไวในชวงแผนฯ ๑๑ ไดอยางสัมฤทธิ์ผลและ มีประสิทธิภาพ
ส่ ว น ที่ ๒ ทิศทางของแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ ฉบับที่ ๑๑
  สวนที่ ๒ ทิศทางของแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ ฉบับที่ ๑๑ การจัดเตรียมแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๑๑ มีความตอเนื่องจากแนวคิดของแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๘ - ๑๐ โดยยั ง คงยึ ด หลัก “ปรัช ญาของเศรษฐกิ จ พอเพีย ง” และ “คนเปน ศู น ย ก ลางของการพั ฒ นา” และ “สรางสมดุลการพัฒนา” ในทุกมิติ แตการประยุกตใชแนวคิดดังกลาว และสรางความมั่นใจวาการพัฒนา จะเป น ไปในแนวทางที่ ยั่ ง ยื น และสร า งความสุ ข ให กั บ คนไทย จํ า เป น ต อ งพิ จ ารณาการเปลี่ ย นแปลง ทั้งภายในและภายนอกประเทศอยางรอบดานและวางจุดยืนในการพัฒนาระยะยาว สํานักงานฯ จึงไดมีการจัดทําวิสัยทัศนประเทศไทยป พ.ศ. ๒๕๗๐ ซึ่งพิจารณาถึงบริบท การเปลี่ยนแปลงในอนาคต และกําหนดวิสัยทัศนป พ.ศ. ๒๕๗๐ ไวดังนี้ “คนไทยภาคภูมิใจในความเปนไทย มีมิตรไมตรีบนวิถีชีวิตแห งความพอเพีย ง ยึดมั่ น ในวัฒนธรรมประชาธิปไตย และหลักธรรมาภิบาล การบริการสาธารณะขั้นพื้นฐานที่ทั่วถึง มีคุณภาพ สังคมมีความปลอดภัยและมั่นคง อยูในสภาวะแวดลอมที่ดี เกื้อกูลและเอื้ออาทรซึ่งกันและกัน ระบบการ ผลิตเปนมิตรกับสิ่งแวดลอม มีความมั่นคงดานอาหารและพลังงาน อยูบนฐานทางเศรษฐกิจที่พึ่งตนเอง และแขงขันไดในเวทีโลก สามารถอยูในประชาคมภูมิภาคและโลกไดอยางมีศักดิ์ศรี” กรอบแนวคิดของแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๑๑ จึงเปนการดําเนินการเพื่อบรรลุถึงวิสัยทัศน ระยะยาว โดยมีปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงเปนปรัชญานําทาง และคํานึงถึงบริบทการเปลี่ยนแปลงที่จะ เปนทั้งโอกาสและขอจํากัดของการพัฒนาในแนวทางดังกลาว หลักการสําคัญของแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๑๑ จึงมีดังนี้ (๑) พัฒนาตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง และขับเคลื่อนใหบังเกิดผล ในทางปฏิบัติที่ชัดเจนยิ่งขึ้นในทุกระดับ (๒) ยึดคนเปนศูนยกลางของการพัฒนา ใหความสําคัญกับการสรางกระบวนการ มีสวนรวมของทุกภาคสวนในสังคม และการมีสวนรวมในการตัดสินใจของประชาชน (๓) พัฒนาประเทศสูความสมดุลในทุกมิติ อยางบูรณาการ และเปนองครวม (๔) ยึดวิสัยทัศนป พ.ศ. ๒๕๗๐ เปนเปาหมาย ซึ่งจะสงผลใหบรรลุการพัฒนาที่อยู บนรากฐานของสังคมไทย อยู บนกรอบแนวคิดของการพัฒนาบนหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพีย ง ประเทศมี ส ถาบั น พระมหากษั ต ริ ย เ ป น เสาหลั ก ของความเป น ป ก แผ น ของคนในชาติ ครอบครั ว มี ค วามสุ ข เป น พื้ น ฐานที่ ส ร า งคนเป น คนดี ชุ ม ชนมี ค วามเข ม แข็ ง และมี บ ทบาทในการพั ฒ นา ระบบ เศรษฐกิจมีเสถียรภาพและความสามารถในการแขงขัน มีการบริการสาธารณะที่มีคุณภาพ มีกฎระเบียบ และกฎหมายที่บังคับใชอยางเปนธรรม และประเทศไทยมีความเชื่อมโยงกับประเทศภูมิภาคและอยูรวมกัน อยางมีความสุข  
๕๒ อยางไรก็ตาม ในการจัดทําเปนแผนพัฒนาในระยะ ๕ ป ที่สอดคลองกับวิสัยทัศนระยะยาว ดังกลาว จะตองมีการกําหนดวิสัยทัศน พันธกิจ วัตถุประสงค ยุทธศาสตร และแนวทางการพัฒนาที่มี ลําดับความสําคัญสูงในชวงระยะ ๕ ป รางกรอบทิศทางของแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๑๑ จึงประกอบดวย วิสัยทัศน พันธกิจ วัตถุประสงค ยุทธศาสตร และแนวทางการพัฒนา ดังนี้ ๑. วิสัยทัศนแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๑๑ (พ.ศ. ๒๕๕๕ - ๒๕๕๙) และพันธกิจ ๑.๑ วิสัยทัศน “สั ง คมอยู รว มกั น อย า งมี ค วามสุ ข ด ว ยความเสมอภาค เป น ธรรม และมี ภู มิ คุม กัน ต อการ เปลี่ยนแปลง” ๑.๒ พันธกิจ การพัฒนาประเทศในระยะแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๑๑ ใหสอดคลองกับวิสัยทัศน บนหลักการของ การนําหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงไปสูการปฏิบัติในทุกมิติของการพัฒนา มีพันธกิจ ดังนี้ ๑.๒.๑ สรางความเปนธรรมในการกระจายรายได ควบคูกับการสรางสังคมคุณธรรมเพื่อใหคน กินดีอยูดี มีคุณภาพชีวิตที่ดี ปลอดภัยจากอาชญากรรม อุบัติเหตุ ยาเสพติดและอบายมุข คนในสังคมอยูรวมกันอยางสันติสุข มีวัฒนธรรมประชาธิปไตย และธรรมาภิบาล ๑.๒.๒ พัฒนาฐานการผลิตและบริการใหเขมแข็งและมีเสถียรภาพบนฐานความรูและความ สรางสรรคของคนไทย ขยายหลักประกันทางสังคมใหครอบคลุมประชาชนทุกคน สรางความมั่นคงดานอาหารและพลังงาน รวมทั้งยารักษาโรคจากสมุนไพรบนฐาน ทรัพยากรและความหลากหลายทางชีวภาพ พรอมทั้งปรับโครงสรางสาขาการผลิต และการบริโภคของประเทศใหเปนมิตรกับสิ่งแวดลอม ๑.๒.๓ สรางภูมิคุมกันใหเขมแข็งสามารถปองกันและรองรับผลกระทบและความเสี่ยงจาก วิกฤตเศรษฐกิจที่จะเกิดขึ้นในอนาคต พัฒนาทรัพยากรมนุษยใหมีความรู และทักษะ สามารถรูเทาทันการเปลี่ยนแปลงอยางมีเหตุผล ๒. วัตถุประสงคและเปาหมายหลัก ๒.๑ วัตถุประสงค ๒.๑.๑ คนในสังคมอยูรวมกันอยางสันติ ดํารงชีวิตไดอยางปกติสุข และสังคมมีธรรมาภิบาล ๒.๑.๒ คน ชุมชน และสังคมมีความพรอมเผชิญการเปลี่ยนแปลงและอยูกับการเปลี่ยนแปลง ไดอยางเปนสุข ๒.๑.๓ เศรษฐกิจ สังคม และการเมืองมีความมั่นคง ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอม มีความอุดมสมบูรณ ประเทศมีการพัฒนาอยางยั่งยืน  
๕๓ ๒.๒ เปาหมายหลัก เปาหมายหลักของแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๑๑ ซึ่งจะมีการกําหนดเปาหมายเชิงตัว ชี้วัดที่เป น รูปธรรม ในขั้นตอนตอไปของการจัดทํารางรายละเอียดของแผนฯ ไดแก ๒.๒.๑ สังคมไทยมีความสงบสุข อยางมีธรรมาภิบาล ๒.๒.๒ ประชากรไทยทุกคนมีหลักประกันทางสังคมที่มีคุณภาพ ๒.๒.๓ โครงสรางเศรษฐกิจมีความสมดุล เขมแข็งและพึ่งพาตนเองได ๒.๒.๔ ประเทศไทยมีความสามารถในการแขงขันสูงขึ้น ๒.๒.๕ ทรัพยากรธรรมชาติอุดมสมบูรณ และคุณภาพสิ่งแวดลอมดีขึ้น ๓. ยุทธศาสตรการพัฒนา การพัฒนาประเทศใหมั่นคง สังคมสงบสันติ และประชาชนดํารงชีวิตอยางมีความสุข ภายใตกระแส การเปลี่ ย นแปลงทั้ ง ภายในและภายนอกที่ ค าดการณ ไ ด ย ากและมี แ นวโน ม รุ น แรงทั้ ง การเมื อ ง ในประเทศและวิกฤติเศรษฐกิจที่เกิดขึ้นบอยครั้งและสงผลกระทบวงกวาง ทิศทางการพัฒนาประเทศ ในระยะแผนพั ฒ นาฯ ฉบั บที่ ๑๑ จึง ตอ งเรง สร า งภูมิ คุม กั น ทั้ ง เพื่อป อ งกั น ปจจั ย เสี่ย งตา งๆ และ เสริมรากฐานของประเทศดานตางๆ ใหเขมแข็ง รวมทั้งสรางโอกาสใหประเทศสามารถเจริญกาวหนา ตอไป โดยใหความสําคัญกับยุทธศาสตรที่มีลําดับความสําคัญสูง ประกอบดวย ๖ ยุทธศาสตร คือ (๑) ยุทธศาสตรการสรางความเปนธรรมในสังคม (๒) ยุทธศาสตรการพัฒนาคนสูสังคมแหงการเรียนรู ตลอดชี วิ ตอย า งยั่ง ยื น (๓) ยุ ท ธศาสตรก ารสร า งสมดุล และความมั่น คงของอาหารและพลัง งาน (๔) ยุทธศาสตรการสรางเศรษฐกิจฐานความรูและการสรางปจจัยแวดลอม (๕) ยุทธศาสตรการสราง ความเชื่อมโยงกับเศรษฐกิ จในภู มิภาค และ (๖) ยุ ทธศาสตรการจัดการทรัพ ยากรธรรมชาติและ สิ่งแวดลอมอยางยั่งยืน ซึ่งมีกรอบแนวทางเบื้องตน ดังนี้ ๓.๑ ยุ ท ธศาสตร ก ารสร า งความเป น ธรรมในสั ง คม เพื่ อ สร า งโอกาสการเข า ถึ ง แหล ง ทุ น ทรัพยากร การประกอบอาชีพ ยกระดับรายได และสรางความมั่นคงทางสังคมใหทุกคนใน สังคมไทย ชวยเหลือกลุมเปาหมายคนยากจน คนดอยโอกาส แรงงานนอกระบบ/ตางดาว ชน กลุมนอย ใหเขาถึงบริการทางสังคมอยางเทาเทียมกับกลุมอื่นๆ สนับสนุนใหภาคีพัฒนาทุก ภาคส ว นมี ส ว นร ว มแก ไ ขป ญ หาความเหลื่ อ มล้ํ า และความขั ด แย ง ในสั ง คมไทยอย า งมี ประสิทธิภาพ รวมพัฒนาประเทศอยางเต็มที่และเสริมสรางความสัมพันธของคนในสังคมให เปนน้ําหนึ่งใจเดียวกัน มีแนวทางสําคัญ ดังนี้ ๓.๑.๑ การสรางความมั่นคงทางเศรษฐกิจและสังคมใหทุกคนในสังคมไทยสามารถ จัดการความเสี่ยงและสรางโอกาสในชีวิตใหแกตนเอง โดย (๑) สรางความแข็งแกรงใหเศรษฐกิจฐานราก (๒) ปรับระบบการคุมครองทางสังคมใหครอบคลุมทุกคนอยางทั่วถึง สอดคลองกับ ความตองการและความจําเปน  
๕๔ (๓) สงเสริมการจัดสรรทรัพยากรใหเกิดความเปนธรรม (๔) สงเสริมการใชประโยชนเทคโนโลยีสารสนเทศในการพัฒนาอาชีพและยกระดับ คุณภาพชีวิต (๕) สนับสนุนการพัฒนาสื่อสรางสรรค ในการสรางคานิยมใหมๆ ในสังคมไทย ๓.๑.๒ การจัดบริการทางสังคมใหทุกคนตามสิทธิพึงมีพึงได เนนการสรางภูมิคุมกัน ระดับปจเจกและสรางการมีสวนรวมในกระบวนการตัดสินใจในการพัฒนา ประเทศ โดย (๑) สรางโอกาสใหกลุมดอยโอกาสเขาถึงบริการทางสังคมอยางเทาเทียมและเปนธรรม (๒) เสริมสรางความมั่นคงใหคนยากจนมีความพรอมรับผลกระทบจากวิกฤตตางๆ ๓.๑.๓ การเสริมสรางพลังใหทุกคนสามารถเพิ่มทางเลือกการใชชีวิตในสังคมและ สรางการมีสวนรวมในเชิงเศรษฐกิจ สังคม และการเมืองไดอยางมีคุณคาและ ศักดิ์ศรี โดย (๑) เสริมสรางพลังทางสังคมใหทุกคนสามารถแสดงออกทางความคิดอยางอิสระ (๒) เสริ ม สร า งความเข ม แข็ ง ชุ ม ชนให ส ามารถจั ด การป ญ หาต า งๆ ได อ ย า งมี ประสิทธิภาพ (๓) สงเสริมใหภาคเอกชนเปนพลังรวมในการพัฒนาสังคมไทย (๔) เสริมสรางระบบบริหารราชการใหเขมแข็งมีประสิทธิภาพในการสงเสริมคุณภาพ ชีวิตของประชาชน ๓.๑.๔ เสริมสรางความสัมพันธของคนในสังคมใหแนนแฟนเปนน้ําหนึ่งใจเดียวกัน โดย (๑) พัฒนาความสัมพันธของกลุมตางๆ ในสังคมใหเขมแข็ง (๒) อนุ รั ก ษ แ ละฟ น ฟู วั ฒ นธรรมที่ ดี ง าม เสริ ม สร า งความสั ม พั น ธ อั น ดี ภ ายใน ครอบครัว ชุมชนใหอยูรวมกันฉันทมิตรและลดความเหลื่อมล้ําในสังคม (๓) ส ง เสริ ม วั ฒ นธรรมการเมื อ งที่ มี ธ รรมาภิ บ าลนํ า ไปสู ก ารเป น ประชาธิ ป ไตย ที่ถูกตองและเหมาะสม (๔) สรางความเชื่อมั่นและความไววางใจใหเกิดขึ้นกับคนในสังคม ๓.๒ ยุทธศาสตรการพัฒนาคนสูสังคมแหงการเรียนรูตลอดชีวิตอยางยั่งยืน เพื่อพัฒนา คนไทยทุกกลุมวัยใหมีศักยภาพ ดวยการเสริมสรางทักษะใหมีจิตสาธารณะ ๕ ดาน ทั้งการเรียนรู ตอเนื่องตลอดชีวิต คิดเปน ทําเปน การสังเคราะหความรูสั่งสม และตอยอดสูนวัตกรรมความรู การ ฝกฝนจนเกิดความคิดสรางสรรค การเปดใจกวางพรอมรับทุกความคิดเห็น และการปลูกฝงจิตใจที่ มีคุณธรรม รวมทั้งเสริมสรางสภาพแวดลอมทางครอบครัว ชุมชน และสังคมใหมั่นคง และเอื้อตอ การพัฒนาคนอยางสอดคลองกับบริบทการเปลี่ยนแปลงทางเศรษฐกิจและสังคมในอนาคต มีแนวทางสําคัญ ดังนี้  
๕๕ ๓.๒.๑ การส ง เสริ ม คนไทยให มีก ารเกิ ดที่ มี คุณ ภาพ มี ก ารกระจายที่ ส อดคล องกั บ ศักยภาพและโอกาสของพื้นที่ โดย (๑) สงเสริมการเกิดที่มีคุณภาพ และรักษาระดับอัตราเจริญพันธุใหเหมาะสม (๒) พัฒนานโยบายสาธารณะที่เอื้อตอสุขภาพอยางมีสวนรวม (๓) สนับสนุนการกระจายตัวของประชากรใหเหมาะสมสอดคลองกับศักยภาพและ โอกาสของพื้นที่ ๓.๒.๒ พัฒนาคุณภาพคนไทยทุกชวงวัย มีภูมิคุมกันตอการเปลี่ยนแปลงและการพัฒนา ประเทศในอนาคต โดย (๑) พั ฒ นาเด็ก ปฐมวั ย ตั้ ง แต แ รกเกิด อย า งเป น องค ร วมทั้ง ด า นสติ ป ญ ญา อารมณ คุณธรรมและจริยธรรม (๒) พัฒนาเด็กวัยเรียนใหมีความรูทางวิชาการที่เขมแข็ง (๓) พัฒนากําลังแรงงานใหมีความรูและสมรรถนะที่สอดคลองกับโครงสรางการผลิต และบริการบนฐานความรูและเศรษฐกิจสรางสรรค (๔) พั ฒ นาผู สู ง อายุ ใ ห มี ค วามมั่ น คงทางเศรษฐกิ จ และสั ง คม มี คุ ณ ภาพ มี คุ ณ ค า สามารถปรับตัวเทาทันการเปลี่ยนแปลง เปนพลังในการพัฒนาสังคม (๕) สนับสนุนกระบวนการพัฒนาคนแบบองครวม เปดรับการเรียนรูอยางกวางขวาง สอดคลองกับแนวโนมการจางงานในอนาคต (๖) เรงจัดระเบียบแรงงานตางดาวที่ถูกกฎหมายใหเปนระบบ ควบคูกับการบังคับใช กฎหมายและลงโทษผูประกอบการที่มีการจางแรงงานผิดกฎหมายหรือไมปฏิบัติ ตามกฎหมายการคุมครองแรงงานอยางจริงจัง ๓.๒.๓ สงเสริมการเรียนรูตลอดชีวิต สรางโอกาสการเรียนรูอยางตอเนื่องใหคนทุกกลุมทุกวัย สามารถเขาถึงแหลงเรียนรูและองคความรูที่หลากหลาย ทั้งที่เปนวัฒนธรรม ภูมิปญญา และองคความรูใหม โดย (๑) สรางวัฒนธรรมการเรียนรู ใหตระหนักถึงประโยชนและความสําคัญของการเรียนรู ตลอดชีวิตที่นําไปสูการยกระดับคุณภาพชีวิตและความสามารถในการดํารงชีวิตได อยางรูเทาทัน (๒) เสริมสรางและพัฒนาแหลงเรียนรูทั้งในระดับทองถิ่น ชุมชน และประเทศ (๓) การสรางปจจัยสนับสนุนใหเกิดการเรียนรูตลอดชีวิต (๔) สร า งโอกาสอย า งเป น ธรรมให ค นทุ ก กลุ ม สามารถเข า ถึ ง บริ ก ารทางสั ง คม ที่ มี คุณภาพไดอยางทั่วถึง รวมถึงสามารถเขาไปมีสวนรวมในกิจกรรมตาง ๆ โดยไมถูก กีดกันและแบงแยก  
๕๖ (๕) จัดระบบความสัมพันธของสวัสดิการทางสังคมที่จัดโดยระดับชาติ ระดับทองถิ่น และชุมชนอยางเชื่อมโยงและเกื้อกูล ควบคูกับการกระจายอํานาจใหชุมชนสามารถ จัดการกับปญหาของชุมชนดวนตนเอง ๓.๒.๔ เสริมสรางคานิยมที่ดีและวัฒนธรรมไทยที่ดี โดย (๑) เสริมสรางคุณธรรม จริยธรรม คานิยมที่ดี และวัฒนธรรมประชาธิปไตย (๒) เสริมสรางความเขมแข็งใหแกสถาบันหลักของสังคมทั้งสถาบันครอบครัว สถาบัน ศาสนา ใหมีบทบาทหลักในการหลอหลอม บมเพาะเด็กและเยาวชน และการปลุก จิตสํานึกแกกลุมคนตางๆฟนฟู วัฒนธรรมและคานิยมไทยที่ดีงาม (๓) สงเสริมองคกรธุรกิจในการดําเนินงานที่มีความรับผิดชอบตอสังคม โดยเฉพาะ บทบาทในการพัฒนาคุณภาพชีวิตในชุมชนที่สอดคลองกับศักยภาพแตละพื้นที่ โดยรัฐใหการสนับสนุนในดานแรงจูงใจและการยกยองตอสาธารณะ ๓.๓ ยุทธศาสตรการสรางความสมดุลและมั่นคงของอาหารและพลังงาน เพื่อสรางฐานภาคเกษตร ใหเขมแข็ง สามารถผลิตอาหารที่มีคุณภาพเพียงพอสําหรับผูบริโภคทุกคนภายในประเทศ เปน ฐานการผลิตที่ทําใหเกิดความมั่นคงในอาชีพและรายไดใหกับเกษตรกร สรางความสมดุลและ มั่นคงของการใชผลิตผลการเกษตรเพื่อเปนอาหารและพลังงาน ตลอดจนจัดหาพลังงานใหมี ความมั่นคงเพียงพอกับความตองการใชในประเทศ มีแนวทางที่สําคัญดังนี้ ๓.๓.๑ พัฒนาทรัพยากรธรรมชาติที่เปนฐานการผลิตภาคเกษตรใหเขมแข็งและยั่งยืน โดย (๑) รักษาและคุมครองพื้นที่ที่มีศักยภาพทางการเกษตรและสนับสนุนใหเกษตรกร รายยอยมีที่ดินเปนของตนเองหรือมีสิทธิทํากินในที่ดิน (๒) พัฒนาและปรับปรุงกฎหมายปฏิรูปที่ดินใหสามารถซื้อที่เอกชนมาดําเนินการ ปฏิ รูปได และเร งรัดการออกเอกสารสิ ทธิ์หรื อใหสิทธิ ในการจัดสรรที่ดิน ให แก เกษตรกรผูไรที่ทํากิน (๓) จัดตั้งธนาคารที่ดินเพื่อรวบรวมและนําที่ดินที่ยังไมไดใชประโยชนมาจัดสรรใหกับ เกษตรกรรายยอยมากขึ้น และสนับสนุนการดําเนินการใหไดสิทธิใชประโยชน ที่ดินของรัฐแกเกษตรกรและชุมชนใหมีที่ดินเปนของตนเอง (๔) บริหารจัดการน้ําอยางบูรณาการ เพื่อใหมีปริมาณน้ําเพียงพอกับความตองการใช น้ําในภาคเกษตรอย างทั่ วถึง และเพิ่มประสิทธิภาพการกระจายน้ําของระบบ ชลประทานอยางเปนธรรม (๕) สนับสนุนใหมีการพัฒนาแหลงน้ําขนาดเล็กในไรนา เพื่อสามารถเก็บน้ําเพื่อการ เกษตรและอุปโภคบริโภคไดอยางพอเพียง เพื่อสรางความมั่นคงและปจจัยพื้นฐาน ในการผลิตของเกษตรกรและชุมชน  
๕๗ ๓.๓.๒ เพิ่มประสิทธิภาพการผลิตภาคเกษตรและสรางมูลคา โดย (๑) สนับสนุนการวิจัยและพัฒนาพันธุพืชพันธุสัตวที่สามารถเจริญเติบโตไดอยาง มีประสิทธิภาพรองรับการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศโลก (๒) ปรับปรุงบริการขั้นพื้นฐานเพื่อการผลิตใหทั่วถึง ควบคูไปกับการพัฒนาระบบ โลจิสติกส (๓) เสริมสรางความรูและการใชเทคโนโลยีการผลิตที่เปนมิตรตอสิ่งแวดลอมใหแก เกษตรกรอยางตอเนื่องและทั่วถึง ตลอดจนเพิ่มความสามารถและชองทางในการ รับรูขาวสารใหแกเกษตรกรอยางทั่วถึง (๔) พั ฒ นาคุ ณ ภาพมาตรฐานความปลอดภั ย ของสิ น ค า เกษตรและอาหาร และ สงเสริมการผลิตสินคาเกษตรอินทรียตามมาตรฐานเกษตรอินทรีย (๕) รณรงคใหเกษตรกรลดการใชสารเคมีและหันมาใชสารชีวภาพมากขึ้น และพัฒนา ระบบการควบคุมและตรวจสอบการผลิตใหรวดเร็ว ทั่วถึง และประหยัดสําหรับ เกษตรกร รวมทั้งสนับสนุนใหมีการรับรองสินคาอาหารปลอดภัยที่เปนที่ยอมรับ อยางแทจริง (๖) สงเสริมการผลิตที่ปลอดจากการตัดแตงพันธุกรรมเพื่อคงไว ซึ่งความหลากหลายของ พันธุพืชและสัตวที่เหมาะสมกับสภาพภูมิอากาศและสิ่งแวดลอมของประเทศไทย (๗) สงเสริมระบบตลาดกลางสินคาเกษตรและตลาดสินคาเกษตรลวงหนาใหเขมแข็ง และมีประสิทธิภาพ เพื่อใหเกิดกลไกตลาดที่มีความเปนธรรม (๘) สงเสริมภาคเอกชนและองคกรชุมชนเขามามีบทบาทรวมกันบริหารจัดการระบบ สิ น ค า เกษตร การเพิ่ ม มู ล ค า และการจั ด การด า นการตลาด ร ว มกั บ สถาบั น เกษตรกร (๙) สนับสนุนการผลิตและบริการของชุมชนในการสรางมูลคาเพิ่มสินคาเกษตรและ อาหาร และพลังงาน ๓.๓.๓ สรางความมั่นคงในอาชีพและรายไดใหแกเกษตรกร โดย (๑) พัฒนาระบบประกันรายไดเกษตรกรใหครอบคลุมเกษตรกรทั้งหมด ควบคูไปกับ การเพิ่มประสิทธิภาพการผลิต (๒) เรงพัฒนาระบบประกันภัยพืชผลการเกษตรจากภัยธรรมชาติ (๓) สงเสริมระบบการทําการเกษตรแบบมีพันธะสัญญาที่สรางความเปนธรรมแกทุก ฝายที่เกี่ยวของ (๔) พัฒนาระบบสังคมสวัสดิการใหครอบคลุมแรงงานนอกระบบซึ่งรวมถึงเกษตรกร ใหมีคุณภาพชีวิตและความมั่นคงในชีวิตมากขึ้น (๕) สงเสริมและสนับสนุนเกษตรกรรุนใหมใหเขาสูภาคเกษตร เพื่อทดแทนเกษตรกร ที่สูงอายุและมีสุขภาพที่ไมแข็งแรง  
๕๘ (๖) พัฒนาสถาบันเกษตรกรใหมีความเขมแข็ง เพื่อใหเปนกลไกในการพึ่งพาตนเอง ของเกษตรกรไดอยางแทจริง (๗) เสริมสรางความเขมแข็งเกษตรกรรายยอยใหมีความพรอมและสามารถแขงขันกับ สินคาเกษตรที่มีตนทุนต่ําจากประเทศเพื่อนบาน อันเนื่องมาจากการเปดเขต การคาเสรีอาเซียนได (๘) สนับสนุนการผลิตตามศักยภาพของพื้นที่และแหลงรองรับผลผลิต และสงเสริม ใหมีการขึ้นทะเบียนเกษตรกรผูปลูกพืชแตละชนิด ๓.๓.๔ สร า งความมั่ น คงด า นอาหารและพลั ง งานในระดั บ ครั ว เรื อ นและชุ ม ชน มีแนวทางการดําเนินงาน ดังนี้ (๑) สงเสริมใหเกษตรกรทําการเกษตรกรรมที่ยั่งยืน เพื่อสรางความมั่นคงและความ หลากหลายดานอาหาร (๒) สนับสนุนการสรางเครือขายการผลิตและการบริโภคที่เกื้อกูลกันในระดับชุมชน ที่อยูบริเวณใกลเคียงกัน (๓) สงเสริมการนําวัตถุดิบเหลือใชจากการเกษตรมาผลิตเปนพลังงานทดแทนใชใน ระดับครัวเรือนและชุมชน (๔) ฟนฟูและสงเสริมคานิยมและวัฒนธรรมที่ดีของชุ มชน โดยเฉพาะวิถีชีวิตและ วัฒนธรรมทางการเกษตรที่ใหความสําคัญกับการดูแลทรัพยากรธรรมชาติที่เปน ฐานการผลิตทางการเกษตร (๕) สงเสริมและพัฒนาโครงสรางพื้นฐานในพื้นที่ใหเปนเครื่องมือในการสรางความ เขมแข็งดานอาหารและพลังงานใหกับเกษตรกรและชุมชนอยางเปนระบบ ๓.๓.๕ สร า งความมั่ น คงด า นพลั ง งานเพื่ อ สนั บ สนุ น การพั ฒ นาประเทศและความ เขมแข็งภาคเกษตร มีแนวทางการดําเนินงาน ดังนี้ (๑) วิจัยและพัฒนาเพื่อเพิ่มประสิทธิภาพการผลิตพลังงานจากพืชพลังงาน เพื่อลด ตนทุนและการนําเขาจากตางประเทศ และลดมลภาวะแกชุมชน (๒) สงเสริมการใชพลังงานสะอาดและพัฒนาพลังงานทดแทนทุกรูปแบบอยางจริงจัง รวมทั้งสนับสนุนใหมีการผลิตและใชพลังงานหมุนเวียนในระดับชุมชน หมูบาน (๓) เพิ่มประสิทธิภาพการใชพลังงานในทุกระดับ และสนับสนุนการพัฒนาเทคโนโลยี และนวัตกรรมในภาคการผลิตที่กอใหเกิดการประหยัดและใชพลังงานอยางคุมคา (๔) สรางจิตสํานึกในการใชพลังงานอยางมีประสิทธิภาพและคุมคา และการสราง ความเข า ใจเกี่ ย วกั บ แนวทางการพั ฒ นาพลั ง งานทางเลื อ กในอนาคต ผ า น กระบวนการมีสวนรวมของประชาชน  
๕๙ ๓.๓.๖ ปรับระบบบริหารจัดการภาครัฐ เพื่อเสริมสรางความสมดุลด านอาหารและ พลังงาน โดย (๑) สนับสนุนบทบาทของเกษตรกร เครือขายปราชญชาวบาน และชุมชนใหเขามามี สวนรวมในการกําหนดทิศทางและวางแผนการผลิตทางการเกษตร (๒) ปรับบทบาทหนวยงานภาครัฐใหเปนผูสนับสนุนการพัฒนาดานเกษตร อาหาร และพลังงาน ที่สอดคลองกับความตองการของชุมชนในพื้นที่ รวมทั้งกําหนดใหมี กลไกตรวจสอบการดําเนินงานแบบมีสวนรวมของชุมชนในพื้นที่ (๓) พัฒนาปรับปรุงระบบกฎหมายเฉพาะใหมีความเหมาะสมตอการคุมครองพันธุพืช และสมุนไพร ใหมีประสิทธิภาพในการบังคับใชมากยิ่งขึ้น และมีความเปนธรรมใน การคุมครองภูมิปญญาทองถิ่น เพื่อเพิ่มศักยภาพในการผลิตอาหารของประเทศ (๔) สร า งความร ว มมื อ ด า นการเกษตร อาหารและพลั ง งานในเวที ค วามร ว มมื อ ระหวางประเทศทั้งในระดับพหุภาคีและทวิภาคี ๓.๔ ยุทธศาสตรการสรางเศรษฐกิจฐานความรูและการสรางปจจัยแวดลอม เพื่อสนับสนุน ให ป ระเทศไทยเป น ศู น ย ก ลางการผลิ ต สิ น ค า และบริ ก ารในภู มิ ภ าคบนพื้ น ฐานแนวคิ ด สรางสรรคและการสรางนวัตกรรม รวมทั้งตอยอดองคความรู ใหสามารถสนับสนุนการสราง มูลคาในการปรับโครงสรางภาคการผลิตและบริการในทุกขั้นตอนตลอดหวงโซอุปทาน เพื่อให เศรษฐกิ จสรางสรรคเ ปนพลั ง ขับเคลื่อนใหม ไปสูเศรษฐกิจที่สมดุลและยั่งยื นในระยะยาว พรอมกับสรางระบบประกันและบริหารจัดการความเสี่ยงในดานเศรษฐกิจ สรางบรรยากาศที่ เสรีและเปนธรรมใหเอื้อตอการผลิต การคา และการลงทุน รวมทั้งการพัฒนาผูประกอบการ ใหม สรางเครือขายโครงสรางพื้นฐานและโลจิสติกสภายในที่เชื่อมโยงกับประเทศในภูมิภาค มี แนวทางสําคัญ ดังนี้ ๓.๔.๑ พัฒนาการผลิตภาคเกษตรและอุตสาหกรรมการเกษตร โดยการพัฒนา โครงสรางพื้นฐานและปรับโครงสรางการผลิตภาคเกษตร เพื่อเพิ่มผลิตภาพการผลิต และมูลคาผลผลิตทางการเกษตร ใหสามารถแขงขันไดในระยะยาวโดยไมกระทบตอ ทรั พ ยากรธรรมชาติ แ ละเป น มิ ต รต อ สิ่ ง แวดล อ ม รวมทั้ ง สามารถรองรั บ การ เปลี่ยนแปลงของสภาพภูมิอากาศโลก โดย (๑) พัฒนาโครงสรางพื้นฐานภาคเกษตรใหเอื้อตอการผลิตและการตลาด (๒) พัฒนาสินคาเกษตรและเกษตรแปรรูปที่มีมูลคาเพิ่มสูงและมีโอกาสทางการตลาด (๓) สรางความเขมแข็งและความมั่นคงดานรายไดแกเกษตรกรและสถาบันเกษตรกร (๔) สนับสนุนการบริหารจัดการสินคาเกษตรแบบกลุมการผลิต (Cluster) (๕) สนับสนุนการวิจัยและพัฒนาดานการผลิตและแปรรูปสินคาเกษตร  
๖๐ (๖) สงเสริมความรวมมือกับประเทศเพื่อนบานในการผลิต การตลาด การวิจัยพัฒนา สินคาเกษตรที่เปนที่ตองการของตลาด และบริหารจัดการทรัพยากรที่มีแนวโนม ไดรับผลกระทบจากสภาพภูมิอากาศโลกที่เปลี่ยนแปลง (๗) ปรับปรุงการบริหารจัดการภาครัฐใหโปรงใสและมีประสิทธิภาพ ๓.๔.๒ พั ฒ นาภาคอุ ต สาหกรรม เพื่ อ เพิ่ ม ขี ด ความสามารถในการแข ง ขั น และสร า ง ภูมิคุมกันจากผลกระทบจากปจจัยภายนอกที่ไมสามารถควบคุมได และปรับตัวรับกับ สภาพการเปลี่ยนแปลงของบริบทโลกไดอยางยั่งยืน โดย (๑) พัฒ นาคุณภาพทุ นมนุษ ย ผา นการพัฒ นาระบบการศึ ก ษา และการฝกอบรม องคความรูและทักษะอยางตอเนื่อง (๒) เสริมสรางธรรมาภิบาลดวยการใชกฎระเบียบตางๆ ที่โปรงใส ตรวจสอบได (๓) สงเสริม สนับสนุนใหมีการเชื่อมโยงการผลิตภาคอุตสาหกรรมกับอุตสาหกรรม ทองถิ่น (๔) เพิ่มผลิตภาพและประสิทธิภาพภาคอุตสาหกรรมอยางตอเนื่อง (๕) พัฒนาเมืองอุตสาหกรรมเชิงนิเวศในพื้นที่เศรษฐกิจหลัก (๖) ฟนฟูสิ่งแวดลอมในพื้นที่อุตสาหกรรมหลักของประเทศอยางตอเนื่อง (๗) เตรียมพัฒนาพื้นที่เศรษฐกิจหลักแหงใหม โดยใชประโยชนจากที่ตั้งทางภูมิศาสตร เชื่อมโยงเศรษฐกิจนานาชาติ ภายใตการมีสวนรวมของประชาชนในพื้นที่ ๓.๔.๓ พัฒนาภาคบริการ เพื่อสรางมูลคาเพิ่มใหกับสาขาธุรกิจบริการที่มีศักยภาพ ยกระดับ คุณภาพแหลงทองเที่ยวใหสอดคลองกับความตองการของตลาดและชุมชน ใหเปน แหล ง สร า งรายได ห ลั ก ของประเทศ รวมถึ ง เป น แหล ง กระจายรายได สู ท อ งถิ่ น ที่ สามารถใชเปนเครื่องมือในการกระจายผลประโยชนจากการพัฒนาไดอยางทั่วถึง และเปนธรรม โดย (๑) ขยายฐานการผลิต การลงทุน การตลาด ภาคธุรกิจบริการที่มีศักยภาพและเปนมิตร กับสิ่งแวดลอมของประเทศ (๒) สงเสริมการใชความสรางสรรคเพื่อเพิ่มมูลคาสินคาและบริการ (๓) พัฒนาปจจัยแวดลอมดานเศรษฐกิจสรางสรรค (๔) ฟนฟูแหลงทองเที่ยวเสื่อมโทรม และพัฒนายกระดับคุณภาพแหลงทองเที่ยวใหม ในเชิงกลุมพื้นที่ที่มีศักยภาพ (๕) เสริมสรางความเขมแข็งของภาคเอกชน ทองถิ่น ชุมชน ผูประกอบการรายยอย และวิสาหกิจชุมชนในอุตสาหกรรมทองเที่ยว  
๖๑ (๖) ฟนฟูภาพลักษณเพื่อสรางความเชื่อมั่นใหกับนักทองเที่ยว ควบคูกับการสงเสริม ตลาดทองเที่ยวตางประเทศและตลาดในประเทศ (๗) พัฒนาปจจัยสนับสนุนใหเอื้อตอการสงเสริมการทองเที่ยวของประเทศ ๓.๔.๔ พั ฒ นาภาคการค า และการลงทุ น เพื่ อ ลดผลกระทบจากการพึ่ ง พาตลาดหลั ก แกปญหาการขาดแคลนแรงงานและวัตถุดิบในประเทศ รวมทั้งสรางประโยชนทาง การคาและการลงทุนใหกับประเทศและผูประกอบการของไทย โดย (๑) เสริมสรางประสิทธิภาพดานการตลาดและการกระจายผลผลิตไปสูตลาด (๒) พัฒนาทักษะและองคความรูของผูประกอบการไทยในภาคการผลิตและการคา (๓) สงเสริมผูประกอบการไทยในการขยายการลงทุนไปสูตางประเทศ (๔) ผลักดันการจัดทําความตกลงการคาเสรี และเรงรัดการใชประโยชนจากขอตกลง ที่มีผลบังคับใชแลว ๓.๔.๕ พัฒนาวิทยาศาสตร เทคโนโลยี วิจัย และนวัตกรรม เพื่อเปนพลังขับเคลื่อนภาค เศรษฐกิจใหเติบโตอยางยั่งยืนบนฐานความรู ภูมิปญญา ความคิดสรางสรรค ดวย การส ง เสริม การลงทุ นวิ จัยและพั ฒนาหรื อผลัก ดัน ใหมี การนํา งานวิจัยไปตอยอด ถายทอด และประยุกตใชประโยชนทั้งเชิงพาณิชยและชุมชน อันจะกอใหเกิดการ แพรกระจายขององคความรูและนวัตกรรม และนําไปสูการสรางรายได และพัฒนา คุณภาพชีวิตที่ดีขึ้น โดย (๑) สรางสภาพแวดล อมที่เ อื้ ออํ านวยตอการพั ฒนาและประยุก ตใชวิทยาศาสตร เทคโนโลยี วิจัย และนวัตกรรม (๒) พัฒนาโครงสรางพื้นฐานทางวิทยาศาสตร เทคโนโลยี วิจัย และนวัตกรรมใหทั่วถึง และเพียงพอทั้งในเชิงปริมาณและคุณภาพในลักษณะของความรวมมือระหวาง ภาครัฐและเอกชน ๓.๔.๖ พัฒนาโครงสรางพื้นฐานและระบบโลจิสติกส เพื่อพัฒนาระบบการขนสงและ สิ่งอํานวยความสะดวกในการขนสงใหมีประสิทธิภาพ สามารถรองรับตอการพัฒนา ภาคเศรษฐกิจของประเทศ และลดภาระการลงทุนของภาครัฐ โดย (๑) ผลักดันการพัฒนาโครงสรางพื้นฐานและการบริหารจัดการโลจิสติกสของประเทศ (๒) สงเสริมและสนับสนุนใหเอกชนเขามีสวนรวมในการลงทุนดานโครงสรางพื้นฐาน เพิ่มขึ้น ๓.๔.๗ ปฏิ รู ปกฎหมายเศรษฐกิจ และกฎ ระเบียบตางๆ ใหเ อื้อประโยชน ตอ การ ประกอบธุรกิจอยางเปนธรรม โดยสรางบรรทัดฐานในการบังคับใชกฎหมายของผู ปฏิบัติใหมีความเปนเอกภาพและเสมอภาค พัฒนาบุคลากรและผูที่เกี่ยวของกับการ  
๖๒ บังคับใชกฎหมาย ผลักดันใหมีการประกาศใชกฎหมายใหมๆ เพื่อรองรับการเปดเสรี ศึกษาทบทวนกฎหมายที่เอื้อตอการพัฒนาการผลิตและบริการสรางสรรคและการ คุมครองทรัพยสินทางปญญา รวมทั้งใหมีกระบวนการบังคับใชกฎหมายเพื่อพิทักษ และปองกันการละเมิดทรัพยสินทางปญญาอยางมีประสิทธิภาพ ๓.๕ ยุทธศาสตรการสรางความเชื่อมโยงกับเศรษฐกิจในภูมิภาค เพื่อเตรียมพรอมและปรับตัว เขาสูบริบทโลกและภูมิภาคที่เปลี่ยนแปลงไปโดยเฉพาะการเขาสูประชาคมอาเซียน พรอมกับ เสริมสรางความไดเปรียบเชิงเศรษฐกิจจากศักยภาพที่ตั้งทางภูมิศาสตรเศรษฐกิจของประเทศ สงเสริมบทบาทไทยในเวทีระหวางประเทศใหเดนชัด รวมทั้งบรรเทาผลกระทบเชิงลบและ ประเด็นปญหารวมระหวางประเทศ มีแนวทางสําคัญ ดังนี้ ๓.๕.๑ สรางความพรอมในการเขาสูประชาคมอาเซียน โดยยกระดับการใหบริการดาน สุขภาพและบริการดานสาธารณสุข ทั้งบุคลากรและมาตรฐานการใหบริการเพื่อกาวสู การเปนศูนยกลางการใหบริการสุขภาพของภูมิภาค (Medical Hub) รวมทั้งเสริมสราง ความเขมแข็งใหสถาบันการศึกษาทั้งของรัฐและเอกชนใหมีมาตรฐานเปนที่ยอมรับ ในระดับสากล ตลอดจนการยกระดับทักษะฝมือแรงงานและทักษะดานภาษาเพื่อ เตรียมความพรอมของแรงงานไทยเขาสูตลาดแรงงานในภูมิภาคอาเซียน ๓.๕.๒ ขยายความรวมมือภายใตกรอบความรวมมือตางๆ และความเปนหุนสวนกับ ประเทศคูคาของไทยในภูมิภาคตางๆ โดย (๑) พั ฒ นาบริ ก ารขนส ง และโลจิ ส ติ ก ส ที่ มี ป ระสิ ท ธิ ภ าพและได ม าตรฐานสากล โดยเฉพาะรูปแบบบริการขนสงที่จะชวยเพิ่มประสิทธิภาพการใชพลังงาน การ พัฒนาระบบเครือขายและการบริหารเครือขายธุรกิจของภาคบริการขนสงและ โลจิสติกสตลอดทั้งหวงโซอุปทานในภูมิภาค (๒) ปรับปรุงกฎระเบียบการขนสงคนและสินคาที่เกี่ยวของเพื่อลดจํานวนเอกสาร ตนทุนการดําเนินงาน และระยะเวลาที่ใชในกระบวนการขนสงผานแดนและขามแดน (๓) พัฒนาบุคลากรในธุรกิจการขนสงและโลจิสติกส เพื่อเพิ่มศักยภาพของภาคเอกชน ไทยทั้งในดานทักษะภาษาตางประเทศ และความรูดานการบริหารจัดการโลจิสติกส ๓.๕.๓ ปรับปรุงและเสริมสรางความเขมแข็งของภาคีการพัฒนาตั้งแตระดับชุมชน ทองถิ่น ใหพ รอมตอการเชื่ อมโยงทิศทางการพัฒ นาที่เปลี่ยนแปลงในบริบทโลก อาเซียน และอนุภูมิภาค โดย (๑) เสริ ม สร า งศั ก ยภาพชุ ม ชนท อ งถิ่ น ให รั บ รู แ ละเตรี ย มพร อ มรั บ กระแสการ เปลี่ยนแปลงทั้งภายในและภายนอกประเทศ  
๖๓ (๒) สนับสนุนกลไกการพัฒนาระดับพื้นที่ในการกําหนดยุทธศาสตรการพัฒนาระดับ จังหวั ดและกลุ ม จัง หวัด ให สามารถพั ฒนาเชื่ อมโยงกั บประเทศเพื่อนบ านใน ทิศทางที่สอดคลองกับนโยบายระหวางประเทศ (๓) สงเสริมศักยภาพดานวิชาการและเครือขายของสถาบันการศึกษาของไทยเพื่อ สรางความสัมพันธทางสังคมและวัฒนธรรมกับประเทศในอนุภูมิภาค ๓.๕.๔ สนับสนุนการเปดการคาเสรีและวางแนวทางปองกันผลเสียที่จะเกิดขึ้น โดย (๑) เร ง ปฏิ รู ป กฎหมายเศรษฐกิจ และกฎ ระเบี ย บตา งๆ ให เ อื้ อ ประโยชนต อการ ประกอบธุรกิจการคา การลงทุน อยางเปนธรรม และผลักดันใหมีการประกาศใช กฎหมายใหมๆ เพื่อรองรับการเปดเสรีทางการคา (๒) สงเสริมการจดสิทธิบัตร การคุมครองและบริหารจัดการทรัพยสินทางปญญา การ แบงปนผลประโยชนระหวางสถาบันการศึกษา สถาบันวิจัย และนักวิจัย รวมถึง สิทธิในการครอบครองลิขสิทธิ์ในผลิตภัณฑที่มีกลไกสนับสนุนการจดสิทธิบัตร ในตางประเทศ ๓.๕.๕ พัฒนาฐานลงทุนเพื่อเพิ่มขีดความสามารถในการแขงขันในภูมิภาค มุงเนน ความรวมมื อกั บประเทศเพื่อนบานในการสรางฐานการผลิตตามแนว Economic Corridor ซึ่ ง เป นยุทธศาสตรเ ชิง พื้น ที่ที่สามารถสนองตอบการปรับโครงสรา งทาง เศรษฐกิจของประเทศ โดย (๑) พัฒนาพื้นที่ในภูมิภาคตางๆ ของประเทศใหเชื่อมโยงกับภูมิภาคเอเชียตะวันออก เฉียงใต (๒) พัฒนาเขตเศรษฐกิจชายแดนและเมืองชายแดน โดยเฉพาะการพัฒนาระบบ คมนาคมขนสง ระบบโลจิสติกส มาตรฐานการใหบริการและอํานวยความสะดวก บริเวณจุดผานแดน ขีดความสามารถของบุคลากรและผูประกอบการทองถิ่น (๓) บู ร ณาการแผนพั ฒ นาพื้ น ที่ เ ชื่ อ มโยงกั บ ประเทศเพื่ อ นบ า น โดยเชื่ อ มโยง แผนพัฒนาเพื่อใหบรรลุประโยชนรวมทั้งในดานความมั่นคงและเสถียรภาพของพื้นที่ ๓.๕.๖ สรา งความเป น หุ น ส ว นทางเศรษฐกิ จ ในภู มิภ าคดา นการพัฒนาทรัพ ยากร มนุษย การเคลื่อนยายแรงงาน และการสงเสริมแรงงานไทยในตางประเทศ ใน ลักษณะเกื้อกูลกัน ผานกิจกรรมเชื่อมโยงหวงโซการผลิตและการเคลื่อนยายแรงงาน ระหวางกันอยางเสรีและมีประสิทธิภาพ โดย (๑) เรงดําเนินการดานการยอมรับมาตรฐานฝมือระหวางประเทศเพื่ออํานวยความ สะดวกการเคลื่อนยายแรงงาน  
๖๔ (๒) สงเสริมผูประกอบการไทยในการขยายการลงทุนไปสูตางประเทศ โดยเฉพาะใน ประเทศเพื่อนบาน ในอุตสาหกรรมที่ประสบปญหาการขาดแคลนแรงงานและ วัตถุดิบในประเทศไทย และชวยสงเสริมการพัฒนาเศรษฐกิจในประเทศเพื่อนบาน (๓) คุ ม ครองและส ง เสริ ม สิ ท ธิ แ ละผลประโยชน ข องคนไทยและแรงงานไทยใน ตางประเทศ และสนับสนุนการสรางความเขมแข็งใหแกชุมชนไทยในตางประเทศ ๓.๕.๗ เสริมสรางความรวมมือที่ดีระหวางประเทศในการสนับสนุนการเจริญเติบโต ทางเศรษฐกิจอยางมีจริยธรรมไมสงผลกระทบตอสิ่งแวดลอม โดย (๑) ดําเนินการตามพันธกรณีระหวางประเทศดานสิ่งแวดลอมตางๆ อยางตอเนื่อง (๒) เสริ มสร า งการผลิต และบริโ ภคสิน ค า และบริ ก ารที่นํ า สู ก ารลดการปลอยก า ซ เรือนกระจก ลดมลพิษ ลดการใชทรัพยากรธรรมชาติอยางไมมีประสิทธิภาพ และ ลดผลกระทบตอสิ่งแวดลอม ๓.๕.๘ ปองกันภัยจากการกอการรายและอาชญากรรม ยาเสพติด ภัยพิบัติ และเชื้อโรค ที่สงผลตอความมั่นคงแหงชีวิต เศรษฐกิจ ความเปนอยู เพื่อใหเกิดการพัฒนาอยางมั่นคง ในภูมิภาค โดย (๑) พัฒนาศักยภาพและความพรอมในการปองกันและแกปญหาขามชาติดานการ กอการราย ปญหายาเสพติด และการหลบหนีเขาเมืองทั้งระบบ เพื่อลดผลกระทบ จากการเปดเสรีและสรางความมั่งคงทางเศรษฐกิจ (๒) เตรียมพรอมรับภัยพิบัติทางธรรมชาติและเหตุฉุกเฉิน โดยพัฒนาศักยภาพและ ความรวมมือภายในภูมิภาค (๓) รวมมือในการปองกันการติดเชื้อและการแพรระบาดของโรคภัย ทั้งประเภทที่ เกิดขึ้นใหมในโลกและที่ระบาดซ้ํา ๓.๖ ยุทธศาสตรการจัดการทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอมอยางยั่งยืน เพื่ออนุรักษและ ฟนฟูทรัพยากรธรรมชาติใหมีความอุดมสมบูรณ ขับเคลื่อนการผลิตและบริโภคของประเทศ ไปสูการเปนสังคมที่เปนมิตรกับสิ่งแวดลอม และสรางภูมิคุมกันและเตรียมความพรอมในการ รองรับและปรับตัวตอผลกระทบจากการเปลี่ยนแปลงของสภาพภูมิอากาศ มีแนวทางสําคัญ ดังนี้ ๓.๖.๑ การอนุ รั ก ษ ฟน ฟู และสรา งความมั่น คงของฐานทรั พ ยากรธรรมชาติ และ สิ่งแวดลอม โดย (๑) คุมครอง รักษา และฟนฟูฐานทรัพยากร ดิน แหลงน้ํา ปาไม ชายฝงทะเล แหลงแร และความหลากหลายทางชีวภาพ (๒) พัฒนาระบบฐานขอมูล ระบบสารสนเทศภูมิศาสตร และการจัดการองคความรู  
๖๕ (๓) ปรับปรุงการบริหารจัดการที่ดินทั้งระบบ กระจายการถือครองที่ดินใหเกิดความ เปนธรรมและคุมครองความมั่นคงและฐานการดํารงชีวิตของเกษตรกรยากจน (๔) สรางแรงจูงใจและสงเสริมการสรางรายไดจากการอนุรักษ (๕) ปรั บ ปรุ ง ระบบบริ ห ารจั ด การน้ํ า อย า งเป น ระบบลุ ม น้ํ า และสนั บ สนุ น องค ก ร ปกครองส วนทองถิ่น และชุมชนรวมพัฒนาแหลง น้ํ า อนุ รักษและใชประโยชน รวมกัน (๖) สงเสริมการอนุรักษ ใชประโยชนจากทรัพยากรชีวภาพ และแบงปนผลประโยชน อยางเปนธรรม ๓.๖.๒ การปรับกระบวนทัศนการพัฒนาและพฤติกรรมการบริโภคสูสังคมที่เปนมิตร กับสิ่งแวดลอม โดย (๑) สงเสริมใหประชาชนทุกภาคสวนนําหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงมาใช ในการดําเนินชีวิต (๒) สรางองคความรูดานการบริโภคที่ยั่งยืนใหกับประชาชน ผานกระบวนการศึกษา ในระบบ (๓) เพิ่มขีดความสามารถของประชาชนในการเลือกบริโภคสินคาและบริการที่เปน มิตรกับสิ่งแวดลอม (๔) เสริ ม สร า งกลไกคุ ม ครองผู บริ โภค และส ง เสริ ม เครื อ ข า ย สื่ อ โฆษณา และ ประชาสัมพันธใหเขามามีบทบาทในการปรับเปลี่ยนสังคมไปสูการบริโภคที่ยั่งยืน ๓.๖.๓ การเพิ่ ม ประสิ ท ธิ ภ าพการใช ท รั พ ยากรของภาคการผลิต และบริ ก ารเพื่ อ นําไปสูสังคมที่เปนมิตรกับสิ่งแวดลอม โดย (๑) ปรับระบบการผลิตของภาคอุตสาหกรรมใหเปนมิตรกับสิ่งแวดลอม ตลอดหวงโซ อุปทานการผลิต (๒) สงเสริมการทําการเกษตรที่เกื้อกูลกับระบบนิเวศ ตามแนวคิดของการทําเกษตร แบบยั่งยืน (๓) สงเสริมภาคบริการใหเปนตัวขับเคลื่อนเศรษฐกิจ (๔) สรางโอกาสทางการตลาดใหกับสินคาหรือบริการที่เปนมิตรตอสิ่งแวดลอม ๓.๖.๔ การจัดการสิ่งแวดลอมเมืองและโครงสรางพื้นฐาน โดย (๑) พัฒนาเมืองที่เนนการวางผังเมืองที่มีการผสมผสานวัฒนธรรม สังคม ระบบนิเวศ เขาดวยกัน (๒) พัฒนาโครงสรางพื้นฐานที่ใหความสําคัญกับการใชทรัพยากรอยางคุมคา และ การบรรเทาผลกระทบสิ่งแวดลอมและชุมชน  
๖๖ ๓.๖.๕ การยกระดั บ ขี ด ความสามารถในการปรั บ ตั ว รั บ มื อ กั บ การเปลี่ ย นแปลง ภูมิอากาศ เพื่อใหสังคมมีความยืดหยุนและมีภูมิคุมกัน โดย (๑) พั ฒนาองค ความรู และระบบฐานข อ มูล เกี่ ย วกั บ ผลกระทบที่เ กิ ดขึ้ น จากการ เปลี่ยนแปลงภูมิอากาศ (๒) พั ฒ นาเครื่ อ งมื อ ในการบริ ห ารจั ด การเพื่ อ รั บ มื อ กั บ ความท า ทายจากการ เปลี่ยนแปลงภูมิอากาศ (๓) เตรียมความพรอมเพื่อรับมือกับภัยพิบัติทางธรรมชาติ (๔) พัฒนาศักยภาพชุมชนใหเขมแข็งพรอมรับมือกับการเปลี่ยนแปลงภูมิอากาศ (๕) เพิ่มบทบาทประเทศไทยในเวทีประชาคมโลกและการสรางฐานความรวมมือกับ ตางประเทศ ๓.๖.๖ การพัฒนาการบริหารจัดการทรัพยากรใหมีประสิทธิภาพ โปรงใสและเปนธรรม โดย (๑) พัฒนาชุมชนใหเขมแข็ง และสงเสริมสิทธิชุมชน ในการเขาถึงและใชประโยชน ทรัพยากร (๒) สนับสนุ นกระบวนการมีสวนรวม พัฒนากลไกการจัดการรวมที่ ประกอบดว ย ภาครัฐ ภาคเอกชน ภาควิชาการ องคกรปกครองทองถิ่น และชุมชน (๓) ปรับปรุงกฎหมายและบังคับใชอยางเสมอภาคเปนธรรม ปรับปรุงกฎระเบียบของ ภาครัฐ (๔) นโยบายการลงทุนภาครัฐควรเอื้อตอการอนุรักษและฟนฟูทรัพยากรธรรมชาติ  
ส่ ว น ที่ ๓ การบริหารจัดการแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ ฉบับที่ ๑๑ สูการปฏิบัติ
สวนที่ ๓ การบริหารจัดการแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ ฉบับที่ ๑๑ สูการปฏิบัติ แผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติไดปรับเปลี่ยนแนวคิดและกระบวนการพัฒนาใหมตั้งแต แผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๘ โดยมุงใหคนเปนศูนยกลาง เปนการพัฒนาลักษณะองครวม ใชกระบวนการพัฒนา แบบบูรณาการเปดโอกาสใหทุกฝายมีสวนรวมในทุกขั้นตอนของการพัฒนาและครอบคลุมทุกมิติ นําไปสู วิ สั ย ทั ศ น ใ นอนาคต และดํ า เนิ น การต อ เนื่ อ งมาจนถึ ง แผนพั ฒ นาฯ ฉบั บ ที่ ๑๐ ทํ า ให ทุ ก ภาคส ว น มีประสบการณการเขารวมระดมความคิดเห็นในการยกรางแผนพัฒนา เพิ่มพูนความรูความเขาใจในสาระ และประเด็ น สํ า คั ญ ของการพั ฒ นามาโดยตลอด ในช ว งแผนพั ฒ นาฯ ฉบั บ ที่ ๑๑ สศช. ก็ ไ ด ดํ า เนิ น กระบวนการจัดทําแผนพัฒนาในทํานองเดียวกัน และสามารถชี้ใหเห็นวาทุกฝายที่เขารวมกระบวนการ ไดพัฒนาบทบาทของตนกาวหนาไปมาก มีมุมมองการวิเคราะหที่กวางขวาง เตรียมขอมูลเชิงวิชาการ ที่นํามาแลกเปลี่ยนในเวทีการประชุมไดหลากหลายมิติ สงผลใหการเขารวมระดมความคิดเห็นเปนไปอยาง มีประสิทธิภาพ บังเกิดผลดีตอการจัดทําแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๑๑ เปนอยางยิ่ง ขณะเดียวกัน การบริหารจัดการการพัฒนาประเทศในชวง ๑๕ ปที่ผานมามีการพัฒนาในหลายดาน การประกาศใชรัฐธรรมนู ญแห งราชอาณาจักรไทยพุทธศักราช ๒๕๕๐ ที่เปดโอกาสใหประชาชนไดมี ส ว นร ว มในการปกครองและตรวจสอบการใช อํ า นาจรั ฐ กํ า หนดกลไกสถาบั น ทางการเมื อ งทั้ ง ฝ า ย นิติบัญญัติและฝายบริหารใหมีดุลยภาพและประสิทธิภาพ เสริมสรางสถาบันศาลและองคกรอิสระให ปฏิบัติหนาที่ตามหลักนิติธรรมที่เนนลักษณะคุณคาและความสําคัญดานคุณธรรม จริยธรรม และธรรมาภิบาล พ.ร.ฎ. วาดวยหลักเกณฑและวิธีการบริหารกิจการบานเมืองที่ดี พ.ศ.๒๕๔๖ ที่บัญญัติใหคณะรัฐมนตรี ตองจัดทําแผนการบริหารราชการแผนดินที่สอดคลองกับนโยบายรัฐบาลและแผนพัฒนาประเทศควบคูกับ การปรับปรุงการบริหารราชการภายใตพระราชบัญญัติระเบียบบริหารราชการแผนดิน (ฉบับที่ ๗) พ.ศ. ๒๕๕๐ ทําใหเกิดการเปลี่ยนแปลงสําคัญ ประกอบดวย การบริหารทรัพยากรบุคคล การจัดองคกรภาครัฐ ใหสอดคลองกับทิศทางการพัฒนาที่ยั่งยืน และสรางความเขมแข็งระดับฐานรากของประเทศ โดยสนับสนุน การกระจายอํานาจอยางตอเนื่อง การใหจังหวัดตั้งงบประมาณเองได เปนจุดเปลี่ยนของการบริหารราชการ แผนดินในดานการบริหารจัดการงบประมาณ ทําใหการบริหารราชการสวนภูมิภาคโดยเฉพาะระดับจังหวัด มี อํ า นาจหน า ที่ ใ นเขตความรั บ ผิ ด ชอบชั ด เจนขึ้ น รวมทั้ ง กํ า หนดให ภ าคประชาชนมี บ ทบาทในการ ตรวจสอบการปฏิบัติราชการ การใชจายงบประมาณของจังหวัด การมีสวนรวมในการจัดทําแผนพัฒนา จังหวัดและการตั้งงบประมาณจังหวัด
๖๘ การนําแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๑๐ ไปสูการปฏิบัติของภาคราชการ ดําเนินการผานแผนบริหารราชการ แผนดินและการจัดสรรงบประมาณประจําป ซึ่งมียุทธศาสตรการจัดสรรงบประมาณรายจายประจําป ที่สอดคลองกับยุทธศาสตรการพัฒนาประเทศ เปนกรอบใหทุกกระทรวงจัดทําแผนงานโครงการ ภายใต แผนปฏิบัติการกระทรวง สําหรับภาคีการพัฒนาอื่นๆ มีสวนรวมในการขับเคลื่อนแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๑๐ สูการปฏิบัติ โดยใชแผนประกอบการพิจารณาจัดทําแผนพัฒนาขององคกร อาทิ ภาคเอกชนใชเปนขอมูล ประกอบการจัดทําแผนกลยุทธ สวนองคกรปกครองสวนทองถิ่น และภาคชุมชน ไดการดําเนินการผานแผน ระดับทองถิ่นและชุมชนที่เชื่อมโยงกับนโยบายของกระทรวง แผนแมบทเฉพาะเรื่อง และยุทธศาสตรการ พัฒนาพื้นที่ รวมทั้งแผนพัฒนาจังหวัดและกลุมจังหวัด ดังนั้น จึงถือไดวาการผลักดันแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๑๐ ไปสู ก ารปฏิ บั ติ ใ นภาคส ว นต า งๆ มี ก ารดํ า เนิ น การในหลายภาคส ว น เนื่ อ งจากภาคี มี ค วามเข า ใจใน วัตถุประสงคและแนวทางของแผนฯ จากการที่ไดเขามามีสวนรวมในกระบวนการวางแผนที่เปดกวาง สําหรับทุกภาคสวนทั้งในระดับประเทศและพื้นที่ การขับเคลื่อนแผนสูการปฏิบัติในชวงของแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๑๐ ยังมีขอจํากัด กลาวคือ ภาคธุรกิจ เอกชน ชุมชน วิชาการ และสื่อมวลชนมีบทบาทในการขับเคลื่อนอยูในวงจํากัด เนื่องจากสาระที่นําไป ประยุกตใชในการวางแผนกลยุทธองคกรยังเปนเพียงการใชขอมูลดานเศรษฐกิจและสังคม และบริบทการ เปลี่ยนแปลง ขณะที่แผนบริหารราชการแผนดินมีการดําเนินงานแบบแยกสวนและเปนเครื่องมือสําหรับ การจัดสรรบประมาณเปนหลัก ขาดการติดตามประเมินผล ทําใหไมสามารถประเมินความสําเร็จในการ บรรลุวัตถุประสงค สวนแผนองคกรปกครองสวนทองถิ่นใชกรอบแผนปฏิบัติการของกระทรวงเปนหลัก ไมไดนําประเด็นในและยุทธศาสตรมาประยุกตใหตรงกับความตองการของแตละพื้นที่และนําไปสูปญหา การจัดสรรงบประมาณลงพื้นที่ที่ไมสอดคลองกับสภาพปญหา ๑. แนวทางการขับเคลื่อน ความสําเร็จของการขับเคลื่อนแผนพัฒนาประเทศสูการปฏิบัติจะขึ้นอยูกับความชัดเจนของแผน ทั้งยุทธศาสตรและเปาหมายที่กําหนดไว การรับรู เขาใจในวัตถุประสงคของแผนฯ และตระหนักถึง ภารกิจและความรับผิดชอบที่พึงมีตอการนําแผนไปสูการปฏิบัติในรูปของแผนงาน โครงการ และ กิจกรรมของหน ว ยงาน/ภาคี พั ฒ นาที่เ กี่ ย วข อง และนําไปปฏิ บัติผานกลไกการดํ าเนินงานต างๆ ไดถูกตองและสอดคลองกับแผน ดังนั้นการบริหารจัดการแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๑๑ จะตองดําเนินการ บนหลักการสําคัญ ๒ ประการ คือ ๑) การกําหนดบทบาทของภาคีการพัฒนาแตละภาคสวนใหชัดเจน และ ๒) บทบาทของแตละภาคีตองสอดคลองและเชื่อมโยงกันในการขับเคลื่อนยุทธศาสตรการพัฒนา ภายใตแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๑๑ สูการปฏิบัติ
๖๙ ๒. กระบวนการขับเคลื่อนแผน ๒.๑ ขั้นตอนการขับเคลื่อนแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๑๑ สูการปฏิบัติ ในการขั บ เคลื่ อ นแผนพั ฒ นาฯ ฉบั บ ที่ ๑๑ สู ก ารปฏิ บั ติ จะมี ห ลายระดั บ ตั้ ง แต แ ผนของ หนวยงานภาครัฐในสวนกลาง แลวกระจายไปในระดับพื้นที่อยางเปนขั้นเปนตอน ตั้งแต ทิ ศ ทาง วั ต ถุ ป ระสงค เป า หมาย ยุ ท ธศาสตร ข องแผนพั ฒ นาฯ ฉบั บ ที่ ๑๑ และตั ว ชี้ วั ด ความสําเร็จ ลงสูแผนระดับตางๆ รวมถึงการประสานความรวมมือกับภาคีการพัฒนาตางๆ เชน ภาคเอกชน สถาบันการศึกษา และองคกรพัฒนาเอกชนดังนี้ ๒.๑.๑ แผนการบริหารราชการแผนดิน แผนการบริหารราชการแผนดินเปนเครื่องมือ ในการตั ด สิ น ใจและจั ด ลํา ดั บ ความสํา คั ญ ของนโยบายรั ฐ บาล โดยเฉพาะการ กําหนดนโยบายและยุทธศาสตรกํากับดูแลใหขาราชการประจํา รับผิดชอบการ นํานโยบายและยุทธศาสตรไปปฏิบัติใหบรรลุผล ตามพระราชกฤษฎีกาวาดวยการ บริ ห ารจั ด การบ า นเมื อ งที่ ดี พ.ศ.๒๕๔๖ ในมาตรา ๑๓ และมาตรา ๑๔ ไดกําหนดใหคณะรัฐมนตรีตองจัดใหมีแผนการบริหารราชการแผนดินครอบคลุม ระยะเวลา ๔ ป โดยนําคําแถลงของคณะรัฐมนตรีตอรัฐสภามาพิจารณาดําเนินการ ให ส อดคล อ งกั บ นโยบายพื้ น ฐานแห ง รั ฐ ตามบทบั ญ ญั ติ ข องรั ฐ ธรรมนู ญ แห ง ราชอาณาจักรไทย และแผนพัฒนาประเทศดานตางๆ ที่เกี่ยวของ ทําใหเกิดความ เชื่อมโยงทิศทางการพัฒนาหลักของประเทศระหวางแผนการบริหารราชการแผนดิน และแผนพั ฒ นาเศรษฐกิ จ และสั ง คมแห ง ชาติ โดยมี ส าระสํ า คั ญ ของประเด็ น ยุทธศาสตรการพัฒนา เปาหมายและผลสัมฤทธิ์ของงาน ประมาณการงบประมาณ และทรัพยากรตางๆ ที่จะตองใช ระยะเวลาดําเนินการและการติดตามประเมินผล สาระสําคัญของยุทธศาสตรการพัฒนาไดถูกนําไปผสมผสานกับภารกิจหลักของ หนวยงานตางๆ อยางบูรณาการ เปนการจัดทําแผนแบบแนวราบที่มีหนวยงาน รั บผิ ด ชอบหลั ก และหนว ยงานรว มดํา เนิ น การในแตล ะประเด็น ยุ ท ธศาสตร ก าร พัฒนา ๒.๑.๒ แผนปฏิบัติราชการ ๔ ปและแผนปฏิบัติราชการประจําปของกระทรวงและ กรม ในมาตรา ๑๖ แหงพระราชกฤษฎีกาวาดวยการบริหารจัดการบานเมืองที่ดี พ.ศ. ๒๕๔๖ ไดกํา หนดวา เมื่อมีการประกาศใชบัง คับแผนการบริ ห ารราชการ แผนดินแลว สวนราชการ (กระทรวง/กรม) ตองจัดทําแผนปฏิบัติราชการของสวน ราชการนั้น โดยจัดทําเปนแผนปฏิบัติราชการ ๔ ป และแผนปฏิบัติราชการประจําป ดังนี้
๗๐ (๑) แผนปฏิบัติราชการ ๔ ป เปนแผนที่กระทรวง/กรม จะจัดทําขึ้นเพื่อเปนกรอบ การปฏิบัติงานของกระทรวง ซึ่งจะตองสอดคลองกับแผนการบริหารราชการ แผนดินอยูภายใตกรอบของแผนชาติ โดยการถายทอดประเด็นการพัฒนา เปาหมาย และตัวชี้วัดความสําเร็จที่สอดคลองกับภารกิจของกระทรวง/กรม เพื่อขอรับงบประมาณสนับสนุนในระยะเวลา ๔ ป (๒) แผนปฏิบัติราชการประจําป เปนแผนที่แสดงใหเห็นถึงภารกิจที่กระทรวง/ กรมจะดําเนินการในแตละปภายใตแผนปฏิบัติราชการ ๔ ปของสวนราชการ นั้น แตจะมีรายละเอียดชัดเจนขึ้น และเปนกรอบในการจัดทํางบประมาณ รายจายประจําป ๒.๑.๓ แผนพัฒนาจังหวัด/กลุมจังหวัด จังหวัดและกลุมจังหวัดจะตองจัดทําแผนพัฒนา จั ง หวั ด แผนปฏิ บั ติ ราชการประจํ า ป ข องจั ง หวั ด แผนพั ฒ นากลุ ม จั ง หวั ด และ แผนปฏิบัติราชการประจําปของกลุมจังหวัด โดยคํานึงความสอดคลองเชื่อมโยงกับ นโยบายรัฐบาล แผนชาติ ยุทธศาสตรภาค / รายสาขา และสอดคลองกับศักยภาพ โอกาส ปญหา และความตองการของประชาชนในพื้นที่ รวมทั้งการมีสวนรวมของทุก ภาคสวนในทุกขั้นตอนของการจัดทําแผน และผานกระบวนการเห็นชอบรวมกันของทุก ฝ าย แผนมี ความชั ดเจน เป นเหตุ เป นผล เชื่ อมโยงตั้ งแต วิ สั ยทั ศน ยุ ทธศาสตร เปาประสงค ตัวชี้วัด เปาหมาย กลยุทธ จนถึงแผนงาน/โครงการ ทั้งนี้ แผนพัฒนา จังหวัดจะตองบูรณาการแผนชุมชนเขามารวมดวย เพื่อใหแผนชุมชนบรรลุผลอยางเปน รูปธรรม ๒.๑.๔ แผนพั ฒนาท องถิ่ น องค ก รปกครองส ว นท อ งถิ่ น จั ด ทํ า แผนพั ฒนาระดั บพื้ นที่ ที่สอดคลองกับแนวทางการพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมระดับชาติ (พรบ.ระเบียบบริหาร ราชการแผนดิน (ฉบับที่ ๗) พ.ศ. ๒๕๕๐)โดยนํายุทธศาสตรของแผนพัฒนาฯ ฉบับ ที่ ๑๑ แผนบริหารราชการแผนดิน แผนยุทธศาสตร ๔ ป และแผนปฏิบัติราชการรายปของ ราชการสวนกลางที่เกี่ยวของ แผนพัฒนาจังหวัด/กลุมจังหวัด มาประกอบการจัดทําแผน โดยคํานึงถึงความตองการของประชาชนในทองถิ่นในจังหวัด ๒.๑.๕ แผนชุมชน สภาชุมชน กรรมการหมูบาน และประชาสังคมในแตละพื้นที่จัดทําแผน ชุมชน โดยเนนการมีสวนรวมของภาคีพัฒนาในพื้นที่ในกระบวนการจัดทําแผนชุมชน
๗๑ ๒.๒ การจั ด สรรงบประมาณเพื่ อสนั บ สนุ น การพั ฒ นาในแผนพัฒ นาฯ ฉบั บที่ ๑๑ การ จัดสรรงบประมาณรายจายประจําปสามารถใชเปนเครื่องมือในการกําหนดลําดับความสําคัญ ของภารกิจหนวยงานที่สอดคลองกับแนวทางการพัฒนาภายใตแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๑๑ เพื่อใหการดําเนินงานสามารถบรรลุวัตถุประสงคและเปาหมายที่กําหนดไวในแผนฯ ไดอยางมี ประสิทธิผล ดังนั้น แผนบริหารราชการแผนดิน ซึ่งใชเปนกรอบการจัดสรรงบประมาณจะตอง มุงการบรรลุวัตถุประสงคห ลักของการพัฒนา และนโยบายรัฐบาล โดยกําหนดโครงการ สําคัญ (Flagship project) บนพื้นฐานการมีสวนรวมของประชาชน และมีระบบการติดตาม ประเมินผลที่มีตัวชี้วัดชัดเจน ๓. การขับเคลื่อนแผนไปสูการปฏิบัติ สํานักงานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ (สศช.) ไดนอมนําหลักการทรงงาน ของพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวที่พระราชทานแกผูปฏิบัติงานโครงการหลวงที่เปนตนแบบการ พัฒนาที่ยั่งยืน มาประยุกตใชเปนแนวทางขับเคลื่อนแผนในทางปฏิบัติ มีหลักการสําคัญ คือ การกําหนดเปาประสงคของการอยูรวมกันอยางสันติ มีความสุขและมีสํานึกของความเปนไทย การอนุรักษทรัพยากรธรรมชาติอันจะสงผลใหการพัฒนายั่งยืน และมุงใชกระบวนการมีสวนรวมของ ประชาชนในการพัฒนา ถือเปนวิถีการพัฒนาที่ยั่งยืน มี “คน” เปนศูนยกลาง มุงสรางการอยูรวมกัน อย า งสั น ติ สุ ข ร ม เย็ น ระหว า งมนุ ษ ย กั บ มนุ ษ ย และระหว า งมนุ ษ ย กั บ ทรั พ ยากรธรรมชาติ แ ละ สิ่งแวดลอม บนพื้นฐานของภูมิสังคมและวัฒนธรรมที่หลากหลาย และดําเนินการแบบองครวม โดยมีแนวปฏิบัติ ดังนี้ ๓.๑ สศช. จัดทําแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๑๑ ฉบับประชาชนที่เขาใจงาย เผยแพร และสราง ความเขาใจ กับภาคีการพัฒนาอยางทั่วถึง ผานสื่อสารมวลชนทุกแขนง ใหประชาชนไดรับรู เขาใจ และมีสวนรวมพัฒนาประเทศอยางกวางขวาง ๓.๒ สรางความรูความเขาใจในวั ตถุ ประสงคข องแผนฯ จนเกิดการยอมรับ และนํ าไป ผสมผสานและสอดแทรกไวในแผนปฏิบัติการตางๆ ๓.๒.๑ จัดทํากระบวนการมีสวนรวมของภาคี การพั ฒนาตางๆ ผานเวทีประชาคม เวที เสวนาสาธารณะ การประชุม/สัมมนา การประชาสัมพันธในหลายรูปแบบเปนระยะ อยางตอเนื่อง เปนการขับเคลื่อนเชิงความคิดใหทุกภาคสวนเขาใจในเนื้อหาสาระ ของแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๑๑ และสามารถกําหนดแนวทางการดําเนินงานที่มุงสู จุดมุงหมายเดียวกันภายใตวิสัยทัศนของแผน คือการใหสังคมอยูรวมกันอยางมี ความสุข ดวยความเสมอภาคและเปนธรรม
๗๒ ๓.๒.๒ ประสานการดําเนินงานตามแผนปฏิบัติการตางๆ อยางตอเนื่อง โดยอาศัยความ รวมมือระหวางสํานักงบประมาณ สํานักงานคณะกรรมการพัฒนาระบบราชการ และสํานักงานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ ในการพิจารณา จั ด สรรงบประมาณให ส อดคล อ งกั บ แผนพั ฒ นาแผนพั ฒ นาฯ ฉบั บ ที่ ๑๑ และ มีตัวชี้วัดความสําเร็จของงานที่ชดเจนและเหมาะสมทั้งในระดับภาคีและบุคคล ั ๓.๒.๓ พัฒนาเครื่องมือการแลกเปลี่ยนเรียนรูระหวางกลไกหลักในการแปลงแผนพัฒนาฯ ฉบั บ ที่ ๑๑ กั บ ภาคี ก ารพั ฒ นาต า งๆ เพื่ อ ติ ด ตามความก า วหน า รั บ ฟ ง ป ญ หา อุปสรรค ตลอดจนแลกเปลี่ยนความคิดเห็นที่เปนประโยชนในการดําเนินงาน เชน การจัดทําเว็บไซด การสรางเครือขายชุมชนออนไลน การจัดเวทีระดมความคิดเห็น และหารือรวมกันระหวางหนวยงานวางแผน หนวยงานกลาง และหนวยปฏิบัติทุก ภาคสว นเปน ประจํ า เพื่ อ ใหเ กิ ดความเขา ใจในเปา หมายรว ม และเกิ ดการเป น เจาภาพรวมที่ชัดเจนตอเนื่อง ๓.๓ สศช. ผลักดันการสรางคานิยมรวมของสังคมไทย “คิดดี ทําดี มีวิถีความพอเพียง” เพื่ อ ให ทุ ก ภาคส ว นร ว มพั ฒ นาตนเอง ชุ ม ชน และสั ง คม ให อ ยู ร ว มกั น อย า งมี ค วามสุ ข ดวยความเสมอภาค เปนธรรม และเกิดภูมิคุมกันตอการเปลี่ยนแปลง ๓.๔ การบูรณาการงานพัฒนาในลักษณะองครวม โดยใชคนและชุมชนเปนศูนยกลางการพัฒนา บนพื้นฐานการมีสวนรวมของภาคีการพัฒนาทุกฝาย โดย ๓.๔.๑ รัฐบาลและหนวยราชการสวนกลางบูรณาการประเด็นการพัฒนาใหสอดคลอง กั บ งบประมาณ ที่ มุ ง ให เ กิ ด การเปลี่ ย นแปลงที่ ดี ขึ้ น ทั้ ง สั ง คม เศรษฐกิ จ และ สิ่งแวดลอม สามารถเห็นผลเปนรูปธรรม ตั้งแตแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคม แหงชาติ ฉบับที่ ๑๑ แผนบริหารราชการแผนดิน แผนกระทรวง กรม และหนวย ราชการรูปแบบอื่น รวมทั้งรัฐวิสาหกิจ เปนการถายทอดทิศทางการพัฒนาประเทศ ประเด็นการพัฒนา และตัวชี้วัดความสําเร็จสูแผนปฏิบัติราชการ ๔ ป และแผนปฏิบัติ การประจําปของสวนราชการระดับตาง ๆ อยางชัดเจน ๓.๔.๒ ชุมชนจัดทําแผนพัฒนาชุมชน ที่สะทอนความตองการของชุมชน ผานความรวมมือ ของคนในชุมชน ภาคีเครือขาย และองคกรปกครองทองถิ่น ดวยการรวบรวมขอมูล สํ าคั ญในชุ มชน นํ ามาวิ เคราะห ชี้ ประเด็ นป ญหา ระดมความคิ ดเห็ นแล วกํ าหนด แนวทางแกปญหา และจัดลําดับความสําคัญของการพัฒนา
๗๓ ๓.๔.๓ กลไกเฉพาะที่กําหนดขึ้นสําหรับรับผิดชอบประเด็นการพัฒนาเรงดวนที่ตอง บูรณาการทั้งกําลังบุคลากร และงบประมาณ ทุกภาคีการพัฒนารวมกันกําหนด ประเด็ นการพัฒนาเรงดวนที่ตองอาศัยความร วมมือจากทุก ภาคสวน จึ งจะแกไข ป ญ หาได สํ า เร็ จ กลไกเฉพาะที่ กํ า หนดขึ้ น จะต อ งมี ผู แ ทนจากภาคี ก ารพั ฒ นา ที่ เ กี่ ย วข อ งร ว มวางแนวทางดํ า เนิ น การอย า งมี บู ร ณาการ ทั้ ง กํ า ลั ง บุ ค ลากรและ งบประมาณ ๓.๔.๔ แผนงบประมาณที่มีการเชื่อมโยงกับการกระจายอํานาจและแผนชุมชน เพื่อให การจัดสรรงบประมาณสอดคลองกับความตองการในพื้นที่และประชาชน ตลอดจนใช เปนแรงจูงใจใหชุมชนและองคกรปกครองสวนทองถิ่นพัฒนาศักยภาพของตนเองใน การจัดทําแผน ๓.๕ จัดทําระบบการติดตามประเมินผลและสรางตัว ชี้วัดการพัฒนาที่สามารถนําไปใช กํากับ การดําเนินงานตามยุทธศาสตรไดอยางมีประสิทธิภาพ ๓.๕.๑ หนวยงานกลางรวมกันพัฒนาระบบการติดตามประเมินผลแผนบริหารราชการ แผนดิน โดยกําหนดกลไกรับผิดชอบที่ชัดเจน เพื่อกํากับการพัฒนาประเทศตาม แผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๑๑ ไดอยางมีประสิทธิผล รวมทั้งการประเมินผลประเด็นการ พัฒนาที่สําคัญ ๓.๕.๒ ปรั บ ปรุ ง และพั ฒ นาตั ว ชี้ วั ด ผลสํ า เร็ จ ของการพั ฒ นาทั้ ง ในระดั บ ผลลั พ ธ แ ละ ผลกระทบทั้ ง ผลการพั ฒ นาโดยรวมและผลการพั ฒ นาระดั บ ยุ ท ธศาสตร ให ส อดคล องกั บ วิ สั ย ทั ศ นแ ละเปา ประสงค ข องแผนพัฒ นาฯ ฉบั บ ที่ ๑๑ โดยมี ตัวชี้วัดผลสําเร็จที่ชัดเจน และพัฒนาระบบฐานขอมูลที่จําเปนสําหรับการติดตาม ประเมินผลความสําเร็จของการพัฒนาทั้งระดับผลลัพธ ผลกระทบ และผลผลิต ๓.๕.๓ สรางความรู ความเขาใจ พัฒนาทักษะกระบวนการเรียนรูและองคความรูดานการ ติดตามประเมินผล และการจัดทําตัวชี้วัดการพัฒนาแกบุคลากร หนวยงาน องคกร และภาคีการพัฒนาในทุกระดับ เพื่อใหภาคีสามารถใชกลไกการติดตามประเมินผล เปนเครื่องมือกํากับการพัฒนาใหเกิดขึ้นอยางมีประสิทธิผล
๗๔ แผนภูมิความเชื่อมโยงการบริหารจัดการแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๑๑ สูการปฏิบัติ แผนฯ ๑๑ การบริหารจัดการเพื่อ แนวทางดําเนินงาน ขับเคลื่อนแผนสูการปฏิบัติ นโยบายรัฐบาล ภาคีการพัฒนา ขั้นตอนการ • แผนบริหารราชการแผนดิน ดําเนินงาน • สรางความเขาใจใน รัฐบาล/สศช. • แผนยุทธศาสตร/แผนปฏิบัตการ ิ วัตถุประสงคของแผนฯ ราชการสวนกลาง กระทรวง ความเขาใจวัตถุประสงค เกิดการยอมรับ แลว กระทรวง/กรม • แผนกลยุทธ/แผนปฏิบัตการกรม ิ นําไปสูการผสมผสานและ จังหวัด/ทองถิ่น กระบวนการมีสวนรวม • แผนพัฒนาจังหวัด/กลุมจังหวัด ของผูปฏิบัติ สอดแทรกไวใน • แผนพัฒนาทองถิน ่ แผนปฏิบัติการตางๆ การยอมรับเขาเปนงาน สําคัญ สมาคมธนาคารไทย สภาอุตสาหกรรม • แผนขับเคลื่อนภาคเอกชน • พัฒนาวิธีการและ หอการคาไทย • แผนขับเคลื่อนธุรกิจรายสาขา วิธีการ/เครื่องมือในการ เครื่องมือที่ใชในการแปลง สมาคม • แผนกลยุทธองคกร แปลงแผนฯ แผนฯ ไปสูการปฏิบัติที่ ผูประกอบการ เหมาะสม องคกรพัฒนาเอกชน • แผนกลยุทธ/แผนปฏิบัตการ ิ • จัดทําระบบการติดตาม มูลนิธิ • แผนงาน/โครงการ การสรางระบบการ ติดตามประเมินผล ประเมินผลและสราง อาสาสมัคร • กิจกรรมระดับพื้นที่ ตัวชี้วัดการพัฒนาที่ สามารถนําไปใชกํากับ การ สภาชุมชน ดําเนินงานตามยุทธศาสตร กรรมการหมูบาน • แผนชุมชน ไดอยางมีประสิทธิภาพ ประชาคม ๔. บทบาทภาคีการพัฒนา การขับเคลื่อนแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๑๑ อยางเปนรูปธรรมที่ชัดเจนตองไดรับความรวมมือจากภาคี การพัฒนาตางๆ ทั้งภาครัฐ ภาคชุมชน ภาคเอกชน ภาควิชาการ และองคกรพัฒนาเอกชนโดยมีแนว ทางการพัฒนาบทบาทและสรางสภาพแวดลอมใหเอื้อตอการดําเนินงานรวมกัน ดังนี้ ๔.๑ พัฒนาบทบาทของทุกภาคสวนใหสามารถขับเคลื่อนแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๑๑ ไดอยาง มีประสิทธิภาพ มุงเสริมสรางความเขมแข็งใหภาคีตางๆ สามารผลักดันและดําเนินการตาม แนวทางการพัฒนาของแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๑๑ ไดอยางเหมาะสม โดย ๔.๑.๑ พัฒนาศักยภาพชุมชนใหมีความพรอมในการดําเนินงานที่สอดคลองกับแนวทางการ พัฒนาในแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๑๑ ติดตามความกาวหนา ตรวจสอบ และประเมินผล การดําเนินงานของภาคีการพัฒนาอื่นๆ ที่สงผลกระทบตอชุมชน โดยมีภาควิชาการ สนับสนุนใหเกิดการพัฒนาอยางบูรณาการ และใชชุมชนเปนพื้นที่หลักในการพัฒนา
๗๕ ๔.๑.๒ ปรับบทบาทภาครัฐในการดําเนินงานและทัศนคติในการทํางาน โดยทําหนาที่อํานวย ความสะดวกและประสานความร ว มมื อ ระหว า งภาคี ก ารพั ฒ นาต า งๆ เกิ ด เป น เครือขายการพัฒนารวมกัน สามารถเชื่อมโยงการดําเนินงานของทุกภาคีใหเปนไปใน ทิศทางเดียวกัน และปรับทัศนคติขาราชการใหมุงบริการและดูแลประชาชนอยาง สม่ําเสมอและเปนธรรมในทุกระดับ โดยเฉพาะระดับพื้นที่ ๔.๑.๓ ปรับแนวคิดภาคเอกชนใหทํางานรวมกับภาคชุมชน และองคกรพัฒนาเอกชนไดอยาง เปนพันธมิตร โดยมีภาครัฐเปนผูประสานประโยชนเพื่อใหการดําเนินงานเปนไปอยาง ราบรื่น ๔.๑.๔ สงเสริมใหสื่อพัฒนาบทบาทการเปนสื่อกลางเผยแพรขอมูลขาวสารเชิงสรางสรรค สังคม เปนสื่อสาธารณะที่มุงประโยชนของสวนรวมเปนหลัก ๔.๒ สรางสภาพแวดลอมใหเอื้อตอการดําเนินงานภายใตบทบาทภาคีการพัฒนาตางๆ เกิด การบูรณาการการพัฒนาในทุกระดับ โดย ๔.๒.๑ ปรับปรุงกฎ ระเบียบ และกฎหมายตางๆ ใหทันสมัย ลดความซ้ําซอนและขอจํากัด สามารถสร า งบรรยากาศให ก ารทํ า งานร ว มกั น ของภาคี ต า งๆ ดํ า เนิ น ไปอย า งมี สัมฤทธิผล ๔.๒.๒ เป ด พื้ น ที่ ส าธารณะให ทุ ก ภาคี ใ ชป ระโยชน ใ นการจั ด เวที ส านเสวนา ระดมความ คิดเห็น แลกเปลี่ยนเรียนรู รวมดําเนินกิจกรรมตางๆ เปนการเสริมสรางความสัมพันธ ที่ดีตอกัน ๔.๒.๓ นําเทคโนโลยีสารสนเทศมาใชเปนเครื่องมือในการสื่อสารและสรางความสัมพันธ ทํา ใหขอมูลขาวสารตางๆ เลื่อนไหลระหวางภาคีการพัฒนา สามารถสรางความเขาใจได อยางถูกตอง ตรงกัน ๔.๓ การดําเนินงานของ สศช. รวมกับภาคีการพัฒนา เปนการดําเนินงานในหลายรูปแบบที่จะ ทําใหการขับเคลื่อนแผนฯ สูการปฏิบัติเปนรูปธรรมและเกิดขึ้นจริง ดังนี้ ๔.๓.๑ สื่อสารและเผยแพรสาระสําคัญของแผนฯ ๑๑ ใหกวางขวางในทุกกลุมและพื้นที่ผาน ชองทางและสื่อตางๆ ทําใหเกิดความเขาใจและสามารถนําไปปฏิบัติ/ดําเนินการไดใน ทุกระดับ ๔.๓.๒ ปรึกษาหารือและรวมแลกเปลี่ยนความคิดเห็นกับทุกฝายผานกลไกที่เปนทางการ และไมเปนทางการที่ทําใหเกิดความเขาใจรวมกันในสาระรายละเอียดของแผนฯ ๑๑ ๔.๓.๓ รวมดําเนินโครงการนํารอง/ตนแบบกับภาคีตางๆ อาทิ ภาคเอกชนและชุมชนใหเปน ตัวอยางสําหรับเรียนรู หรือนําไปขยายผลในพื้นที่ตางๆ ใหกวางขวาง
รายละเอียดยุทธศาสตรแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๑๑ ๑ ยุทธศาสตรการสรางความเปนธรรมในสังคม ๒ ยุทธศาสตรการพัฒนาคนสูสังคมแหงการเรียนรูตลอดชีวิตอยางยั่งยืน ๓ ยุทธศาสตรการสรางความสมดุลและมั่นคงของอาหารและพลังงาน ๔ ยุทธศาสตรการสรางเศรษฐกิจฐานความรูและการสรางปจจัยแวดลอม ๕ ยุทธศาสตรการสรางความเชื่อมโยงกับเศรษฐกิจในภูมิภาค ๖ ยุทธศาสตรการจัดการทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอมอยางยั่งยืน
๑. ยุทธศาสตรการสรางความเปนธรรมในสังคม
    ยุทธศาสตรการสรางความเปนธรรมในสังคม ๑. สถานการณการเปลี่ยนแปลง การพัฒนาประเทศในชวงหาทศวรรษที่ผานมาสามารถยกระดับคุณภาพชีวิตของประชาชนใหดีขึ้น ประชาชนมีบริการทางสังคมและอายุยืนยาวขึ้นในขณะเดียวกันการเปลี่ยนแปลงทางสังคมที่มีความ ซับซอนและกระแสโลกาภิวัตนที่เขามายังประเทศไทยไดกอใหเกิดผลกระทบตอแนวคิดและการ ดํารงชีวิตของประชาชนและผลกระทบหลายอยางไดกลายเปนปญหาเชิงโครงสรางที่เปนอุปสรรคตอ การพั ฒ นาประเทศทั้ ง ทางเศรษฐกิ จ และสั ง คม นอกจากนี้ ก ารพั ฒ นาที่ ผ า นมาได อ าศั ย ทรัพยากรธรรมชาติเปนฐานการผลิตและใชจนเกินระดับความเหมาะสมทําใหเกิดความเสื่อมโทรม และเปนขอจํากัดตอการพัฒนาเพื่อสรางความมั่นคงทางเศรษฐกิจและสังคมใหกับประชาชนและ ประเทศซึ่งเปนเครื่องบงชี้วาการพัฒนาที่ผานมายังขาดความสมดุลทั้งทางเศรษฐกิจ สังคมและ ทรัพยากรธรรมชาติ ดังนั้นการกําหนดแนวทางการพัฒนาในระยะ ๕ ปขางหนา จึงตองพิจารณาถึง ความเสี่ยงที่อาจจะเกิดขึ้นในอนาคต โดยวิเคราะหห ารากของปญหาที่ทํา ใหสังคมไทยมีความ เปราะบาง ขาดความมั่ น คง ตลอดจนหาวิ ธี ก ารที่ มี ป ระสิ ท ธิ ผ ลและประสิ ท ธิ ภ าพในการสร า ง ภูมิคุมกันที่ดีแกคนในสังคมใหสามารถปรับตัวสอดคลองกับการเปลี่ยนแปลงจากภายนอกและ ภายในประเทศที่เกิดขึ้นอยางรวดเร็ว ทําใหชุมชนและสังคมมีระบบตาง ๆ ที่เขมแข็งและการบริหาร จัดการที่ดี สามารถผสมผสานการพัฒนาเศรษฐกิจ สังคม ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอมได อยางสมดุล ๒. การวิเคราะหปจจัยเสี่ยง ผลการพัฒนาที่ผานมาไดเกิดผลลัพธที่เปนจุดออนและเปนความเสี่ยงที่ทําใหการพัฒนาในระยะของ แผนพั ฒ นาเศรษฐกิ จ ฯ ฉบั บ ที่ ๑๐ ไม ส ามารถบรรลุ วั ต ถุ ป ระสงค แ ละเป า หมายที่ กํ า หนดไว เพราะเปนปญหาเชิงโครงสรางหลายประการดังนี้ ๒.๑ การพั ฒ นาด า นเศรษฐกิ จ พึ่ ง พิ ง ต า งประเทศสู ง ทํ า ให มี ค วามอ อ นไหวสู ง ต อ การ เปลี่ยนแปลงของเศรษฐกิจโลก สัดสวนมูลคาการสงออกสินคาและบริการเพิ่มขึ้นจากรอยละ ๖๕.๖ ของผลิตภัณฑมวลรวมภายในประเทศในป ๒๕๔๖ เปนรอยละ ๖๘.๕ ในป ๒๕๕๒ เมื่อเศรษฐกิจโลกตกต่ําในป ๒๕๕๑ จากวิกฤติซับไพรมและขยายตัวจากอเมริกาไปสูยุโรปทํา ใหเศรษฐกิจของไทยไดรับผลกระทบจากการที่การสงออกหดตัวโดยอัตราการขยายตัวของ เศรษฐกิจเพิ่มขึ้นเพียงรอยละ ๒.๕ ในป ๒๕๕๑ และเศรษฐกิจหดตัวรอยละ ๔.๒ ในไตรมาสที่ ๔
๗๘    ป ๒๕๕๑ ทําใหเกิดปญหาการวางงานและสงผลกระทบตอรายไดของประชาชน การมุง พัฒนาอุตสาหกรรมเพื่อสงออกทําใหผลผลิตภาคอุตสาหกรรมเพิ่มสูงขึ้นและมีสัดสวนสูงถึง รอยละ ๓๔ ของผลิตภัณฑมวลรวมในประเทศ แตมีการจางงานในประเทศคิดเปนสัดสวน เพียงรอยละ ๑๕ ขณะที่ภาคเกษตรกรรมมีสัดสวนมูลคาผลผลิตลดลงเหลือเพียงรอยละ ๙ ใน ป ๒๕๕๒ แตยังเปนแหลงจางงานหลักของประเทศถึงรอยละ ๓๘ ของผูมีงานทําทั้งหมดในป ๒๕๕๒ ผลตอบแทนแรงงานในภาคอุตสาหกรรมและภาคเกษตรจึงมีความแตกตางกันมาก และกลุมทุนอุตสาหกรรมใหญมีอํานาจตอรองและมีอิทธิพลตอการตัดสินใจในระดับนโยบาย ในขณะที่ธุรกิจขนาดกลางขนาดยอมพัฒนาไปไดชา นอกจากนี้การพัฒนาที่ยังกระจุกตัวในเขต กรุงเทพมหานครและปริมณฑลและการรวมศูนยบริหารจัดการภาครัฐทําใหความกาวหนา ทางเศรษฐกิจแตกตางกันมากในระดับพื้นที่ และการสงเสริมวิสาหกิจชุมชนยังกาวหนาชา จึงไมสามารถเปนแหลงสรางงานและรายไดหลักของประชาชน ๒.๒ ความเหลื่อมล้ําดานรายไดยังเปนปญหาหลักของสังคม กลุมรวยที่สุดรอยละ ๑๐ ของ ประชากรมีรายไดคิดเปนสัดสวนรอยละ ๓๘.๔ ของรายไดคนทั้งประเทศในขณะที่กลุมจน ที่สุดรอยละ ๑๐ ของประชากรมีสัดสวนรายไดเพียงรอยละ ๑.๗ ของรายไดทั้งหมด ความ ตางกันของรายไดระหวางสองกลุมนี้สูงถึง ๒๒.๘ เทา ขณะที่กลุมรายไดอื่นๆ ที่อยูระหวางกลุม รวยที่สุดและจนที่สุดก็มีสัดสวนรายไดต่ํากวากลุมรวยที่สุดหลายเทาเชนกัน เมื่อพิจารณาใน ภูมิ ภาคตางๆ ในป ๒๕๕๒ พบว าภาคตะวัน ออกเฉีย งเหนื อและภาคเหนือมีรายไดเฉลี่ ย ตอประชากรวัยทํางานต่ํากวาภาคอื่น ๆ ประชากรในเขตเมืองมีรายไดสูงกวาชนบทและ คนในกรุงเทพมหานครมีรายไดสูงกวาจังหวัดอื่นๆ สถานการณดังกลาวชี้ใหเห็นถึงความ แตกตางของรายไดและสะทอนถึงความไมเทาเทียมกันในโอกาสเชิงเศรษฐกิจของกลุมคน และพื้นที่ไดอยางชัดเจน ๒.๓ โครงสรางภาษีกอใหเกิดความไมเปนธรรมในสังคม รายไดจากภาษีสวนใหญเปนภาษี ทางออมมีสัดสวนสูงถึงรอยละ ๖๓ ของรายไดจากการเก็บภาษีทั้งหมด โดยฐานภาษีหลักคือ ภาษีมูลคาเพิ่ม ซึ่งเปนภาษีทางออมที่สามารถผลักภาระใหกับผูบริโภคไดงายโดยไมขึ้นอยูกับ ฐานรายได เมื่อเทียบกับประเทศที่มีระดับการพัฒนาที่กาวหนาและมีการพัฒนาโครงสราง ภาษีมาอยางตอเนื่องจะมีสัดสวนรายไดจากภาษีทางออมเพียงรอยละ ๒๐ เทานั้น นอกจากนี้ โครงสรางภาษีที่ในปจจุบันยังเอื้อประโยชนใหกับกลุมรายไดสูง เพราะมีชองทางการลดหยอน ภาษีไดมากกวากลุมรายไดต่ํา อาทิ การลดหยอนภาษีที่สงเสริมการออมและการลงทุนใน ประเทศในรูปของเบี้ยประกันชีวิต และ กองทุนสํารองเลี้ยงชีพรวม เปนตน
๗๙    ๒.๔ การกระจายการถื อ ครองสิ น ทรั พ ย ยั ง ไม เ ป น ธรรม จากโครงสร า งเศรษฐกิ จ ที่ เ น น อุตสาหกรรมเพื่อการสงออก ทําใหการถือครองสินทรัพยในภาคอุตสาหกรรมสูงถึงรอยละ ๑๗.๖ ขณะที่ ภ าคเกษตรถื อ ครองเพี ย งร อ ยละ ๗.๙ ของมู ล ค า สิ น ทรั พ ย ร วมทั้ ง ประเทศ นอกจากนี้การถือครองสินทรัพยทางการเงินที่อยูในรูปของเงินฝากก็มีความกระจุกตัวเชนกัน พิจารณาไดจากบัญชีเงินฝากประจําและออมทรัพยระยะ 3 เดือนขึ้นไปในธนาคาร ทั้งหมด พบวา เพียงรอยละ ๐.๐๙ เปนบัญชีที่มีปริมาณเงินฝาก ๑๐ ลานบาทขึ้นไป โดยมีวงเงินรวมกันคิดเปนรอยละ ๔๐ ขณะที่บัญชีเงินฝากขนาดเล็กที่มีจํานวนบัญชี เปนสัดสวนสูงถึงรอยละ ๙๙.๙ ของจํานวนบัญชีเงินฝากทั้งหมดมีเงินฝากรอยละ ๖๐ นอกจากนี้ เงินลงทุ นในตลาดตราสารหนี้และตลาดหลักทรัพยเปนของคนสวนนอย และ ลักษณะการออกตราสารทางการเงินและตราสารทุน เปน ขอจํา กัดที่ทํา ใหผูมี รายไดนอย ไมสามารถถือครองได เชนเดียวกันกับรายไดของบริษัทที่จดทะเบียนในตลาดหลักทรัพยในป ๒๕๔๗ – ๒๕๕๑ เปนของกลุมธุรกิจขนาดใหญที่สุดรอยละ ๒๐ ถึงรอยละ ๘๐ – ๘๕ สวนการ ถือครองที่ดิน พบวา มีการกระจุกตัวในกลุมคนจํานวนนอย บุคคลธรรมดาที่ถือครองที่ดิน ขนาดเกิน ๓๐๐ ไร มี ๔,๖๑๓ ราย และในจํานวนนี้มี ๑๑๓ ราย ถือครองที่ดินเกินกวา ๑,๐๐๐ ไร ขณะที่เกษตรกรยากจนจํานวนสูงถึง ๖.๖ แสนรายไรที่ดินทํากิน ๒.๕ ความมั่นคงทางสังคมของบางกลุมเปนประเด็นที่ตองเรงแกไข กําลังแรงงานของประเทศ ได รั บการคุ มครองทางสั งคมเพี ยงร อยละ ๓๖.๖ ขณะที่ แรงงานอี กร อยละ ๖๒.๑ ยั งไม มี หลักประกันทางสังคม แมวาไดมีการขยายความคุมครองใหแรงงานนอกระบบภายใตการ ประกันสังคมมาตรา ๔๐ แหงพระราชบัญญัติประกันสังคม พ.ศ. ๒๕๕๓ แตสิทธิประโยชน ที่ไดรับนอยกวาแรงงานในระบบไมจูงใจใหเขาสูระบบ ขณะที่ผูสูงอายุรอยละ ๗๐ หรือ ๕ ลานคน มีหลักประกันความมั่นคงในชีวิตเพียงเบี้ยยังชีพ ๒.๖ การเขาไมถึงและใชประโยชนทรัพยากรธรรมชาติทําใหชุมชนสูญเสียความสามารถ ในการพึ่งตนเอง ผลกระทบจากการพัฒนาเศรษฐกิจสงผลใหกลุมทุนใชทรัพยากรธรรมชาติ มากเกินไป ขณะที่ชุมชนไมสามารถเขาถึงและใชประโยชนได โดยเฉพาะคนยากจนที่อาศัย และพึ่งพาปาเปนแหลงอาหารสําคัญ ทําใหชุมชนพึ่งตนเองไดลดลง ตองอาศัยแหลงอาหาร จากภายนอกชุ ม ชนที่ มี ต น ทุ น สู ง ขณะเดี ย วกั น การเปลี่ ย นแปลงของสภาพภู มิ อ ากาศ เปน ตัวเรง ให เกิ ดความยากลําบากในการดํารงชีวิ ตของคนในชุมชนชนบท ควบคู กับการ พัฒนาอุตสาหกรรมที่รุกล้ําพื้นที่เกษตรกรรมและแหลงทํามาหากิน ทําใหเกิดเปนตนทุนของ ชุมชน เพราะกอใหเกิดมลพิษ สงผลกระทบตอสุขภาพของคนในชุมชน นอกจากนี้ อิทธิพลของ กลุมทุนตอนโยบายตาง ๆ สงผลใหชุมชนมีชองทางนอยลงในการทํามาหากินในทองถิ่นและ ไมสามารถดูแล รักษา อนุรักษทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอมไดอยางเต็มที่ ๒.๗ การทุ จ ริ ตประพฤติ มิชอบยั งคงเปน อุปสรรคสํ า คัญ ในการบริ ห ารจั ด การประเทศ ผลการพัฒนาดานการบริหารจัดการที่ดีในชวง ๓ ปแรกของแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๑๐ สะทอนวา การบริหารจัดการที่ดีของไทยยังคงเผชิญกับปญหาการทุจริตคอรัปชั่นในภาครัฐ โดยดัชนี ภาพลักษณการคอรัปชั่นในชวงป ๒๕๕๐ - ๒๕๕๒ มีคะแนนอยูในชวง ๓.๓ - ๓.๕ เทียบกับ
๘๐    ในชวงของแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๙ ที่คะแนนอยูในชวง ๓.๒-๓.๘ ในขณะที่ ภาพลักษณของ ภาคเอกชนในตลาดหลักทรัพยในป ๒๕๕๐ - ๒๕๕๒ ดีขึ้นอยางตอเนื่อง โดยเฉพาะเรื่อง บทบาทกรรมการ ความเชื่อถือผูบริหาร ความรับผิดชอบตอสังคม และการใหความสําคัญ กับลูกคา ในสวนของภาคประชาชนมีความตื่นตัวทางการเมืองสูงขึ้น มีการใชสิทธิลงคะแนน เลือกผูแทนราษฎรเพิ่มขึ้นตอเนื่อง รวมทั้งการเขารวมตรวจสอบทางการเมืองกันมากขึ้น แตปญหาการทุจริตในการเลือกตั้งยังมีอยูทุกระดับ และมีรูปแบบหลากหลายซับซอนยากตอการ ตรวจสอบมากขึ้นเชนกัน โดยสํานักงานคณะกรรมการเลือกตั้งไดพิจารณาตัดสินการรองเรียน ใหมีการเลือกตั้งใหม (ใบเหลือง/ใบแดง) ในการเลือกตั้งสมาชิกสภาผูแทนราษฎร ป ๒๕๔๘ และป ๒๕๕๐ เพิ่มขึ้นจาก ๕ ราย เปน ๓๑ ราย หรือเพิ่มขึ้น ๖.๒ เทา เชนเดียวกันกับการ เลือกตั้งสมาชิกองคกรสวนทองถิ่น เชน สมาชิกองคการบริหารสวนจังหวัด (อบจ.) และสมาชิก องคการบริหารสวนตําบลก็มีการกระทําผิดเพิ่มขึ้น จากสัดสวนรอยละ ๑๑.๓ ของจํานวนที่มี การเลือกตั้งในป ๒๕๔๘ เปนรอยละ ๑๒.๗ ของจํานวนที่มีการเลือกตั้งในป ๒๕๕๐ ๓. การสรางภูมิคุมกันใหเกิดสังคมคุณภาพใน ๕ ปขางหนา จากการวิเคราะหความเสี่ยงที่เกิดขึ้นในปจจุบันและแนวโนมในอนาคตชี้ใหเห็นถึงความเหลื่อมล้ําใน สังคมที่เปนผลจากการพัฒนาเศรษฐกิจ สังคม ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอม สงผลใหเกิด ความขัดแยงในสังคมและอาจทวีความรุนแรงในอนาคตจําเปนตองสรางภูมิคุมกันใหสังคมไทยให สามารถรองรับปจจัยเสี่ยงดังกลาวขางตนได ภูมิคุมกันที่สําคัญไดแก ๓.๑ ทุกคนในสังคมไทยมีความมั่นคงทางเศรษฐกิจและสังคม ที่ปองกันมิใหตกอยูในวงจร ความยากจนและความอดอยาก มีงานทําที่ดี ไดรับการคุมครองทางสังคมอยางทั่วถึง เขาถึง บริการและทรัพยากรอยางเปนธรรม ๓.๒ กลุมผูดอยโอกาสไดรับการพัฒนาศักยภาพอยางทั่วถึงและเทาเทียมกัน เปนสวนหนึ่ง ของสั ง คมที่ ต อ งได รั บ การดู แ ล และสร า งโอกาสให ค นเหล า นี้ ส ามารถเข า ถึ ง ทรั พ ยากร และโครงสรางพื้นฐานตางๆ ได ๓.๓ ประชาชนมีการเสริมสรางความเขมแข็งเปนพลังรวมของสังคมไทย สามารถมีสวนรวม อยางเต็มที่ในการพัฒนาประเทศทามกลางการเปลี่ยนแปลงทางเศรษฐกิจและสังคมที่เกิดขึ้น อยางรวดเร็ว ๓.๔ ทุกคนสามารถอยูในชุมชนและสังคมที่ยึดโยงเปนน้ําหนึ่งใจเดียวกัน มีคานิยมรวม ในการอยูรวมกันไดสันติสุขระหวางกลุมคนและระหวางวัย พึ่งพาอาศัยและเกื้อกูลกันภายใต ความหลากหลายทางวัฒนธรรม
๘๑    ๔. วัตถุประสงคและเปาหมาย ๔.๑ วัตถุประสงค ๔.๑.๑ สรางความเปนธรรมในสังคมไทย และสรางโอกาสการเขาถึงแหลงทุน ทรัพยากร การประกอบอาชีพ ยกระดับรายได และสรางความมั่นคงทางสังคมใหทุกคนใน สังคมไทย ๔.๑.๒ ชวยเหลือกลุมเปาหมายคนยากจน คนดอยโอกาส แรงงานนอกระบบ/ตางดาว ชนกลุมนอย ใหเขาถึงบริการทางสังคมอยางเทาเทียมกับกลุมอื่นๆ ๔.๑.๓ สนับสนุนใหภาคีการพัฒนาทุกภาคสวนมีสวนรวมแกไขปญหาความเหลื่อมล้ํา และความขัดแยงในสังคมไทยอยางมีประสิทธิภาพ ๔.๑.๔ พัฒนาใหทุกคนในสังคมไทยสามารถดํารงชีวิตอยูในสังคมอยางมีศักดิ์ศรี ๔.๒ เปาหมายการพัฒนา ๔.๒.๑ ยกระดับดัชนีความอยูเย็นเปนสุขของคนไทยใหเพิ่มขึ้นจากรอยละ ๖๕ ในป ๒๕๕๒ เปนรอยละ ๗๐ ในป ๒๕๕๙ ๔.๒.๒ ลดชองวางรายไดระหวางกลุมประชากรที่มีรายไดสูงสุดรอยละ ๑๐ แรกกับกลุมที่มี รายไดนอยรอยละ ๑๐ สุดทายลง ๔.๒.๓ ลดสัดสวนประชาชนกลุมยากจนเหลือรอยละ ๕ ในป ๒๕๕๙ ๔.๒.๔ แรงงานนอกระบบประกันสังคมเขาถึงระบบสวัสดิการสังคมอยางนอยรอยละ ๕๐ ของกําลังแรงงาน ๔.๒.๕ คนดอยโอกาสสามารถเขาถึงแหลงทุน ทรัพยากร การประกอบอาชีพ ยกระดับ รายไดไมนอยกวารอยละ ๕๐ ในป ๒๕๕๙ ๔.๒.๖ ลดการทุจริ ตประพฤติมิ ชอบในภาครั ฐและดัชนี ภาพลั กษณการทุจริตประพฤติ มิชอบมีคาคะแนนไมต่ํากวา ๕ ภายในป ๒๕๕๙ ๔.๓ ตัวชี้วัด ๔.๓.๑ ดัชนีความอยูเย็นเปนสุขของคนไทย ๔.๓.๒ สัดสวนรายไดระหวางกลุมประชากรที่มีรายไดสูงสุดรอยละ ๑๐ แรกกับกลุมที่มี รายไดนอยรอยละ ๑๐ สุดทาย ๔.๓.๓ สัดสวนประชาชนกลุมยากจนตอประชาชนทั้งหมด ๔.๓.๔ รอยละของแรงงานนอกระบบประกันสังคมที่เขาถึงระบบสวัสดิการสังคมของกําลัง แรงงานทั้งหมด
๘๒    ๔.๓.๕ รอยละของรายไดที่เพิ่มขึ้นของคนดอยโอกาส ๔.๓.๖ ดัชนีภาพลักษณการทุจริตประพฤติมิชอบ ๕. แนวทางการพัฒนา ๕.๑ การสรางความมั่นคงทางเศรษฐกิจและสังคมใหทุกคนในสังคมไทยสามารถจัดการ ความเสี่ยงและสรางโอกาสในชีวิตใหแกตนเอง ๕.๑.๑ สรางความแข็งแกรงใหเศรษฐกิจฐานราก โดยสรางโอกาสการเขาถึงแหลงทุน การประกอบอาชีพ จัดใหมีสินเชื่อที่สอดคลองกับความตองการของชุมชนและธุรกิจ ขนาดกลางและขนาดย อ ม พั ฒ นาชุ ม ชนให เ ข ม แข็ ง สามารถพึ่ ง ตนเองได และคุมครองการประกอบอาชีพของคนจนเมือง ๕.๑.๒ ปรับระบบการคุมครองทางสังคมใหครอบคลุมทุกคนอยางทั่วถึง สอดคลอง กับ ความตองการและความจํา เปน ด ว ยการกํ า หนดนโยบาย มาตรการทาง กฎหมายและทางสังคมในการจัดหลักประกันทางสังคม สวัสดิการสังคม สวัสดิการ แรงงาน และสั ง คมสงเคราะห ใ ห ทุ ก กลุ ม อย า งเท า เที ย มกั น ตามข อ กํ า หนดใน รัฐธรรมนูญในเรื่องการคุมครองสิทธิขั้นพื้นฐานของประชาชน ๕.๑.๓ สงเสริมการจัดสรรทรัพยากรใหเกิดความเปนธรรม โดยปรับโครงสรางภาษีที่ เนนภาษีทางตรงมากขึ้นโดยเฉพาะภาษีที่จัดเก็บจากฐานรายไดที่ไมใชผลตอบแทน แรงงานหรือผลตอบแทนจากการทํางาน สงเสริมการกระจายสิทธิการถือครองและ ใชประโยชนที่ดิน สํ าหรั บเกษตรกรไรที่ ดิน ทํา กินและเกษตรกรยากจน ปรั บปรุง กฎหมาย กฎ ระเบียบใหชุมชนเขาถึงและใชประโยชนทรัพยากรอยางทั่วถึง และ บังคับใชกฎหมายโดยคํานึงถึงเจตนารมณของกฎหมายเปนหลัก ๕.๑.๔ ส ง เสริ ม การใช ป ระโยชน เ ทคโนโลยี ส ารสนเทศในการพั ฒ นาอาชีพ และ ยกระดั บ คุ ณ ภาพชี วิ ต เป ด ช อ งทางการเข า ถึ ง และใช ป ระโยชน เ ทคโนโลยี สารสนเทศและเทคโนโลยีการผลิตที่เหมาะสมกับทักษะและอาชีพใหกับแรงงาน เปนการสรางทางเลือกและเพิ่มโอกาสการแสวงหารายได ๕.๑.๕ สนับสนุนการพัฒนาสื่อสรางสรรค ในการสรางคานิยมใหมๆ ในสังคมไทย โดยจัดใหมีสิ่งจูงใจใหสื่อ เปดโอกาสใหเผยแพรขอมูลขาวสารสูสาธารณะ นําเสนอ ขอมูลขาวสารที่เปนประโยชนตอทุกคน อาทิ ใหความรูเกี่ยวกับสิทธิและหนาที่ของ พลเมืองที่ดีของสังคม ขอมูลการพัฒนาดานตาง ๆ และเปนชองทางสะทอนความ คิ ด เห็ น และข อ เสนอแนะการพั ฒ นาจากทุ ก ภาคส ว นสู ก ารปรั บ นโยบายให สอดคลองกับความตองการ
๘๓    ๕.๒ การจัดบริการทางสังคมใหทุกคนตามสิทธิพึงมีพึงได เนนการสรางภูมิคุมกันระดับ ปจเจกและสรางการมีสวนรวมในกระบวนการตัดสินใจในการพัฒนาประเทศ ๕.๒.๑ สรางโอกาสใหกลุมดอยโอกาสเขาถึงบริการทางสังคมอยางเทาเทียมและ เปนธรรม โดยเฉพาะกลุมคนยากจน แรงงานนอกระบบ แรงงานตางดาว ชนกลุมนอย และผู อ ยู ใ นพื้ น ที่ ห า งไกล ให มี โ อกาสทางการศึ ก ษาในระดั บสู ง กว า การศึ ก ษา ขั้นพื้นฐาน สามารถพัฒนาศักยภาพในการประกอบอาชีพและไดรับผลตอบแทน ที่เปนธรรม และไดรับการคุมครองทางสังคมอยางทั่วถึง และเขาถึงกระบวนการยุติธรรม อยางเสมอภาค ตั้งแตการถูกจับกุม การไตสวน การฟองรอง และการตัดสินคดี ๕.๒.๒ เสริมสรางความมั่นคงใหคนยากจนมีความพรอมรับผลกระทบจากวิกฤต ต า งๆ โดยการช ว ยเหลื อ อย า งทั น ท ว งทีเ มื่ อ เกิด ป ญ หา เข า ถึ ง สวัสดิ ก ารสั ง คม ทุกรูปแบบ และสรางโอกาสการมีงานทําใหสามารถเลี้ยงดูตนเองและครอบครัวได ๕.๓ การเสริมสรางพลังใหทุกภาคสวนสามารถเพิ่มทางเลือกการใชชีวิตในสังคมและสราง การมีสวนรวมในเชิงเศรษฐกิจ สังคม และการเมืองไดอยางมีคุณคาและศักดิ์ศรี ๕.๓.๑ เสริม สรางพลังทางสังคมให ทุกคนสามารถแสดงออกทางความคิ ดอย า ง อิสระ เลือกและตัดสินใจในการดํารงชีวิตดวยตนเอง โดยรู เขาใจ และปฏิบัติหนาที่ ความรับผิดชอบฐานะพลเมืองที่ดีของประเทศ มีคานิยมไมยอมรับการกระทําผิด มีสวนรวมในกระบวนการพัฒนาประเทศอยางจริงจัง ตั้งแตรวมคิด รวมทํา รวมตัดสินใจ ร ว มตรวจสอบการดํ า เนิ น งานของภาครั ฐ และภาคี ต า ง ๆ และร ว มรั บ ผิ ด ชอบ ในกิจกรรมตาง ๆ ๕.๓.๒ เสริ ม สร า งความเข ม แข็ ง ชุ ม ชนให ส ามารถจั ด การป ญ หาต า งๆ ได อ ย า ง มีประสิทธิภาพ โดยการรวมกลุม แลกเปลี่ยนเรียนรู รวมทํากิจกรรม และเกื้อหนุน ซึ่งกันและกัน ใชทุนทางสังคมเชื่อมโยงเปนเครือขายดําเนินการปกปอง คุมครอง ดูแลและจัดสรรทรัพยากรในชุมชนใหเกิดประโยชนตอสวนรวม ๕.๓.๓ สงเสริมใหภาคเอกชนเปนพลังรวมในการพัฒนาสังคมไทย โดยสรางความ รับผิดชอบตอสังคมและรวมเปนกลไกพัฒนาชุมชน/สังคม ๕.๓.๔ เสริมสรางระบบบริหารราชการใหเขมแข็งมีประสิทธิภาพในการสงเสริม คุณภาพชีวิตของประชาชน โดยปรับระบบการปฏิบัติงานของภาครัฐใหมุง ประชาชนเป น ศู น ย ก ลาง ให ค วามสํ า คั ญ กั บ การบู ร ณาการแผนปฏิ บั ติ ง าน ที่เชื่อมโยงสาขาการพัฒนา พื้นที่ และการมีสวนรวม ระหวางภาคการเมือง ภาครัฐ
๘๔    และภาคประชาสังคมเปนพลังรวมสรางประโยชนแกสังคม พัฒนาระบบราชการ ใหมี ความคล อ งตั ว สู ง ดว ยการใช เ ทคโนโลยีส ารสนเทศและการลดขั้น ตอนการ ปฏิบัติงานเพื่อใหงานสําเร็จอยางทันการณและมีธรรมาภิบาล สามารถขับเคลื่อน การพั ฒ นาเศรษฐกิจและสั ง คมในสภาวะแวดลอมที่มี ก ารเปลี่ ย นแปลงรวดเร็ ว ปรับปรุงกฎหมายใหเอื้อตอการบริหารราชการอยางมีประสิทธิภาพ และพัฒนา ขาราชการใหมีคุณภาพสูง ควบคูกับการกําหนดคาตอบแทนที่เหมาะสมสามารถ ปฏิบัติงานมุงผลสัมฤทธิ์ไดอยางเต็มที่ ๕.๔ เสริมสรางความสัมพันธของคนในสังคมใหแนนแฟนเปนน้ําหนึ่งใจเดียวกัน ๕.๔.๑ พัฒนาความสัมพันธของกลุมตางๆ ในสังคมใหเขมแข็ง โดยสงเสริมใหทุกกลุม มีเสรีภาพทางวัฒนธรรม ยอมรับความแตกตางอยางเขาใจและรวมมือกัน สามารถ ยึดโยงและผสมผสานกันภายใตวัฒนธรรมที่แตกตางหลากหลายไดอยางกลมกลืน เกิดเปนพหุวัฒนธรรม ๕.๔.๒ อนุรักษและฟนฟูวัฒนธรรมที่ดีงาม เสริมสรางความสัมพันธอันดีภายใน ครอบครัว ชุมชนใหอยูรวมกันฉันทมิตรและลดความเหลื่อมล้ําในสังคม โดยสรางความเขาใจ ความภาคภูมิใจ และรับรูคุณคาทางวัฒนธรรม นํามาปรับใช ใหสอดคลองกับสถานการณ ๕.๔.๓ สงเสริมวัฒนธรรมการเมืองที่มีธรรมาภิบาลนําไปสูการเปนประชาธิปไตยที่ ถูกตองและเหมาะสม โดยปรับเปลี่ยนคานิยมในสังคมใหยกยองคนดีที่อุทิศตน เพื่อประโยชนสาธารณะเปนแบบอยาง บมเพาะใหทุกคนมีความซื่อสัตย สุจริต เปน ผูมีคุณธรรมและจริยธรรม ๕.๔.๔ สร า งความเชื่ อ มั่ น และความไว ว างใจให เ กิ ด ขึ้ น กั บ คนในสั ง คม โดยมุ ง ปรั บ ปรุ ง การบริ ห ารจั ด การภาครั ฐ ให มี ค วามโปร ง ใส ตรวจสอบได จั ด สรร งบประมาณสําหรับการพัฒนาทองถิ่น/ชุมชนอยางเปนธรรม และพัฒนาศักยภาพ องคกรปกครองสวนทองถิ่นใหสามารถบริหารจัดการงานพัฒนาไดสอดคลองกับ ความตองการของประชาชนอยางเต็มที่
๒. ยุทธศาสตรการพัฒนาคนสูสังคมแหงการเรียนรู ตลอดชีวิตอยางยั่งยืน
ยุทธศาสตรการพัฒนาคนสูสังคมแหงการเรียนรูตลอดชีวิตอยางยั่งยืน ๑. สถานการณการเปลี่ยนแปลง การพัฒนาประเทศสูความสมดุลและยั่งยืนจะตองใหความสําคัญกับการเสริมสรางทุนของประเทศที่ มีอยูใหเขมแข็งและมีพลังเพียงพอในการขับเคลื่อนกระบวนการพัฒนาประเทศ ทั้งนี้ ตองเริ่มจาก การพัฒนาคนหรือทุนมนุษยใหเขมแข็ง พรอมรับการเปลี่ยนแปลงทางเศรษฐกิจและสังคมในอนาคต โดยการเสริมสรางใหเปนผูที่มีความพรอมทั้งทางรางกายและจิตใจ มีสุขภาพสมบูรณแข็งแรง มี ทักษะในการคิดเปน ทําเปน การคิดวิเคราะห ความคิดสรางสรรค มีคุณธรรม/จริยธรรม รูจักสิทธิ หนาที่ของตนเองและใหความเคารพในสิทธิและหนาที่ของผูอื่น ขณะเดียวกัน ตองเสริมสรางปจจัย แวดลอมที่เอื้อตอการพัฒนาคุณภาพของคนทั้งในเชิงสถาบัน ระบบ และโครงสรางของสังคมให เข ม แข็ ง สามารถเป น ภู มิ คุ ม กั น การเปลี่ ย นแปลงต า งๆ ที่ จ ะเกิ ด ขึ้ น ในอนาคต อย า งไรก็ ต าม สถานการณการพัฒนาที่ผานมาสงผลกระทบตอสังคมไทยหลายประการ ดังนี้ ๑.๑ โครงสรางประชากรมีแนวโนมประชากรวัยสูงอายุเพิ่มขึ้น ขณะที่ประชากรวัยเด็กและ วัยแรงงานลดลง ภาวะอนามัยเจริญพันธุรวมอยูต่ํากวาระดับทดแทน ชวงแผนฯ ๑๑ ประเทศไทยได กา วเขา สู สัง คมผูสู ง อายุ แล ว และจะเปน สัง คมผูสู ง อายุอ ย า งสมบู รณ ในป ๒๕๖๘ โดยภาคตะวันออกเฉียงเหนือจะมีประชากรวัยสูงอายุมากที่สุดถึงเกือบ ๑ ใน ๓ ของ ประชากรสูงอายุทั้งประเทศ ขณะที่กรุงเทพมหานครจะมีการเพิ่มขึ้นของประชากรวัยสูงอายุ อยางรวดเร็ว สําหรับโครงสรางประชากรวัยเด็กมีสัดสวนลดลงอยางตอเนื่องจากรอยละ ๒๐.๕ ในปจจุบันเหลือรอยละ ๑๘.๓ ในป ๒๕๕๙ เปนผลมาจากภาวะเจริญพันธุของสตรีไทยที่ ลดลงต่ํากวาระดับทดแทน ซึ่งปจจุบันอยูที่ ๑.๖ การเปลี่ยนแปลงโครงสรางประชากรดังกลาว ทําใหสัดสวนประชากรวัยแรงงานลดลงจากสัดสวนประชากรเด็ก : แรงงาน : ผูสูงอายุ จาก ร อ ยละ ๒๐.๕ : ๖๗.๖ : ๑๑.๙ ในป ๒๕๕๓ เปน รอ ยละ ๑๘.๓ : ๖๖.๙ : ๑๔.๘ ในป ๒๕๕๙ ๑.๒ คนไทยไดรับการพัฒนาศักยภาพเพิ่มขึ้น แตยังมีปญหาดานสติปญญาของเด็กปฐมวัย คุณภาพการศึกษาของเด็กวัยเรียน ผลิตภาพในวัยแรงงาน และการดูแลสุขภาพในวัย ผู สู ง อายุ ภาพรวมในป ๒๕๕๑ คนไทยมี อ ายุ ขั ย เฉลี่ ย เพิ่ ม ขึ้ น เป น ๗๕.๖ ป มี จํ า นวนป การศึกษาเฉลี่ยของประชากรวัย ๑๕ ปขึ้นไปเพิ่มขึ้นเปน ๘.๙ ป อยางไรก็ตาม ผลการพัฒนา ตามชวงวัย พบวา กลุมวัยเด็กมีพัฒนาการดานสติปญญาและอารมณ (IQ/EQ) คอนขางต่ํา ขณะเดียวกันยังมีภาวะโภชนาการเกินและโรคอวน โดยในป ๒๕๔๙ เด็กอายุต่ํากวา ๕ ปมี
๘๖ ภาวะโภชนาการเกินถึงรอยละ ๑๐.๖ และคาดวาอีก ๑๐ ปขางหนา ๑ ใน ๕ ของเด็กปฐมวัย จะเปนโรคอวน สืบเนื่องจากพฤติกรรมการบริโภคที่ไมเหมาะสม สวนเด็กวัยเรียนมีผลสัมฤทธิ์ ทางการเรียนต่ํากวาเกณฑ ขณะที่กลุมวัยทํางาน ภาพรวมกําลังแรงงานมีการศึกษาสูงขึ้น แตผลิตภาพแรงงานโดยเฉลี่ยยังคงอยูในระดับต่ํา โดยป ๒๕๕๑ มีกําลังแรงงานจบการศึกษา สูงกวาระดับประถมศึกษาเพิ่มขึ้นเปนรอยละ ๔๓.๑ และสัดสวนนักเรียนสายอาชีวะตอสาย สามั ญ อยู ใ นอั ต รา ๔๐:๖๐ แต ก ารเรี ย นต อ ในสายอาชี ว ศึ ก ษายั ง ไม ส อดคล อ งกั บ ความ ตองการกําลังคนระดับกลางของประเทศที่มีถึงรอยละ ๖๐ นับเปนจุดออนอยางมากตอการ ขยายการผลิตในภาคอุตสาหกรรมและผลิตภาพโดยรวมของประเทศ กลุมวัยสูงอายุแมจะมี อายุยืนยาวขึ้นแตประสบปญหาการเจ็บปวยดวยโรคเรื้อรังเพิ่มขึ้น โดยพบวารอยละ ๓๑.๗ ปวยเปนโรคความดันโลหิตสูง รองลงมาคือ เบาหวาน รอยละ ๑๓.๓ และหัวใจรอยละ ๗.๐ สงผลตอภาระคาใชจายดานการรักษาพยาบาลของภาครัฐในอนาคต ๑.๓ คนไทยกลุมวัยตางๆ ไดรับสวัสดิการทางสังคมเพิ่มขึ้น แตปญหาความปลอดภัยใน ชีวิตและทรัพยสินยังคงคุกคามคุณภาพชีวิตของประชาชน ปจจุบันคนไทยรอยละ ๙๙.๒ ไดรับสวัสดิการและมีหลักประกันดานสุขภาพ จําแนกตามกลุมวัย พบวา กลุมเด็กวัยเรียนรอย ละ ๙๘.๔ สามารถเขาถึงสวัสดิการดานการศึกษาตามนโยบายเรียนฟรี ๑๕ ป ขณะที่กลุมวัย ทํางานรอยละ ๒๕.๓ ของผูมีงานทําทั้งหมด ไดรับการคุมครองอยูในระบบประกันสังคม อยางไรก็ตาม ยังมีแรงงานนอกระบบจํานวนมากถึงรอยละ ๖๒.๗ ยังไมไดรับการคุมครองทาง สังคมซึ่งเปนกลุมที่รัฐตองเรงสรางระบบการคุมครองทางสังคมรองรับในชวงของแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๑๑ สําหรับกลุมวัยสูงอายุรอยละ ๗๐.๒ ไดรับการชวยเหลือเบี้ยยังชีพผูสูงอายุคนละ ๕๐๐ บาทต อ เดื อ นเพื่ อ เป น หลั ก ประกั น ความมั่ น คงด า นรายได ส ว นที่ เ หลื อ อยู ใ นระบบ ประกันสังคมและสวัสดิการตางๆ ของภาครัฐ นอกจากนี้ ยังมีกลุมผูพิการที่รัฐไดใหความ ช ว ยเหลื อ โดยการจ า ยเบี้ ย ยั ง ชี พ ความพิ ก ารคนละ ๕๐๐ บาทต อ เดื อ น โดยเริ่ ม จ า ยในป ๒๕๕๓ สําหรับผูพิการที่ขึ้นทะเบียน ขณะเดียวกันความปลอดภัยในชีวิตและทรัพยสินยังคง เปนปญหาสําคัญที่สงผลกระทบตอคุณภาพชีวิตประชาชน โดยปญหายาเสพติดยังคงเปน ปญหาหลักและมีแนวโนมเพิ่มขึ้นอยางตอเนื่อง โดยป ๒๕๕๑ มีจํานวนคดีสูงถึง ๒๒๔.๙ คดี ตอประชากรแสนคน สวนปญหาอาชญากรรมมีแนวโนมลดลง การกอคดีชีวิต รางกาย และ เพศ ไดลดลงจาก ๗๖.๔ คดีตอประชากรแสนคน ในป ๒๕๔๖ เหลือ ๖๒.๖ คดีตอประชากร แสนคน ในป ๒๕๕๑ แตคดีประทุษรายตอทรัพยเพิ่มขึ้นจาก ๑๐๖.๖ คดีตอประชากรแสนคน เปน ๑๑๕.๘ คดี ในชวงเวลาเดียวกัน
๘๗ ๑.๔ วิถีชีวิตไทยมีการเปลี่ยนแปลงเชื่อมโยงเขากับวัฒนธรรมจากนานาอารยประเทศที่มี ความหลากหลายมากขึ้น เศรษฐกิจและสังคมโลกไดปรับเปลี่ยนจาก “สังคมเกษตรกรรม” สู “สังคมอุตสาหกรรม” และ “สังคมฐานความรู” สรางกระแสการเปลี่ยนแปลงของวัฒนธรรม อยางรวดเร็วผานกระแสโลกาภิวัตนและโลกไซเบอร ทําใหคนไทยมุงแสวงหาความสุขและ สรางอัตลักษณสวนตัวมากขึ้น มีแนวโนมสรางเครือขายทางสังคมผานโลกไซเบอร เกิดเปน วัฒนธรรมยอยรวมสมัยมากมายในรูปแบบของการรวมกลุมของบุคคลที่สนใจเรื่องเดียวกัน ขณะที่วัฒนธรรมที่บงบอกความเปนไทยไมสามารถแสดงบทบาทที่ชัดเจน อยางไรก็ตาม ปจจุบันไดเกิดปรากฏการณของกระแสวัฒนธรรมที่เคลื่อนผานจากโลกตะวันตกมาสูโลก ตะวันออกที่มุงแสวงหาทางจิตวิญญาณมากขึ้น โดยเห็นไดจากปจจุบันผูคนเริ่มตระหนักรูถึง วิถีชีวิตและคุณคาดั้งเดิมที่เปนอยูอยางเรียบงายมากขึ้น นํามาซึ่งบริการตางๆ อยางหลากหลาย อาทิ แพทยทางเลือก สินคาซึ่งเปนผลิตภัณฑชุมชน (OTOP) และการนอมนําปรัชญาของ เศรษฐกิจพอเพียงมาปรับใชในดานตางๆ มากขึ้น ๑.๕ สั ง คมเมื อ งมี แ นวโน ม เปลี่ ย นแปลงจากสั ง คมเครื อ ญาติ สู สั ง คมป จ เจกมากขึ้ น ความสัมพันธแบบเครือญาติที่มีความเอื้อเฟอเผื่อแผชวยเหลือเกื้อกูลกันเริ่มหมดไป คนไทย เริ่มมีพฤติกรรมเปนปจเจกหรือเปนสวนตัวมากขึ้นอยางชัดเจน เชน มีการกําหนดมาตรฐาน คานิยม การดําเนินชีวิต และความตองการที่เปนสวนตัวมากขึ้น วิถีชีวิตมีลักษณะตางคนตาง อยู ขาดการปฏิสัมพันธและทํากิจกรรมรวมกัน โครงสรางครอบครัวมีการเปลี่ยนแปลงไปสู ครัวเรือนที่อยูคนเดียว ครัวเรือนที่อยูดวยกันแบบไมใชญาติ และครัวเรือนที่มีอายุรุนเดียวกัน สองรุน และรุนกระโดด (ตายาย-หลาน) หรือครัวเรือนที่เปนเพศเดียวกัน พฤติกรรมการอยู รวมกันของสมาชิกในครอบครัวเปนแบบตางคนตางอยู มีเวลาในการอยูพรอมหนาและทํา กิจกรรมรวมกันนอยลง ๒. การวิเคราะหความเสี่ยงและการสรางภูมิคุมกัน ๒.๑ การวิเคราะหความเสี่ยง ๒.๑.๑ โครงสรางประชากรมีความไมสมดุลทั้งในเชิงปริมาณและคุณภาพ สงผลตอ การขยายตัวทางเศรษฐกิจและขีดความสามารถในการพัฒนาประเทศ โดย ประชากรวัยเด็กนอกจากมีอัตราการเกิดที่ลดลงแลว ยังมีพัฒนาการดานสติปญญา อารมณและสังคมอยูในระดับต่ํา (IQ/EQ/MQ) สงผลใหประเทศไทยอาจประสบ ป ญ หาภาวะขาดแคลนกํ า ลั ง แรงงานที่ มี คุ ณ ภาพในอนาคต ขณะที่ ป จ จุ บั น ประชากรวัยทํางานมีแนวโนมลดลง โดยเฉพาะภาคการเกษตร พบวา ชวงที่ผานมา ภาคเกษตรมีสัดสวนกําลังแรงงานลดลงอยางตอเนื่อง จากรอยละ ๔๑ ในป ๒๕๔๕
๘๘ เปน ๓๘.๕ ในป ๒๕๔๘ และรอยละ ๓๗.๗ ในป ๒๕๕๒ อีกทั้ง ปจจุบันยังเริ่มมี อายุเฉลี่ยสูงขึ้นเรื่อยๆ ในป ๒๕๕๒ เฉลี่ยอยูที่ ๔๓ ป โดย เปนผูมีอายุมากกวา ๕๐ ป ขึ้นไปถึงรอยละ ๒๐.๕ และอายุมากกวา ๖๐ ปขึ้นไป รอยละ ๑๒ สถานการณ ดังกลาวอาจนําไปสูปญหาการขาดแคลนแรงงานภาคเกษตร จนอาจตองมีการ นําเขาแรงงานตางดาวจํานวนมาก ขณะเดียวกันกําลังแรงงานในปจจุบันยังมีผลิต ภาพและทั ก ษะความรู อ ยู ใ นระดั บ ต่ํ า ส ง ผลให ผ ลิ ต ภาพการผลิ ต และการ เจริญเติบโตทางเศรษฐกิจของประเทศชะลอตัวลง สวนวัยสูงอายุที่มีจํานวนเพิ่มขึ้น เรื่อยๆ สวนใหญมีปญหาดานสุขภาพ มีความรูต่ํา เขาไมถึงความรู ขอมูลขาวสาร จําเปนที่ภาครัฐตองมีการจัดบริการพื้นฐานตางๆ ในการดูแลผูสูงอายุใหสามารถอยู ในสังคมไดอยางมีความสุข อาทิ ดานการรักษาพยาบาล การสรางหลักประกันดาน รายได การปรับปรุงโครงสรางพื้นฐานที่เอื้อตอการดํารงชีวิตทั้งที่อยูอาศัย สถาน บริการเฉพาะทาง บริการสาธารณะ การจัดหาผูดูแลผูสูงอายุ เปนตน ซึ่งจะสงผลให ประเทศตองมีภาระงบประมาณในการดูแลผูสูงอายุเพิ่มมากขึ้น ๒.๑.๒ ความเสื่อมถอยทางคานิยมไทย สงผลใหคนในสังคมขาดความไวเนื้อเชื่อใจ และชวยเหลือเกื้อกูลกัน สถาบันทางสังคมมีแนวโนมออนแอลงตั้งแตระดับ ครอบครัว ชุมชน สังคม และประเทศ ปจจุบันวัฒนธรรมของนานาประเทศได ไหลเขาสูวิถีชีวิตคนไทยจํานวนมาก ที่ผานมาคนไทยรับวัฒนธรรมจากภายนอก มากกวาความพยายามในการเผยแพรวัฒนธรรมไทยสูสากล เนื่องจากคนไทยมี นิสัยในการเปดกวางทางวัฒนธรรม วัฒนธรรมตางชาติจึงมีการไหลเวียนเขามางาย ตลอดจนไมมีความเขาใจในวัฒนธรรมของตนเอง ทํา ใหสังคมไทยมี แนวโนม มี ลักษณะตางคนตางอยูมากขึ้น มีความเอื้อเฟอเผื่อแผลดลง ตลอดจนมีการรวมตัว ตั้งเปนกลุมตางๆ เพื่อตอบสนองความตองการและความชอบของตนเองเปนหลัก มากกวาคํานึงถึงประโยชนสวนรวม นําไปสูปญหาทางสังคมที่หลากหลายทั้งการ แยงชิงทรัพยากร การทุจริตคอรัปชั่น การเอารัดเอาเปรียบ อีกทั้ง กระแสวัฒนธรรม เสมือนจริงที่แพรเขามาในประเทศทําใหมีการสรางเครือขายทางสังคม ผานโลก ไซเบอรมากขึ้น ซึ่งรูปแบบใหมของการสื่อสารและการปฏิสัมพันธดังกลาวนี้ พบวา คนไทยเพียงสวนนอยไดนํามาใชประโยชนในเชิงสรางสรรค เพื่อสรางสังคมแหงการ เรียนรู ขณะที่คนสวนใหญโดยเฉพาะเด็กและเยาวชนใชประโยชนจากวัฒนธรรม เสมือนจริงในเชิงของการสรางปญหามากกวาสรางสรรค ไดแก ความสัมพันธกับ คนรอบขางลดลง เกิดชองวางภายในครอบครัว กาวราว ซึมเศรา การมีสวนรวมใน สังคมลดลง เกิดอาชญากรรมบนเครือขาย และการละเมิดสิทธิเสรีภาพสวนบุคคล มากยิ่งขึ้น
๘๙ ๒.๑.๓ การจัดบริการทางสังคมยังมีปญหาเรื่องคุณภาพ ขาดการกระจายที่ทั่วถึงใน ทุกพื้นที่ สงผลกระทบตอความเหลื่อมล้ําของการไดรับบริการ การจัดบริการ ดานการศึกษายังมีปญหาดานคุณภาพมาตรฐานของสถานศึกษาถึงรอยละ ๖๕ ซึ่ง ส ว นใหญ เ ป น โรงเรี ย นขนาดเล็ ก ในชนบท สง ผลให ปจ จุบั น เด็ ก วั ย เรี ย นยั ง คงมี ผลสั ม ฤทธิ์ ท างการเรี ย นอยู ใ นระดั บ ต่ํ า ผู สํ า เร็ จ อาชี ว ศึ ก ษาและอุ ด มศึ ก ษามี ความสามารถและสมรรถนะไมสอดคลองกับความตองการของผูใช ขาดทักษะ ความรู พื้ น ฐานที่ จํ า เป น ส ง ผลต อ ผลิ ต ภาพแรงงาน นอกจากนี้ การจั ด บริ ก าร การศึ ก ษาตลอดชี วิต การศึ ก ษานอกระบบและการศึ ก ษาตามอั ธ ยาศั ย ยั ง ขาด เนื้อหาและวิธีการที่เหมาะสม มีกฎระเบียบที่ไมเอื้ออํานวยใหผูเรียนสามารถเรียนรู ดวยตนเอง ทําใหการศึกษาตลอดชีวิตยังไมเปนวิถีชีวิตของคนในชาติ ขณะที่บริการ ดานสุขภาพ ยังมีปญหาการใหบริการรักษาพยาบาลในแตละระบบประกันสุขภาพ ไม เ ท า เที ย มกั น บุ ค ลากรทางการแพทย แ ละสาธารณสุ ข ยั ง กระจุ ก ตั ว อยู ใ น กรุงเทพมหานครและภาคกลาง สงผลใหในแตละภูมิภาคยังมีความเหลื่อมล้ําในการ จั ดบริ ก าร ส ว นอัต ราการเจ็ บปว ยและตายดว ยโรคจากสาเหตุที่ ปองกัน ได ยัง มี แนวโนมเพิ่มขึ้นอยางตอเนื่อง นอกจากนี้ การกาวเขาสูสังคมผูสูงอายุของประเทศ ยังขาดการเตรียมความพรอมในการพัฒนาระบบการดูแลผูสูงอายุระยะยาว สงผล ใหผูสูงอายุที่อยูในภาวะยากลําบาก ขาดหลักประกันดานรายได ขาดสิ่งอํานวย ความสะดวก และผูทําหนาที่ดูแลในการทํากิจวัตรประจําวัน เปนตน ๒.๒ การสรางภูมิคุมกัน จากสถานการณ ก ารเปลี่ย นแปลงและปจจัย เสี่ย งที่ค าดว า จะเป น อุปสรรคสํา คั ญ ในการ พัฒนาคน จําเปนตองสรางภูมิคุมกันใหคนไทยในประเด็นสําคัญ ดังนี้ ๒.๒.๑ คนไทยยึดหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงเปนแนวทางในการดําเนิน ชีวิต จากหลักการพื้นฐานสําคัญที่คนไทยตองมีความรู ใฝเรียนรู ตัดสินใจดวย ความระมัดระวัง มีสํานึกในศีลธรรมและจริยธรรม การดําเนินชีวิตดวยเพียร อดทน มีสติใชปญญาจะนําไปสูความพอประมาณ ความมีเหตุผล และการมีภูมิคุมกันตอ ผลกระทบการเปลี่ยนแปลง ดําเนินชีวิตอยางสมดุลทุกดาน นําไปสูการวางรากฐาน ของการสรา งสัง คมแหง ความรู และเปน ภูมิคุม กัน ของคนและสัง คมได อาทิ ดา นการเงิน ใหมีการใชจายบนพื้นฐานของความมีเหตุผล มีการอดออม เพื่อไม กอใหเกิดวิกฤตทางเงิน สวนดานสังคม สงเสริมใหสมาชิกในครอบครัวรูรักสามัคคี มีความเอื้อเฟอเผื่อแผ ไมเบียดเบียนซึ่งกันและกัน สังคมจะไดอยูรวมกันอยางสงบ สุข ขณะที่ดานวัฒนธรรม ตองสรางความตระหนักรู สามารถคิดวิเคราะห มีเหตุผล คน ไทยจะได มี ค วามระมั ด ระวั ง รู จั ก กลั่ น กรองเลื อ กรั บ ปรั บ ใช วั ฒ นธรรมให เ กิ ด ประโยชนตอการดํารงชีวิตในอนาคต
๙๐ ๒.๒.๒ คนไทยมีการเรียนรูตลอดชีวิต การเรียนรูตลอดชีวิตเปนการศึกษาที่ผสมผสาน ระหวางการศึกษาในระบบ การศึกษานอกระบบ และการศึกษาตามอัธยาศัยหรือ การเรียนรูจากแหลงความรูอื่น ๆ ตั้งแตเกิดจนตาย จึงเปนการพัฒนาคนอยางเต็ม ศักยภาพ ใหมีความรู มีทักษะ มีประสบการณ เพื่อดํารงชีวิตและประกอบอาชีพใน สังคมขอมูลขาวสาร และกระแสการเปลี่ยนแปลงไดอยางเหมาะสมถูกตองทุกชวง อายุของชีวิต การที่สังคมไทยตองสัมพันธกับสังคมที่มีการแขงขันตามอิทธิพลของ กระแสที่เปนเสรี โครงสรางเศรษฐกิจจะเปลี่ยนจากการใชแรงงานไปเปนการใช ความรูและเทคโนโลยีมากขึ้น ดังนั้น คนจึงตองมีการเรียนรูอยางตอเนื่องทั้งใน เรื่องการศึกษา ทักษะการทํางานและการดําเนินชีวิต เพื่อเปนภูมิคุมกันสําคัญ. ในการดํารงชีวิตและปรับตัวใหทันกับการเปลี่ยนแปลงของโลกในยุคศตวรรษที่ ๒๑ ๒.๒.๓ คนไทยตระหนักถึงคุณคาวัฒนธรรมและภูมิปญญาไทย อดีตที่ผานมาคนไทย มีวัฒนธรรมเปนสิ่ง ที่เชื่อมโยงวิถีชีวิต ความเชื่อ และแนวคิดของคน ครอบครัว ชุมชนและชาติ เขาไวดวยกัน ทําใหประเทศไทยรอดพนวิกฤตการณตางๆ มาได อาทิ การมีวิถีชีวิตแบบสังคมเครือญาติที่มีแตความเอื้อเฟอเผื่อแผ ชวยเหลือเกื้อกูล กัน การใหความเคารพผูอาวุโส การยึดมั่นในหลักศีลธรรมและความรูผิดชอบชั่วดี เปนตน ดังนั้น การที่คนไทยตระหนักเห็นคุณคาวัฒนธรรมและภูมิปญญาไทย มี จิตสํานึกที่ดี มีคานิยมที่พึงประสงค อยูรวมกันดวยความรัก ความสามัคคี เปนน้ําหนึ่ง ใจเดียวกัน บนความแตกตางหลากหลายทางวัฒนธรรม ซึ่งจะเปนฐานการพัฒนาที่ สําคัญในการกาวไปสูสังคมที่มีความใสใจและแบงปนตอผูอื่น ตลอดจนสามารถ นําไปสูการสรางและพัฒนานวัตกรรมและผลิตภัณฑทางวัฒนธรรมที่เชื่อมตอกับ เศรษฐกิจสรางสรรคของประเทศในอนาคต ๒.๒.๔ ความเขมแข็ งของสถาบันทางสังคมเริ่มตั้งแตสถาบันครอบครัว สถาบั น ศาสนา สถาบันการศึกษา (บาน วัด โรงเรียน) และชุมชน ในอดีตสถาบันทาง สังคมตางๆ เปนสถาบันหลักในการปลูกฝงจริยธรรม คุณธรรม คานิยมใหแกเด็ก และเยาวชน อาทิ ครอบครัวที่มีความเปนระบบเครือญาติ ชวยเหลือเกื้อกูลและอยู กันพรอมหนาจะมีสวนชวยทําหนาที่ใหการเลี้ยงดู อบรมและหลอหลอมสมาชิกใน ครอบครั ว ขณะที่สถาบันการศึกษาจะทํ าหนาที่ ในการพัฒนาความรู ความคิด ความสามารถรวมทั้ ง คุ ณ ธรรมและจริย ธรรมเพื่ อ การดํ า เนิ น ชี วิ ต สถาบัน ทาง ศาสนาเปนผูมีบทบาทในการถายทอดหลักธรรมคําสอนของศาสนาตางๆ เปนที่ยึด เหนี่ยวจิตใจใหผูคนในสังคมเปนคนดี มีคุณธรรมและเอื้ออาทรตอการพัฒนาระบบ คุณคาของสังคม โดยชุมชนจะเปนตัวยึดโยงสถาบันตางๆ ในการรวมทําหนาที่และ สืบทอดประเพณี คานิยมที่ดีงาม ดังนั้น การทําใหสถาบันทางสังคมทั้งบาน วัด โรงเรียน และชุมชนมีความเขมแข็ง สามารถทําบทบาทหนาที่ของตนเองไดอยาง เหมาะสมกับสถานการณที่มีการเปลี่ยนแปลงตลอดเวลา จะเปนภูมิคุมกันสําคัญใน การพัฒนาคนและปจจัยแวดลอมของคนใหมีคุณภาพ
๙๑ ๓. ยุทธศาสตรและแนวทางการพัฒนา ๓.๑ วัตถุประสงค ๓.๑.๑ เพื่อพัฒนาคนไทยทุกกลุมวัยใหมีศักยภาพ มีความพรอมทั้งกาย ใจ สติปญญา มีจิต สํา นึก วั ฒ นธรรมที่ดีง ามและรู คุณค า ความเป น ไทย มี โ อกาสและสามารถ เรียนรูตลอดชีวิตอยางมีคุณภาพ มีภูมิคุมกันตอการเปลี่ยนแปลงและเปนพลังทาง สังคมที่เขมแข็งในการพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมของประเทศ ๓.๑.๒ เพื่อเสริมสรางสภาพแวดลอมทางครอบครัว ชุมชน และสังคมใหมั่นคงและเอื้อตอ การพัฒนาคนอยางสอดคลองกับบริบทการเปลี่ยนแปลงทางเศรษฐกิจและสังคมใน อนาคต ๓.๒ เปาหมายการพัฒนา คนไทยทุ ก คนได รั บ การพั ฒ นาทั้ ง ทางร า งกายและจิ ต ใจ มี คุ ณ ธรรม มี สุ ข ภาพสมบู ร ณ แข็งแรง มีความรู ความสามารถในการคิด วิเคราะห สังเคราะห มีนิสัยใฝเรียนรูตลอดชีวิต มี ความคิดสรางสรรค สามารถสรางนวัตกรรมความรูตางๆ รูจักสิทธิหนาที่ของตนเองและของผูอื่น มี ค า นิ ย มความเป น ไทย สามารถทํ า บทบาทหน า ที่ ข องตนเองได อ ย า งเหมาะสม มี สภาพแวดลอมที่เอื้ออํานวยตอการดํารงชีวิตไดอยางมีความสุข ๓.๓ ตัวชี้วัด (KPI) ๓.๓.๑ ระดับอัตราเจริญพันธุรวมของประชากรไทยไมต่ํากวา ๑.๖ ๓.๓.๒ อัตราการยายถิ่นจากเขตชนบทเขาสูเมืองลดลง ๓.๓.๓ คุณภาพคนโดยรวมดีขึ้น โดย (๑) ประชากรวัยเด็กมีการพัฒนาระดับสติปญญา อารมณ มีคุณธรรมจริยธรรม เพิ่ ม ขึ้ น มี ผ ลสั ม ฤทธิ์ ท างการเรี ย นสูง ขึ้ น ประชากรวั ย ทํ า งานมี ผลิ ต ภาพ แรงงานเพิ่มขึ้น ความสามารถในการเขาถึงและใชประโยชนจากแหลงเรียนรู และเทคโนโลยีของคนทุกวัยมีมากขึ้น (๒) อั ต ราการปว ยด ว ยโรคที่ เ ปน ป ญ หาสํ า คั ญ สามารถเฝ า ระวั ง และควบคุ ม ปองกันไดลดลง (๓) คนไทยมีระดับคุณธรรมและจริยธรรมสู ง ขึ้น คา ดัชนีการทุจริต คอรัปชั่ น ลดลง จํานวนคดีดานอาชญากรรมและยาเสพติดลดลง ๓.๓.๔ สถาบันทางสังคมมีความเขมแข็งมากขึ้น ดัชนีความเขมแข็งของสถาบันครอบครัว สูงขึ้น สถาบันการศึกษาที่ผานการรับรองคุณภาพมาตรฐานมีมากขึ้น ภาคธุรกิจ เอกชนที่ ดํ า เนิ น กิ จ กรรมด า นสั ง คมมี ม ากขึ้ น ชุ ม ชนมี ค วามเข ม แข็ ง และมี ขี ด ความสามารถในการพึ่งพาตนเองไดเพิ่มขึ้น
๙๒ ๓.๔ แนวทางการพัฒนา ๓.๔.๑ การสงเสริมคนไทยใหมีการเกิดที่มีคุณภาพ มีการกระจายที่สอดคลองกับ ศัก ยภาพและโอกาสของพื้น ที่ โดยกํา หนดนโยบายประชากรที่เ นน มาตรการ เชิงคุณภาพที่หลากหลายและมีความเชื่อมโยงกัน ๑) สง เสริม การเกิด ที่มีคุณ ภาพและรัก ษาระดับ อัต ราเจริญ พัน ธุใ หเ หมาะสม โดยการสงเสริมและคุมครองดานอนามัยเจริญพันธุในทุกชวงวัยของประชากร การ สงเสริมใหมีมาตรการที่เอื้อตอการมีบุตร โดยเนนการจูงใจใหคูสมรสที่มี ศักยภาพและความพรอมมีบุตรเพิ่มขึ้น การพัฒนาอนามัยการเจริญพันธุอยาง บูรณาการ การสรางเครือขายความรวมมือของทุกภาคสวนจัดทําระบบการ จัดการความรูในเรื่องขอมูลและบริการดานสุขภาพ ๒) มุงพัฒนานโยบายสาธารณะที่เอื้อตอสุขภาพอยางมีสวนรวม เพื่อเสริมสราง สุขภาวะคนไทยใหมีความสมบูรณแข็งแรงทั้งรางกายและจิตใจ ควบคูกับการ สงเสริมใหชุมชนทองถิ่นมีความเขมแข็งในการดําเนินการดานสุขภาพ ๓)สนับสนุนการกระจายตัวของประชากรใหเหมาะสมสอดคลองกับศักยภาพและ โอกาสของพื้นที่ รวมทั้งสงเสริมการตั้งถิ่นฐานของประชากรใหสอดคลองกับ ทรัพยากรธรรมชาติ การรักษาสิ่งแวดลอมทั้งในเขตเมืองและชนบท พัฒนา ระบบขอมูลการยายถิ่นใหมีความสมบูรณ เพื่อใหสามารถจัดบริการพื้นฐานที่ ครอบคลุมกลุมประชากรยายถิ่นไดอยางเหมาะสม ๓.๔.๒ พัฒนาคุณภาพคนไทยทุก ชวงวัย มีภูมิคุมกันตอการเปลี่ยนแปลงและการ พัฒนาประเทศในอนาคต ๑) พัฒนาเด็กปฐมวัยตั้งแตแรกเกิดอยางเปนองครวมทั้งดานสติปญญา อารมณ คุณธรรมและจริยธรรม ตั้งแตการใหความรูในการเลี้ยงดูเด็ก การสงเสริมให ศูนยเด็กเล็กเปนศูนยกลางเชื่อมโยงคนทุกชวงวัยในการเสริมสรางพัฒนาการ ของเด็กและคุณภาพชีวิตของสมาชิกในครอบครัว โดยชุมชนและทองถิ่นมี บทบาทหลักในการบูรณาการความรวมมือของทุกภาคสวน จัดหาและพัฒนา ทักษะผูดูแลเด็กใหเพียงพอและกระจายอยางทั่วถึง ๒) พัฒนาเด็กวัยเรียนใหมีความรูทางวิชาการที่เขมแข็ง โดย (๑) พัฒนาคุณภาพมาตรฐานการจัดการศึกษาและการเรียนรูทุกระดับใหได มาตรฐานระดับชาติและกาวสูมาตรฐานระดับสากลอยางทั่ว ถึง ควบคู กับ การเสริม สรา งคุณ ธรรม จริย ธรรม จิต สาธารณะ รัก และภูมิใจใน ความเปนไทย รูสิทธิหนาที่การเปนพลเมืองที่ดีอยูในกฎกติกาของสังคม
๙๓ (๒) การพั ฒ นาคุ ณ ภาพครู ผู ส อนให ทั น ต อ การเปลี่ ย นแปลงของโลกและ วิทยาการตางๆ เนนการใชโรงเรียนเปนฐานในการพัฒนาครูไปพรอมกับ การพัฒนาคุณภาพนักเรียน (๓) เสริมสรางพฤติกรรมสุขภาพที่เหมาะสมและถูกตองใหแกเด็ก โดยสราง ความรูความเขาใจในหลักโภชนาการ คุณคาของอาหาร การออกกําลังกาย และการใชเวลาอยางสรางสรรคและมีคุณภาพ (๔) จัดใหมีกลไกการขับเคลื่อนและสนับสนุนการปฏิรูปการศึกษาใหเชื่อมโยง ทั้งในระบบ นอกระบบ และในทุกระดับการศึกษา ตลอดจนการสรา ง นวัตกรรมทางการศึกษา และสงเสริมความรวมมือของภาคีเครือขายใน สังคมเขามามีสวนรวมในการพัฒนาการศึกษาและการเรียนรู เพื่อยกระดับ คุณภาพของเด็กและเยาวชนสูสังคมแหงการเรียนรู ๓) พัฒนากําลังแรงงานใหมีความรูและสมรรถนะที่สอดคลองกับโครงสรางการ ผลิตและบริการบนฐานความรูและเศรษฐกิจสรางสรรค (๑) สงเสริมและพัฒนากําลังแรงงานในภาคเกษตรที่มีอยูและสรางแรงจูงใจ แก ค นรุ น ใหม ใ นการเข า สู อ าชี พ เกษตรกรรม โดยการสนั บ สนุ น ด า น วิชาการ ปฏิรูปการฝกอบรมอาชีพสูการปฏิบัติจริงเพื่อสรางมูลคาและ คุณคาแกสินคาเกษตร และการแลกเปลี่ยนเรียนรูระหวางชุมชน การเชิดชู เกษตรกรดีเ ด น เพื่อสรางความมั่ นคงทางดานรายได และสรา งความ ตระหนักในคุณคาและศักดิ์ศรีของอาชีพเกษตรกร (๒) สงเสริมการผลิตและพัฒนากําลังคนระดับกลางเพื่อตอบสนองภาคการ ผลิตและบริการ เนนการจัดการเรียนการสอนตามแนวทฤษฎีการเรียนรูที่ สรางสรรคดวยปญญา และการสรางเครือขายการเรียนรูนานาชาติ ควบคู กั บ การยกระดั บ คุ ณ ภาพมาตรฐานอาชี ว ศึ ก ษาให มี สมรรถนะในการ ประกอบอาชีพที่เชื่อมโยงกับกลุมอุตสาหกรรมเปาหมาย และสอดคลองกับ ความเชี่ยวชาญของสถานศึกษา (๓) พัฒนาและเชื่อมโยงการเรียนรูดานวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี ตั้งแต ระดับการศึกษาขั้นพื้นฐาน การอาชีวศึกษาฐานวิทยาศาสตรเทคโนโลยี และระดับอุดมศึกษา เพื่อยกระดับคุณภาพมาตรฐานการผลิตกําลังคน ดานวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี รวมทั้งสนับสนุนการผลิตและพัฒนา นักวิจัย ผูสรางและพัฒนานวัตกรรมในสาขาตางๆ ตลอดจนการตอยอดสู การสรางสรรคนวัตกรรมระดับสูงที่เชื่อมโยงองคความรูใหมกับภูมิปญญา วัฒนธรรมไทย เพื่อเพิ่มมูลคาและคุณคาของสินคาและบริการที่สามารถ ใชประโยชนในเชิงพาณิชยหรือเชิงสังคม
๙๔ ๔) พัฒนาผูสูงอายุใหมีความมั่นคงทางเศรษฐกิจและสังคม มีคุณภาพ มีคุณคา สามารถปรับตัวเทาทันการเปลี่ยนแปลง เปนพลังในการพัฒนาสังคม (๑) สงเสริมการสรางรายไดและการมีงานทําในผูสูงอายุโดยกําหนดลักษณะ ประเภทงานและอัตราคาจางที่เหมาะสม พรอมทั้งทบทวนกฎ ระเบียบ ที่ เกี่ยวของ และสรางแรงจูงใจในการจางงานผูสูงอายุ ควบคูกับการเพิ่มพูน ความรู ทักษะทั้ ง ดา นวิชาการและการใชสื่อ การเรีย นรูสมัย ใหมใหแก ผูสูงอายุเพื่อการประกอบอาชีพ และการเรียนรูอยางตอเนื่อง (๒) สงเสริมและสนับสนุนใหมีการนําความรูและประสบการณของผูสูงอายุที่ เปนคลังสมองของชาติ ปราชญชาวบาน/ผูมีความรูภูมิปญญาทองถิ่นมา ใชประโยชนในการพัฒนาชุมชน ทองถิ่น และประเทศ (๓) สงเสริมใหสถาบันครอบครัว ชุมชน และทองถิ่นมีบทบาทสําคัญในการ ดูแลผูสูงอายุอยางเปนเครือขายเชื่อมโยงกับวัฒนธรรมประเพณีในแตละ พื้นที่ อาทิ การจัดบริการขั้นพื้นฐานและการดูแลสุขภาพผูสูงอายุในชุมชน การจัดสวัสดิการใหผูสูงอายุควบคูกับกองทุนเงินออมเพื่อชราภาพ เพื่อ สรางการคุมครองทางสังคมแกผูสูงอายุอยางยั่งยืน ๕) สนั บ สนุ น กระบวนการพั ฒ นาคนแบบองค ร วม เป ด รั บ การเรี ย นรู อ ย า ง กวางขวางสอดคลองกับแนวโนมการจางงานในอนาคต ดวยการเรียนรูใน ศาสตรวิทยาการใหสามารถประกอบอาชีพไดอยางหลากหลาย ควบคูกับการ เรียนรูสูวัฒนธรรมแหงการเกื้อกูล ดวยการเสริมสรางทักษะใหมีจิตสาธารณะ ๕ ด า น ทั้ง การเรีย นรูตอเนื่องตลอดชีวิ ต คิดเปน ทํา เปน การสัง เคราะห ความรู สั่งสม และตอยอดสูนวัตกรรมความรู การฝกฝนจนเกิดความคิด สรางสรรค การเปดใจกวางพรอมรับทุกความคิดเห็น และการปลูกฝงจิตใจที่ มีคุณธรรม ๖) เรง จั ดระเบี ย บแรงงานตา งดา วที่ถูก กฎหมายให เ ป น ระบบ เพื่อนํ าไปสูก าร กําหนดมาตรฐานการจางและแนวทางในการพัฒนาทักษะฝมือแรงงานตางดาวที่ เหมาะสม ควบคูกับการบังคับใชกฎหมายและลงโทษผูประกอบการที่มีการจาง แรงงานผิดกฎหมายหรื อไมปฏิบัติตามกฎหมายการคุมครองแรงงานอยา ง จริงจัง โดยสรางความรวมมือกับประเทศตนทางของแรงงานตางดาว
๙๕ ๓.๔.๓ สงเสริมการเรียนรูตลอดชีวิต สรางโอกาสการเรียนรูอยางตอเนื่องใหคนทุกกลุม ทุกวัยสามารถเขาถึงแหลงเรียนรูและองคความรูที่หลากหลาย ทั้งที่เปนวัฒนธรรม ภูมิปญญาและองคความรูใหม ๑) สรางวัฒนธรรมการเรียนรู ใหตระหนักถึงประโยชนและความสําคัญของการ เรียนรูตลอดชีวิตที่นําไปสูการยกระดับคุณภาพชีวิตและความสามารถในการ ดํารงชีวิตไดอยางรูเทาทัน ดวยการสรางกระแสสังคมใหการเรียนรูเปนหนาที่ ของคนไทยทุกคน สรางนิสัยใฝรูตั้งแตวัยเด็ก ควบคูกับการสงเสริมใหองคกร และสื่อทุกประเภทเปนแหลงเรียนรูอยางสรางสรรค ๒) เสริมสรางและพัฒนาแหลงเรียนรูทั้งในระดับทองถิ่น ชุมชน และประเทศ โดย พัฒนาแหลงเรียนรูของชุมชนในรูปแบบที่หลากหลายสอดคลองกับภูมิสังคม ควบคูกับการพัฒนาและเปดโอกาสใหใชประโยชนแหลงเรียนรูทั่วไป อาทิ หองสมุด พิพิธภัณฑ ศูนยการเรียนรู ศูนยกีฬา และศูนยทดลองของสวน ราชการตาง ๆ อยางกวางขวาง รวมทั้งเปดพื้นที่สาธารณะเพื่อกระตุนการ เรียนรูของเด็กและเยาวชนอยางสม่ําเสมอ ๓) การสรางปจจัยสนับสนุนใหเกิดการเรียนรูตลอดชีวิต (๑) พัฒนาองคความรูของทองถิ่นทั้งจากผูรู ปราชญชาวบาน และจัดใหมี การจัดการองคความรูในชุมชนอยางเปนระบบ ควบคูกับการจัดระบบ ข อ มู ล ข า วสารการเรี ย นรู ต ลอดชี วิ ต ที่ ทุ ก คนสามารถเข า ถึ ง สื่ อ และ เทคโนโลยีสารสนเทศ (๒) การปรับปรุงกฎ ระเบียบ และกฎหมายที่เกี่ยวของกับการเรียนรูตลอด ชีวิต มาตรการภาษีที่เกี่ยวของ ใหเอื้ออํานวยและสงเสริมใหเกิดการ จัดการเรียนรูอยางตอเนื่อง ๔) สรางโอกาสอยางเปนธรรมใหคนทุกกลุมสามารถเขาถึงบริการทางสังคม ที่มี คุณภาพไดอยางทั่วถึง ทั้งบริการดานการศึกษา สุขภาพ สวัสดิการสังคม กระบวนการยุติธ รรม รวมถึง สามารถเขา ไปมีสว นรว มในกิจ กรรมตา งๆ โดยไมถูกกีดกันและแบงแยก โดยเฉพาะในกลุมเด็ก เยาวชน ผูพิการหรือทุพพล ภาพ ผูสูงอายุ ผูดอยโอกาสทางสังคม คนยากจน และผูอยูในพื้นที่หางไกล ๕) จัดระบบความสัมพันธของสวัสดิการทางสังคมที่ จัดโดยระดับชาติ ระดับ ทองถิ่น และชุมชนอยางเชื่อมโยงและเกื้อกูล ควบคูกับการกระจายอํานาจให ชุมชนสามารถจัดการกับปญหาของชุมชนดวยตนเอง ทําบทบาทหนาที่ของ ตนเองในการสงเสริมการเรียนรูตลอดชีวิตไดอยางเหมาะสมกับสถานการณที่ มีการเปลี่ยนแปลงตลอดเวลา
๙๖ ๓.๔.๔ เสริมสรางคานิยมและวัฒนธรรมไทยที่ดี ๑) เสริมสรางคุณธรรม จริยธรรม คานิยมที่ดี และวัฒนธรรมประชาธิปไตย โดย การสรางความรู ความเขาใจ การปลูกฝงจิตสํานึก คานิยมและทัศนคติที่ ถูกตองใหคนทุกกลุมทุกวัย เริ่มตั้งแตวัยเด็กผานการจัดการเรียนการสอนโดย ใชชุมชนเปนฐาน ๒) เสริมสรางความเขมแข็งใหแกสถาบันหลักของสังคมทั้งสถาบันครอบครัว สถาบันศาสนา ใหมีบทบาทหลักในการหลอหลอม บมเพาะเด็กและเยาวชน และการปลุกจิตสํานึกแกกลุมคนตางๆฟนฟู วัฒนธรรมและคานิยมไทยที่ดีงาม อาทิ ความเอื้ออาทร เอื้อเฟอเผื่อแผ เคารพผูอาวุโส อยูรวมกันฉันทพี่นอง ภายใตความหลากหลายของวัฒนธรรมอยางสงบสุข ๓) ส ง เสริ ม องค ก รธุ ร กิ จ ในการดํ า เนิ น งานที่ มี ค วามรั บ ผิ ด ชอบต อ สั ง คม โดยเฉพาะบทบาทในการพั ฒ นาคุ ณ ภาพชี วิ ต ในชุ ม ชนที่ ส อดคล อ งกั บ ศักยภาพแตละพื้นที่ โดยรัฐใหการสนับสนุนในดานแรงจูงใจและการยกยอง ตอสาธารณะ
๓. ยุทธศาสตรการสรางความสมดุลและมั่นคง ของอาหารและพลังงาน
ยุทธศาสตรการสรางความสมดุลและมั่นคงของอาหารและพลังงาน ๑. สถานการณดานอาหารและพลังงาน ประเทศไทยมี ฐานการผลิ ตการเกษตรที่ เข มแข็ ง มี ที่ ตั้ งทางภู มิ ประเทศและภู มิ อากาศเหมาะสม มีภูมิปญญาดานการผลิต การประยุกตดัดแปลง และวัฒนธรรมอาหารที่เขมแข็งและหลากหลาย ทําใหไทยเปนประเทศผูผลิตอาหารที่สําคัญรายใหญของโลก โดยมีพื้นที่ทําการเกษตร รอยละ ๔๐ ของพื้นที่ทั้งประเทศ สามารถทําการผลิตสินคาเกษตรและอาหารทั้งพืช ปศุสัตว และประมง สวนใหญ มีปริมาณผลผลิตพอเพียงกับความตองการใชภายในประเทศ และมีเหลือสงออกสรางรายได เชน ขาว ผลผลิตรอยละ ๕๕ ถูกนํามาบริโภคภายในประเทศและรอยละ ๔๕ สงออก ผลผลิตพืช อาหารสํา คั ญ เช น มั น สํา ปะหลั ง อ อย และปาลม น้ํ า มัน บางส ว นนํา มาใช เ ปน วัตถุ ดิบเพื่ อผลิ ต พลังงานทดแทนเพื่อใชในประเทศนอกเหนือจากการสงออกอีกดวย อยางไรก็ตาม ในชวงหลายปที่ผานมา ความเขมแข็งของภาคเกษตรไทยมีแนวโนมลดลง โดยจะเห็น ไดจากการมีประสิทธิภาพการผลิตต่ํา เกษตรกรประสบปญหาความยากจน มีหนี้สิน มีแนวโนม สูญเสียการเปนเจาของที่ดินกลายเปนผูเชามากขึ้น เนื่องจากปญหาความเสื่อมโทรมของดินและ ขาดแคลนน้ํา นอกจากนั้น ผลจากภาวะโลกรอน รวมทั้งการเขาสูสังคมผูสูงอายุ มีสวนทําให ความเข ม แข็ ง ของภาคเกษตรไทยมี แ นวโน ม ลดลง การเปลี่ ย นแปลงสภาพภู มิ อ ากาศ โดยเฉพาะอย า งยิ่ ง การเปลี่ ย นแปลงในเรื่ อ งของปริ ม าณและการกระจายตั ว ของน้ํ า ฝน ระดั บ อุณหภูมิเฉลี่ยที่มีแนวโนมสูงขึ้น รวมทั้งการเปลี่ยนแปลงในเชิงฤดูกาลตางๆ สงผลกระทบโดยตรงตอ ภาคเกษตรในประเทศไทย จะทําใหเกิดผลกระทบตอผลผลิตพืชสําคัญที่มีบทบาทอยางมากตอ ความมั่นคงอาหารและพลังงาน ในขณะเดียวกัน ปญหาการยึดครองทรัพยากรพันธุกรรมและการ ผูกขาดทางการคาเมล็ดพันธุพืช จะสงผลกระทบตอวิถีชีวิตของเกษตรกรรายยอยจํานวนมากที่พงพา ึ่ อาศัยทรัพยากรปาไม พันธุพืชตางๆ เพื่อเปนอาหารและยาสมุนไพร และกระทบตอความมั่นคงทาง อาหารของประเทศในระยะยาว นอกจากนั้น การเขาสูสังคมผูสูงอายุ ทําใหประชากรเกษตรที่มีอายุ ๕๐ ปขึ้นไปมีแนวโนมเพิ่มขึ้น ในขณะที่คนหนุมสาวไมสนใจทําการเกษตร จํานวนแรงงานภาคเกษตร ลดลงประมาณรอยละ ๑.๘๗ ตอป ในชวง ๒๕๔๑-๕๐ สงผลตอการขาดแคลนแรงงานในภาคเกษตร และศักยภาพภาคเกษตรในอนาคต ในขณะที่ ความตองการอาหารทั้งภายในประเทศและของโลก มีแนวโนมเพิ่มขึ้นอยางรวดเร็วอันเกิดจากจํานวนประชากรที่เพิ่มขึ้นสงผลตอความมั่นคงอาหาร ในอนาคต
๙๘ ขณะเดี ยวกัน ความตองการใช พลังงานของไทยมีแนวโน มสูง ขึ้น มี การพึ่ งพิ งการนําเขา พลังงานจากตางประเทศจํานวนมาก เปนมูลคาปละ ๑ ลานลานบาท หรือประมาณรอยละ ๑๑ ของ GDP โดยการใชพลังงานเชิงพาณิชยขั้นตนของไทยมีการเติบโตขึ้นอยางตอเนื่องทุกป ในขณะที่ การเพิ่มขึ้นของการผลิตพลังงานในประเทศไมสามารถตอบสนองความตองการใชพลังงานที่เพิ่มขึ้น ไดอยางเพียงพอ หรือผลิตไดเพียงรอยละ ๕๐ ของความตองการใชในประเทศเทานั้น โดยเฉพาะ ในชวงป ๒๕๕๑ - ๒๕๕๒ ราคาน้ํามันดิบในตลาดโลกปรับตัวสูงขึ้นและผันผวนอยางมาก สงผลให สูญเสียเงินตราตางประเทศในการนําเขาพลังงานและมีผลตอสถานะความมั่นคงดานพลังงาน ในประเทศ ซึ่งหลายประเทศในโลก รวมทั้งประเทศไทย ไดมีนโยบายสงเสริมการใชพลังงานทดแทน จากพืชแทนการใชพลังงานจากเชื้อเพลิงฟอสซิลมากขึ้น ทําใหมีความตองการพืชที่สามารถนําไป ผลิตพลังงานเพิ่มขึ้น เชน มันสําปะหลัง ออย และปาลมน้ํามัน การเปลี่ยนแปลงรูปแบบการใช ประโยชน พื้ น ที่ เ กษตรจากการปลู ก พื ช อาหารมาเปน พืช พลั ง งานมากขึ้ น ซึ่ง สามารถกอ ให เ กิ ด ผลกระทบตอปริมาณผลผลิตอาหาร รวมทั้งความมั่นคงอาหารของประเทศและการสงออกได ๒. ปจจัยเสี่ยงตอความมั่นคงดานอาหารและพลังงาน ทรัพยากรธรรมชาติซึ่งเปนฐานการผลิตภาคเกษตรมีความเสื่อมโทรมมากขึ้น การพัฒนา ที่ผานมาไดมีการใชทรัพยากรธรรมชาติตางๆ จํานวนมาก เพื่อการผลิตทางเศรษฐกิจ รวมทั้งภาคเกษตร เพื่อใหมีการขยายตัวอยางตอเนื่อง และเปนการใชอยางสิ้นเปลือง ไมมีประสิทธิภาพ และขาดการ บํารุงรักษา ทําใหในปจจุบันทรัพยากรธรรมชาติที่เปนฐานการผลิตของภาคเกษตรที่สําคัญ มีความ เสื่อมโทรม โดยเฉพาะทรัพยากรดิน ที่พบปญหาดินเสื่อมสภาพ เชน ดินเค็ม ดินเปรี้ยว โดยในป ๒๕๔๗ ประเทศไทยมีพื้นที่ที่มีปญหาดินเค็มประมาณ ๔.๕ ลานไร ดินเปรี้ยวจัด ๕.๕ ลานไร และ ดินที่มีปฏิกิริยาเปนกรด ๙๘.๔ ลานไร อันเนื่องมาจาก การเสื่อมไปตามสภาพการใชประโยชนที่ดิน ที่ไมถูกตองตามสมรรถนะของดิน และการใชสารเคมีทางการเกษตรในปริมาณมาก โดยมีการนําเขา ปุยเคมีและสารกําจัดศัตรูพืชปละ ๓.๗ ลานตัน มูลคากวา ๔๐,๐๐๐ ลานบาท รวมทั้งมีปญหาการ ขาดแคลนน้ําอันเนื่องมาจากประสบปญหาน้ําตนทุนลดลงอยางมากสงผลตอการใชน้ําในการผลิต การเกษตร และมีปญหาคุณภาพน้ํา ตลอดจนความหลากหลายทางชีวภาพที่ถูกทําลายมากขึ้น ซึ่งปญหา ที่ เ กิ ด ขึ้ น เป น ป จ จั ย เสี่ ย งที่ ทํ า ให มี ผ ลต อ การพั ฒ นาการเกษตรให เ กิ ด ความมั่ น คงและยั่ ง ยื น ได ในอนาคต การเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศมีแนวโนมรุนแรงเพิ่มมากขึ้น สงผลตอการผลิตภาคเกษตร โดยเฉพาะภาวะภัยแลง น้ําทวม และฝนตกไมตรงตามฤดูกาล รวมถึงโรคและแมลงศัตรูพืชระบาด ซึ่งผลกระทบจากภาวะโลกรอนนี้มีผลโดยตรงตอปริมาณผลผลิตทางการเกษตร เชน การคาดการณ
๙๙ ของศูนยเครือขายงานวิเคราะหวิจัยและฝกอบรมการเปลี่ยนแปลงของโลกแหงเอเซียตะวันออกเฉียง ใต (SEA START) (๒๕๔๗) พบวา การเพิ่มขึ้นของปริมาณน้ําฝนในภาคกลาง จะทําใหเกิดน้ําทวม บอยครั้งและจํานวนความถี่มากขึ้น มีผลตอการผลิตขาวในแถบลุมน้ําเจาพระยาและผลผลิตลดลง นอกจากนี้ การเกิดโรคและแมลงศัตรูพืชระบาดรุนแรงขึ้น เชน การระบาดของเพลี้ยกระโดดสีน้ําตาล โรคเขียวเตี้ยและโรคใบหงิก ในภาคกลางประมาณ ๒.๓๙ ลานไร และการระบาดของเพลี้ยแปง ประมาณ ๑ ลานไร ในป ๒๕๕๒ เปนตน ซึ่งสงผลตอศักยภาพการผลิตของภาคเกษตร ความออนแอของภาคเกษตรที่เปนฐานการผลิตที่สําคัญของประเทศ โดยเฉพาะเกษตรกร รายยอย ทั้งนี้เปนผลจากหลายปจจัยที่สําคัญ คือ การเปลี่ยนแปลงของวิถีชีวิตในสังคมเกษตร ที่ เ ข า สู สั ง คมป จ เจกมากขึ้ น มี ลั ก ษณะต า งคนต า งอยู ความสั ม พั น ธ แ บบเครื อ ญาติ ที่ มี ค วาม เอื้อเฟอเผื่อแผชวยเหลือเกื้อกูลกันเริ่มหมดไป ขาดการปฏิสัมพันธและทํากิจกรรมรวมกัน ในขณะที่ ผลิตภาพการผลิตของภาคเกษตรลดลง อันเกิดจากการวิจัยและพัฒนา การพัฒนาพันธุพืชพันธุ สัตว และโครงสรางพื้นฐานดานการเกษตรที่ยังไมเพียงพอตอการเพิ่มผลิตภาพการผลิต โดยเฉพาะ พื้นที่ชลประทาน ที่มีเพียง ๒๘ ลานไร หรือรอยละ ๒๒ ของพื้นที่ทางการเกษตร การถือครองที่ดินทํา การเกษตรของครัวเรือนเกษตรที่มีแนวโนมลดลงจากเฉลี่ย ๒๓.๐๑ ไร/ครัวเรือน ในป ๒๕๔๙ เปน ๒๒.๖๒ ไร / ครั ว เรื อน ในป ๒๕๕๒ และมีแ นวโน ม การเป น ผู เ ช า เพิ่ ม ขึ้ น โดยเฉพาะอย า งยิ่ ง ใน ภาคกลาง ในขณะเดียวกันตนทุนการผลิตที่มีแนวโนมสูงขึ้น อันเนื่องจากราคาปจจัยการผลิต และการขนสงสูงขึ้นที่ปรับตัวตามราคาพลังงาน ทําใหไมสามารถลดตนทุนการผลิตลง ประกอบกับ แรงงานเกษตรมีแนวโนมลดลงและเปนผูสูงอายุ รวมทั้งเกษตรกรรุนใหมไมไดรับการสงเสริม อยางจริงจัง และมีการยายออกจากภาคเกษตรไปในภาคการผลิตอื่น เชน ภาคอุตสาหกรรมและ ภาคบริการที่ใหผลตอบแทนสูงกวา ทําใหภาคเกษตรตองเผชิญกับความเสี่ยงดานแรงงานมากขึ้น นอกจากนั้น ยังมีการพึ่งพาตางประเทศทั้งปจจัยการผลิตและตลาดสงออก เชน เทคโนโลยี ปุยเคมีและสารกําจัดศัตรูพืช ที่ตองนําเขาปละกวา ๔๐,๐๐๐ ลานบาท และตองเผชิญความเสี่ยง จากความผันผวนดานราคาดวย ขณะที่ ผลผลิตทางการเกษตรที่สําคัญสวนใหญของไทยประมาณ รอยละ ๖๐-๗๐ ตองพึ่งพิงตลาดสงออก รวมถึงเปนสินคาขั้นปฐมที่มีมูลคาเพิ่มนอย ทําใหเกษตรกร มีรายไดต่ําและไมมีเสถียรภาพ ประกอบกับการเปดเขตการคาเสรีอาเซียนสงผลกระทบตอ เกษตรกรรายยอยในประเทศ ทําใหไมสามารถแขงขันกับสินคาเกษตรจากประเทศเพื่อนบานที่มี ตนทุนการผลิตต่ํากวา ในขณะที่ทรัพยากรถูกแยงชิงจากภาคการผลิตอื่น ทั้งทรัพยากรที่ดินและ น้ํา เพื่อตอบสนองความตองการตามการขยายตัวทางเศรษฐกิจและการเพิ่มขึ้นของประชากร ประเทศไทยมีความตองการใชพลังงานในประเทศเพิ่มมากขึ้นอยางตอเนื่อง ตามการขยายตัว ของภาคสวนตางๆ ในระบบเศรษฐกิจ ขณะที่ราคาน้ํามันมีความผันผวนไมแนนอน ทําใหภาคการผลิต
๑๐๐ โดยเฉพาะภาคการเกษตรมีความเสี่ยงในการผลิตสินคา ทั้งนี้ ที่ผานมาแมวาการผลิตพลังงานรวม ของประเทศจะเพิ่มขึ้นอยางตอเนื่อง แตยังไมเพียงพอกับความตองการ โดยความตองการใชพลังงาน ขั้นสุดทายตอประชากรเพิ่มขึ้นจาก ๐.๙๙ ตันเทียบเทาน้ํามันดิบตอคน ในป ๒๕๔๗ เปน ๑.๐๔ ตัน เที ย บเท า น้ํ า มั น ดิ บ ต อ คน ในป ๒๕๕๑ นอกจากนี้ ยั ง ต อ งพึ่ ง พิ ง การนํ า เข า จากต า งประเทศ เปนจํานวนมาก คิดเปนสัดสวนการนําเขาตอการบริโภคพลังงานเชิงพาณิชยขั้นตนอยูที่รอยละ ๖๐ เปนเงินกวา ๑ ลานลานบาท หรือประมาณรอยละ ๑๑ ของ GDP ป ๒๕๕๑ ตองสูญเสียไปกับการ นําเขาน้ํามันดิบ ขณะที่แนวโนมการปรับตัวสูงขึ้นอยางตอเนื่องของราคาน้ํามัน ในชวงป ๒๕๕๑ - ๒๕๕๒ ราคาน้ํามั นดิบในตลาดโลกไดปรับตัวเพิ่ม สูงขึ้น และมีความผันผวนอยางมากจาก ๓๕ เหรียญสหรัฐฯ ตอบารเรล ถึงกวา ๑๔๘ เหรียญสหรัฐฯ ตอบารเรล สงผลใหประเทศตางๆ ทั่วโลก รวมถึงประเทศไทยมีการใชพลังงานทางเลือก ทดแทนการใชพลังงานจากเชื้อเพลิงฟอสซิลมากขึ้น ทําใหมีความตองการพืชที่สามารถนําไปผลิตเปนพลังงานเพิ่มมากขึ้น เชน ออย มันสําปะหลัง ปาลม น้ํามัน ถั่วเหลือง เปนตน เกษตรกรจึงเปลี่ยนรูปแบบการใชประโยชนพื้นที่เกษตร จากการปลูกพืช อาหารเป น พื ชพลั ง งานแทน ซึ่ ง สง ผลใหพื้ น ที่ เ พาะปลู ก พื ช อาหารลดลง และราคาพื ช อาหารมี แนวโน ม เพิ่ม สูง ขึ้น เนื่ อ งจาก พื้ น ที่ เ พาะปลูก พื ช อาหารลดลง สํา หรั บ ประเทศไทย รั ฐบาลได มี นโยบายสงเสริมการผลิตและใชเอทานอล ไบโอดีเซลใหมีสัดสวนที่สูงขึ้น เพื่อลดการนําเขาและการ ใชพลังงานจากเชื้อเพลิงฟอสซิล โดยมีเปาหมายในการเพิ่มการใชเอทานอลและไบโอดีเซล เปน สวนประกอบในน้ํามันเบนซินและดีเซล ไมนอยกวา ๙ และ ๔.๕ ลานลิตรตอวัน ภายในป ๒๕๖๕ ตามลําดับ เพิ่มขึ้นจากปจจุบันที่มีการใชเอทานอล ๑ ลานลิตรตอวัน และไบโอดีเซล ๑.๓๙ ลานลิตร ตอวัน และที่ผานมาพบวามีปริมาณเอทานอลที่ผลิตจากมันสําปะหลังเพิ่มขึ้นจาก ๕๗.๖ ลานลิตร ในป ๒๕๔๖ เปน ๓๗๖.๒๐ ลานลิตร ในป ๒๕๔๙ ซึ่งสถานการณดังกลาวนับเปนปจจัยเสี่ยงตอ ความสมดุลและมั่นคงทางดานอาหารของประเทศในระยะยาว ๓. ภูมิคุมกันที่จําเปนตอการสรางความมั่นคงดานอาหารและพลังงาน ฐานการผลิตการเกษตรที่เขมแข็ง ที่สามารถสรางอาชีพ สรางรายไดและความมั่นคงดานอาหาร และพลังงานใหกับประเทศ ใหกับเกษตรกรและสังคมชนบท รวมทั้งสรางความอุดมสมบูรณของ สภาวะแวดลอม วิถีชีวิต ขนบธรรมเนียมประเพณีและวัฒนาธรรมที่เอื้ออาทรของสังคมเกษตรกรรม และสนับสนุนการผลิตดานอุตสาหกรรม การคาและบริการ องค ค วามรู เทคโนโลยี ที่ เ หมาะสม เพื่ อ สร า งความสามารถในการผลิ ต ซึ่ ง จะสนั บ สนุ น ให เกษตรกรสามารถนําองคความรูที่มีไปใชในการวางแผนและพัฒนาการผลิตพืชอาหารและพลังงาน ให เ กิด ประสิท ธิภ าพประสิ ท ธิ ผลอย า งมั่น คงมากขึ้น รวมทั้ง เกษตรกรสามารถปรับตัว ได อย า ง เหมาะสมและสอดคลองกับสถานการณที่เปลี่ยนแปลงไป ทั้งดานการใชประโยชน กายภาพ การ เปลี่ยนแปลงภูมิอากาศ ความผันผวนดานราคา และภาวะทางเศรษฐกิจ
๑๐๑ ทรัพยากรธรรมชาติที่มีความอุดมสมบูรณ และปจจัยการผลิตที่เหมาะสม เพื่อจะสนับสนุนให การผลิตทางการเกษตรมีประสิทธิภาพ และสรางมูลคาเพิ่มไดมากขึ้น โดยเฉพาะทรัพยากรดิน น้ํา แรงงาน รวมทั้ ง เทคโนโลยี แ ละเครื่ อ งจั ก รกลการเกษตรที่ เ หมาะสม ไม ส ง ผลกระทบกั บ ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอม ซึ่งจะนําไปสูการพัฒนาอยางยั่งยืน พลังงานทดแทนที่เหมาะสมกับประเทศ เพื่อลดตนทุนการผลิตและการนําเขาพลังงานจาก ตางประเทศ รวมทั้ง ชวยลดมลภาวะแกชุมชน เชน พลังงานขยะ พลังงานชีวมวล พลังงานกาซ ชีวภาพ เปนตน กลไกการบริหารจัดการที่มีธรรมาภิบาล จะเปนเครื่องมือสนับสนุนใหเกิดการพัฒนาภาคเกษตร ใหมีความเขมแข็งทั้งดานการผลิตและการตลาด การสรางมูลคาเพิ่ม การแบงปนผลประโยชนอยาง เปนธรรม มีการเขาถึง และใชทรัพยากรธรรมชาติอยางคุมคา ไมสงผลกระทบตอสิ่งแวดลอม เพื่อ สรางความเทาเทียมกันในสังคม และความเขมแข็งในชุมชนชนบท ๔. วัตถุประสงคและเปาหมาย ๔.๑ วัตถุประสงค ๔.๑.๑ เพื่อสรางฐานภาคเกษตรใหเขมแข็ง สามารถผลิตอาหารที่มีคุณภาพและมีปริมาณ เพียงพอสําหรับผูบริโภคทุกคนภายในประเทศ มีราคาที่เหมาะสม และสนับสนุน ความเขมแข็งของชุมชนในชนบท ๔.๑.๒ เพื่อใหภาคเกษตรเปนฐานการผลิตที่ทําใหเกิดความมั่นคงในอาชีพและรายได ใหกับเกษตรกร ๔.๑.๓ เพื่อสรางความสมดุลและมั่นคงของการใชผลิตผลการเกษตรเพื่อเปนอาหารและ พลังงาน ๔.๑.๔ เพื่อจัดหาพลังงานใหมีความมั่นคงเพียงพอกับความตองการใชในประเทศ ๔.๒ เปาหมาย ๔.๒.๑ เพิ่ ม มู ล ค า ผลผลิ ต ภาคเกษตรไม น อ ยกว า ร อ ยละ ๑๐ ของผลิ ต ภั ณ ฑ ม วลรวม ภายในประเทศ ๔.๒.๒ ปริมาณผลผลิตการเกษตรเพิ่มขึ้นสอดคลองกับความตองการ และมีคุณภาพตาม มาตรฐานสากล ๔.๒.๓ เกษตรกรมีอาชีพและรายไดมั่นคงจากการผลิตทางการเกษตร ๔.๒.๔ เพิ่มประสิทธิภาพการผลิตภาคเกษตรและพลังงานทดแทน ๔.๒.๕ สรางความสมดุล มั่นคงดานพลังงาน และความหลากหลายของพลังงานทางเลือก
๑๐๒ ๔.๓ ตัวชี้วัด ๔.๓.๑ สัดสวนมูลคาผลิตผลภาคเกษตรตอผลิตภัณฑมวลรวมภายในประเทศ ๔.๓.๒ ปริมาณสินคาเกษตรอาหารที่ไดรับการรับรองคุณภาพมาตรฐานสากล ๔.๓.๓ ปริมาณการนําเขาปุยเคมีและสารเคมีทางการเกษตร ๔.๓.๔ ผลผลิตตอพื้นที่ของพืชอาหารและพืชพลังงาน และสัดสวนพลังงานที่ผลิตไดจาก พืชตอพืชพลังงานที่ใชเปนเชื้อเพลิง ๔.๓.๕ รายไดสุทธิทางการเกษตร และความสามารถในการชําระหนี้สินของเกษตรกร ๔.๓.๖ สัดสวนการใชพลังงานทดแทนรูปแบบตางๆ และความสามารถในการพึ่งพาตัวเอง ดานพลังงานของชุมชนชนบท ๕. แนวทางการพัฒนา ๕.๑ พัฒนาทรัพยากรธรรมชาติที่เปนฐานการผลิตภาคเกษตรใหเขมแข็งและยั่งยืน โดยมี แนวทางการดําเนินงาน ดังนี้ ๕.๑.๑ รั ก ษาและคุ ม ครองพื้น ที่ที่มีศัก ยภาพทางการเกษตรและสนั บสนุ น ให เ กษตรกร รายยอยมีที่ดินเปนของตนเองหรือมีสิทธิทํากินในที่ดิน โดยการปรับปรุงกฎ ระเบียบ ที่ มี อยู และออกกฎหมายใหเ อื้อ ต อการรั ก ษาพื้น ที่เ กษตรกรรมที่ มีศั ก ยภาพสู ง ที่รัฐบาลไดมีการลงทุนโครงสรางพื้นฐานไวแลว เชน ระบบชลประทาน ระบบคมนาคม ขนสง เปนตน และบังคับใชกฎหมายอยางจริงจังโดยเฉพาะพระราชบัญญัติผังเมือง เพื่อใหเปนฐานการผลิตทางการเกษตรที่มีประสิทธิภาพและยั่งยืนของประเทศ รวมทั้ง ฟนฟูทรัพยากรดินใหมีความอุดมสมบูรณอยางตอเนื่องและเอื้อตอการผลิต ภาคเกษตรอยางมีประสิทธิภาพ โดยสนับสนุนใหเกษตรกรปรับวิธีการเพาะปลูก ที่เหมาะสมที่เอื้อการตอการรักษาความอุดมสมบูรณของดิน ๕.๑.๒ พัฒนาและปรับปรุงกฎหมายปฏิรูปที่ดินใหสามารถซื้อที่เอกชนมาดําเนินการปฏิรูป ได โ ดยใชมาตรการทางภาษีเ พื่อบั ง คับ หรือจูงใจใหบุคคลผู ถือครองที่ดิน ไวเ ปน จํานวนมากโดยไมไดทําประโยชนในทางเศรษฐกิจและสังคมใหหันมาทําประโยชน ในพื้นที่ดังกลาวมากขึ้น และเรงรัดการออกเอกสารสิทธิ์หรือใหสิทธิในการจัดสรร ที่ดินใหแกเกษตรกรผูไรที่ทํากิน ๕.๑.๓ เรงรัดศึกษาระบบธนาคารที่ดินเพื่อรวบรวมและนําที่ดินที่ยังไมไดใชประโยชนมา จัดสรรใหกับเกษตรกรรายยอยมากขึ้น และสนับสนุนการดําเนินการใหไดสิทธิใช ประโยชนที่ดินของรัฐแกเกษตรกรและชุมชนใหมีที่ดินเปนของตนเอง
๑๐๓ ๕.๑.๔ บริหารจัดการน้ําอยางบูรณาการ โดยการพัฒนาแหลงน้ําเดิมใหสามารถเก็บกักน้ํา ในปริมาณที่เพิ่มขึ้น ปรับปรุงและขยายพื้นที่เก็บกักน้ําในลักษณะแกมลิงและอาง เก็บน้ํา การจัดหาแหลงน้ําใหมเพิ่มเติมใหเพียงพอกับความตองการใชน้ําในภาค เกษตรอยางทั่วถึง และเพิ่มประสิทธิภาพการกระจายน้ําของระบบชลประทานอยาง เปนธรรม ๕.๑.๕ สนับสนุนใหมีการพัฒนาแหล งน้ําขนาดเล็กในไรนา เพื่อสามารถเก็บน้ําเพื่อการ เกษตรและอุปโภคบริโภคไดอยางพอเพียง เพื่อสรางความมั่นคงและปจจัยพื้นฐาน ในการผลิตของเกษตรกรและชุมชน ๕.๒ เพิ่มประสิทธิภาพการผลิตภาคเกษตรและสรางมูลคา โดยมีแนวทางการดําเนินงาน ดังนี้ ๕.๒.๑ สนั บ สนุ น การวิ จั ย และพั ฒ นาพั น ธุ พื ช พั น ธุ สั ต ว ที่ ส ามารถเจริ ญ เติ บ โตได อ ย า ง มีประสิทธิภาพรองรับการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศโลก เพื่อใหประเทศไทย สามารถพึ่งพาตนเองดานอาหารและคงความเปน ผู นํา ดานการเกษตรของโลก ในอนาคตไดอยางยั่งยืน ๕.๒.๒ ปรับปรุงบริการขั้นพื้นฐานเพื่อการผลิตใหทั่วถึง เชน ศูนยเครื่องจักรกลการเกษตร ในระดับชุมชน เปนตน เพื่อสนับสนุนการผลิตไดอยางมีประสิทธิภาพและยั่งยืน สามารถตอบสนองตอการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ ควบคูไปกับการพัฒนา ระบบโลจิสติกส เชน ถนนในไรนา ลานตาก ไซโล และคลังสินคา เปนตน ๕.๒.๓ เสริมสรางความรูและการใชเทคโนโลยีการผลิตที่เ ปนมิตรตอสิ่งแวดลอมใหแก เกษตรกรอยางตอเนื่องและทั่วถึง โดยผานศูนยเรียนรูและถายทอดเทคโนโลยีการ ผลิต เครือขายเกษตรกรที่มีความรูความเชี่ยวชาญในแตละพื้นที่ และจากเกษตรกร ที่ประสบความสําเร็จหรือปราชญชาวบาน ตลอดจนเพิ่มความสามารถและชองทาง ในการรับรูขาวสารใหแกเกษตรกรอยางทั่วถึง ๕.๒.๔ พัฒนาคุณภาพมาตรฐานความปลอดภัยของสินคาเกษตรและอาหาร เพื่อสราง ความเชื่อมั่นใหแกผูบริโภค โดยผลิตพืชอาหารที่มีคุณภาพและมีความปลอดภัยให ไดตามมาตรฐาน GAP และมาตรฐานสากล สงเสริมการผลิตสินคาเกษตรอินทรีย ตามมาตรฐานเกษตรอินทรีย ๕.๒.๕ รณรงคใหเกษตรกรลดการใชสารเคมีและหันมาใชสารชีวภาพมากขึ้น และพัฒนา ระบบการควบคุมและตรวจสอบการผลิตใหรวดเร็ว ทั่วถึง และประหยัดสําหรับ เกษตรกร รวมทั้งสนับสนุนใหมีการรับรองสินคาอาหารปลอดภัยที่เปนที่ยอมรับ อยางแทจริง
๑๐๔ ๕.๒.๖ สงเสริมการผลิตที่ปลอดจากการตัดแตงพันธุกรรมเพื่อคงไว ซึ่งความหลากหลาย ของพันธุพืชและสัตวที่เหมาะสมกับสภาพภูมิอากาศและสิ่งแวดลอมของประเทศไทย ๕.๒.๗ สงเสริมระบบตลาดกลางสินคาเกษตรและตลาดสินคาเกษตรลวงหนาใหเขมแข็ง และมี ป ระสิ ท ธิ ภ าพ โดยการสนั บ สนุ น สิ่ ง จู ง ใจ เช น สิ น เชื่ อ ดอกเบี้ ย ต่ํ า ให กั บ ผูประกอบการ โดยเฉพาะอยางยิ่งผูประกอบการตลาดกลางสินคาเกษตร เพื่อให เกิดกลไกตลาดที่มีความเปนธรรม ๕.๒.๘ สงเสริมภาคเอกชนและองคกรชุมชนเขามามีบทบาทรวมกันบริหารจัดการระบบ สินคาเกษตร การเพิ่มมูลคา และการจัดการดานการตลาด รวมกับสถาบันเกษตรกร เพื่อชวยใหเกษตรกรมีชองทางในการสรางรายไดที่เปนธรรมและเหมาะสมเพิ่มขึ้น ๕.๒.๙ สนับสนุนการผลิตและบริการของชุมชนในการสรางมูลคาเพิ่มสินคาเกษตรและ อาหาร และพลังงาน โดยพัฒนาศักยภาพจากฐานทรัพยากรและภูมิปญญาทองถิ่น ในชุมชน เชน สมุนไพร ผลิตภัณฑอาหารและบริการเพื่อสุขภาพ เปนตน ๕.๓ สรางความมั่นคงในอาชีพและรายไดใหแกเกษตรกร โดยมีแนวทางการดําเนินงาน ดังนี้ ๕.๓.๑ พัฒนาระบบประกันรายไดเกษตรกรใหครอบคลุมเกษตรกรทั้งหมด ควบคูไปกับ การเพิ่มประสิทธิภาพการผลิต เพื่อสรางความมั่นใจกับเกษตรกรในรายไดขั้นต่ํา ที่ ส ามารถยึ ด ภาคการเกษตรเป น อาชี พ ได อ ย า งมั่ น คงตามหลั ก ปรั ช ญาของ เศรษฐกิจพอเพียง ๕.๓.๒ เรงพัฒนาระบบประกันภัยพืชผลการเกษตรจากภัยธรรมชาติ โดยเกษตรกรตอง ชํ า ระเบี้ ย ประกั น ตามความเสี่ ย งของพื้ น ที่ ซึ่ ง จะช ว ยลดความเสี่ ย งในการทํ า การเกษตรมากขึ้น ๕.๓.๓ สงเสริมระบบการทําการเกษตรแบบมีพันธะสัญญาที่สรางความเปนธรรมแกทุกฝาย ที่เกี่ยวของ เพื่อเปนหลักประกันทั้งดานรายไดที่มั่นคงแกเกษตรกร และความมั่นคง ดานวัตถุดิบแกภาคอุตสาหกรรมการเกษตร ทั้งดานอาหารและพลังงานในระยะยาว ๕.๓.๔ พัฒนาระบบสังคมสวัสดิการใหครอบคลุมแรงงานนอกระบบซึ่งรวมถึงเกษตรกร ใหมีคุณภาพชีวิตและความมั่นคงในชีวิตมากขึ้น ๕.๓.๕ สงเสริมและสนับสนุนเกษตรกรรุนใหมใหเขาสูภาคเกษตร เพื่อทดแทนเกษตรกร ที่สูงอายุและมีสุขภาพที่ไมแข็งแรง โดยการสรางโอกาสการพัฒนาตางๆ ใหเอื้อตอ การจูงใจในการประกอบอาชีพการเกษตรที่ยั่งยืน เชน การสนับสนุนองคความรู ทักษะในการผลิต การแปรรูป และการตลาดอยางครบวงจร การจัดหาที่ดินเพื่อ ประกอบอาชีพการเกษตร การเขาถึงแหลงทุน การใหขอมูลขาวสารเพื่อการวางแผน การพัฒนาการเกษตร การใชเทคโนโลยีที่เหมาะสมมาประยุกตใชควบคูกับความรู สมัยใหมเพื่อเพิ่มมูลคาผลิตผลการเกษตร เปนตน
๑๐๕ ๕.๓.๖ พัฒนาสถาบันเกษตรกรใหมีความเขมแข็ง เพื่อใหเปนกลไกในการพึ่งพาตนเองของ เกษตรกรไดอยางแทจริง โดยสนับสนุนการพัฒนาความรูและความเขมแข็งดาน การตลาดและการบริหารจัดการของสถาบันเกษตรกร และ การสนับสนุนสินเชื่อ ดอกเบี้ยต่ําที่จําเปนตอการพัฒนาและการดําเนินธุรกิจของสถาบันเกษตรกรภายใต ระบบการควบคุมตรวจสอบที่รัดกุม รวมทั้งการสนับสนุนการเชื่อมโยงเครือขาย สถาบันเกษตรกรกับสภาเกษตรกรแหงชาติที่จะเกิดขึ้นในอนาคต เพื่อใหเกษตรกร มี ส ว นร ว มในการวางแนวทางการพั ฒ นาและแก ไ ขป ญ หาในภาคเกษตรกรรม ที่สอดคลองกับพื้นฐานและความตองการของเกษตรกรอยางเปนระบบ ๕.๓.๗ เสริมสรางความเขมแข็งเกษตรกรรายยอยใหมีความพรอมและสามารถแขงขันกับ สินคาเกษตรที่มีตนทุนต่ําจากประเทศเพื่อนบาน อันเนื่องมาจากการเปดเขตการคา เสรีอาเซียนได ๕.๓.๘ สนับสนุนการผลิตตามศักยภาพของพื้นที่และแหลงรองรับผลผลิต เพื่อใหเกิดการ ใชทรัพยากรและการจัดสรรทรัพยากรเปนไปอยางมีประสิทธิภาพ โดยคํานึงถึง ปจจัยพื้นฐานทางการเกษตร เชน ระบบชลประทาน โรงงานอุตสาหกรรมแปรรูป และระบบโลจิสติกส และอยูบนพื้นฐานของความสมัครใจและการมีสวนรวมของ เกษตรกรหรือประชาชนในการวางแผนและจัดทํามาตรการในการกําหนดเขตการใช ที่ดิน โดยภาครัฐใชมาตรการจูงใจใหแกเกษตรกรที่ทําการผลิตตามศักยภาพของ ดิ น และสนั บ สนุ น ข อ มู ล เพื่ อ การตั ด สิ น ใจ รวมทั้ ง ส ง เสริ ม ให มี ก ารขึ้ น ทะเบี ย น เกษตรกรผูปลูกพืชแตละชนิดเพื่อสามารถวางแผนการผลิตไดอยางมีประสิทธิภาพ ในเขตปลูกพืชอาหารและพืชพลังงาน ๕.๔ สรางความมั่นคงดานอาหารและพลังงานในระดับครัวเรือนและชุมชน มีแนวทางการ ดําเนินงาน ดังนี้ ๕.๔.๑ ส ง เสริ ม ให เ กษตรกรทํ า การเกษตรกรรมที่ ยั่ ง ยื น เช น เกษตรอิ น ทรี ย เกษตร ผสมผสาน เกษตรทฤษฏีใหม เปนตน โดยเฉพาะเกษตรกรรายยอย เพื่อสรางความ มั่นคงและความหลากหลายดานอาหาร โดยการถายทอดความรูและเทคโนโลยี การผลิตผานเครือขายปราชญชาวบาน เกษตรกรที่ประสบความสําเร็จ และแหลง ความรูในพื้นที่ ๕.๔.๒ สนับสนุนการสรางเครือขายการผลิตและการบริโภคที่เกื้อกูลกันในระดับชุมชนที่อยู บริ เ วณใกลเ คี ย งกั น ซึ่ง จะทํ า ใหปริมาณผลผลิตมีตลาดรองรับมากขึ้น สามารถ พัฒนาเปนวิสาหกิจชุมชนและนําไปสูการสรางชุมชนที่เขมแข็งมีศักยภาพในการ ผลิตและเขาถึงอาหารและโภชนาการที่ดี
๑๐๖ ๕.๔.๓ สงเสริมการนําวัตถุดิบเหลือใชจากการเกษตรมาผลิตเปนพลังงานทดแทนใชใน ระดับครัวเรือนและชุมชน เชน พลังงานชีวมวลที่ไดจากมูลสัตว และสิ่งเหลือใชจาก การเกษตร เปนตน ๕.๔.๔ ฟ น ฟู แ ละส ง เสริ ม ค า นิ ย มและวั ฒ นธรรมที่ ดี ข องชุ ม ชน โดยเฉพาะวิ ถี ชี วิ ต และ วัฒนธรรมทางการเกษตรที่ใหความสําคัญกับการดูแลทรัพยากรธรรมชาติที่เปน ฐานการผลิตทางการเกษตร เชน ดิน แหลงน้ํา เปนตน ๕.๔.๕ สงเสริมและพัฒนาโครงสรางพื้นฐานในพื้นที่ใหเปนเครื่องมือในการสรางความ เขมแข็งดานอาหารและพลังงานใหกับเกษตรกรและชุมชนอยางเปนระบบ โดย สนับสนุนบทบาทการบริหารจัดการโครงสรางพื้นฐานภายในชุมชน เชน ศูนยพันธุขาว ชุมชน โรงปุยชีวภาพปุยอินทรีย โรงสี ลานตาก เปนตน เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพและ คุณภาพผลิตผลการเกษตรในชุมชน ๕.๕ สรางความมั่นคงดานพลังงานเพื่อสนับสนุนการพัฒนาประเทศและความเขมแข็ง ภาคเกษตร มีแนวทางการดําเนินงาน ดังนี้ ๕.๕.๑ วิจัยและพัฒนาเพื่อเพิ่มประสิทธิภาพการผลิตพลังงานจากพืชพลังงาน เพื่อลด ตนทุนและการนําเขาจากตางประเทศ และลดมลภาวะแกชุมชน โดยการวิจัยและ พั ฒ นาพั น ธุ พื ช พลั ง งานที่ เ หมาะสมกั บ ประเทศและให ผ ลผลิ ต สู ง และการใช เทคโนโลยีเพื่อเพิ่มปริมาณผลผลิตตอไรใหสูงขึ้น รวมทั้งศึกษาแนวทางการเพิ่ม ประสิทธิภาพในกระบวนการผลิตพลังงานจากพืช เพื่อใหสามารถผลิตพลังงาน ไดมากขึ้น ในปริมาณพืชเทากัน ๕.๕.๒ สงเสริมการใชพลังงานสะอาดและพัฒนาพลังงานทางเลือก เพื่อกระจายแหลง พลังงานใหมีความหลากหลายมากขึ้น สงเสริมการวิจัยพัฒนาพลังงานทดแทนทุก รูปแบบอยางจริงจังรวมทั้งกําหนดมาตรการจูงใจที่เหมาะสมเพื่อสนับสนุนการผลิต และการใชพลังงานทดแทนทั้งในภาคการผลิตไฟฟาและภาคขนสง โดยเฉพาะการ พัฒนาเชื้อเพลิงชีวภาพและชีวมวล เชน แกสโซฮอล ไบโอดีเซล ขยะ และมูลสัตว เปนตน รวมทั้ง สนับสนุนใหมีการผลิตและใชพลังงานหมุนเวียนในระดับชุมชน หมูบาน ๕.๕.๓ เพิ่มประสิทธิภาพการใชพลังงานในทุกระดับ เพื่อใหเกิดการประหยัดพลังงานมาก ขึ้น โดยปรับปรุงโครงสรางราคาพลังงานใหสะทอนตนทุนที่มีประสิทธิภาพ และ สรางแรงจูงใจในการลดการใชพลังงานตั้งแตระดับบุคคล ครัวเรือน ชุมชน องคกร และประเทศ รวมทั้งสนับสนุนการพัฒนาเทคโนโลยีและนวัตกรรมในภาคการผลิตที่ กอใหเกิดการประหยัดและใชพลังงานอยางคุมคา
๑๐๗ ๕.๕.๔ สรางจิตสํานึกในการใชพลังงานอยางมีประสิทธิภาพและคุมคา โดยสงเสริมการ สรางจิตสํานึกในการอนุรักษพลังงานอยางจริงจังและตอเนื่องตั้งแตวัยเด็ก และการ สรางองคความรูใหแกประชาชนในทุกระดับทั้งในดานการอนุรักษพลังงาน และการ ใชพลังงานอยางมีประสิทธิภาพ การสรางความเขาใจเกี่ยวกับแนวทางการพัฒนา พลังงานทางเลือกในอนาคต ผานกระบวนการมีสวนรวมของประชาชนเพื่อเตรียม ความพรอมและเปดโอกาสใหประชาชนมีสวนรวมในกระบวนการพัฒนาพลังงาน ทางเลือกในอนาคต ๕.๖ ปรับระบบบริหารจัดการภาครัฐเพื่อเสริมสรางความสมดุลดานอาหารและพลังงาน มี แนวทางการดําเนินงาน ดังนี้ ๕.๖.๑ สนับสนุนบทบาทของเกษตรกร เครือขายปราชญชาวบาน และชุมชนใหเขามามี สวนรวมในการกําหนดทิศทางและวางแผนการผลิตทางการเกษตร เพื่อสรางความ สมดุลดานอาหารและพลังงานทั้งในระดับชุมชนและระดับประเทศเชื่อมโยงกับ กลไกการบริหารจัดการภาครัฐและองคกรเกษตรกรที่เกี่ยวของทั้งในระดับพื้นที่และ สวนกลาง เชน สภาเกษตรกรแหงชาติ เปนตน รวมทั้ง มีสวนรวมในการติดตาม ตรวจสอบการทํางานของภาครัฐอยางเปนระบบ ๕.๖.๒ ปรับบทบาทหนวยงานภาครัฐใหเปนผูสนับสนุนการพัฒนาดานเกษตร อาหาร และ พลังงาน ที่สอดคลองกับความตองการของชุมชนในพื้นที่ รวมทั้งกําหนดใหมีกลไก ตรวจสอบการดําเนินงานแบบมีสวนรวมของชุมชนในพื้นที่ ๕.๖.๓ พัฒนาปรับปรุงระบบกฎหมายเฉพาะใหมีความเหมาะสมตอการคุมครองพันธุพืช และสมุนไพร ใหมีประสิทธิภาพในการบังคับใชมากยิ่งขึ้น และมีความเปนธรรมใน การคุมครองภูมิปญญาทองถิ่น เพื่อเพิ่มศักยภาพในการผลิตอาหารของประเทศ ๕.๖.๔ สรางความรวมมือดานการเกษตร อาหารและพลังงานในเวทีความรวมมือระหวาง ประเทศทั้งในระดับพหุภาคีและทวิภาคี เชน กลุมอาเซียน เปนตน เพื่อสรางโอกาส ทางการคาและการลงทุนดานอาหารและพลังงานอยางตอเนื่อง
๔. ยุทธศาสตรการสรางเศรษฐกิจฐานความรู และการสรางปจจัยแวดลอม
ยุทธศาสตรการสรางเศรษฐกิจฐานความรูและการสรางปจจัยแวดลอม ๑. สถานการณโครงสรางทางเศรษฐกิจและปจจัยแวดลอม การพัฒนาเศรษฐกิจของประเทศในระยะที่ผานมาไดปรับเปลี่ยนโครงสรางทางเศรษฐกิจของไทย จากเดิมที่พึ่งพาภาคเกษตรกรรมเปนปจจัยขับเคลื่อนเศรษฐกิจสําคัญของประเทศ ไปสูการผลิตใน ภาคอุตสาหกรรมเพื่อใชในการสงออกไปยังตางประเทศ โดยอาศั ยการใชแรงงานราคาถูกและ ทรัพยากรธรรมชาติที่อุดมสมบูรณภายในประเทศ เปนปจจัยพื้นฐานที่สนับสนุนการเปลี่ยนผานจน ประสบความสําเร็จ ผลจากการดําเนินนโยบายดังกลาวสอดรับกับสภาพแวดลอมทางเศรษฐกิจ ภายนอกประเทศที่เอื้ออํานวย จนทําใหการพัฒนาทางดานเศรษฐกิจขยายตัวอยางรวดเร็ว ในขณะที่ การพั ฒ นาด า นสัง คมและสิ่ ง แวดล อ มไม สามารถปรั บตั ว ไดทั น นํ า ไปสู ความไม ส มดุล ระหว า ง เศรษฐกิจ สังคม และทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอมในที่สุด ในการเชื่อมโยงเศรษฐกิจของประเทศกับเศรษฐกิจตางประเทศจากการปรับโครงสรางครั้งสําคัญ ดังกลาว ทําใหประเทศไทยตองพึ่งพิงและเผชิญกับการเปลี่ยนแปลงของปจจัยภายนอกประเทศมาก ขึ้นตามลําดับ ดังนั้น หากกระบวนการพัฒนาของไทยดําเนินการโดยปราศจากการบริหารจัดการที่มี ประสิทธิภาพ เปนระบบ และรูเทาทันความเสี่ยงและการเปลี่ยนแปลงที่จะเกิดขึ้นลวงหนาแลว ผลกระทบจากการพัฒนาจะเกิดขึ้นตามมา ทั้งในรูปของความเสียหายทางเศรษฐกิจ คุณภาพชีวิตที่ ลดลงของประชาชน ความไมสมดุลในมิติตางๆ ตลอดจนการสูญเสียความสามารถในการแขงขัน เนื่องจากการปรับตัวที่ชากวาประเทศคูแขง โดยเฉพาะดานการพัฒนาทรัพยากรมนุษย โครงสราง พื้นฐานทางกายภาพ และโครงสรางพื้นฐานทางวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี ซึ่งเปนปจจัยหลักที่ จําเปนในการรักษาความตอเนื่องของการปรับโครงสรางเศรษฐกิจ และยกระดับความสามารถใน การแขงขันทางเศรษฐกิจของประเทศไทยในอนาคต ดังนั้น ทิศทางการพัฒนาในระยะตอไปควรมุงเนนการพัฒนาในภาคเกษตรกรรมและภาคบริการซึ่ง ประเทศไทยมีความไดเปรียบและมีปจจัยพื้นฐานที่ดี เพื่อใหเปนแหลงสรางงานและแหลงที่มาของ รายไดใหมที่สําคัญของประเทศ ในขณะที่ภาคอุตสาหกรรมยังคงประสบปญหาการขาดความเชื่อมั่น ดานการผลิตที่เปนมิตรตอสิ่งแวดลอม โดยใชนวัตกรรมและเศรษฐกิจสรางสรรคเปนพลังขับเคลื่อน ใหม ที่ จ ะเสริ ม การปรั บ โครงสร า งเศรษฐกิ จ โดยเฉพาะภาคการผลิ ต และบริ ก ารให มี ก ารสร า ง มูลคาเพิ่ มที่สูงขึ้น ในขณะเดียวกันจะเปนการสรางใหเกิดธุ รกิจใหมที่ใชศักยภาพแฝงที่มีอยูใน สังคมไทย ซึ่งจะสงผลตอการกระจายรายไดและความยั่งยืนในระยะยาว โดยผานกระบวนการการ ขับเคลื่อนเศรษฐกิจที่สมดุลและยั่งยืนอยางแทจริง
๑๑๐ บทบาทของภาคเกษตรมีนัยสําคัญตอระบบเศรษฐกิจ โดยเฉพาะในมิติความมั่นคงทาง อาหารและเปนฐานในการสรางมูลคา แมวาประสิทธิภาพของภาคเกษตรไมไดเพิ่มขึ้นมาก นัก โดยที่สัดสวนผลิตภัณฑมวลรวมภาคเกษตรตอผลิตภัณฑมวลรวมภายในของประเทศ ลดลง จากรอยละ ๑๐.๑ ในป ๒๕๔๒ เปนรอยละ ๘.๙ ในป ๒๕๕๒ และมีมูลคาสงออกสินคาเกษตรและ ผลิตภัณฑตอมูลคาสินคาสงออกทั้งหมดของประเทศ ลดลงจากรอยละ ๑๙.๘ ในป ๒๕๔๒ เหลือ รอยละ ๑๘.๒ ในป ๒๕๕๒ โดยการเติบโตของภาคเกษตรมาจากพื้นฐานความเขมแข็งของความ อุ ด มสมบู ร ณ ข องทรั พ ยากรธรรมชาติ ทั้ ง ที่ ดิ น น้ํ า และป า ไม การมี ที่ ตั้ ง ที่ เ หมาะสมกั บ สภาพ ภูมิอากาศในการทําการเกษตร และมีฐานความรูและภูมิปญญาทางการเกษตรที่เขมแข็ง สนับสนุน การสรางรายไดใหกับเกษตรกรและเพิ่มมูลคาใหกับภาคเกษตร ภาคอุตสาหกรรมยังคงเปนภาคที่มีบทบาทสูงตอระบบเศรษฐกิจ แตประสิทธิภาพการผลิต โดยรวมของภาคอุตสาหกรรมยังไมไดรับการพัฒนาเทาที่ควร โดยมีสัดสวนตอผลิตภัณฑมวล รวมภายในประเทศเพิ่มขึ้นจากรอยละ ๓๘.๑ ในป ๒๕๔๒ เปนรอยละ ๔๑.๓ ในป ๒๕๕๒ แตมีผลิต ภาพการผลิตเฉลี่ยชวงสองปแรกของแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๑๐ (ป ๒๕๕๐-๒๕๕๑) ขยายรอยละ ๒.๖๖ เทานั้น เนื่องจากการผลิตสวนใหญยังคงอาศัยปจจัยทุนและยังคงพึ่งพาตลาดการสงออกสูง ตลอดจนยังคงพึ่งพาวัตถุดิบและเทคโนโลยีจากตางประเทศ โดยอาศัยจุดแข็งจากการที่มีฐานการ ผลิตอุตสาหกรรมชั้นนําที่มีความตองการในตลาดตางประเทศสูงเปนหลักทําใหผูประกอบการไทย สวนใหญเปนเพียงผูรับจางผลิต สงผลใหเกิดมูลคาเพิ่มตอประเทศต่ํา ภาคบริการไดมีบทบาทในการขับเคลื่อนเศรษฐกิจมากขึ้น ทั้งการชวยสรางมูลคาเพิ่มใหกับ ภาคเศรษฐกิจที่แทจริง การสนับสนุนการเติบโตทางเศรษฐกิจที่ยั่งยืน การดึงดูดการลงทุน จากตางประเทศ การลดการขาดดุลทางการคาบริการ และการพัฒนาคุณภาพชีวิตของประชาชน อยางไรก็ตาม วิกฤตการณภายในประเทศและวิกฤตเศรษฐกิจโลกที่เกิดขึ้นในระยะ ๒ - ๓ ปที่ผาน มา รวมถึงภาวะการแขงขันที่ทวีความรุนแรง ไดสงผลตออัตราการขยายตัวของสาขาธุรกิจในภาค บริการอยางตอเนื่อง โดยเฉพาะสาขาการผลิตหลัก คือ สาขาคาสงคาปลีก สาขาการขนสง คมนาคม และคลังสินคา สาขาการเงิน สาขาอสังหาริมทรัพย และสาขาโรงแรมและภัตตาคาร ทําใหสัดสวน มูลคาผลิตภัณฑมวลรวมในประเทศลดลงจากรอยละ ๕๑.๘ ในป ๒๕๔๒ เหลือรอยละ ๔๙.๘ ในป ๒๕๕๒ การคาระหวางประเทศยังคงมีบทบาทสําคัญตอการพัฒนาเศรษฐกิจมาโดยตลอด ทั้งนี้การ สงออกของไทยมีการขยายตัวอยางตอเนื่องในชวง ๑๐ ปที่ผานมา (ป ๒๕๔๑ - ๒๕๕๑) แต เริ่มขยายตัวลดลงในป ๒๕๕๒ อันเปนผลมาจากวิกฤตเศรษฐกิจ อยางไรก็ตาม ประเทศไทย สามารถรักษาสัดสวนการสงออกในตลาดโลกที่รอยละ ๑.๑ ตอเนื่องมาตลอดนับแตป ๒๕๔๙ ถึง ๒๕๕๑ โดยมีสินคาอุตสาหกรรมเปนสินคาสงออกหลักของประเทศ ในสัดสวนกวารอยละ ๗๕ ของ การสงออกทั้งหมด ตลาดสงออกที่สําคัญของไทยคือ ตลาดอาเซียน สหภาพยุโรป และญี่ปุน อยางไร ก็ตามประเทศไทยยังพึ่งพิงวัตถุดิบนําเขาจากตางประเทศสัดสวนที่สูง มีสัดสวนการนําเขาวัตถุดิบ
๑๑๑ และสินคากึ่งสําเร็จรูปกวารอยละ ๔๐ ในขณะที่การลงทุนโดยตรงจากตางประเทศ ยังคงมีบทบาท สําคัญตอการขยายตัวของระบบเศรษฐกิจไทยเชนกัน แตจากภาวะเศรษฐกิจโลกที่ตกต่ํา ทําใหในป ๒๕๕๑ การลงทุนดังกลาวลดลง ผลการจัดอันดับความสามารถการแขงขันของไทยโดยสถาบันระหวางประเทศ ทั้ง สถาบัน การจัดการนานาชาติ (International Institute for Management Development : IMD) และ เวิลด อีโคโนมิก ฟอรั่ม (World Economic Forum : WEF) มีขอสรุปตรงกันวา ประเทศไทย ยังมีความออนแอดานวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี โดยตัวชี้วัดหลักดานการลงทุนในการวิจัย และพัฒนา การลงทุนในโครงสรางพื้นฐานวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี จํานวนบุคลากรทางการวิจัย และพัฒนา จํานวนสิทธิบัตร และการคุมครองทรัพยสินทางปญญา ยังเปนขอจํากัดตอการนําเอา องคความรูวิทยาศาสตรและเทคโนโลยีมาใชสนับสนุนการเพิ่มศักยภาพการแขงขันของประเทศ โดยรวม การพัฒ นาโครงสร า งพื้ น ฐานที่ ผา นมา ภาครัฐ มีบ ทบาทนํา เพื่ อ สรา งโครงสรา งพื้น ฐาน ในการสนับสนุนการเพิ่มขีดความสามารถในการแขงขันของประเทศ ในระยะที่ผานมา มีการ พั ฒ นาโครงสร า งพื้ น ฐานทั้ ง ทางบก ทางเรื อ และทางอากาศ มี สั ด ส ว นการขนส ง ผู โ ดยสาร ภายในประเทศ โดยทางถนนรอยละ ๗๔ ทางรถไฟรอยละ ๒๑ ที่เหลือเปนทางอากาศรอยละ ๕ สําหรับการขนสงสินคานั้นสวนใหญเปนการขนสงทางถนน รอยละ ๘๒ ทางน้ํารอยละ ๑๕ และทาง รถไฟร อ ยละ ๓ ส ว นการใช พ ลั ง งานของประเทศเป น การพึ่ ง พาก า ซธรรมชาติ เ ป น หลั ก โดยมี เปาหมายที่จะลดสัดสวนการใชพลังงานกาซธรรมชาติและเพิ่มสัดสวนการใชพลังงานหมุนเวียนที่ เปนมิตรกับสิ่งแวดลอม อยางไรก็ดี ในการพัฒนาโครงสรางพื้นฐานของประเทศในระยะที่ผานมา ยัง ขาดกระบวนการมี สว นร ว มของทุ กภาคสว น เปน ผลทํา ให ก ารพัฒ นาโครงสรา งพื้น ฐานในบาง โครงการเมื่ อ ดํ า เนิ น การสร า งแล ว เสร็ จ ไม ส ามารถใช ป ระโยชน จ ากการลงทุ น นั้ น ได อ ย า งเต็ ม ประสิทธิภาพ ๒. วิเคราะหปจจัยเสี่ยงและภูมิคุมกัน ๒.๑ ปจจัยเสี่ยง ๒.๑.๑ ผลิ ต ภาพการผลิ ต ในภาคการผลิ ต และบริ ก ารยั ง อยู ใ นระดั บ ต่ํ า ทํ า ให ประเทศไทยไมสามารถยกระดับความสามารถในการแขงขันและขับเคลื่อน การเติบโตทางเศรษฐกิจไดอยางยั่งยืน โดยผลผลิตตอไรของสินคาเกษตรยังอยู ในระดับต่ํ า และการขยายพื้นที่ช ลประทานโดยรวมเพิ่ม ขึ้ น เพีย งรอยละ ๐.๗๕ รวมทั้งการปรับปรุงพันธุยังกระจายไมทั่วถึง ขณะเดียวกันสินคาเกษตรที่นํามาแปร รูปในภาคอุตสาหกรรมสวนใหญเปนอุตสาหกรรมขั้นตนที่ใชวัตถุดิบสินคาเกษตร ขั้นพื้นฐานหรือแปรรูปขั้นตน ในขณะที่สินคาอุตสาหกรรมมีการพัฒนาเพื่อเพิ่ม มูลคาแตมูลคาที่เพิ่มขึ้นสวนใหญไมไดตกอยูกับประเทศไทยเนื่องจากเปนเพียงฐาน
๑๑๒ การผลิตเพื่อการสงออก และยังตองมีการนําเขาวัตถุดิบ ชิ้นสวนและอุปกรณ จาก ต า งประเทศในสั ด ส ว นที่ ค อ นข า งสู ง รวมทั้ ง ต อ งพึ่ ง พาทุ น และเทคโนโลยี จ าก ตางประเทศ ตลอดจนในกระบวนการผลิตไดสงผลกระทบตอชุมชนและสิ่งแวดลอม จนนําไปสูความขัดแยงระหวางชุมชนและประชาชนในพื้นที่กับภาคอุตสาหกรรม สวนภาคบริการ การลงทุนสวนใหญเปนการสรางสวัสดิการและยกระดับคุณภาพ ชีวิตใหกับประชาชนโดยไมเกิดผลตอบแทนทางเศรษฐกิจ นอกจากนี้ ภาคบริการยัง ขาดแคลนแรงงานที่มีคุณภาพในการใหบริการและบริหารจัดการ ประกอบกับตอง ประสบภาวะวิกฤตเศรษฐกิจอยางตอเนื่อง ๒.๑.๒ ทรัพยากรธรรมชาติมีอยูอยางจํากัดและความเสื่อมโทรม ทําใหเกิดความ เหลื่ อ มล้ํ า ของการกระจายผลประโยชน ที่ เ ป น ธรรมและเกิ ด การแย ง ชิ ง ทรัพยากร สงผลตอการลงทุนพัฒนาภาคการผลิตของไทย ทั้งการใชประโยชน ในเชิงพื้นที่ภาคการเกษตร อุตสาหกรรม และการทองเที่ยว โดยคุณภาพดินที่เสื่อม โทรมลง เปนที่ดินที่มีปญหาประมาณ ๑๙๐ ลานไร หรือคิดเปนรอยละ ๖๐ ของพื้นที่ ทั้งประเทศ ซึ่งขยายตัวเพิ่มขึ้นเกือบปละ ๑ ลานไร ในขณะที่แผนการฟนฟูดินของ ภาครัฐไดกําหนดเปาหมายใหมีการแกไขปญหาประมาณปละ ๒ ลานไร ทําใหการ ดําเนินงานไมทันตอสภาพปญหาที่เกิดขึ้น สงผลใหความเสื่อมโทรมของดินทวีความ รุนแรงยิ่งขึ้น ประกอบกับปญหาการขาดแคลนน้ํา ปญหาคุณภาพน้ํา และความ หลากหลายทางชีวภาพที่ถูกทําลายมากขึ้น ซึ่งปจจัยพื้นฐานดังกลาวเปนสิ่งจําเปนใน การพัฒนาการผลิตใหเกิดความมั่นคงและยั่งยืน ๒.๑.๓ ภาวะโลกรอนสงผลใหเกิดวิกฤตดานการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศใน โลก ซึ่ ง กระทบต อ ผลผลิ ต ภาคการเกษตร รู ป แบบการผลิ ต ของ ภาคอุตสาหกรรม และการลงทุนพัฒนาธุรกิจบริการ รวมทั้งการเดินทาง ของนักทองเที่ยว ประเทศไทยก็ไดรับผลกระทบจากวิกฤตภาวะโลกรอนอยางไม สามารถหลีกเลี่ยงได เชน การเพิ่มขึ้นของอุณหภูมิโลกและระดับน้ําทะเล สงผล กระทบตอระบบนิเวศทางทะเลและชายฝง ซึ่งเปนแหลงผลิตสัตวน้ํา ทรัพยากร ประมงลดลง การเปลี่ ย นแปลงของฤดู ก าล ส ง ผลกระทบต อ ผลผลิ ต ในภาค การเกษตร เปนตน สงผลใหเกิดแรงกดดันของประเทศตางๆ ในการใชมาตรการทาง การคาเพื่อสิ่งแวดลอมเพื่อแก ปญหาภาวะโลกรอน ทําใหหลายประเทศรวมทั้ง ประเทศไทยตองปรับกระบวนการและรูปแบบการผลิตไปสูสังคมคารบอนต่ํา (Low Carbon Society) การผลิตที่เปนมิตรกับสิ่งแวดลอม และการทองเที่ยวเชิงนิเวศ เพื่อรักษาศักยภาพและขีดความสามารถในการแขงขันของประเทศอยางยั่งยืน
๑๑๓ ๒.๑.๔ โครงสร า งประชากรในการเข า สู สั ง คมผู สู ง อายุ ส ง ผลต อ พฤติ ก รรมและ รสนิยมการบริโภคสินคาและบริการ การปรับตัวของประชากรที่กําลังเขาสูสังคม ผูสูงอายุ ซึ่งสงผลตอมีการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมและรสนิยมของผูบริโภคไปสูการ นิย มบริ โภคสิน ค า เปนประโยชนตอสุ ขภาพและเป นมิ ตรตอสิ่ งแวดลอ มมากขึ้น นอกจากนั้นรสนิยมดานการทองเที่ยวของนักทองเที่ยวชาวตางชาติที่หันมานิยม การท อ งเที่ ย วที่ มี ลั ก ษณะเฉพาะตั ว มากขึ้ น เช น การท อ งเที่ ย วเชิ ง นิ เ วศ การ ทองเที่ยวเชิงวัฒนธรรม สงผลใหผูประกอบการตองเรงปรับเปลี่ยนโครงสรางภาค การผลิตและบริการของประเทศใหสอดคลองกับพฤติกรรมและรสนิยมการบริโภค ของประชากรโลกที่เปลี่ยนแปลงไป ๒.๑.๕ กฎระเบียบและกฎ กติกาใหมๆ ในการบริหารจัดการเศรษฐกิจโลก อาทิ กฎ ระเบียบดานการคาและการลงทุน และดานสิ่งแวดลอม ถือเปนปจจัย เสี่ ย งที่ ป ระเทศไทยจะต อ งเผชิ ญ ในอนาคต ซึ่ ง จะส ง ผลต อ การพั ฒ นา เศรษฐกิจ การคาและการลงทุนของประเทศ โดยเฉพาะมาตรการกีดกันทาง การคาที่ไมใชภาษี เชน มาตรการแรงงาน สิ่งแวดลอม สุขอนามัยและสุขอนามัยพืช มาตรการตอบโต ก ารทุ ม ตลาดและการอุ ด หนุ น เป น ต น ซึ่ ง จะมี ผ ลทํ า ให ผู ป ระกอบการในภาคการผลิ ต และบริ ก ารจํ า เป น ต อ งให ค วามสํ า คั ญ ต อ การ ยกระดับการผลิตใหไดมาตรฐานเพื่อใหสามารถแขงขันได และตระหนักถึงความ รับผิดชอบตอสังคมและสิ่งแวดลอม ทําใหการสงสินคาจากประเทศกําลังพัฒนาไป จําหนายในประเทศพัฒนาแลวทําไดยากขึ้น รวมทั้งมีตนทุนในการผลิตที่สูงขึ้น และ มี ผ ลกระทบต อ ระดั บ ความสามารถในการแข ง ขั น ของประเทศ นอกจากนี้ กฎ ระเบียบดานสิ่งแวดลอมที่มีความเขมงวดมากขึ้น เชน การตองปฏิบัติตามมาตรา ๖๗ วรรคสองแหงรัฐธรรมแหงราชอาณาจักรไทย พ.ศ.๒๕๕๐ สําหรับโครงการ ลงทุนภาคการผลิตและโครงสรางพื้นฐานที่อาจสงผลกระทบตอสิ่งแวดลอมและ ชุ ม ชนอย า งรุ น แรงที่ กํ า หนดให ต อ งจั ด ทํ า รายงานการวิ เ คราะห ผ ลกระทบต อ สิ่งแวดลอมและรายงานการวิเคราะหผลกระทบตอสุขภาพ สงผลใหการดําเนิน โครงการลงทุนใชระยะเวลานานขึ้น และมีผลกระทบตอความเชื่อมั่นของนักลงทุน จากต า งประเทศ ซึ่ ง จะมี ผ ลกระทบต อ การพั ฒ นาระบบเศรษฐกิ จ ของประเทศ โดยรวม รวมทั้ง กฎระเบียบและมาตรฐานทางบัญชีที่เขมงวดขึ้น ในเรื่องการดํารง เงินกองทุนตอสินทรัพยเสี่ยงของสถาบันการเงิน ตามขอตกลงบาเซิล ๑ และ ๒
๑๑๔ ๒.๑.๖ การเปดเสรีการคาการลงทุน กอใหเกิดผูประกอบการใหมและการเขาสู ตลาดของสินคามากขึ้น สงผลใหเกิดการแขงขันสูงขึ้นดวย ซึ่งจะสงผลกระทบ ตอผูประกอบการไทยที่ความสามารถในการแขงขันยังไมเทาเทียมกับตางประเทศ หรือไมสามารถปรับตัวไดทันตอการเปลี่ยนแปลง โดยเฉพาะอยางยิ่ง ผูประกอบการ ไทยยังขาดความสามารถในการเขาถึงแหลงเงินทุนและ ตลาดใหมหรือฐานลูกคา ใหม โ ดยเฉพาะตลาดที่ เ ป น ลู ก ค า ต า งชาติ ทํ า ให เ สี ย เปรี ย บผู ป ระกอบการที่ มี ตางชาติถือหุน รวมทั้งขาดการลงทุนในเทคโนโลยีใหมๆ เพื่อเพิ่มขีดความสามารถ ในการแขงขัน ๒.๒ ภูมิคุมกัน ๒.๒.๑ การพัฒนาเสริมสรางทักษะความชํานาญ องคความรู เทคโนโลยี และภูมิ ปญญา รวมทั้งการประยุกตใชนวัตกรรมในการยกระดับหวงโซคุณคาของ ภาคการผลิตและบริการ จะเปนภูมิคุมกันในการยกระดับขีดความสามารถของ ผูประกอบการไทยในการเพิ่มผลิตภาพการผลิตและสรางมูลคาเพิ่มใหกับสินคา บน ฐานความรูและเทคโนโลยีที่เหมาะสม เพื่อรองรับการเปดเสรีการคาการลงทุน และ การเข า มาของนั ก ลงทุ น ต า งชาติ แ ละสิ น ค า และบริ ก ารในรู ป แบบใหม รวมทั้ ง แก ป ญ หาการขาดแคลนแรงงานอั น เป น ผลมาจากการเปลี่ ย นแปลงโครงสร า ง ประชากร ๒.๒.๒ การสงเสริมใหเกิดการพัฒนาเมืองอุตสาหกรรมเชิงนิเวศ โดยมีหลักปรัชญา เศรษฐกิจพอเพียง เปนรากฐานของการพัฒนา และเนนการใชเมือง/เขต/พื้นที่เปน จุดศูนยกลางในการรวมกิจกรรมของทุกภาคสวน เพื่อสรางกระบวนการมีสวนรวม ในการจั ด การด า นวั ต ถุ ดิบ พลัง งาน สิ่ ง แวดล อ ม ให เ ป น ไปตามแบบของระบบ นิเวศวิทยาที่มีการพึ่งพาอาศัยซึ่งกันและกัน ที่คํานึงถึงประโยชน คุณภาพชีวิตของ ชุมชน และผลกระทบสิ่งแวดลอมเปนหลัก โดยมีหลักของการพัฒนาที่สําคัญ ๓ ประการคือ การมุงสูสังคมคารบอนต่ํา การมีสวนรวมของทุกภาคสวน และการใช หลักการพัฒนาคลัสเตอรอุตสาหกรรมนิเวศ เปนกลไกปกปองสิ่งแวดลอมและแกไข ปญหามลพิษ กอใหเกิดกิจกรรมที่ชวยเพิ่มผลิตภาพการผลิต เพิ่มทุนทางสังคม ลด ความขัดแยง และกอใหเกิดการจางงาน ๒.๒.๓ การสงเสริมการใชพลังงานสะอาดและเพิ่มประสิทธิภาพการใชพลังงาน จะ เปนการสรางความมั่นคงในการจัดหาพลังงานและลดการพึ่งพาการนําเขา พลังงาน ทั้งนี้การสงเสริมการเพิ่มประสิทธิภาพการใชพลังงานในทุกภาคสวน
๑๑๕ โดยเฉพาะในภาคขนสงและอุตสาหกรรม รวมทั้งปรับเปลี่ยนและพัฒนาสิ นคา ประเภทอุปกรณ เครื่องมือเครื่องใช รถยนต จะนําไปสูการลดการใชพลังงาน สราง ความตระหนัก และเขาใจถึงความจําเปนในการที่จะชวยกันประหยัดและอนุรักษ พลังงานมากขึ้นในภาคครัวเรือน ซึ่งจะชวยแกไขปญหาภาวะโลกรอนและการขาด แคลนทรัพยากรธรรมชาติอีกทางหนึ่ง ๒.๒.๔ การรั ก ษาจุ ด เด น ของที่ ตั้ ง ทางภู มิ ศ าสตร ความอุ ด มสมบู ร ณ แ ละความ หลากหลายของทรั พ ยากรธรรมชาติ ความมี เ อกลั ก ษณ โ ดดเด น ของ ประเพณีวัฒนธรรม ภูมิปญญาทองถิ่นและความเปนไทย เพื่อใหประเทศไทย มีศักยภาพในการพัฒนาเปนแหลงทองเที่ยวที่มีคุณภาพของโลก เปนแหลงผลิต อาหารและศูนยกระจายสินคาของภูมิภาค ตลอดจนสามารถสรางสรรค สินคาใหม ๆ บนฐานองคความรู เทคโนโลยี และนวัตกรรม เพื่อใหสอดรับกับพฤติกรรมและ รสนิยมของผูบริโภคที่เปลี่ยนแปลงไป และชวยเพิ่มผลิตภาพในภาคการผลิตและ บริการโดยรวม ๒.๒.๕ การดํ า เนิ น การปรั บ ปรุ ง กฎ ระเบี ย บ และกฎหมายที่ เ อื้ อ ต อ การเพิ่ ม ผลิตภาพ การสรางบรรยากาศการคาและการลงทุน เพื่อใหมีกฎหมายที่เปน สากล โปรงใส เปนธรรม สอดคลองกับการปรับโครงสรางเศรษฐกิจสูเศรษฐกิจ ฐานความรู อันจะนําไปสูการยกระดับความสามารถในการแขงขันทางเศรษฐกิจ ของประเทศ ๓. ยุทธศาสตร ๓.๑ วัตถุประสงค ๓.๑.๑ เพื่อสนับสนุนใหประเทศไทยเปนศูนยกลางการผลิตสินคาและบริการในภูมิภาคบน ฐานปญญา นวัตกรรม ความคิดสรางสรรค และเปนมิตรกับสิ่งแวดลอม ๓.๑.๒ เพื่อปรับโครงสรางเศรษฐกิจใหเสริมสรางการเจริญเติบโตอยางตอเนื่องทั้งในระยะ กลางและระยะยาวอยางสมดุล โดยคํานึงถึงบทบาทและการมีสวนรวมของทุกภาค สวน และลดความเหลื่อมล้ําดานรายไดและกระจายผลประโยชนจากการพัฒนา อยางเปนธรรม ๓.๑.๓ เพื่อสรางระบบประกัน และบริหารจัดการความเสี่ยงในดานเศรษฐกิจ ๓.๑.๔ เพื่อสรางบรรยากาศที่เสรี และเปนธรรมใหเอื้อตอการผลิต การคา และการลงทุน รวมทั้งการพัฒนาผูประกอบการใหม
๑๑๖ ๓.๑.๕ สรางเครือขายโครงสรางพื้นฐานและโลจิสติกสภายในที่เชื่อมโยงไปสูประเทศใน ภูมิภาค โดยคํานึงถึงผลประโยชนรวมกัน ๓.๑.๖ เพื่อใหมีการพัฒนาองคความรู เทคโนโลยี และนวัตกรรม และนําผลไปใชในการ ยกระดับหวงโซการผลิตและการใหบริการ เพื่อสรางความไดเปรียบในการแขงขัน บนฐานความรูของตนเอง โดยเฉพาะสําหรับผูประกอบการวิสาหกิจขนาดกลางและ ขนาดยอม และกลุมวิสาหกิจชุมชน ๓.๒ เปาหมายการพัฒนา ๓.๒.๑ รักษาอัตราการขยายตัวของภาคการผลิตและบริการใหเติบโตอยางตอเนื่อง โดยให ความสําคัญกับภาคเกษตรและภาคบริการมากขึ้น ๓.๒.๒ พัฒนาฐานการผลิตและบริการที่เนนการใชองคความรู เทคโนโลยี และนวัตกรรม โดยพัฒนาใหภาคเกษตรเปนฐานการผลิตที่เชื่ อมโยงกับภาคอุ ตสาหกรรมและ บริการเพิ่มขึ้น ๓.๒.๓ ยกระดับขีดความสามารถของประเทศโดยรวมใหเปน ๑ ใน ๗ ของเอเชีย ๓.๒.๔ เพิ่มอันดับความสามารถในการแขงขันดานวิทยาศาสตรและเทคโนโลยีใหสูงขึ้น ๓.๒.๕ เพิ่มอันดับความสามารถในการแขงขันดานความสามารถในการประกอบธุรกิจ (Ease of Doing Business) และความสามารถในการอํานวยความสะดวกทาง การคา (Enabling Trade Index) ใหสูงขึ้น ๓.๒.๖ เพิ่มอันดับความสามารถในการแขงขันดานโลจิสติกสของประเทศไทยใหสูงขึ้นเพื่อ ลดสัดสวนตนทุนโลจิสติกสตอผลิตภัณฑมวลรวมภายในประเทศ ๓.๒.๗ เพิ่ ม มู ล ค า ผลิ ต ภั ณ ฑ ข องวิ ส าหกิ จ ขนาดกลางและขนาดย อ มที่ ใ ช เ ทคโนโลยี นวัตกรรม ๓.๓ ดัชนีชี้วัด ๓.๓.๑ ผลิตภาพการผลิตรวมสูงขึ้นไมต่ํากวารอยละ ๓ ตอป โดยภาคเกษตรมีผลิตภาพ การผลิตไมต่ํากวารอยละ ๑ ภาคอุตสาหกรรมไมต่ํากวารอยละ ๓ และภาคบริการ ไมต่ํากวารอยละ ๓ และเพิ่มสัดสวนการใชสิทธิประโยชนจากความตกลงการคาเสรี ตอมูลคาการสงออกรวมจากรอยละ ๒๙ ในป ๒๕๕๒ เปน รอยละ ๕๐ ในป ๒๕๕๙
๑๑๗ ๓.๓.๒ สัดสวนมูลคาการผลิตภาคการเกษตรเพิ่มขึ้นไมต่ํากวารอยละ ๑๐ ของผลิตภัณฑ มวลรวมภายในประเทศ เพิ่มสัดสวนมูลคาภาคบริการไมต่ํากวารอยละ ๕๐ ของ ผลิตภัณฑมวลรวมภายในประเทศ และพัฒนาใหเกิดเขต/เมือง/นิคมอุตสาหกรรม นิเวศอยางนอย ๒ แหง ๓.๓.๓ ผลิตภาพแรงงานภาคอุตสาหกรรมขยายตัวเพิ่มขึ้นอยางนอยไมต่ํากวารอยละ ๕ ตลอดจนใหภาคการผลิตสินคาและบริการบนฐานเศรษฐกิจสรางสรรคมีสัดสวน มูลค า สิน คาเศรษฐกิจสร างสรรคไม ต่ํา กวา รอยละ ๑๕ ของผลิตภัณฑ ม วลรวม ภายในประเทศ ๓.๓.๔ การลงทุนเพื่อการวิจัยและพัฒนาไมนอยกวารอยละ ๑ ของผลิตภัณฑมวลรวมใน ประเทศ มีสัดสวนการลงทุนวิจัยและพัฒนาของภาคเอกชนตอภาครัฐเพิ่มขึ้นเปน ๕๐:๕๐ และเรงผลิตบุคลากรวิจัยและพัฒนาที่สามารถตอบสนองความตองการ ของภาคการผลิตและบริการเปน ๑๐ คนตอประชากร ๑๐,๐๐๐ คน ๓.๓.๕ เพิ่มอันดับความสามารถในการประกอบธุรกิจ ใหเปน ๑ ใน ๑๐ ของโลก และเพิ่ม อันดับความสามารถในการอํานวยความสะดวกทางการคาใหสูงขึ้นหรือตองรักษา อันดับความสามารถในการอํานวยความสะดวกทางการคาใหเปน ๑ ใน ๓ ของ อาเซียนเปนอยางนอย ๓.๓.๖ ลดสัดสวนตนทุนโลจิสติกสตอผลิตภัณฑมวลรวมประชาชาติเหลือรอยละ ๑๖ และ เพิ่มสัดสวนการขนสงทางรางเปนรอยละ ๕ ภายในสิ้นแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๑๑ ๓.๓.๗ เพิ่ ม มู ล ค า ผลิ ต ภั ณ ฑ ข องวิ ส าหกิ จ ขนาดกลางและขนาดย อ มที่ ใ ช เ ทคโนโลยี นวัตกรรม ใหมีสัดสวนไมต่ํากวารอยละ ๔๐ ของผลิตภัณฑมวลรวมภายในประเทศ ๓.๔ แนวทางการพัฒนา แนวทางการพั ฒ นาจะมุ ง เน น ให ค วามสํ า คั ญ ต อ การใช แ นวคิ ด สร า งสรรค แ ละการสร า ง นวั ต กรรม รวมทั้ ง ต อ ยอดองค ค วามรู ให ส ามารถสนั บ สนุ น การสร า งมู ล ค า ในการปรั บ โครงสร า งภาคการผลิ ต และบริ ก ารในทุ ก ขั้ น ตอนตลอดห ว งโซ อุ ป ทาน เพื่ อ ให เ ศรษฐกิ จ สรางสรรคเปนพลังขับเคลื่อนใหมไปสูเศรษฐกิจที่สมดุลและยั่งยืนในระยะยาว ๓.๔.๑ พัฒนาการผลิตภาคเกษตรและอุตสาหกรรมการเกษตร โดยการพัฒนา โครงสรางพื้นฐานและปรับโครงสรางการผลิตภาคเกษตร เพื่อเพิ่มผลิตภาพการ ผลิตและมูลคาผลผลิตทางการเกษตร ใหสามารถแขงขันไดในระยะยาวโดยไม กระทบตอทรัพยากรธรรมชาติและเปนมิตรตอสิ่งแวดลอม รวมทั้งสามารถรองรับ การเปลี่ยนแปลงของสภาพภูมิอากาศโลก โดยมีแนวทางที่สําคัญ ไดแก
๑๑๘ (๑) พัฒนาโครงสรางพื้นฐานภาคเกษตรใหเอื้อตอการผลิตและการตลาด โดยการปรับปรุงระบบชลประทานและแหลงน้ําใหมีปริมาณเพียงพอและมี ประสิ ท ธิ ภ าพมากขึ้ น พั ฒ นาระบบโลจิ ส ติ ก ส สิ น ค า เกษตร อาทิ ระบบ รวบรวมและกระจายสินคา ระบบตลาดซื้อขายลวงหนา ตลาดกลางสินคา เกษตรใหทําหนาที่สนับสนุนการผลิตและการตลาดดานการเกษตรไดอยางมี ประสิทธิภาพ และจัดระบบการถือครองที่ดินใหเอื้อตอเกษตรกรรายยอย สามารถมีที่ดินทํากินเปนของตนเองหรือมีสิทธิในที่ทํากินอยางมั่นคงในรูป ของโฉนดชุมชน รวมถึงคุมครองพื้น ที่เกษตรกรรมที่มีศักยภาพในการทํา การเกษตรสูง และพื้นที่เกษตรกรรมที่รัฐจัดสรรที่ดินทํากินใหแกเกษตรกร (๒) พัฒนาสินคาเกษตรและเกษตรแปรรูปที่มีมูลคาเพิ่มสูงและมีโอกาสทาง การตลาด ใหมีคุณภาพและความปลอดภัยตามมาตรฐานสากลและเปนมิตร กับสิ่งแวดลอมสําหรับสินคาเพื่ออุปโภคบริโภค เชน มาตรฐานเกษตรอินทรีย (Organic) มาตรฐานเกษตรดีที่เหมาะสม (GAP) เปนตน และเพื่อสนับสนุน การผลิตดานอุตสาหกรรมและบริการ โดยควรใหความสําคัญในกลุมสินคา จํ า พวกสิ น ค า อิ น ทรี ย ซึ่ ง มี ก ระบวนการผลิ ต ที่ เ ป น มิ ต รกั บ สิ่ ง แวดล อ ม ผลิตภัณฑยาและอาหารเพื่อสุขภาพและเสริมความงามจากสมุนไพรไทย และ พืชพลังงาน เปนตน (๓) สร า งความเข ม แข็ ง และความมั่ น คงด า นรายได แ ก เ กษตรกรและ สถาบันเกษตรกร โดยการถายทอดความรูดานการผลิต การตลาด และการ บริหารจัดการองคกรโดยเฉพาะสถาบันสหกรณผานหนวยงานของรัฐหรือ ผานการศึกษาดูงานจากเกษตรกรหรือองคก รที่ประสบความสําเร็จ และ พัฒนาระบบประกันภัยพืชผลและระบบประกันรายไดเกษตรกรใหครอบคลุม เกษตรกรกลุมตางๆ เพิ่มขึ้น และพัฒนาเครื อขายของเกษตรกรและกลุม เกษตรกรใหเชื่อมโยงกัน เพื่อชวยเหลือและสนับสนุนการดําเนินธุรกิจของ สถาบันเกษตรกรในรูปวิสาหกิจชุมชนใหมากขึ้น นอกจากนั้นควรสงเสริมให มีศูนยเรียนรูและถายทอดเทคโนโลยีการผลิตในระดับชุมชน เพื่อทําหนาที่ใน การสนับสนุนความรู ปจจัยการผลิตการตลาด และเครื่องมือเครื่องจักรทาง การเกษตรสําหรับชุมชน รวมทั้งพัฒนาเกษตรกรรุนใหมที่เปนมืออาชีพให เป น กํ า ลั ง สนั บ สนุ น การขยายฐานการผลิ ต ภาคการเกษตรอย า งมี ประสิทธิภาพตอไป
๑๑๙ (๔) สนับสนุนการบริหารจัดการสินคาเกษตรแบบกลุมการผลิต (Cluster) เพื่อใหเกิดการพัฒนาผลิตภัณฑเดิมและผลิตภัณฑใหมและเพิ่มประสิทธิภาพ การผลิ ต ซึ่ งจะช วยเพิ่ มขี ดความสามารถในการแข งขั นของประเทศ โดย สนับสนุนใหเกษตรกรรวมกลุมและทําการผลิตรวมกัน ตั้งแตระดับตนน้ําจนถึง ปลายน้ํา ยกระดับการผลิตใหเปนวิสาหกิจชุมชนและสรางเครือขายเชื่อมโยง กับวิสาหกิจชุมชนอื่นๆ สงเสริมการทําการศึกษาความตองการของตลาดหรือ ของผูบริโภคตามกลุมอายุ การสรางตราสินคาเปนของตนเอง และรวมมือหรือ เชื่อมโยงกับภาคธุรกิจเอกชน สถาบันการศึกษา และสถาบันวิจัย เพื่อพัฒนา หวงโซการผลิต ใหเกิดความเขมแข็งดานการตลาด (๕) สนับสนุนการวิจัยและพัฒนาดานการผลิตและแปรรูปสินคาเกษตร ทั้งในดานพันธุพืช/พันธุสัตว ปจจัยการผลิต และเกษตรแปรรูปที่มีมูลคาเพิ่ม สูง ตลอดจนเทคโนโลยีการผลิตแปรรูปที่เปนมิตรกับสิ่งแวดลอม โดยสงเสริม สถาบันการศึกษาในพื้นที่เขามารวมทําการศึกษาวิจัย และใหความสําคัญ กับการนําภูมิปญญาทองถิ่นมาปรับใช เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพการผลิต ลด ต น ทุ น และการพึ่ ง พาป จ จั ย การผลิ ต จากต า งประเทศ รวมถึ ง เพิ่ ม คุ ณ ค า (Value Creation) ใหกับผลิตภัณฑเกษตร (๖) สงเสริมความรวมมือกับประเทศเพื่อนบานในการผลิต การตลาด การ วิจัยพัฒนาสินคาเกษตรที่เปนที่ตองการของตลาด และบริหารจัดการ ทรั พ ยากรที่ มี แ นวโน ม ได รั บ ผลกระทบจากสภาพภู มิ อากาศโลกที่ เปลี่ยนแปลง โดยเฉพาะปริมาณน้ําในแมน้ําโขง เพื่อรองรับการขยายตัวและ การเพิ่มศั กยภาพของภาคอุ ตสาหกรรมเกษตรภายในประเทศ รวมทั้ งเพื่อ สนับสนุนการเพิ่มปริมาณผลผลิตเพื่อความมั่นคงดานอาหารในระดับภูมิภาค (๗) ปรั บ ปรุ ง การบริ ห ารจั ด การภาครั ฐ ให โ ปร ง ใสและมี ป ระสิ ท ธิ ภ าพ เพื่อใหการพัฒนาดานการเกษตรเกิดผลสําเร็จตามเปาหมายที่ไดวางไว โดย มี ร ะบบการวางแผนและกระบวนการเร ง รั ด ติ ด ตามและตรวจสอบการ ดําเนินงานที่มีภาคประชาชนหรือเกษตรกรเขารวม และสรางทัศนคติการ ทํางานที่มุงผลสัมฤทธิ์และผลลัพธ (Outcome) ที่เกษตรกรจะไดรับประโยชน มากกวาผลผลิต (Output) รวมถึงการจัดสรรงบประมาณที่สอดคลองกับ สภาพปญหา ความจําเปนเรงดวนของเกษตรกรในพื้นที่ และศักยภาพของ พื้นที่สําหรับการพัฒนาเพื่อเพิ่มมูลคาการผลิตภาคเกษตร รวมทั้ง การบูรณา การการจัดสรรงบประมาณระหวางหนวยงานภายใตกระทรวงเกษตรและ สหกรณ เพื่ อ ให ก ารพั ฒ นาภาคเกษตรเป น ไปในทิ ศ ทางและเป า หมาย เดียวกัน และงบประมาณถูกนําไปใชอยางคุมคาไมเกิดความซ้ําซอน
๑๒๐ ๓.๔.๒ พัฒนาภาคอุตสาหกรรม เพื่อเพิ่มขีดความสามารถในการแขงขัน และสราง ภูมิคุมกันจากผลกระทบจากปจจัยภายนอกที่ไมสามารถควบคุมได และปรับตัวรับ กับสภาพการเปลี่ยนแปลงของบริบทโลกไดอยางยั่งยืน โดย (๑) พั ฒ นาคุ ณ ภาพทุ น มนุ ษ ย ผ า นการพั ฒ นาระบบการศึ ก ษา และการ ฝกอบรมองคความรูและทักษะอยางตอเนื่อง โดยเฉพาะทักษะดานภาษา และการใชเทคโนโลยีสารสนเทศ รวมทั้งจัดใหมีระบบการบริหารจัดการองค ความรู การสั่งสม และการเผยแพร โดยใหมีชองทางการเขาถึงแหลงองค ความรูตางๆ ไดอยางสะดวกและหลากหลาย ตลอดจนมีการประสานความ รวมมือการพัฒนาระหวางภาครัฐและภาคเอกชน สถาบันเฉพาะทาง และ สถาบันการศึกษา (๒) เสริ ม สร า งธรรมาภิ บ าลด ว ยการใช ก ฎระเบี ย บต า งๆ ที่ โ ปร ง ใส ตรวจสอบได โดยการสร า งกระบวนการตรวจสอบที่ เ ป น ที่ ย อมรั บ ของ ผูบริโภคทั้งภายในและภายนอกประเทศ เพื่อตอบสนองตอกระแสเรียกรอง ความรับผิดชอบตอสังคมจากภาคอุตสาหกรรมที่ขยายวงกวางขึ้น และตอ มาตรการระหวางประเทศดานสิ่งแวดลอมและความปลอดภัย (๓) สงเสริม สนับสนุ นใหมีการเชื่อมโยงการผลิ ตภาคอุตสาหกรรมกั บ อุตสาหกรรมทองถิ่น โดยเนนการพัฒนาระบบหวงโซอุปทาน เพื่อสราง ความเชื่ อ มโยงระหว า งผู ป ระกอบการ SMEs และ OTOP กั บ ภาคอุตสาหกรรม และเนนการสรางการจับคูทางธุรกิจเพื่อพัฒนาเทคโนโลยี และนวัตกรรมรวมกัน เพื่อเปนชองทางในการพัฒนาคุณภาพสินคาและเพิ่ม มูลคาใหกับสินคา ซึ่งจะสงผลใหเกิดการกระจายรายไดใหกับทองถิ่นมากขึ้น (๔) เพิ่มผลิตภาพและประสิทธิภาพภาคอุตสาหกรรมอยางตอเนื่อง โดย เร ง สร า งความเข ม แข็ ง ของป จ จั ย พื้ น ฐานของการผลิ ต ด ว ยการปรั บ ปรุ ง กระบวนการผลิตตลอดหวงโซทั้งในดานประสิทธิภาพ และมาตรฐาน และ สร า งนวั ต กรรมเพื่ อ ให ส ามารถรองรั บ ต อ กระแสทิ ศ ทางการพั ฒ นา ภาคอุ ตสาหกรรมที่มุง สูก ารเปน อุต สาหกรรมสรางสรรค และเปน มิ ตรต อ สิ่งแวดลอม ตลอดจนรองรับตอกฎกติกาการคาและการลงทุนในสภาวะ แวดลอมการแขงขันในรูปแบบใหมๆ
๑๒๑ (๕) พัฒนาเมืองอุตสาหกรรมเชิงนิเวศในพื้นที่เศรษฐกิจหลัก โดยกําหนด แผนที่นําทางพัฒนาเมืองอุตสาหกรรมนิเวศในระดับพื้นที่ กําหนดมาตรการ ในการบริหารจัดการทรัพยากรธรรมชาติ คุณภาพสิ่งแวดลอม และสุขภาพ ในระดับพื้นที่ใหชัดเจน โดยเนนการเปดโอกาสใหทุกภาคีการพัฒนามีสวน รวมในการบริหารจัดการ และทบทวน กฎระเบียบอื่นๆ ที่เอื้อตอการพัฒนา เมือง/เขต/พื้นที่นิเวศ (๖) ฟนฟูสิ่งแวดลอมในพื้นที่อุตสาหกรรมหลักของประเทศอยางตอเนื่อง โดยกําหนดใหมีพื้นที่สีเขียวลอมรอบโรงงานและนิคมอุตสาหกรรมทั้งภายใน และภายนอกโครงการอยางเหมาะสม จัดมาตรการสงเสริมใหภาคประชาชน และสถาบันการศึกษามีบทบาทในการกํากับดูแลการควบคุมมลพิษรวมกับ ผูประกอบการและภาครัฐ โดยจัดใหมีศูนยเ ฝาระวัง คุณภาพสิ่งแวดลอม รวมกัน กําหนดพื้นที่สําหรับการพัฒนาอุตสาหกรรมใหชัดเจน โดยในแตละ พื้นที่ มีขนาดที่เหมาะสมสอดคลองกับขนาดของชุมชนและขีดความสามารถ ในการรองรั บ ของพื้น ที่ และให จัดทํ า ขอมู ลขี ด ความสามารถการรองรั บ มลพิษของพื้นที่นั้นๆ เพื่อเปนเกณฑกํากับการพัฒนาอุตสาหกรรมใหมีสมดุล กับพื้นที่และชุมชน (๗) เตรียมพัฒนาพื้นที่เศรษฐกิจหลักแหงใหม โดยใชประโยชนจากที่ตั้งทาง ภูมิศาสตรเชื่อมโยงเศรษฐกิจนานาชาติ ภายใตการมีสวนรวมของประชาชน ในพื้นที่ เพื่อใหการพัฒนามีความสมดุล ยั่งยืน และสอดรับกับความตองการ ของประชาชน ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอม ๓.๔.๓ พั ฒนาภาคบริ ก าร เพื่ อ สร า งมู ลค า เพิ่ มให กั บ สาขาธุ ร กิ จ บริ ก ารที่ มี ศั ก ยภาพ ยกระดับคุ ณภาพแหล งทองเที่ย วใหสอดคลอ งกั บ ความตองการของตลาดและ ชุมชน ใหเปนแหลงสรางรายไดหลักของประเทศ รวมถึงเปนแหลงกระจายรายไดสู ทองถิ่นที่สามารถใชเปนเครื่องมือในการกระจายผลประโยชนจากการพัฒนาได อยางทั่วถึงและเปนธรรม โดย (๑) ขยายฐานการผลิ ต การลงทุ น การตลาด ภาคธุ ร กิ จ บริ ก ารที่ มี ศักยภาพและเปนมิตรกับสิ่งแวดลอมของประเทศ เพื่อรองรับกระแส การเปลี่ยนแปลงของโลก ขอตกลงการคาระหวางประเทศ และกรอบความ ร ว มมื อ กั บ ประเทศเพื่ อ นบ า น ได แ ก ธุ ร กิ จ บริ ก ารสุ ข ภาพ การศึ ก ษา นานาชาติ บริการทางการเงิน ระบบโลจิสติกส เปนตน
๑๒๒ (๒) สงเสริมการใชความสรางสรรคเพื่อเพิ่มมูลคาสินคาและบริการ โดย สงเสริมการศึกษาวิจัยและพัฒนาเชิงลึกในสาขาเศรษฐกิจสรางสรรคและทุน วัฒนธรรม สงเสริมและพัฒนาสาขาธุรกิจสรางสรรคที่มีศักยภาพ พัฒนา ทัก ษะและองค ค วามรู ข องผู ป ระกอบการและบุ ค ลากรในการสร า งสรรค สินคาและบริการรูปแบบใหมใหมีจุดเดนและสามารถตอยอดดวยความคิด และนวั ต กรรม รวมทั้ ง สร า งความได เ ปรี ย บจากความหลากหลายและ เอกลักษณของวัฒนธรรมและความเปนไทย (๓) พั ฒ นาป จ จั ย แวดล อ มด า นเศรษฐกิ จ สร า งสรรค โดยเพิ่ ม มาตรการ กระตุน ดึงดูดบริษัทขามชาติใหรวมลงทุนกับภาคเอกชนและชุมชนไทยใน การพัฒนาสินคาเชิงสรางสรรค ประยุกตใชวัฒนธรรมทองถิ่นพัฒนาสินคา สรางสรรคดวยนวัตกรรมและองคความรูสมัยใหม พัฒนาระบบฐานขอมูลที่ ทันสมัยและมีความตอเนื่อง สงเสริมแหลงเรียนรูสาธารณะและพัฒนาพื้นที่ สาธารณะรูปแบบตางๆ เพื่อสรางเวทีนักคิดและสรางสรรคตางๆ สงเสริมการ ประยุ ก ตใ ช ให เ หมาะสมกับ บริ บทของชุม ชนและวั ฒ นธรรมทอ งถิ่ น และ พัฒนาบุคลากรใหสามารถตอบสนองความตองการของการภาคการผลิต และบริการทั้งในระดับวิชาชีพเชิงสรางสรรคและผูประกอบการใหมีความคิด สรางสรรค ตลอดจนสรางบรรยากาศที่เอื้ออํานวยตอการพัฒนากรุงเทพฯ และเมืองศูนยกลางความเจริญในภูมิภาคใหเปนเมืองเศรษฐกิจฐานความรู และสรางสรรค (๔) ฟนฟูแหลงทองเที่ยวเสื่อมโทรม และพัฒนายกระดับคุณภาพแหลง ทองเที่ยวใหมในเชิงกลุมพื้นที่ที่มีศักยภาพ เพื่อใหมีการกระจายตัวของ นักทองเที่ยวตามแหลงทองเที่ยวที่มีศักยภาพ และเปนเครื่องมือในการชวย สร า งรายได ใ ห กั บ ภาคการเกษตรและชุ ม ชนในชนบทไทย โดย พั ฒ นา เครือขายวิสาหกิจในกลุมพื้นที่ที่มีศักยภาพสูง และสอดคลองกับทิศทางการ พัฒนาของจังหวัดและกลุมจังหวัด อาทิ กลุมวัฒนธรรมลานนา กลุมมรดกโลก กลุมวัฒนธรรมขอม กลุมทองเที่ยวเชิงนิเวศนระดับสากล (ภาคตะวันออก) กลุมรอยัลโคสท (ภาคใตตอนบน) กลุมชายฝงทะเลภาคใต กลุมวิถีชีวิตลุม น้ําภาคกลาง กลุมวิถีชีวิตลุมน้ําโขง และการทองเที่ยวเมืองชายแดน (๕) เ ส ริ ม ส ร า ง ค ว า ม เ ข ม แ ข็ ง ข อ ง ภ า ค เ อ ก ช น ท อ ง ถิ่ น ชุ ม ช น ผูประกอบการรายยอย และวิสาหกิจชุมชนในอุตสาหกรรมทองเที่ยว เพื่ อ ให เ ข า มามี บ ทบาทในการพั ฒ นาอุ ต สาหกรรมท อ งเที่ ย วทั้ ง ในระดั บ ทองถิ่น ภูมิภาค และประเทศ โดยใชแนวคิดการพัฒนาเครือขายวิสาหกิจ เชิ ง กลุ ม พื้ น ที่ และการเชื่ อ มโยงระหว า งสาขาการผลิ ต และบริ ก ารเป น
๑๒๓ เครื่องมือในการพัฒนา พัฒนาทักษะและองคความรูขององคกรปกครองสวน ทองถิ่นและชุมชน เสริมสรางศักยภาพของผูประกอบการวิสาหกิจขนาด กลางและขนาดย อ มให ส ามารถปรั บ ตั ว เพื่ อ รองรั บ ผลกระทบจากการ เปลี่ยนแปลงกฎระเบียบใหมของโลก (๖) ฟนฟูภาพลักษณเพื่อสรางความเชื่อมั่นใหกับนักทองเที่ยว ควบคูกับ การส ง เสริ ม ตลาดท อ งเที่ ย วต า งประเทศและตลาดในประเทศ ให สอดคลองกับความตองการของตลาดและชุมชนในทองถิ่น เพื่อรักษาฐาน ตลาดเดิม ขยายตลาดใหมๆ ที่มีศักยภาพ และกระจายรายไดไปยังแหลง ทองเที่ยวตางๆ ทั่วประเทศ (๗) พั ฒ นาป จ จั ย สนั บ สนุ น ให เ อื้ อ ต อ การส ง เสริ ม การท อ งเที่ ย วของ ประเทศ โดยพัฒนามาตรฐานความปลอดภัยและมาตรฐานแหลงทองเที่ยว และการใหบริการนักทองเที่ยว พัฒนาเครือขายความเชื่อมโยงของระบบ คมนาคม จัดทําผังเมือง การใชเทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสารเพื่อ สงเสริมการตลาดที่สอดคลองกับพฤติกรรมนักทองเที่ยว พัฒนาคุณภาพ บุ ค ลากรในภาครั ฐ และเอกชนทั้ ง ส ว นกลางและท อ งถิ่ น การปรั บ ปรุ ง กฎระเบียบและการบังคับใชกฎหมายอยางเขมงวด พัฒนากลไกเพื่อบริหาร จั ด การความเสี่ ย งจากป จ จั ย ภายนอกและภายในที่ ส ง ผลกระทบต อ อุตสาหกรรมทองเที่ยว เปนตน ๓.๔.๔ พัฒนาภาคการคาและการลงทุน เพื่อลดผลกระทบจากการพึ่งพาตลาดหลัก แกปญหาการขาดแคลนแรงงานและวัตถุดิบในประเทศ รวมทั้งสรางประโยชนทาง การคาและการลงทุนใหกับประเทศและผูประกอบการของไทย โดย (๑) เสริมสรางประสิทธิภาพดานการตลาดและการกระจายผลผลิตไปสู ตลาด โดยสงเสริมภาคเอกชนในการกระจายตลาดสินคาในกลุมเศรษฐกิจ ตางๆ ทั้งระดับทวิภาคีและพหุภาคี สรางโอกาสทางการตลาดและดูแลรักษา เสถียรภาพราคาสินคาเกษตร เชื่อมโยงการกระจายผลผลิตจากแหลงผลิต ไปยังผูบริโภค รวมทั้งพัฒนาการใหบริการของกิจการคลังสินคา ไซโล และ ห อ งเย็ น ตลอดจนพั ฒ นาสิ น ค า ที่ มี เ ครื่ อ งหมายการค า ของตนเองที่ เ น น คุณภาพและมาตรฐานมีการวางระบบการขายและกระจายสินคาอยางครบ วงจร ดวยการสนับสนุนการใชกลไกการประสานความรวมมือของหนวยงาน ภาครัฐในตางประเทศ
๑๒๔ (๒) พัฒนาทักษะและองคความรูของผูประกอบการไทยในภาคการผลิต และการค า ทั้ ง ในด า นการผลิ ต การบริ ห ารจั ด การ และการตลาด ให สามารถแขงขันกับธุรกิจขามชาติ โดยสนับสนุนการนําเทคโนโลยีสารสนเทศ มาใชในกระบวนการจัดการและการตลาด รวมทั้งใหสามารถเขาถึงแหลง เงินทุนโดยมีมาตรการทางการเงินที่เหมาะสม (๓) สงเสริมผูประกอบการไทยในการขยายการลงทุนไปสูตางประเทศ โดย ใชประโยชนจากสิทธิพิเศษ (GSP) ของประเทศเพื่อนบานในการผลิตเพื่อ สงออก เรงสรางมูลคาเพิ่มโดยการสรางตราสัญลักษณและสรางเครือขาย ธุรกิจดวยการหาตัวแทนและหุนสวนในตางประเทศ (๔) ผลักดันการจัดทําความตกลงการคาเสรี และเรงรัดการใชประโยชน จากขอตกลงที่มีผลบังคับใชแลว โดยมีมาตรการในการใหความชวยเหลือ ผูที่ไดรับผลกระทบอยางเต็มที่ และเปดโอกาสใหทุกภาคสวนที่เกี่ยวของได เขามามีสวนรวมในการกําหนดทาทีเจรจาการคาระหวางประเทศ ๓.๔.๕ พัฒนาวิทยาศาสตร เทคโนโลยี วิจัย และนวัตกรรม เพื่อเปนพลังขับเคลื่อน ภาคเศรษฐกิจใหเติบโตอยางยั่งยืนบนฐานความรู ภูมิปญญา ความคิดสรางสรรค ดวยการสงเสริมการลงทุนวิจัยและพัฒนาหรือผลักดันใหมีการนํางานวิจัยไปตอ ยอด ถายทอด และประยุกตใชประโยชนทั้งเชิงพาณิชยและชุมชน อันจะกอใหเกิด การแพรกระจายขององคความรูและนวัตกรรม และนําไปสูการสรางรายได และ พัฒนาคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้น โดย (๑) สร า งสภาพแวดล อ มที่ เ อื้ อ อํ า นวยต อ การพั ฒ นาและประยุ ก ต ใ ช วิทยาศาสตร เทคโนโลยี วิจั ย และนวั ตกรรม โดยปรับปรุงกฎหมาย กฎระเบียบ สิทธิประโยชนใหเอื้อตอการปฏิบัติจริง และครอบคลุมถึงการ พัฒนาเทคโนโลยี รวมทั้งเพิ่มมาตรการจูงใจเพื่อกระตุนใหภาคเอกชนและ นั ก ลงทุ น ต า งชาติ ล งทุ น วิ จั ย และพั ฒ นามากขึ้ น หรื อ ต อ ยอดจาก ความสามารถทางเทคโนโลยีที่มีอยู ทั้งในรูปการรวมทุนระหวางภาคเอกชน สถาบันการศึกษา สถาบันวิจัย หรือการจัดตั้งกองทุนวิจัยรวมภาครัฐและ เอกชน เพื่อรวมทําวิจัยและพัฒนา ถายทอด แลกเปลี่ยนความรู และแบงปน ผลประโยชนซึ่งกันและกันอยางเหมาะสม และมีมาตรการดูดซับเทคโนโลยี จากการลงทุ น ตรงจากต า งประเทศ หรื อ สนั บ สนุ น ให จั ด ตั้ ง ศู น ย วิ จั ย ใน ประเทศไทย ตลอดจนสง เสริม การคุม ครองทรั พ ย สิน ทางป ญ ญาอย า งมี ประสิทธิภาพ อาทิ มีกลไกสนับสนุนการจดสิทธิบัตรในตางประเทศ เปนตน
๑๒๕ (๒) พั ฒ นาโครงสร า งพื้ น ฐานทางวิ ท ยาศาสตร เทคโนโลยี วิ จั ย และ นวั ต กรรมให ทั่ ว ถึ ง และเพี ย งพอทั้ ง ในเชิ ง ปริ ม าณและคุ ณ ภาพใน ลักษณะของความรวมมือระหวางภาครัฐและเอกชน โดยสงเสริมใหมี อุท ยานวิท ยาศาสตร ศูน ยบม เพาะ สถาบัน วิ จั ยและพัฒนา สถาบั น วิจัย เฉพาะทางในสาขาวิทยาศาสตร และศูน ยบริการวิเคราะหทดสอบอยา ง เพียงพอและสอดคลองกับความตองการ และสรางความเชื่อมโยงและรวมมือ ในการวิ จั ยและพั ฒนาในรู ปแบบเครื อข ายวิ จั ยระหว าง สถาบั นการศึ กษา สถาบันวิจัย ภาคการผลิตและชุมชน เครือขายวิสาหกิจตางๆ และสมาคม และองคกรที่เกี่ยวของ รวมทั้งสงเสริมการผลิตและพัฒนาบุคลากรวิจัยในสาขา วิทยาศาสตรและวิศวกรรม ครูวิทยาศาสตร รูปแบบและสื่อการเรียนการสอน ที่ทันสมัย และสรางความตระหนักของประชาชนใหเรียนรู คิดและทําอยาง เปนวิทยาศาสตร ตลอดจนปรับปรุงการจัดทําฐานขอมูล ดัชนีชี้วัดที่ทันสมัย และครบถวนสอดคลองตามมาตรฐานสากล และกําหนดตัวชี้วัดดานการ ถ า ยทอดเทคโนโลยี จากการใหสิท ธิ ประโยชนแก บริษัท ลงทุน ข า มชาติ ที่ ชัดเจน ๓.๔.๖ พัฒนาโครงสรางพื้นฐานและระบบโลจิสติกส เพื่อพัฒนาระบบการขนสงและ สิ่งอํานวยความสะดวกในการขนสงใหมีประสิทธิภาพ สามารถรองรับตอการพัฒนา ภาคเศรษฐกิจของประเทศ และลดภาระการลงทุนของภาครัฐ โดย (๑) ผลักดันการพัฒนาโครงสรางพื้นฐานและการบริหารจัดการโลจิสติกส ของประเทศ โดยเนนการพัฒนาใหเกิดการปรับเปลี่ยนรูปแบบการขนสงให มีประสิทธิภาพอยางตอเนื่องทั้งในดานการพัฒนาระบบการขนสงตอเนื่อง หลายรูปแบบที่เชื่อมโยงการขนสงทางถนน ทางราง ทางน้ํา และทางอากาศ ในลักษณะบูรณาการ และสามารถรองรับปริมาณความตองการขนสงสินคา ไดอยางมีประสิทธิภาพทั้งดานความเร็ว ความปลอดภัย และความตรงตอ เวลา นอกจากนี้พัฒนาสิ่งอํานวยความสะดวกในการขนสงตอเนื่องหลาย รูปแบบ เชน สถานีบรรจุและแยกสินคากลอง ศูนยรวบรวมและกระจาย สินคาในภูมิภาค เปนตน รวมทั้งยกระดับประสิทธิภาพกระบวนการอํานวย ความสะดวกทางดานการคา เชน การพัฒนาระบบ National Single Window เป น ต น ตลอดจนพัฒ นากฎหมายและระเบีย บที่ เ กี่ย วข อง และ พัฒนาบุคลากรดานโลจิสติกสอยางเปนระบบ
๑๒๖ (๒) ส ง เสริ ม และสนั บ สนุ น ให เ อกชนเข า มี ส ว นร ว มในการลงทุ น ด า น โครงสรางพื้นฐานเพิ่มขึ้น โดยพัฒนาปรั บปรุ งระเบียบ กฎหมาย และ แนวทางการใหเอกชนเขารวมลงทุนในกิจการของภาครัฐทั้งในดานโครงสราง พื้นฐาน สาธารณสุขการศึกษา ใหมีความทันสมัย มีความคลองตัว และมี ความโปร ง ใสเพิ่ ม ขึ้ น และพั ฒ นาสิ่ ง อํ า นวยความสะดวกที่ จํ า เป น แก ประชาชนเพื่ อ ลดภาระการลงทุ น ของภาครั ฐ และเพิ่ ม ประสิ ท ธิ ภ าพการ ใหบริการ นอกจากนี้ตองพัฒนารูปแบบและวิธีการใหเอกชนเขารวมลงทุนที่ ความสอดคลองกับกิจการของรัฐในแตละประเภท ๓.๔.๗ ปฏิรูปกฎหมายเศรษฐกิจ และกฎ ระเบียบตางๆ ใหเอื้อประโยชนตอการ ประกอบธุรกิจอยางเปนธรรม โดยสรางบรรทัดฐานในการบังคับใชกฎหมายของ ผูปฏิบัติใหมีความเปนเอกภาพและเสมอภาค พัฒนาบุคลากรและผูที่เกี่ยวของกับ การบังคับใชกฎหมาย ผลักดันใหมีการประกาศใชกฎหมายใหมๆ เพื่อรองรับการ เปดเสรี เชน กฎหมายเกี่ยวกับเทคโนโลยีสารสนเทศ ศึกษาทบทวนกฎหมายที่เอื้อ ตอการพัฒนาการผลิตและบริการสรางสรรคและการคุมครองทรัพยสินทางปญญา รวมทั้ ง ให มี ก ระบวนการบั ง คั บ ใช ก ฎหมายเพื่ อ พิ ทั ก ษ แ ละป อ งกั น การละเมิ ด ทรัพยสินทางปญญาอยางมีประสิทธิภาพ
๕. ยุทธศาสตรการสรางความเชื่อมโยงกับเศรษฐกิจ ในภูมิภาค
ยุทธศาสตรการสรางความเชื่อมโยงกับเศรษฐกิจในภูมิภาค ๑. สถานการณการเปลี่ยนแปลง ความกาวหนาในยุคโลกาภิวัตนในปจจุบันไดเชื่อมโยงประเทศในภูมิภาคตางๆ ใหใกลชิดกันมากขึ้น ซึ่งการที่โลกเขาสูชวงของการเปลี่ยนแปลงครั้งใหญทั้งในดานเศรษฐกิจและสังคม สงผลกระทบในวง กวางตอระบบเศรษฐกิจและการปรับตัวของแตละประเทศ ทําใหการกําหนดทิศทางดําเนินนโยบาย การรวมกลุมทางเศรษฐกิจของประเทศในภูมิภาคตางๆ ทั้งในระดับทวิภาคี และระดับพหุภาคี และ ภูมิภาคมีความสําคัญเพิ่มมากขึ้น ในฐานะเปนเครื่องมือเพื่อสรางอํานาจตอรองทางเศรษฐกิจและ เพิ่มขีดความสามารถในการแขงขันของกลุมกับกลุมเศรษฐกิจอื่นๆ ประกอบกับการกาวสูความเปน โลกหลายศูนยกลางอันเนื่องจากการขยายตัวของขั้วอํานาจทางเศรษฐกิจใหม คือ จีน รัสเซีย อินเดีย และบราซิล (BRIC) จะเพิ่มบทบาทของเศรษฐกิจเอเชียในเวทีโลกมากขึ้น สถานการณดังกลาวทําให ประเทศไทยตองปรับบทบาทเพื่อรองรับการเปลี่ยนแปลงทั้งในดานการขยายรวมมือดานเศรษฐกิจ การค า การคมนาคมขนส ง การพั ฒ นาและแลกเปลี่ ย นความรู ทั้ ง ทางด า นทรั พ ยากรมนุ ษ ย เทคโนโลยี และสารสนเทศกับกลุมประเทศตางๆ ดังนั้นการแสวงหาความรวมมือทางเศรษฐกิจและ ความรวมมืออื่นๆ กับประเทศตางๆ ในภูมิภาคจึงมีความจําเปนมากขึ้น ๑.๑ การรวมกลุมในภูมิภาคเอเซีย และการเปนประชาคมอาเซียน (ASEAN Community) เปนความทาทายและโอกาสใหมของประเทศไทย โดยเฉพาะการจัดตั้งประชาคม อาเซียน (ASEAN Community) ซึ่งมีกําหนดใหสําเร็จภายในป พ.ศ. ๒๕๕๘ จะทําใหเกิด ความรวมมือทางเศรษฐกิจ และพัฒนาหวงโซมูลคาเพิ่มในภูมิภาค (Regional Value Chain) การเพิ่มความสามารถในการแขงขัน การเพิ่มอํานาจในการตอรอง และการขยายตลาดจาก ประชาชนไทย ๖๐ ลานคน เปนประชาชนอาเซียนกวา ๕๕๐ ลานคน ซึ่งปจจุบันอาเซียน นับเปนคูคาอันดับหนึ่งของไทย เห็นไดจากมูลคาการคาระหวางไทยและสมาชิกอาเซียน ในป ๒๕๕๒ มีมูลคาประมาณ ๕๑,๕๙๐ ลานเหรียญสหรัฐฯ คิดเปนรอยละ ๒๐.๐๕ ของมูลคา การคาทั้งหมดของไทย หรือจากตัวเลขการลงทุนโดยตรงจากตางประเทศสุทธิในป ๒๕๕๑ จากประเทศในภูมิภาคอาเซียนดวยกัน มีสัดสวนสูงถึงรอยละ ๑๘.๒ ของมูลคาการลงทุน โดยตรงจากต า งประเทศทั้ ง หมด เมื่อรวมสัดสว นการลงทุ นโดยตรงของ ASEAN+๓ เข า ดวยกั น มีถึ ง รอยละ ๓๕.๐๔ ของการลงทุนโดยตรงจากตางประเทศทั้ง หมด หรือคิ ดเปน ๒๐,๘๒๖ ลานเหรียญสหรัฐ ขณะเดียวกันอาเซียนไดจัดทําแผนแมบทอาเซียนวาดวยการ เชื่อมโยงระหวางกันในภูมิภาค (The Master Plan on ASEAN Connectivity) ซึ่งจะทําใหเกิด การพัฒนาการเชื่อมโยงทางกายภาพหรือโครงสรางพื้นฐาน องคกรสถาบัน และการเชื่อมโยง
๑๒๘   ระหวางคนกับคน ซึ่งคาดวาจะกอใหเกิดเครือขายการผลิตและการกระจายสินคาภายใน ภูมิภาคอาเซี ย น การขยายเครื อขายสิ น คา และพื้น ที่ประกอบกิจกรรมในประเทศสมาชิก อาเซียนเพิ่มขึ้น และการมีบทบาทในเครือขายการผลิตและกระจายสินคาไปสูระดับโลกและ ภูมิภาคเอเชียตะวันออกมากขึ้นอยางตอเนื่อง ในสวนของประเทศไทย การรวมตัวกันอยางใกลชิดทางดานเศรษฐกิจดังกลาวจะชวยเพิ่ม โอกาสทางการคาและการลงทุนใหกับไทย อีกทั้งสงผลใหไทยมีศักยภาพที่จะเปนศูนยกลาง ทางการคมนาคมและขนสงของอาเซียน ที่มีการเคลื่อนยายสินคา บริการ และบุคคล ระหวาง ประเทศสมาชิกที่สะดวกขึ้น ทั้งยังสามารถใชเปนเวทีผลักดันการแกไขปญหาของเพื่อนบาน และเกื้อหนุนความสัมพันธของไทยในกรอบทวิภาคี เชน ความรวมมือกับมาเลเซียในการลด เงื่อนไขของปญหา ๓ จังหวัดชายแดนใต นอกจากนี้ อาเซียนยังชวยสงเสริมความรวมมือใน ภูมิภาค เพื่อเผชิญกับภัยคุกคามที่สงผลกระทบตอประชาชนโดยตรง เชน SARs ไขหวัดนก การคามนุษย การตอตานการกอการราย ภัยพิบัติทางธรรมชาติ หมอกควัน ยาเสพติด ปญหา โลกรอน ปญหาการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ และปญหาความยากจน เปนตน ๑.๒ ประเทศไทยไดแสดงบทบาทการเปนหุนสวนการพัฒนาในอนุภูมิภาค ผานนโยบาย กรอบความรวมมือทางเศรษฐกิจกับประเทศเพื่อนบาน เชน กรอบความรวมมือในอนุ ภูมิภาคลุมแมน้ําโขง (Greater Mekong Subregion Economic Cooperation: GMS) กรอบ แผนงานการพัฒนาเขตเศรษฐกิจสามฝาย อินโดนีเซีย-มาเลเซีย-ไทย (Indonesia-Malaysia- Thailand Growth Triangle: IMT-GT) ซึ่งเปนเครื่องมือในการขับเคลื่อนการบูรณาการ ศักยภาพระหว างอนุภูมิภาค เพื่อนํา ไปสูการลดชองวางอั นเกิดจากการพัฒนาไดอยางมี ประสิทธิผล ขณะเดียวกันคํานึงถึงปจจัยแวดลอมที่เปนพลวัตรในระบบเศรษฐกิจโลกตาม กระแสโลกาภิวัตน ซึ่งเปนกรอบทิศทางในการกําหนดยุทธศาสตรการพัฒนาที่ยั่งยืนรวมกันใน ระยะตอไป ความพยายามในการร ว มมื อ ดั ง กล า วผลั ก ดั น ให เ กิ ด ความก า วหน า ในการพั ฒ นาระบบ คมนาคมขนส ง เชื่ อ มต อ ระหว า งประเทศ จนกลายเป น ระเบี ย งการขนส ง ของภู มิ ภ าค (Transport Corridor) เชน แนวเศรษฐกิจตะวันออก-ตะวันตก เปนตน ซึ่งเปนการสรางโอกาส ทางเศรษฐกิ จจากการขยายตลาดความรวมมื อไปสูประเทศเพื่อนบ านในภู มิภาคเพื่อให ผูประกอบการไทยที่มีศักยภาพเขาไปดําเนินกิจการเชิงรุก ทั้งนี้ ในชวงทศวรรษที่ผานมา การคาระหวางประเทศไทยกับประเทศอื่นในภูมิภาคอาเซียน ขยายตัวกวารอยละ ๙ ตอป และประเทศไทยไดเปรียบดุลการคากับประเทศเพื่อนบานเกือบทุกประเทศ
. ก ก กF F F F F ก กF F F ก F กก F ก OSS ก ก กF กF F F ก ก ก FกF F F F F F ก OSS F กก ก . F ก ก ก ก กF F ก ก ก F F ก F ก ก F ก ก F ก Fก ก ก F F ก F Fก ก F Fก ก ก กF ก ก ก F F F . ก ก F Fก ก F F ก ก กF F F กF F ก กF ก F ก F F F ก F F ก กF ก F F F F ก F ( F ก ) ก ก F F F F ก ก ก ก ก ก F F ก F F F F กF ก F ก F ก F ก F ก Fก F F F Fก F F ก กF ก ก F F ก ก ก F ก F ก F ก ก ก F ก F F ก F ก ก F ก กF F F
๑๓๐   ๒. การวิเคราะหความเสี่ยงและภูมิคุมกัน ๒.๑ ความเสี่ย ง การเชื่ อ มโยงกับเศรษฐกิจในภูมิภาคและประเทศเพื่อ นบ านดั ง กลาว ทํ า ให ประเทศไทยเผชิ ญ ความเสี่ ย งหลายประการซึ่ ง จะส ง ผลให ก ารพั ฒ นาไม ส ามารถได รั บ ประโยชนจากโอกาสที่เกิดขึ้นใหมและสรางผลประโยชนรวมกันระหวางประเทศสมาชิกได อยางเปนรูปธรรม กลาวคือ ๒.๑.๑ การขับเคลื่อนระบบอํานวยความสะดวกทางการคาและการขนสงผานแดน และขามแดนที่ลาชา และการไมบรรลุผลในการเจรจาตามขอตกลงความ รวมมือดานการขนสงสินคาผานแดนและขามแดนจะสงผลใหประเทศไทย เสียเปรียบทางเศรษฐกิจ ทั้งนี้ หลายประเทศยังมีการใชมาตรการกีดกันทาง การคาที่ไมใชภาษีในการดําเนินธุรกิจระหวางประเทศภายในภูมิภาค ทําใหภัย คุกคามจากบริษัทตางชาติที่มีความไดเปรียบทั้งดานเงินทุน เทคโนโลยี และความ ชํานาญเฉพาะดาน โดยเฉพาะธุรกิจโลจิสติกส ซึ่งมีบทบาทสําคัญในการเชื่อมโยง เศรษฐกิจในภูมิภาคทําใหผูประกอบการไทยตองประสบกับสถานการณการแขงขันที่ รุนแรงมากขึ้น ๒.๑.๒ ศั ก ยภาพของแรงงานไทยที่ ด อ ยกว า ประเทศอื่ น จะส ง ผลให เ กิ ด ความ เสียเปรียบทางการคาการลงทุนระหวางประเทศ เมื่อเปรียบเทียบกับประเทศ อื่นๆ ที่มีการจัดสงแรงงานไปทํางานตางประเทศ เชน ฟลิปปนส อินโดนีเซีย และ เวี ย ดนาม โดยเฉพาะฟ ลิ ป ป น ส ซึ่ ง แรงงานมี ก ารศึ ก ษาที่ ดี ก ว า สามารถพู ด ภาษาอังกฤษได มีการจัดองคกรภาครัฐที่ดีและยังมีองคกรเอกชนดานการยายถิ่น ในฟลิปปนส ซึ่งมีเครือขายในตางประเทศใหบริการและสนับสนุนผูยายถิ่น ถือเปน อุปสรรคของการจัดสงแรงงานไทยไปทํางานตางประเทศ ๒.๑.๓ ผลเสียที่มาพรอมกับประโยชนทางการคา อาจถูกใชเปนขออางเพื่อกีดกัน ทางการคาของไทย ไดแก การคามนุษย ปญหาแรงงานตางดาว ปญหาการแพร ระบาดของโรคติดตอ ปญหาการคาอาวุธขามพรมแดน ปญหาอาชญากรรม การกอ การราย การรวมกลุมเปนจํานวนมากจนกระทบตอความมั่นคงและวิถีชีวิตของคน ไทยในพื้นที่ รวมทั้งประเด็นสิทธิ สวัสดิการของแรงงานตางดาวและเด็กไรสัญชาติ ๒.๒ ภูมิคุมกัน ความเสี่ยงดังกลาวเปนสิ่งทาทายของประเทศไทยที่ตองคํานึงถึง เพื่อการกําหนด นโยบายในการปองกันและบรรเทาปญหาที่จะเกิดขึ้น ตลอดจนการกําหนดนโยบายความ รวมมือกับประเทศเพื่อนบานในระดับอนุภูมิภาค ใหมีความสอดคลองกับแนวทางการพัฒนา ในระดับภูมิภาค เพื่อใหประเทศไทยไดรับประโยชนสูงสุดในการพัฒนาประเทศ ดังนี้
๑๓๑   ๒.๒.๑ การกําหนดบทบาทและทิศทางพัฒนาของประเทศที่จะกระตุนใหเกิดการ เติบโตและเชื่อมโยงของสาขาเศรษฐกิจบนโครงขายคมนาคมระหวางประเทศ ในป จ จุ บั น และที่ จ ะดํ า เนิ น การเพิ่ ม เติ ม ในอนาคต จนสามารถยกระดั บ ให เ ป น เสนทางการคาและการลงทุนของภูมิภาค (Economic Corridor)อยางเต็มศักยภาพ ๒.๒.๒ การสร า งความเข มแข็ง และการพัฒ นาความสามารถในการปรับตัว ของ ผูประกอบการไทยใหทันกับสถานการณการเชื่อมโยงระหวางภูมิภาคที่เกิดขึ้น อยางรวดเร็ว เพื่อเสริมสรางโอกาสทางเศรษฐกิจและเพิ่มระดับความเชื่อมั่นของ ประเทศไทยในเวทีระหวางประเทศ ๒.๒.๓ การใช ศั ก ยภาพความได เ ปรี ย บของที่ ตั้ ง ทางภู มิ ศ าสตร เ ศรษฐกิ จ และ ศักยภาพของพื้นที่ในภูมิภาคตางๆ ของประเทศ เพื่อสรางฐานการผลิตให สามารถแข ง ขั น ได ใ นตลาดโลก ซึ่ ง จํ า เป น ต องวางทิ ศ ทางการพั ฒ นาพื้ น ที่ ข อง ประเทศใหสอดคลองกับโอกาสและศักยภาพการพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมของแต ละภูมิภาค โดยเชื่อมโยงความรวมมือระหวางประเทศของกลุมเศรษฐกิจในอนุ ภูมิภาคลุมแมน้ําโขง (GMS) และความรวมมือทางเศรษฐกิจอิระวดี-เจาพระยา-แม โขง (ACMECS) รวมทั้งเขตเศรษฐกิจสามฝายอินโดจีน-มาเลเซีย-ไทย (IMT-GT) ใหเปนโอกาสในการพัฒนาพื้นที่เมืองและชุมชนศูนยกลางในภูมิภาคที่สําคัญของ ประเทศ เพื่อกอใหเกิดการกระจายความเจริญไปสูภูมิภาคและทองถิ่น และสราง ความสมดุลของการพัฒนา ๒.๒.๔ การพัฒนาเขตเศรษฐกิจชายแดนและเมืองชายแดนแบบมีสมดุล และการ จัดระบบบริหารแรงงานตางดาวแบบองครวม จะสรางโอกาสใหพื้นที่ชายแดนของ ไทยสามารถพัฒนาเปนฐานการคาและฐานการผลิตรวมกับประเทศเพื่อนบาน และ เปนเครื่องมือในการลดชองวางทางเศรษฐกิจและสังคมดวยการสรางงาน สราง รายไดใหกับประชาชนในพื้นที่ชายแดนโดยไมกอใหเกิดผลกระทบตอสังคมและวิถี ชีวิตของประชาชนในทองถิ่น ๒.๒.๕ การรับมือกับความเสี่ยงดานความมั่นคง ทั้งที่มาจากปญหาการกอความไมสงบ ปญหาการกอการราย การรับมือวิกฤตเศรษฐกิจและการแขงขันดานตางๆ ในเวที ระหวางประเทศ รวมทั้งภัยพิบัติทางธรรมชาติ จําเปนตองมีการปรับวิธีคิด ปรับ โครงสราง ปรับนโยบาย ยุทธศาสตร และการบริหารจัดการใหม โดยใหความสําคัญ กับการบริหารจัดการวิกฤตการณ (Crisis Management) การเตรียมความพรอม เพื่อการตอบสนองอยางฉับไว (Rapid Response Capability) และการกูวินาศภัย ในภาวะฉุกเฉิน (Consequence Management) ครอบคลุมถึงการเตรียมความ พรอม การวางมาตรการปองกันและแกไขเมื่อเกิดภาวะฉุกเฉิน และมาตรการฟนฟู ภายหลังเกิดเหตุการณ
๑๓๒   ๓. แนวทางการพัฒนา ๓.๑ วัตถุประสงค ๓.๑.๑ เตรี ย มพร อ มและปรั บ ตั ว เข า สู บ ริ บ ทโลกและภู มิ ภ าคที่ เ ปลี่ ย นแปลงไป โดยเฉพาะการเขาสูประชาคมอาเซียน (ASEAN Community) และการสรางความ เชื่อมโยงดานการคาการลงทุนกับขั้วเศรษฐกิจที่ขยายตัวสูงและประเทศเพื่อนบาน เพื่อดํารงไวซึ่งความสามารถในการแขงขันของไทยในเวทีโลก ๓.๑.๒ เสริมสรางความไดเปรียบเชิงเศรษฐกิจจากศักยภาพที่ตั้งทางภูมิศาสตร เศรษฐกิจของประเทศ โดยดําเนินงานความรวมมือในภูมิภาคและอนุภูมิภาค เพื่อ สรางความมั่นคงทางเศรษฐกิจและสังคมของประเทศทางดานพลังงาน อาหาร และ แรงงาน ตามแนวทางการปรับโครงสรางทางเศรษฐกิจของไทย ๓.๑.๓ สงเสริมบทบาทไทยในเวทีระหวางประเทศใหเดนชัด โดยสรางสัมพันธกับ ภาคี การพัฒ นา บริหารจั ดการถว งดุลอํา นาจของประเทศจากนอกภูมิ ภาค ลด ชองวางการพัฒนากับประเทศเพื่อนบาน และเสริมสรางความเชื่อมโยงทางสังคม และวัฒนธรรมของไทยในทุกระดับกับประเทศในภูมิภาค ๓.๑.๔ บรรเทาผลกระทบเชิ ง ลบและประเด็ น ป ญ หาร ว มระหว า งประเทศ อั น เนื่องมาจากบริบทโลกและภูมิภาคที่เปลี่ยนแปลงไป ครอบคลุมถึงภัยกอการราย และอาชญากรรมข า มชาติ ป ญ หายาเสพติ ด โรคอุ บั ติ ใ หม และภั ย พิ บั ติ ท าง ธรรมชาติที่สงผลกระทบตอความมั่นคงของประเทศ ๓.๒ เปาหมายการพัฒนา ๓.๒.๑ ประเทศไทยไดรับการยอมรับจากประชาคมอาเซียนและประเทศเพื่อนบาน ในการเปนศูนยกลางธุรกิจและการคาของภูมิภาค อันจะนําสูไปสูความมั่นคงและ ความรุงเรืองรวมกันของภูมิภาค ๓.๒.๒ เพิ่มการใชสิทธิประโยชนจากความตกลงทางการคาเสรีใหมากขึ้น โดยมี เปาหมายจะเพิ่มสัดสวนการใชสิทธิประโยชนจากความตกลงการคาเสรีตอมูลคา การสงออกรวมจากรอยละ ๒๙ ในป ๒๕๕๒ เปนรอยละ ๕๐ ในป ๒๕๕๙ ๓.๒.๓ ลดตนทุนการประกอบธุร กิจภายในประเทศและระหวางประเทศภายใน ภูมิภาค โดยลดสัดสวนตนทุนโลจิสติกสตอผลิตภัณฑมวลรวมภายในประเทศเปน รอยละ ๑๖ ภายในป ๒๕๕๙ เพิ่มสัดสวนการขนสงสินคาทางรางใหสูงขึ้นเปนรอยละ ๕ ภายในป ๒๕๕๙
๑๓๓   ๓.๒.๔ สร า งฐานเศรษฐกิ จ ของประเทศโดยอาศั ย ความได เ ปรี ย บด า นที่ ตั้ ง และ ประสิทธิภาพของโครงสรางพื้นฐานและระบบอํานวยความสะดวกทางการคาขามแดน และผานแดน โดยเพิ่มอันดับความสามารถในการอํานวยความสะดวกทางการคา ของประเทศไทย (Enabling Trade Index) ในสวนของการบริหารจัดการจุดผานแดน (Border Administration) ใหสูงขึ้นเปนอันดับ ๒ ของภูมิภาคอาเซียน ๓.๒.๕ พัฒนาศักยภาพผูประกอบการในภาคธุรกิจที่เกี่ยวของใหสามารถเชื่อมโยง การคาและการลงทุนกับประเทศอื่นในภูมิภาค โดยเพิ่มจํานวนบุคลากรที่ผานการ อบรมจากหลักสูตรที่ไดมาตรฐานสากล ใหสามารถประกอบธุรกิจระหวางประเทศ ไดอยางมีประสิทธิภาพ ๓.๒.๖ ลดปญหาการกอการรายและอาชญากรรม ยาเสพติด และภัยพิบัติ ภายใต ความรวมมือกับมิตรประเทศที่เปนไปอยางรวดเร็วและตอเนื่อง ๓.๓ แนวทางการพัฒนา ๓.๓.๑ สร า งความพร อ มในการเข า สู ป ระชาคมอาเซี ย น โดยผลั ก ดั น ให อ าเซี ย น มีบทบาทนําที่สรางสรรคในเวทีระหวางประเทศ ยกระดับการใหบริการดานสุขภาพ และบริการดานสาธารณสุข ทั้งบุคลากรและมาตรฐานการใหบริการเพื่อกาวสูการ เปนศูนยกลางการใหบริการสุขภาพของภูมิภาค (Medical Hub) รวมทั้งเสริมสราง ความเขมแข็งใหสถาบันการศึกษาทั้งของรัฐและเอกชนใหมีมาตรฐานเปนที่ยอมรับ ในระดับสากล ตลอดจนการยกระดับทักษะฝมือแรงงานและทักษะดานภาษาเพื่อ เตรียมความพรอมของแรงงานไทยเขาสูตลาดแรงงานในภูมิภาคอาเซียน ๓.๓.๒ ขยายความรวมมือภายใตกรอบความรวมมือตางๆ และความเปนหุนสวน กั บ ประเทศคู ค า ของไทยในภู มิ ภ าคต า งๆ โดยเฉพาะความร ว มมื อ ทาง เศรษฐกิจในอนุภูมิภาคลุมน้ําโขง ๖ ประเทศ (GMS) ความรวมมือทางเศรษฐกิจ อิ ร ะวดี -เจ า พระยา-แม โ ขง (ACMECS) การพั ฒ นาเขตเศรษฐกิ จ สามฝ า ย อินโดนีเซีย-มาเลเซีย-ไทย (IMT-GT) ความริเริ่มแหงอาวเบงกอลสําหรับความ รวมมือหลากหลายสาขาทางวิชาการและเศรษฐกิจ(BIMSTEC) และความรวมมือ ภายใต ค ณะกรรมการวา ด ว ยยุ ท ธศาสตร รว มในการพั ฒ นาพื้น ที่ช ายแดนไทย- มาเลเซีย (JDC) โดย (๑) พัฒนาบริการขนสงและโลจิสติกสที่มีประสิทธิภาพและไดมาตรฐานสากล โดยเฉพาะรูปแบบบริการขนสงที่จะชวยเพิ่มประสิทธิภาพการใชพลังงาน การพัฒนาระบบเครือขายและการบริหารเครือขายธุรกิจของภาคบริการ ขนสงและโลจิสติกสตลอดทั้งหวงโซอุปทานในภูมิภาค เพื่อใหสามารถใช ทรัพยากรรวมกันและเกิดการถายทอดองคความรู ซึ่งจะนําไปสูการลดตนทุน การทํ า ธุ ร กิ จ การปรั บ ปรุ ง ประสิ ท ธิ ภ าพระบบอํ า นวยความสะดวกการ เดินทาง การคา และการขนสงสินคาผานแดนและขามแดน
๑๓๔   (๒) ปรับปรุงกฎระเบียบการขนสงคนและสินคาที่เกี่ยวของเพื่อลดจํานวนเอกสาร ตนทุนการดําเนินงาน และระยะเวลาที่ใชในกระบวนการขนสงผานแดนและ ขามแดน (๓) พั ฒ นาบุ ค ลากรในธุ ร กิ จ การขนส ง และโลจิ ส ติ ก ส เพื่ อ เพิ่ ม ศั ก ยภาพของ ภาคเอกชนไทยทั้ ง ในด า นทัก ษะภาษาต า งประเทศ และความรู ดา นการ บริหารจัดการโลจิสติกส ซึ่งจะชวยใหผูประกอบการไทยสามารถเชื่อมโยง การดําเนินธุรกิจขนสงและโลจิสติกสไดตลอดทั้งหวงโซอุปทาน ทั้งในระดับ ภายในประเทศและระหวางประเทศ ๓.๓.๓ ปรับปรุงและเสริมสรางความเขมแข็งของภาคีการพัฒนาตั้งแตระดับชุมชน ทองถิ่น ใหพรอมตอการเชื่อมโยงทิศทางการพัฒนาที่เปลี่ยนแปลงในบริบทโลก อาเซียน และอนุภูมิภาค โดย (๑) เสริ ม สร า งศัก ยภาพชุม ชนทอ งถิ่ น ใหรั บรู แ ละเตรี ย มพร อ มรับ กระแสการ เปลี่ยนแปลงทั้งภายในและภายนอกประเทศ โดยการพัฒนาองคความรูและ สรางเครือขายแลกเปลี่ยนเรียนรู (๒) สนับสนุนกลไกการพัฒนาระดับพื้นที่ โดยเฉพาะคณะกรรมการบริหารงาน จังหวัดแบบบูรณาการ (กบจ.) คณะกรรมการบริหารงานกลุมจังหวัดแบบ บูรณาการ (กบก.) คณะกรรมการ กรอ. จังหวัด และคณะกรรมการ กรอ. กลุมจังหวัด รวมทั้งหนวยงานดานความมั่นคงในพื้นที่ อาทิ กอ.รมน. จังหวัด ในการกํ า หนดยุ ท ธศาสตร ก ารพั ฒ นาระดั บ จั ง หวั ด และกลุ ม จั ง หวั ด โดยเฉพาะจังหวัดชายแดน ใหสามารถพัฒนาเชื่อมโยงกับประเทศเพื่อนบาน ในทิศทางที่สอดคลองกับนโยบายระหวางประเทศ (๓) สงเสริมศักยภาพดานวิชาการและเครือขายของสถาบันการศึกษาของไทย เพื่อสรางความใกลชิดทางสังคม วัฒนธรรม และปฏิสัมพันธกับประเทศใน อนุภูมิภาค ๓.๓.๔ สนับสนุนการเปดการคาเสรีและวางแนวทางปองกันผลเสียที่จะเกิดขึ้น โดย (๑) เรงปฏิรูปกฎหมายเศรษฐกิจ และกฎ ระเบียบตางๆ ใหเอื้อประโยชนตอการ ประกอบธุ ร กิ จ การค า การลงทุ น อย า งเป น ธรรม และผลั ก ดั น ให มี ก าร ประกาศใชกฎหมายใหมๆ เพื่อรองรับการเปดเสรี เชน กฎหมายเกี่ยวกับ เทคโนโลยีสารสนเทศ รวมทั้งจัดทํากรอบแนวทางมาตรการตามกฎหมาย เพื่อสรางบรรทัดฐานในการบังคับใชกฎหมายของผูปฏิบัติใหมีความเปน เอกภาพและเสมอภาค ตลอดจนพัฒนาบุคลากรและผูที่เกี่ยวของกับการ บังคับใชกฎหมาย โดยเฉพาะกฎหมายใหม ๆ ที่รองรับการเปดเสรีทางการคา
๑๓๕   (๒) ส ง เสริ ม การจดสิ ท ธิ บั ต ร การคุ ม ครองและบริ ห ารจั ด การทรั พ ย สิ น ทาง ปญญา การแบงปนผลประโยชนระหวางสถาบันการศึกษา สถาบันวิจัย และ นัก วิ จัย รวมถึง สิ ท ธิใ นการครอบครองลิ ขสิ ท ธิ์ ใ นผลิ ตภัณ ฑที่มี ก ารกลไก สนับสนุนการจดสิทธิบัตรในตางประเทศ ๓.๓.๕ พัฒนาฐานลงทุนเพื่อเพิ่มขีดความสามารถในการแขงขันในภูมิภาค มุงเนน ความรวมมือกับประเทศเพื่อนบานในการสรางฐานการผลิตตามแนว Economic Corridor ซึ่งเปนยุทธศาสตรเชิงพื้นที่ที่สามารถสนองตอบการปรับโครงสรางทาง เศรษฐกิจของประเทศ โดย (๑) พั ฒ นาพื้ น ที่ ใ นภู มิ ภ าคต า งๆ ของประเทศให เ ชื่ อ มโยงกั บ ภู มิ ภ าคเอเชี ย ตะวันออกเฉียงใต เพื่อเปนฐานการพัฒนาดานอุตสาหกรรม การเกษตรและ การแปรรูปการเกษตร และการทองเที่ยวในภูมิภาค โดยเฉพาะการพัฒนา พื้ น ที่ เ ชื่ อ มโยงทางเศรษฐกิ จ ตามแนวตะวั น ออก-ตะวัน ตก และตามแนว เหนือ-ใต (๒) พัฒนาเขตเศรษฐกิจชายแดนและเมืองชายแดนใหมีบทบาทการเปนประตู เชื่อมโยงเศรษฐกิจกับประเทศเพื่อนบาน ทั้งพื้นที่เศรษฐกิจชายแดนที่พัฒนา ตอเนื่องและพื้นที่ใหม โดยเฉพาะการพัฒนาระบบคมนาคมขนสง ระบบ โลจิสติกส มาตรฐานการใหบริการและอํานวยความสะดวกบริเวณจุดผาน แดน ขีดความสามารถของบุคลากรและผูประกอบการทองถิ่น เพื่อสนับสนุน การพัฒนาการคา การลงทุน การทองเที่ยว และความสามารถในการสกัดกั้น แรงงาน ยาเสพติดและสิ่งผิดกฎหมายขามแดน โดยคํานึงถึงศักยภาพดาน กายภาพ เศรษฐกิจ สังคมและวัฒนธรรมของพื้นที่ และความสอดคลองกับ แผนการพัฒนาโครงสรางพื้นฐานเชื่อมโยงระหวางประเทศ (๓) บูรณาการแผนพัฒนาพื้ นที่เชื่อมโยงกั บประเทศเพื่อนบาน โดยเชื่ อมโยง แผนพัฒนาเพื่อใหบรรลุประโยชนรวมทั้งในดานความมั่นคงและเสถียรภาพ ของพื้นที่ ซึ่งเปนปจจัยเริ่มแรกของการพัฒนาเศรษฐกิจที่ยั่งยืน และเพื่อให เกิ ด การพั ฒ นาจากระบบการผลิ ต ร ว มที่ ส ร า งสรรค ป ระโยชน ที่ ทั ด เที ย ม ระหวางกัน จากการบริการ การจัดสรรและการใชทรัพยากรธรรมชาติและ แรงงานที่เปนประโยชนรวมกัน ๓.๓.๖ สรางความเปนหุนสวนทางเศรษฐกิจในภูมิภาคดานการพัฒนาทรัพยากร มนุษย การเคลื่อนยายแรงงาน และการสงเสริมแรงงานไทยในตางประเทศ ในลักษณะเกื้อกูลกัน ผานกิจกรรมเชื่อมโยงหวงโซการผลิตและการเคลื่อนยาย แรงงานระหวางกันอยางเสรีและมีประสิทธิภาพ โดย
๑๓๖   (๑) เรงดําเนินการดานการยอมรับมาตรฐานฝมือระหวางประเทศเพื่ออํานวย ความสะดวกการเคลื่อนยายแรงงาน ซึ่งจะชวยเพิ่มความสามารถในการ แขงขันของไทยและประเทศเพื่อนบานไปพรอมกัน รองรับการปรับโครงสราง เศรษฐกิจภายในประเทศและอนุภูมิภาค และการเขาสูสังคมผูสูงอายุของ ไทยในอนาคตอันใกล (๒) สงเสริมผูประกอบการไทยในการขยายการลงทุนไปสูตางประเทศ โดยเฉพาะ ในประเทศเพื่อนบาน เพื่อแกปญหาการขาดแคลนแรงงานและวัตถุดิบใน ประเทศ และใชประโยชนจากสิทธิพิเศษ (GSP) ของประเทศเพื่อนบานใน การผลิตเพื่อสงออก โดยการสรางตราสัญลักษณ และสรางเครือขายธุรกิจ โดยการหาตัวแทนและหุนสวนในตางประเทศ การสนับสนุนดานสินเชื่อ การ ใหความรูเกี่ยวกับการจัดตั้งธุรกิจและการเขาสูตลาดตางประเทศ การจัดตั้ง หอการค า และสมาคมธุ ร กิ จ เอกชนไทยในต า งประเทศ การส ง เสริ ม ให ผู ป ระกอบการและผู ส ง ออกไทยใช สิ ท ธิ พิ เ ศษทางการค า ตามข อ ตกลง ทางการคาตางๆ (๓) คุมครองและสงเสริมสิทธิและผลประโยชนของคนไทยและแรงงานไทยใน ต า งประเทศ และสนั บ สนุ น การสร า งความเข ม แข็ ง ให แ ก ชุ ม ชนไทยใน ตางประเทศ โดยการใหความรูดานกฎหมายทองถิ่น สนับสนุนกิจกรรมคน ไทย เสริ ม สร า งชุ ม ชนไทยในต า งประเทศให อ ยู ไ ด อ ย า งมี ศั ก ดิ์ ศ รี แ ละ มีคุณภาพชีวิตที่ดี สนับสนุนการฝกอบรมทักษะฝมือและทักษะการใชภาษา การสร า งหลั ก ประกั น การคุ ม ครองดู แ ลการจั ด ส ง แรงงานไปทํ า งานใน ต า งประเทศ และการติ ด ตามดู แ ลช ว ยเหลื อ คนไทยที่ ป ระสบป ญ หาใน ตางประเทศ และคุมครองสิทธิประโยชนแรงงานไทยในตางประเทศใหไดรับ ประโยชนตามที่กฎหมายกําหนด ๓.๓.๗ เสริมสรางความรวมมือที่ดีระหวางประเทศในการสนับสนุนการเจริญเติบโต ทางเศรษฐกิจอยางมีจริยธรรมไมสงผลกระทบตอสิ่งแวดลอม โดย (๑) ดํ า เนิ น การตามพั น ธกรณี ร ะหว า งประเทศด า นสิ่ ง แวดล อ มต า งๆ อย า ง ตอเนื่อง อาทิ อนุสัญญาสหประชาชาติวาดวยการเปลี่ยนแปลงภูมิอากาศ โลกและพิ ธี ส ารโตเกี ย ว สนธิ สั ญ ญาระหว า งประเทศว า ด ว ยทรั พ ยากร พันธุกรรมพืชเพื่ออาหารและการเกษตร อนุสัญญาบาเซลวาดวยการควบคุม เคลื่อนยายและกําจัดของเสียอันตรายขามแดน และความรวมมือเพื่อการ พัฒนาที่ยั่งยืนของแมน้ําโขง
๑๓๗   (๒) เสริมสรางการผลิตและบริโภคสินคาและบริการที่นําสูการลดการปลอยกาซ เรือนกระจก ลดมลพิษ ลดการใชทรัพยากรธรรมชาติอยางไมมีประสิทธิภาพ และลดผลกระทบตอสิ่งแวดลอม เชน การขยายอุตสาหกรรมสีเขียว การใช พลั ง งานทดแทน การผลิ ต ที่ มี ค าร บ อนต่ํ า การบริ ห ารจั ด การน้ํ า อย า งมี ประสิทธิภาพ โดยการเผยแพรความรูเรื่องเทคโนโลยีที่มีประสิทธิผลในการ นําไปใชไดอยางเหมาะสมและมีตนทุนที่ต่ํา การสรางแรงจูงใจในภาคเอกชน และการสรางหุนสวนความรวมมือระหวางภาครัฐและเอกชน ๓.๓.๘ ปองกันภัยจากการกอการรายและอาชญากรรม ยาเสพติด ภัยพิบัติ และ เชื้อโรค ที่สงผลตอความมั่นคงแหงชีวิต เศรษฐกิจ ความเปนอยู เพื่อใหเกิดการ พัฒนาอยางมั่นคงในภูมิภาค โดย (๑) พั ฒ นาศั ก ยภาพและความพร อ มในการป อ งกั น และแก ป ญ หาข า มชาติ ดานการกอการรา ย ปญหายาเสพติ ด และการหลบหนีเขาเมืองทั้งระบบ เพื่อลดผลกระทบจากการเปดเสรีและสรางความมั่นทางเศรษฐกิจ ควบคู ไปกับการปรับปรุงระบบการเขาเมือง การจัดระเบียบชายแดน การจัดระบบ แรงงานตางดาว และการแกไขปญหาสถานะและสิทธิของบุคคลที่ชัดเจน (๒) เตรียมพรอมรับภัยพิบัติทางธรรมชาติและเหตุฉุกเฉิน โดยพัฒนาศักยภาพ และความรวมมือภายในภูมิภาค เพื่อพรอมรับตอเหตุการณฉุกเฉินและภัย ทางธรรมชาติ โดยการสรางความยืดหยุนทางธุรกิจ เรงสรางความสัมพันธ ระหวางภาครัฐและเอกชน เพื่อปกปองธุรกิจ การคา และการเจริญเติบโต ทางเศรษฐกิจ ผา นการใช เ ทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสารที่ มี ประสิทธิภาพ (๓) รวมมือในการปองกันการติดเชื้อและการแพรระบาดของโรคภัยประเภทที่ เกิดขึ้นใหมในโลก โดยสรางศักยภาพในการเตรียมความพรอมรับการดูแล ดานสาธารณสุข รวมทั้งการแพรระบาดของโรคอุบัติใหมและโรคระบาดซ้ํา
๖. ยุทธศาสตรการจัดการทรัพยากรธรรมชาติ และสิ่งแวดลอมอยางยั่งยืน
    ยุทธศาสตรการจัดการทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอมอยางยั่งยืน ๑. สถานการณทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอม ทรัพยากรธรรมชาติของไทยเสื่อมโทรมลงมาก มีพื้นที่ปาไมเหลือเพียง ๙๙. ๑๖ ลานไร หรือรอยละ ๓๐.๙ ในป ๒๕๔๙ พื้นที่ปาตนน้ํา ๑๔ ลานไร อยูในขั้นวิกฤติ ขณะที่พื้นที่ปาชายเลนเพิ่มขึ้นจาก ๑.๕ ลานไรในป ๒๕๔๗ เปน ๑.๗ ลานไรในป ๒๕๔๙ การสูญเสียความหลากหลายทางชีวภาพ มีแนวโนมสูงขึ้น ดินที่คุณภาพเสื่อมโทรมมีถึงรอยละ ๖๐ การขยายตัวของเมืองรุกพื้นที่เกษตรกรรมมี มากขึ้น พื้นที่ชายฝงใน ๒๒ จังหวัด รอบอาวไทยมีแนวโนมที่ถูกกัดเซาะเพิ่มขึ้น การขาดแคลนน้ํา เพิ่มความรุนแรงขึ้นจากความตองการใชน้ําที่เพิ่มขึ้น โดยปจจุบันมีปริมาณน้ําตนทุนเพียง ๒ ใน ๓ ของความตองการใชน้ําเทานั้น ขณะที่สถานการณมลพิษดานตางๆ เชน มลพิษทางอากาศ น้ํา และขยะมีปริมาณเพิ่มขึ้นจากการ เจริญเติบโตทางเศรษฐกิจ การขยายตัวของชุมชน และพฤติกรรมการบริโภคที่ฟุมเฟอย ทั้งนี้ภาคการ ผลิตไฟฟา คมนาคมขนสง และอุตสาหกรรมปลดปลอยกาซคารบอนไดออกไซด ๑๙๓,๗๘๙ พันตัน หรือรอยละ ๙๘ ของการปลอยสารมลพิษทางอากาศทั้งหมด สวนน้ําบาดาลในหลายพื้นที่มีการ ปนเปอนจากสารเคมีที่เปนอันตราย มูลฝอยชุมชนไดรับการกําจัดอยางถูกตองเพียงรอยละ ๓๘ และ มีอัตราการนํากลับมาใชประโยชนใหม เพียงรอยละ ๒๓ สําหรับของเสียอันตรายเกิดขึ้นประมาณ ๑.๘๖ ลานตันในป ๒๕๕๑ ซึ่งเกิดจากภาคอุตสาหกรรมรอยละ ๗๘ นอกจากนี้ การเกิดอุบัติภัยจาก สารเคมีมีแนวโนมเพิ่มขึ้น ๒. การวิเคราะหปจจัยเสี่ยงและภูมิคุมกัน ๒.๑ ปจจัยเสี่ยง ๒.๑.๑ การเปลี่ ย นแปลงสภาพภู มิ อ ากาศจะส ง ผลให ส ถานการณ แ ละแนวโน ม ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอมที่เสื่อมโทรม ทวีความรุนแรงยิ่งขึ้น ประเทศไทยมีความเปราะบาง (Vulnerable) หลายดานและมีแนวโนมที่จะไดรับ ผลกระทบจากการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ ดังนี้ (๑) การสูญเสียพื้นที่ชายฝง พื้นที่ชายฝงประเทศไทยที่มีความเสี่ยงสูงที่จะ ไดรับผลกระทบจากการเปลี่ยนแปลงภูมิอากาศในอนาคตอยางรุนแรง ทั้งจาก ปญหาชายฝงถูกกัดเซาะ รวมถึงแนวโนมการเพิ่มสูงขึ้นของระดับน้ําทะเล ซึ่งจะสงผลกระทบตอการประกอบอาชีพและแหลงที่อยูอาศัยของประชาชน ทําใหเกิดการยายถิ่นฐาน  
๑๔๐   (๒) การขาดแคลนทรัพยากรน้ํา จากการที่ปริมาณฝนที่มีความแปรปรวนใน หลายพื้นที่ สงผลใหสมดุลน้ํามีแนวโนมลดลง รวมทั้งมีปริมาณน้ําจืดเพื่อการ บริโภคตอหัวต่ํา (๓) ความไมมั่นคงดานอาหาร การเปลี่ยนแปลงภูมิอากาศมีแนวโนมทําให ผลผลิตทางเกษตรที่สําคัญของไทยลดลง อาทิ ขาว น้ําตาล และมันสําปะหลัง ประกอบกับการหันมาผลิตพลังงานทดแทนจากพืชอาจสงผลกระทบตอราคา และความมั่นคงดานอาหารในที่สุด (๔) ภัยพิบัติธรรมชาติ การเปลี่ยนแปลงภูมิอากาศคาดวาจะเปนปจจัยเสริม ทั้งดานความถี่และระดับความรุนแรงของภัยพิบัติในหลายพื้นที่ของประเทศ ไดแก ภัยแลง อุทกภัย แผนดินถลม และวาตภัย ซึ่งกระทบตอความมั่นคง ของมนุษย โดยเฉพาะประชากรยากจน ที่มีขีดความสามารถในการรับมือกับ ผลกระทบดวยตนเองต่ํา ๒.๑.๒ รูปแบบการผลิตและพฤติกรรมการบริโภคที่ฟุมเฟอยทําใหทรัพยากรถูกใช อยางสิ้นเปลืองโดยไมคํานึงถึงขอจํากัด ซึ่งมีสาเหตุมาจากหลายปจจัย ดังนี้ (๑) ประชาชนขาดจิ ต สํ า นึ ก สาธารณะและความตระหนั ก เกี่ ย วกั บ การ บริโภคที่ยั่งยืน อาจเปนผลมาจากการขาดความรูและความเขาใจ รวมทั้ง ไม ส ามารถเข า ถึง ขอ มู ล เพราะไม มี ร ะบบการให ข อมู ลที่ เ พีย งพอต อการ ตัดสินใจ จึงใชจายอยางฟุมเฟอยตามกระแสวัตถุนิยม กอใหเกิดน้ําเสีย อากาศเสีย ขยะ และกากของเสียอันตรายเพิ่มมากขึ้น โดยเฉพาะในเขตพื้นที่ เมือง (๒) ภาคอุ ต สาหกรรมขนาดกลางและขนาดเล็ก สว นใหญยอมยังคงใช เทคโนโลยีที่มีประสิทธิภาพต่ําในการผลิตและจัดการของเสีย ทําให กระทบกับสิ่งแวดลอม และทรัพยากรถูกใชอยางสิ้นเปลือง ขาดประสิทธิภาพ ไมคุมคา และเพิ่มปริมาณการปลอยกาซเรือนกระจกซึ่งเปนตนเหตุของภาวะ โลกรอน นอกจากนี้ การออกแบบผลิตภัณฑใหมีวงจรอายุที่สั้นลงภายใต อิทธิพลของกระแสบริโภคนิยม ทําใหทรัพยากรถูกใชหมดไปอยางรวดเร็ว (๓) ภาคเกษตรเร ง เพิ่ ม ผลผลิ ต ตอบสนองตลาดจนส ง ผลกระทบต อ สิ่งแวดลอมและระบบนิเวศ การปลูกพืชเชิงเดี่ยวและขยายพื้นที่บุกรุก พื้นที่ปา ใชสารเคมีปริมาณมาก ทั้งปุยและยาปราบศัตรูพืช เหลือเปนสาร ตกคาง ทําลายความอุดมสมบูรณของดิน และทําลายความหลากหลายทาง ชีวภาพในที่สุด  
๑๔๑   ๒.๑.๓ ความขัดแยงเชิงนโยบายและความออนแอในการบริหารจัดการของภาครัฐ (๑) นโยบายการอนุรักษทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอมกับนโยบาย การพัฒนาเศรษฐกิจมีความขัดแยงในทางปฏิบัติ โดยเฉพาะนโยบาย สงเสริมอุตสาหกรรมที่เปดรับการยายฐานการผลิตของอุตสาหกรรมที่กอ มลพิษสูง สงผลใหทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอมรอยหรอเสื่อมโทรม ในทางกลับกัน รัฐธรรมนูญมาตรา ๖๗ (๒) สงผลใหการพัฒนาโครงสราง พื้นฐานหรือการลงทุนขนาดใหญดําเนินการไดยากขึ้น ซึ่งแมจะเปนผลดีตอ ทรั พ ยากรธรรมชาติ แต ก ลั บ เป น ข อ จํ า กั ด ต อ การพั ฒ นา อาทิ โครงการ พลังงานไฟฟา อางเก็บน้ําขนาดใหญ เปนตน (๒) กลไกการบริหารไมมีประสิทธิภาพ ขาดการบูรณาการ ขาดเอกภาพและ ความโปรงใส เนนการสั่งการและควบคุม ขาดกระบวนการมีสวนรวมของ ทองถิ่นและชุมชน โดยเฉพาะการจัดการทรัพยากรน้ําและปาไม การบังคับใช กฎหมายไมเขมงวด ไมเปนธรรม และไมโปรงใส เกิดความไมเทาเทียมกัน และเอื้อตอการทําลายทรัพยากรในบางกรณี นอกจากนี้ การดําเนินงานตาม แผนยังขาดความตอเนื่อง (๓) การขาดองคความรูและระบบขอมูลที่ทันสมัยของภาครัฐ ทําใหการ บริหารจัดการของภาครัฐไมมีประสิทธิผล เชน ระบบฐานขอมูลที่ดินและการ ใชที่ดิน การบุกรุกทําลายปา ตลอดจน การขาดองคความรูทางวิทยาศาสตร ดานผลกระทบและการเปลี่ยนแปลงระบบนิเวศ ๒.๑.๔ กระแสแรงกดดันของประชาคมโลกสงผลใหประเทศไทยตองเตรียมพรอม รับภาระในการลดการปลอยกาซเรือนกระจกในอนาคตอันใกล การเจรจา ภายใตอนุสัญญาสหประชาชาติวาดวยการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ เพื่อหา ขอสรุปเกี่ยวกับกรอบพันธกรณีในอนาคต (Post Kyoto-๒๐๑๒) รวมทั้งการใช มาตรการฝายเดียวและความรวมมือในกรอบทวิภาคีของหลายประเทศคูคาสําคัญ ทําใหการผลิตทั้งดานเกษตร อุตสาหกรรมและบริการตองปรับเปลี่ยนวิธีการใหเปน มิตรกับสิ่งแวดลอมมากขึ้น ๒.๒ ภูมิคุมกันที่จําเปนตอการบริหารฟนฟูทรัพยากรธรรมชาติ ๒.๒.๑ การมีระบบฐานขอมูลและองคความรู เทคโนโลยี และภูมิปญญาทองถิ่น ที่เหมาะสมในการปรับตัวเพื่อรองรับผลกระทบจากภาวะโลกรอน ทั้งดาน ภัยพิบัติจากธรรมชาติ โรคระบาด ปจจัยการผลิตที่ลดลงหรือเปลี่ยนแปลงไป รวมไปถึง การลงทุนดานการพัฒนาโครงสรางพื้นฐานทางกายภาพและการฟนฟูระบบนิเวศ เชน การปองกันชายฝง น้ําเค็ม แหลงกักเก็บน้ํา และการคืนสมดุลและบรรเทาความ แหงแลง  
๑๔๒   ๒.๒.๒ การดําเนินชีวิตตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง วิถีชีวิตไทย และ ความตระหนั ก ถึ ง ประโยชน แ ละคุ ณ ค า ของทรั พ ยากรธรรมชาติ แ ละ สิ่งแวดลอม จะเปนภูมิคุมกันนําไปสูสังคมและเศรษฐกิจสีเขียวที่มีแบบแผนการ ผลิ ต และบริ โ ภคอย า งยั่ ง ยื น และเป น มิ ต รต อ สิ่ ง แวดล อ ม การแก ไ ขป ญ หาด ว ย เทคโนโลยีเพียงอยางเดียวอาจไมทันกับปญหาที่สะสมอยางตอเนื่อง หากประชาชน ยั ง คงมี พ ฤติ ก รรมการบริ โ ภคเกิ น พอดี ขาดความตระหนั ก รั ก และหวงแหนใน ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอม อันจะเปนพื้นฐานในการเปลี่ยนพฤติกรรมไปสู วิถีแหงการผลิตและบริโภคที่มีความพอดี ประหยัด รูคุณคาและยั่งยืน ๒.๒.๓ เครื่องมือและกลไกบริหารจัดการเพื่อรับมือกับการเปลี่ยนแปลงภูมิอากาศ และระบบธรรมาภิ บ าลในการบริ ห ารจั ด การทรั พ ยากรธรรมชาติ แ ละ สิ่งแวดลอม จะชวยใหการกําหนดนโยบายและมาตรการเอื้อตอการอนุรักษและ ใชประโยชนทรัพยากรธรรมชาติอยางเหมาะสม มีประสิทธิภาพ มีองคความรู ขอมูล และระบบติดตามประเมินผลที่มีประสิทธิภาพ มีเครื่องมือทางเศรษฐศาสตรเพื่อสราง แรงจูงใจและเปลี่ยนแปลงพฤติกรรม ลดการปลอยกาซเรือนกระจกและมลพิษ อีกทั้ง ชวยใหการบริหารจัดการเกิดความโปรงใสเปนธรรมกับทุกภาคสวนในการเขาถึงและ ใชประโยชนจากทรัพยากร ๒.๒.๔ ความเข ม แข็ ง ของชุ ม ชนในการบริ ห ารจั ด การทรั พ ยากรธรรมชาติ แ ละ สิ่งแวดลอม การที่ชุมชนมีความเขมแข็งมากขึ้น สามารถรวมกลุมเพื่อแกไขปญหา และพั ฒ นาเศรษฐกิ จ และสั ง คมของชุ ม ชนได ม ากขึ้ น รวมทั้ ง บริ ห ารจั ด การ ทรัพยากรธรรมชาติในทองถิ่นของตนเองไดอยางเหมาะสม ทําใหสามารถอนุรักษ และฟนฟูฐานทรัพยากรความหลากหลายทางชีวภาพไดอยางยั่งยืน นอกจากนี้ การเปลี่ ยนแปลงกระบวนการพัฒนาที่เ นนการมี สวนรวมและยึดหลักเศรษฐกิจ พอเพีย ง ส งผลใหชุม ชนมี ขีดความสามารถในการพัฒ นาที่สอดคลองกั บสภาพ ภูมิสังคม ทําใหปรับไปสูวิถีการพึ่งตนเองและเกิดความยั่งยืนได ๓. ยุทธศาสตร ๓.๑ วัตถุประสงค ๓.๑.๑ เพื่ออนุรักษและฟนฟูทรัพยากรธรรมชาติใหมีความอุดมสมบูรณ สามารถเอื้อตอการ ผลิตทั้งภาคเกษตร อุตสาหกรรม และบริการไดอยางมีประสิทธิภาพ รวมทั้งเปนฐาน ในการดํารงชีวิตของประชาชนไดอยางมีความสุข สามารถเขาถึงทรัพยากรไดอยาง เสมอภาคและเปนธรรม  
๑๔๓   ๓.๑.๒ เพื่อขั บเคลื่ อนการผลิตและบริโภคของประเทศไปสู การเป น สัง คมที่เ ปน มิ ตรกั บ สิ่งแวดลอม ๓.๑.๓ เพื่อสรางภูมิคุมกัน และเตรียมความพรอมในการรองรับและปรับตัวตอผลกระทบ จากการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ ๓.๒ เปาหมายการพัฒนา ๓.๒.๑ เพิ่ม ความอุดมสมบู รณข องฐานทรัพ ยากรและความหลากหลายทางชี ว ภาพให เพียงพอกับการรักษาระบบนิเวศและการใชประโยชนอยางสมดุล ๓.๒.๒ เพิ่มประสิทธิภาพการบริหารจัดการและการใชทรัพยากรอยางคุมคาและเปนธรรม ๓.๒.๓ สร า งขี ด ความสามารถในการปรั บ ตั ว เพื่ อ รั บ มื อ และลดผลกระทบจากการ เปลี่ยนแปลงภูมิอากาศ ปกปองและลดการสูญเสียพื้นที่เสี่ยงภัยทางเศรษฐกิจและ ระบบนิเวศ ๓.๓ ตัวชี้วัด ๓.๓.๑ พื้นที่ปาไมและพื้นที่อนุรักษที่ไดรับการอนุรักษฟนฟู ๓.๓.๒ จํานวนชนิดพันธุที่เสี่ยงตอการสูญพันธุ ๓.๓.๓ สัดสวนมูลคาของสินคาที่เปนมิตรตอสิ่งแวดลอมตอสินคาทั่วไป ๓.๓.๔ สัดสวนการใชพลังงานตอมูลคารวมของผลผลิตมวลรวมในประเทศ ๓.๓.๕ ระบบฐานขอมูลทรัพยากรที่ถูกตอง เชื่อถือได ๓.๓.๖ จํานวนชุมชนที่มีสวนรวมในการบริหารจัดการทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอม ๓.๓.๗ ปริมาณน้ําทาและน้ําตนทุน /มูลคาความเสียหายจากภัยพิบัติธรรมชาติ ๓.๓.๘ มีฐ านขอ มู ล และแผนที่แ สดงพื้ น ที่ เ สี่ ย งภั ย จากผลกระทบของการเปลี่ ย นแปลง ภูมิอากาศ ทั้งระดับประเทศ ภาค และจังหวัด ๓.๔ แนวทางการพัฒนา ๓.๔.๑ การอนุรักษ ฟนฟู และสรางความมั่นคงของฐานทรัพยากรธรรมชาติและ สิ่งแวดลอม มีแนวทางหลัก ดังนี้ (๑) คุมครอง รักษา และฟนฟูฐานทรัพยากร ดิน แหลงน้ํา ปาไม ชายฝงทะเล แหลงแรและความหลากหลายทางชีวภาพ โดยใหความสําคัญกับชุมชน ให สิทธิชุมชน และการมีสวนรวมของทองถิ่นในการบริหารจัดการ การอนุรักษ ฟนฟู และใชประโยชน เพื่อคงความสมดุลและยั่งยืนของระบบนิเวศ และ สรางความมั่นคงในการดํารงชีวิตของประชาชน  
๑๔๔   (๒) พัฒนาระบบฐานขอมูล ระบบสารสนเทศภูมิศาสตร และการจัดการ องคความรู เพื่อใชเปนเครื่องมือในการวางแผนและพัฒนาประสิทธิภาพ การบริหารจัดการ โดยสนับสนุนใหมีการจัดทําแผนที่แนวเขตที่ดินของรัฐและ การใช ป ระโยชน ใ นเขตพื้ น ที่ อ นุ รั ก ษ ใ ห เ กิ ด ความชั ด เจน เพื่ อ ให ท ราบถึ ง ขอเท็จจริงและสามารถวางระบบการจัดการแกไขปญหาใหสอดคลองกับ สถานการณปจจุบัน รวมทั้งสนับสนุนการจัดทําฐานขอมูลทรัพยากรปาไม ความหลากหลายทางชีวภาพ ปาชายเลน แหลงน้ํา ที่ดิน และทรัพยากรแร โดยใหมีการรายงานตอสาธารณะเปนรายป เพื่อใหทราบถึงการเปลี่ยนแปลง และสถานการณปญหาทรัพยากรของประเทศ (๓) ปรับปรุงการบริหารจัดการที่ดินทั้งระบบ กระจายการถือครองที่ดินให เกิดความเปนธรรมและคุมครองความมั่นคงและฐานการดํารงชีวิต ของเกษตรกรยากจน โดยใหมีการจัดทําระบบสารสนเทศและทะเบีย น ขอมูลที่ดินและแผนที่แหงชาติ แสดงการครอบครองใชประโยชนที่ดินประเภท ตางๆ ในที่ดินของรัฐ ที่ดินเอกชน รวมทั้งผูถือครองที่ดินโดยไมมีเอกสารสิทธิ์ เพื่ อจํ า แนกกลุม ผูถือครองที่ดิน ใหเ กิด ความชัดเจน เพื่อใชเ ปน ขอมูล การ บริหารจัดการและกําหนดมาตรการเพื่อกระจายการถือครองที่ดินใหเปนธรรม รวมทั้ง กํ าหนดมาตรการปอ งกั นการสูญเสีย กรรมสิทธิ์ที่ดินของเกษตรกร รายยอย (๔) สรางแรงจูงใจและสงเสริมการสรางรายไดจากการอนุรักษ โดยอาศัย กลไกการลดกาซเรือนกระจกจากการทําลายปาและความเสื่อมโทรมของปา ในประเทศกํ า ลั ง พั ฒ นา การจ า ยค า ชดเชยแลกเปลี่ ย นกั บ การรั ก ษา ทรัพยากรธรรมชาติและระบบนิเวศ และคารบอนเครดิตในภาคปาไม ซึ่งจะ ทําใหเกิดความตระหนักถึงคุณคาของทรัพยากร ตองการปกปองดูแลใหคง ความอุดมสมบูรณยั่งยืนตลอดไป (๕) ปรับปรุงระบบบริหารจัดการน้ําอยางเปนระบบลุมน้ําและสนับสนุน องคกรปกครองสวนทองถิ่นและชุมชนรวมพัฒนาแหลงน้ํา อนุรักษ และใชประโยชนรวมกัน โดยเรงฟนฟูบํารุงรักษาพื้นที่ปาตนน้ํา แหลงน้ํา ผิวดินและแหลงน้ําบาดาลที่มีอยู และเพิ่มเติมปริมาณน้ําตนทุนในแหลงน้ํา ที่มีศักยภาพดวยการผันน้ําระหวางลุมน้ําทั้งภายในและระหวางประเทศ การ จัด การความต องการใช น้ํา โดยคํ า นึง ถึ ง ความสมดุลและเปน ธรรมในการ จัดสรรน้ําใหภาคการใชน้ําตางๆ กับปริมาณน้ําตนทุนที่มีอยูทั้งน้ําผิวดินและ น้ําใตดิน รวมทั้งพัฒนาระบบพยากรณน้ําเพื่อประโยชนในการจัดสรรและ  
๑๔๕   เตือนภัยจากน้ําแลงและน้ําทวม และสนับสนุนองคกรปกครองสวนทองถิ่น และชุ ม ชนให มี ส ว นร ว มในการจั ด การ อนุ รั ก ษ แ ละใช ท รั พ ยากรน้ํ า การ ปองกันและแกไขมลพิษทางน้ํา การปองกันภัยจากน้ําทั้งน้ําแลงและน้ําทวม โดยผสานการจัดการน้ําดวยภูมิปญญาทองถิ่นกับขอมูลขาวสาร ความรูทาง เทคนิควิชาการ และเทคโนโลยีที่ภาครัฐทําหนาที่สนับสนุน ตลอดจนริเริ่ม โครงการพัฒนาแหลงน้ําในชุมชน เพื่อลดการสรางแหลงน้ําขนาดใหญที่มี ขอจํากัดในการหาพื้นที่ที่เหมาะสม และการสงเสริมความเขมแข็งของชุมชน ในการจัดการน้ําดวยการขยายเครือขายการจัดการลุมน้ํา (๖) สงเสริมการอนุรักษ ใชประโยชนจากทรัพยากรชีวภาพ และแบงปน ผลประโยชนอยางเปนธรรม โดยจัดใหมีการคุมครองพื้นที่อนุรักษและ ระบบนิเวศที่เปราะบาง ซึ่งเปนถิ่นกําเนิดของสมุนไพร มีความหลากหลาย ทางชีวภาพที่สมบูรณ และเปนถิ่นที่อยูของพันธุพืชพันธุสัตวที่หายากและใกล สูญพันธุ สนับสนุนการใชประโยชนทรัพยากรชีวภาพเพื่อการพึ่งตนเองและ การสรางความมั่นคงดานอาหารและสุขภาพ รวมทั้งการสรางนวัตกรรมจาก ทรัพยากรชีวภาพ เพื่อการพัฒนาเศรษฐกิจของประเทศ ภายใตกลไกการ แบงปนผลประโยชนอยางเปนธรรม ๓.๔.๒ การปรับกระบวนทัศนการพัฒนาและพฤติกรรมการบริโภคสูสังคมที่เปน มิตรกับสิ่งแวดลอม มีแนวทางดังนี้ (๑) ส ง เสริ ม ให ป ระชาชนทุ ก ภาคส ว นนํ า หลั ก ปรั ช ญาของเศรษฐกิ จ พอเพียงมาใชในการดําเนินชีวิต เพื่อเปนตนแบบของสังคมที่เปนมิตรกับ สิ่ ง แวดล อ มและปลู ก ฝ ง แนวคิ ด ให เ กิ ด ความตระหนั ก ว า ทรั พ ยากรและ สิ่งแวดลอมเกื้อกูลตอการอยูรอดและการพัฒนาของสังคมมนุษย ควบคูไป กับการเปลี่ยนแนวคิดจากการใชทรัพยากรธรรมชาติเพื่อผลประโยชนตอบ แทนทางเศรษฐกิจสูงสุดระยะสั้น สูการอยูรวมกันอยางเกื้อกูล และการใช ประโยชนอยางยั่งยืน รวมทั้งสรางคานิยมการบริโภคที่ยั่งยืน ใหเปนบรรทัดฐาน ของสังคม โดยการใชหลักศาสนา วัฒนธรรม ประเพณี การดํารงชีวิตตาม วิ ถี ไ ทยเป น เครื่ อ งมื อ เพื่ อ ปลู ก ฝ ง ค า นิ ย มการบริ โ ภคอย า งพอเพี ย ง และ รณรงคใหเกิดการปรับเปลี่ยนทัศนคติในการบริโภคโดยคํานึงถึงความพอดี พอประมาณ ยกยองและใหเกียรติบุคคลและชุมชนที่เปนแบบอยางที่ดีของ การบริโภคที่ยั่งยืนบนฐานภูมิปญญาดั้งเดิม  
๑๔๖   (๒) สร า งองค ค วามรู ด า นการบริ โ ภคที่ ยั่ ง ยื น ให กั บ ประชาชน ผ า น กระบวนการศึกษาในระบบ โดยบรรจุแนวคิดการบริโภคที่ยั่งยืนในหลักสูตร การเรียนการสอนและกิจกรรมเสริมหลักสูตรในทุกระดับของการศึกษา หรือ เวทีการเรียนรูของชุมชนและเครือขายปราชญชาวบาน รวมทั้งสงเสริมการ ศึกษาวิจัยและตอยอด เพื่อหาแนวทางการปรับเปลี่ยนสังคมไปสูการบริโภคที่ ยั่งยืน และงานวิจัยดานการออกแบบที่เปนมิตรตอสิ่งแวดลอม โดยมีการ พิจารณาทั้งวัฏจักรชีวิตของผลิตภัณฑและบริการ (๓) เพิ่ม ขี ด ความสามารถของประชาชนในการเลื อ กบริโ ภคสิ น คา และ บริการที่เปนมิตรกับสิ่งแวดลอม โดยพัฒนาระบบการเผยแพรและรับรู ขอมู ล ข าวสาร ตลอดจนแนวคิดและแนวปฏิบัติดานการบริ โภคของภาค ประชาชน การนํากลยุทธการตลาดเพื่อสังคม (Social Marketing) มาใชใน การเผยแพรและประชาสัมพันธขอมูลขาวสารและถายทอดความรูเกี่ยวกับ ผลกระทบของการบริโภคที่ไมยั่งยืน เพื่อใหผูบริโภคมีองคความรูเพียงพอ ตอการตัดสินใจเลือกซื้อสินคาและบริการ ที่มีกรรมวิธีการผลิตที่ชวยรักษา สิ่งแวดลอม หรือสินคาและบริการที่มีการปลอยคารบอนต่ํา (๔) เสริมสรางกลไกคุมครองผูบริโภค และสงเสริมเครือขาย สื่อ โฆษณา และประชาสัมพันธใหเขามามีบทบาทในการปรับเปลี่ยนสังคมไปสู การบริ โ ภคที่ ยั่ ง ยื น โดยสร า งความเข มแข็ งของกลไกการคุ มครองสิ ท ธิ์ ผูบริโภค จากการใหขอมูลทางเดียวที่มีลักษณะครอบงําหรือบิดเบือนคานิยมที่ มีตอสินคาหรือบริการ จากสื่อประเภทตางๆ ทั้งของรัฐและเอกชน ปรับปรุง กฎหมายควบคุมและกํากับดูแลสื่อ ใหเผยแพรขอมูลแกผูบริโภคอยางมีความ รับผิดชอบ และเขามามีบทบาทในการปรับเปลี่ยนสังคมไปสูการบริโภคที่ยั่งยืน รวมทั้งจัดใหมีเครือขายใหความรูและแลกเปลี่ยนประสบการณเพื่อสงเสริมให ธุรกิจดานการผลิตสื่อและโฆษณาตระหนักถึงความสําคัญ เกิดความรู ความ เขาใจ และมีจิตสํานึกเรื่องการบริโภคที่ยั่งยืน สามารถปรับเปลี่ยนแนวทางการ ผลิตสื่อเผยแพรโฆษณาที่เอื้อตอรูปแบบการบริโภคที่ยั่งยืน ๓.๔.๓ การเพิ่มประสิทธิภาพการใชทรัพยากรของภาคการผลิต และบริการเพื่อ นําไปสูสังคมที่เปนมิตรกับสิ่งแวดลอม มีแนวทางสําคัญ ดังนี้ (๑) ปรับระบบการผลิตของภาคอุตสาหกรรมใหเปนมิตรกับสิ่งแวดลอม ตลอดหวงโซอุปทานการผลิต โดยสนับสนุนดานสินเชื่อและสิทธิพิเศษดาน ภาษีใหกับอุตสาหกรรมที่มีการใชทรัพยากรและพลังงานอยางมีประสิทธิภาพ ปรั บ นโยบายส ง เสริ ม การลงทุ น ให เ อื้ อ สิ ท ธิ ป ระโยชน ม ากขึ้ น สํ า หรั บ  
๑๔๗   อุตสาหกรรมที่เปนมิตรกับสิ่งแวดลอม อาทิ อุตสาหกรรมพลาสติกชีวภาพ และอุตสาหกรรมพลังงานทดแทน เปนตน และไมสนับสนุ นการลงทุน ใน อุตสาหกรรมที่กอมลพิษสูง สงเสริมการออกแบบ พัฒนา และผลิตผลิตภัณฑ ที่ลดการปลอยกาซเรือนกระจก สงเสริมวิสาหกิจขนาดกลางและขนาดยอม ให ป รั บ เปลี่ ย นสู เ ทคโนโลยี ส ะอาด ตลอดจนสนั บสนุ นการอยู ร วมกั นของ อุตสาหกรรมและชุมชนอยางยั่งยืนในลักษณะเมืองอุตสาหกรรมเชิงนิเวศ ที่มี การใชทรัพยากรหมุนเวียนใหไดมากที่สุด และบริหารจัดการวัตถุดิบ และของ เสียอยางเปนระบบครบวงจร สงเสริมภาคเอกชนใหมีการปรับตัวดําเนินธุรกิจ ภายใตความรับผิดชอบตอสังคม (Corporate Social Responsibility : CSR) มากขึ้น รวมทั้งสงเสริมแนวคิดในการทําธุรกิจเพื่อสังคมโดยเฉพาะ (Social Enterprise : SE) (๒) สงเสริมการทําการเกษตรที่เกื้อกูลกับระบบนิเวศ ตามแนวคิดของการ ทําเกษตรแบบยั่งยืน เพื่อการพึ่งตนเองได ทําใหครัวเรือนเกษตรกรมีความ มั่นคงทางดานอาหาร และสามารถลดความเสี่ยง (Risk Management) จาก ความผันผวนดานราคา โดยสงเสริมการทําเกษตรอินทรีย เกษตรผสมผสาน วนเกษตร และเกษตรทฤษฎี ใหม และรณรงค ให เ กษตรกรใช ส ารชี ว ภาพ ทดแทนการใชสารเคมีการเกษตร เพื่อลดผลกระทบกับทรัพยากรธรรมชาติ และสิ่งแวดลอม ซึ่งจะเปนการลดตนทุนการผลิต และเพิ่มประสิทธิภาพการ ผลิตในระยะยาว และพัฒนาเทคโนโลยีการเกษตรที่เหมาะสมกับสภาวะและ ภูมิสังคมของประเทศ ปรับระบบการใชที่ดิน และการคนควาชนิดพันธุที่ สามารถปลูกไดในที่ที่ทนสภาพอากาศรอนจัดและหนาวจัด หรือทนแลง (๓) สงเสริมภาคบริการใหเปนตัวขับเคลื่อนเศรษฐกิจ เพื่อสรางงาน สราง รายได และกระจายรายไดสูชุมชน โดยสงเสริมธุรกิจบริการที่มีผลกระทบตอ สิ่ ง แวดล อ มน อ ยและประเทศไทยมี ศั ก ยภาพสู ง เช น การท อ งเที่ ย ว รักษาพยาบาลและสุขภาพ รวมทั้งสงเสริมการทองเที่ยวเชิงนิเวศ โดยกําหนด ทิศทางการพัฒนาของแหลงทองเที่ยวใหสอดคลองกับศักยภาพการรองรับ ของพื้ น ที่ เพื่ อ สร า งความยั่ ง ยื น ให กั บ การท อ งเที่ ย วในท อ งถิ่ น ตลอดจน สงเสริมองคความรูจากภูมิปญญาทองถิ่นที่สามารถนําไปสูการผลิตและตอ ยอดสิ น ค า และบริ ก ารที่ ช ว ยลดภาวะโลกร อ น และสิ น ค า และบริ ก ารเชิ ง สรางสรรค เพื่อนําไปสูเศรษฐกิจสีเขียว (๔) สร า งโอกาสทางการตลาดให กั บ สิ น ค า หรื อ บริ ก ารที่ เ ป น มิ ต รต อ สิ่งแวดลอม โดยขยายผลการจัดซื้อจัดจางที่เปนมิตรกับสิ่งแวดลอมของ ภาครัฐใหครอบคลุมกวางขวางถึงระดับทองถิ่น ใหสิทธิพิเศษดานภาษีกับ  
๑๔๘   ผูประกอบการหรือสินคาและบริการ เพื่อใหสามารถแขงขันกับสินคาอื่นๆ กํ า หนดหลั ก เกณฑ แ ละให ร างวั ล กั บ หน ว ยงานของรั ฐ ที่ เ ป น มิ ต รกั บ สิ่งแวดลอม พัฒนาระบบฉลากสิ่งแวดลอม เชน ฉลากเขียว ฉลากคารบอน ใบไม เ ขี ย ว เป น ต น เพิ่ ม ขี ด ความสามารถของหน ว ยงานที่ รั บ ผิ ด ชอบให สามารถเผยแพรขอมูลการลดกาซคารบอนไดออกไซด ผานสินคาและบริการ โดยพั ฒ นาและจั ด ทํ า ฐานข อ มู ล สิ น ค า ฉลากเขี ย ว ฉลากที่ แ สดงปริ ม าณ คาร บ อนฟุ ต พริ้ น ต ตลอดจนส ง เสริ ม การจั ด ซื้ อ จั ด จ า งที่ เ ป น มิ ต รกั บ สิ่งแวดลอมในองคกรเอกชนผานหวงโซอุปทานหรือการจัดการสิ่งแวดลอม ผานคูคาทางธุรกิจ (Greening the Supply Chains) ๓.๔.๔ การจัดการสิ่งแวดลอมเมืองและโครงสรางพื้นฐาน มีแนวทางสําคัญ ดังนี้ (๑) พัฒนาเมืองที่เนนการวางผังเมืองที่มีการผสมผสานวัฒนธรรม สังคม ระบบนิเวศเขาดวยกัน พัฒนาเมืองแบบกระชับและใหความสําคัญกับการ เพิ่มพื้นที่สีเขียว การเพิ่มประสิทธิภาพการใชพลังงานในพื้นที่เมืองโดยใช เทคโนโลยีการออกแบบอาคาร ที่อยูอาศัยที่ประหยัดพลังงาน การพัฒนา ระบบขนสงมวลชนและระบบขนสงสาธารณะอื่นๆ ที่มีความครอบคลุม และ สามารถใหบริการแกประชาชนทุกกลุมไดอยางมีประสิทธิภาพ และมีการ จัดการสิ่งแวดลอมเมืองอยางบูรณาการดวยเทคโนโลยีที่เหมาะสมทั้งในดาน การจัดการน้ําเสีย และขยะมูลฝอย ภายใตหลักการ Reduce Reuse และ Recycle ตลอดจนสงเสริมและเพิ่มศักยภาพของทองถิ่นใหสามารถบริหาร จัดการสิ่งแวดลอมในพื้นที่ไดอยางมีประสิทธิภาพ ภายใตการมีสวนรวมของ ทุกภาคสวน และมีการกํากับการใชประโยชนที่ดินตามผังเมืองอยางเขมขน (๒) พัฒนาโครงสรางพื้นฐานที่ใหความสําคัญกับการใชทรัพยากรอยาง คุ ม ค า และการบรรเทาผลกระทบสิ่ ง แวดล อ มและชุ ม ชน พั ฒ นา โครงสรางพื้นฐานที่เปนมิตรตอสิ่งแวดลอมโดยใหความสําคัญลําดับสูงกับ การลดผลกระทบตอสภาพแวดลอม และการมีสวนรวมของประชาชนและ ชุมชนในพื้นที่โครงการ การเพิ่มประสิทธิภาพการใชพลังงานในภาคขนสง โลจิสติกสโดยการปรับเปลี่ยนรูปแบบการขนสงจากการขนสงทางถนนไปสู การขนส ง ทางราง ส ง เสริม การใชร ะบบขนส ง มวลชนสาธารณะ และการ พัฒนาอุตสาหกรรมรถยนตพลังงานไฟฟา เพื่อใหเกิดการใชทรัพยากรอยาง คุมคา ลดการใชเชื้อเพลิงและลดการปลอยกาซเรือนกระจกออกสูบรรยากาศ  
๑๔๙   ๓.๔.๕ การยกระดั บ ขี ด ความสามารถในการปรั บ ตั ว รั บมื อ กั บ การเปลี่ ย นแปลง ภูมิอากาศ เพื่อใหสังคมมีความยืดหยุนและมีภูมิคุมกัน มีแนวทางสําคัญ ดังนี้ (๑) พัฒนาองคความรู และระบบฐานขอมูลเกี่ยวกับผลกระทบที่เกิดขึ้น จากการเปลี่ยนแปลงภูมิอากาศ โดยทําการศึกษาวิจัย และพัฒนาความรู ในการคาดการณ ประเมิ น ความเสี่ ย ง ความเปราะบางเพื่ อ วางแผน เตรียมการรับมือ และจัดการแกไขปญหาไดอยางเหมาะสม และประเมินผล กระทบที่จะเกิดขึ้นใหมีความละเอียดเปนรายสาขา และมีความแมนยํามากขึ้น ทั้งตอระบบนิเวศปาไม ความหลากหลายทางชีวภาพ พื้นที่ชายฝง การขาด แคลนน้ํา ภัยธรรมชาติ และภาคการผลิตที่สําคัญของประเทศ รวมถึงการจัดทํา ระบบฐานขอมูลเชิงพื้นที่เพื่อบงชี้พื้นที่เสี่ยงภัย พัฒนาเครือขายความรู และ การมีสวนรวม สนับสนุนการวิจัยพัฒนาทางวิทยาศาสตร เทคโนโลยี และ นวัตกรรมที่เกี่ยวของกับการลดกาซเรือนกระจกและการปรับตัว สรางนักวิจัย และเครือขายวิจัยดานการเปลี่ยนแปลงภูมิอากาศ จัดหลักสูตรการศึกษาวา ดวยการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ พัฒนาระบบฐานขอมูลที่เกี่ยวของกับ การเปลี่ยนแปลงภูมิอากาศ ฐานขอมูลกาซเรือนกระจกของประเทศ ขอมูล การปลอยกาซเรือนกระจกรายสาขาใหทันสมัยและมีมาตรฐาน และเผยแพร ฐานขอมูลและองคความรูใหทุกภาคสวนไดทราบ (๒) พัฒนาเครื่องมือในการบริหารจัดการเพื่อรับมือกับความทาทายจาก การเปลี่ยนแปลงภูมิอากาศ โดยสรางองคความรูและจัดทําฐานขอมูลกาซ เรือนกระจกของประเทศ พัฒนาระบบติดตามประเมินผลโครงการกลไกการ พัฒนาที่สะอาด (Clean Development Mechanism: CDM) จัดทําระบบ National Registry System สําหรับการจัดตั้งตลาดคารบอนตอไปในอนาคต กําหนดหลักเกณฑ เงื่อนไข และวิธีการจัดเก็บภาษีสิ่งแวดลอม คาธรรมเนียม และการใชเครื่องมือทางเศรษฐศาสตรอื่นๆ สงเสริมการนําฉลากสิ่งแวดลอม หรือฉลากคารบอน มาใชเพื่อสรางแรงจูงใจและเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมให ประชาชนลดการปล อ ยก า ซเรื อ นกระจก ส ง เสริ ม การพั ฒ นาระบบตลาด คารบอนในประเทศไทย เพื่อการบริหารจัดการกาซเรือนกระจกทั้งในรูปแบบ บังคับและสมัครใจ เพื่อสงเสริมใหเกิดโอกาสและประโยชนจากการซื้อขาย คารบอนเครดิต  
๑๕๐   (๓) เตรียมความพรอมเพื่อรับมือกับภัยพิบัติทางธรรมชาติ โดยศึกษาและ ประเมินผลกระทบที่อาจเกิดขึ้นจากภัยพิบัติทางธรรมชาติ จัดลําดับความ เสี่ยง/พื้นที่เสี่ยง และจัดทําแผนที่เพื่อบงชี้พื้นที่เสี่ยงภัยทั้งในระดับประเทศ ภูมิภาคและจังหวัด เพื่อกําหนดแนวทางเฝาระวัง และแนวทางบรรเทาและ ปองกันผลกระทบ จัดทําแผนจัดการภัยพิบัติที่ครอบคลุมตั้งแตกอนเกิดภัย ขณะเกิดภัย หลังเกิดภัย และแผนปองกันระยะยาวควบคูไปดวย การปองกัน และลดผลกระทบที่ใชทั้งมาตรการดานกายภาพและโครงสรางพื้นฐาน และ มาตรการควบคุ ม กิ จ กรรมทางเศรษฐกิ จ และสั ง คมในเขตพื้ น ที่ เ สี่ ย งภั ย รวมทั้งเผยแพรองคความรูที่เกี่ยวของกับการเตรียมพรอมรับมือกับภัยพิบัติ ทางธรรมชาติ การสรา งเครื อข า ย/ระบบเตือ นภั ย และเฝา ระวั ง ตลอดจน ประเมินความเสี่ยงของระบบสาธารณูปโภคและโครงสรางพื้นฐานสําคัญใน ปจจุบันตอแนวโนมการเปลี่ยนแปลงภูมิอากาศ เพื่อเสนอทางเลือกในการลด ความเสี่ ยงและปอ งกันผลกระทบที่อาจเกิดขึ้น รวมถึง กํา หนดให ก ารวาง ระบบสาธารณูปโภคและโครงการพื้นฐานในอนาคตตองสามารถรับมือกับ สภาพอากาศรุนแรงและโอกาสเกิดภัยพิบัติทางธรรมชาติที่รุนแรงภายใต แนวโนมการเปลี่ยนแปลงภูมิอากาศ (๔) พัฒนาศั กยภาพชุ มชนใหเขมแข็ง พรอมรับมือกับการเปลี่ ยนแปลง ภูมิอากาศ โดยถายทอดความรูดานการจัดการความเสี่ยงของหนวยงาน ต า งๆ สู ชุ ม ชน และจั ด สรรทรั พ ยากรที่ จํ า เป น ให แ ก ชุ ม ชน สนั บ สนุ น กระบวนการวางแผนชุมชนระยะยาว ปรับปรุงกฎหมาย และบทบาทของ หนวยงานรวมทั้งองคการปกครองสวนทองถิ่นใหสนับสนุนการสรางความ เขมแข็งของชุมชน ฟนฟูและยกระดับขีดความสามารถของกลุมเสี่ยงในการ ปรับตัวรับมือกับการเปลี่ยนแปลง เรงฟนฟูพื้นที่เสี่ยงที่ไดรับความเสียหาย ฟ น ฟู ท รั พ ยากรที่ เ สื่ อ มโทรมลง ส ง เสริ ม การจ า งงานเพื่ อ เพิ่ ม รายได ข อง ประชากรกลุมเสี่ยง และกํ า หนดมาตรการรองรับผลกระทบตอชุมชนและ สังคมที่ชัดเจน ทั้งมาตรการระยะสั้นและระยะยาว (๕) เพิ่มบทบาทประเทศไทยในเวทีประชาคมโลกและการสรางฐานความ รวมมือกับตางประเทศ โดยศึกษารายละเอียดและสรางความเขาใจของ พันธกรณีตางๆ และติดตามสถานการณการเจรจาและทาทีของประเทศตางๆ ที่จะมีผลกระทบทั้งเชิงบวก และลบตอประเทศ ทั้งในดานเศรษฐกิจ สังคม และสิ่งแวดลอม เพื่อใหสามารถกําหนดทาทีของประเทศที่เหมาะสม เตรียม  
๑๕๑   มาตรการรองรับผลกระทบที่จะเกิดขึ้นจากมาตรการทางการคาและขอตกลง ระหวางประเทศเกี่ยวกับการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ เชน Post-Kyoto และ Unilateral Measures ตลอดจนเสริมสรางเทคนิคการเจรจาและสราง แนวรวมเพื่อสรางอํานาจตอรองในเวทีการคา การลงทุน และสิ่งแวดลอม พัฒนาความรวมมือในกลุมอาเซียนเพื่อประโยชนรวมกันโดยเฉพาะความ รวมมือในการพัฒนาทางวิทยาศาสตรและเทคโนโลยีการลดกาซเรือนกระจก การปรับตัว และการใชทรัพยากรรวมกันอยางยั่งยืน ๓.๔.๖ การพั ฒ นาการบริ ห ารจั ด การทรั พ ยากรให มี ป ระสิ ท ธิ ภ าพ โปร ง ใสและ เปนธรรม มีแนวทางหลัก ดังนี้ (๑) พัฒนาชุ ม ชนใหเ ขม แข็ง และส ง เสริ มสิท ธิ ชุม ชนในการเขา ถึ ง และ ใชประโยชนทรัพยากร สนับสนุนแนวทางการใชประโยชนทรัพยากรเชิง อนุรักษ ตามวิถีชีวิต ภูมิปญญา และวัฒนธรรมดั้งเดิม ภายใตหลักการคนอยู รวมกับระบบนิเวศอยางเกื้อกูล สนับสนุนสิทธิและบทบาทของชุมชนในการ จัดการทรัพยากรเพื่อการพึ่งตนเอง ทั้งดานทรัพยากรชีวภาพ ปาชุมชน การ จัดการน้ํา การจัดการทรัพยากรชายฝง รวมทั้งการใชประโยชนที่ดินรวมกัน สรางความรูความเขาใจที่ถูกตองเกี่ยวกับระบบนิเวศเพื่อใหชุมชนเกิดความรัก และหวงแหนทรัพยากร (๒) สนั บ สนุ น กระบวนการมี ส ว นร ว ม พั ฒ นากลไกการจั ด การร ว ม ที่ประกอบดวยภาครัฐ ภาคเอกชน ภาควิชาการ องคกรปกครองทองถิ่น และ ชุมชน เพื่อพัฒนาและแกไขปญหา พัฒนากระบวนการรับฟงความคิดเห็น เกี่ ย วกั บ โครงการพั ฒ นาของภาครั ฐ ที่ อ าจส ง ผลกระทบต อ วิ ถี ชี วิ ต ความ เปนอยู สุขภาพอนามัยและสิ่งแวดลอมของชุมชนในทุกขั้นตอน บนพื้นฐาน ขององคความรู ขอมูลที่ถูกตอง เปดเผย โปรงใส สามารถเขาถึงไดอยางเทาเทียม เพื่อสรางกลไกการถวงดุล ติดตามและตรวจสอบที่โปรงใส มีประสิทธิภาพ เสริมสรางบทบาทของสื่อมวลชน เพื่อสรางความตระหนักรู และความตื่นตัว ของสาธารณชนในการดู แ ลคุ ม ครองทุ น ทรั พ ยากรและสิ่ ง แวดล อ มของ ประเทศ พัฒนาศักยภาพขององคกรปกครองสวนทองถิ่นใหเขมแข็ง สามารถ ตอบสนองป ญ หาและความต อ งการของชุ ม ชนได อ ย า งมี ป ระสิ ท ธิ ภ าพ โดยเฉพาะการบริหารจัดการทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอม  
๑๕๒   (๓) ปรั บ ปรุ ง กฎหมายและบั ง คั บ ใช อ ย า งเสมอภาคเป น ธรรม ปรั บ ปรุ ง กฎระเบียบของภาครัฐ เพื่อลดความขัดแยง แกไขปญหาความเหลื่อมล้ําใน การเขาถึงและใชประโยชนทรัพยากรของชุมชน ผลักดันการจัดเก็บภาษีที่ดิน แบบกาวหนาเพื่อกระจายการถือครองที่ดิน ผลักดันราง พ.ร.บ. เครื่องมือ ทางดานเศรษฐศาสตรเพื่อการจัดการสิ่งแวดลอม ปรับปรุงกฎหมายผังเมือง ใหทันสมัยและบังคับใชอยางเทาเทียมและจริงจัง พิจารณาออกกฎระเบียบที่ สนั บ สนุ น และจู ง ใจให เ กิ ด การอนุ รั ก ษ ทบทวนหลั ก เกณฑ ก ารจั ด สรร ผลประโยชน จ ากการใช ท รั พ ยากรแร เพิ่ ม บทลงโทษต อ ผู บุ ก รุ ก ทํ า ลาย ทรั พ ยากรและสิ่ ง แวดล อ ม นอกจากนั้ น ควรใช ก ลไกทางสั ง คมติ ด ตาม ตรวจสอบ กํากับดูแลผูละเมิดกฎหมายและการดําเนินงานของภาครัฐให เปนไปตามกฎหมาย (๔) นโยบายการลงทุ น ภาครั ฐ ควรเอื้ อ ต อ การอนุ รั ก ษ แ ละฟ น ฟู ทรั พ ยากรธรรมชาติ โดยเป น นโยบายที่ ไ ด คํ า นึ ง ถึ ง การสู ญ เสี ย ต น ทุ น ทางสังคมและสิ่งแวดลอม โดยสนับสนุนการศึกษาวิจัยเพื่อประเมินมูลคา ที่แทจริงของทรัพยากร รวมทั้ง มูลค าในอนาคตของทรัพยากรและการทํ า หน า ที่ ข องระบบนิ เ วศ ปรั บ ปรุ ง กระบวนการจั ด ทํ า รายงานการวิ เ คราะห ผลกระทบสิ่งแวดลอม พิจารณาจัดทําหลักเกณฑการประเมินความคุมคา ของโครงการลงทุ น และภาคการผลิ ต ที่ ใ ช ท รั พ ยากรสิ้ น เปลื อ ง ก อ มลพิ ษ สงผลกระทบตอสุขภาพและวิถีชีวิตของชุมชน โดยใหรวมตนทุนความสูญเสีย ดา นสิ่ ง แวดล อ มและดา นสั ง คมเขา ไวด ว ย เพื่อ ประกอบการตั ดสิ น ใจเชิ ง นโยบาย นอกจากนั้น จําเปนตองกําหนดมาตรการควบคุมการใชพื้นที่ตาม นโยบายส ง เสริ ม พื ช เศรษฐกิ จ ไม ใ ห เ กิ ด การบุ ก รุ ก ทํ า ลายเขตอนุ รั ก ษ ที่เปราะบางและมีความสําคัญเชิงนิเวศ  
ทิศทางแผนพัฒนา 11

More Related Content

PDF
Pisa science for จุฬาภรณ ข้อสอบ ชุด2
Suphanida Montreewiwat
 
PDF
Pisa reading for จุฬาภรณ ข้อสอบ ชุด1
Suphanida Montreewiwat
 
PDF
Pisa science for จุฬาภรณ ข้อสอบ ชุด4
Suphanida Montreewiwat
 
PDF
Pisa science for จุฬาภรณ ข้อสอบ ชุด3
Suphanida Montreewiwat
 
PDF
Pisa reading for จุฬาภรณ ข้อสอบ ชุด4
Suphanida Montreewiwat
 
PDF
Pisa reading for จุฬาภรณ ข้อสอบ ชุด2
Suphanida Montreewiwat
 
PDF
Pisa reading for จุฬาภรณ ข้อสอบ ชุด3
Suphanida Montreewiwat
 
PDF
การโปรแกรมภาษาซีชาร์ป
KruBeeKa
 
Pisa science for จุฬาภรณ ข้อสอบ ชุด2
Suphanida Montreewiwat
 
Pisa reading for จุฬาภรณ ข้อสอบ ชุด1
Suphanida Montreewiwat
 
Pisa science for จุฬาภรณ ข้อสอบ ชุด4
Suphanida Montreewiwat
 
Pisa science for จุฬาภรณ ข้อสอบ ชุด3
Suphanida Montreewiwat
 
Pisa reading for จุฬาภรณ ข้อสอบ ชุด4
Suphanida Montreewiwat
 
Pisa reading for จุฬาภรณ ข้อสอบ ชุด2
Suphanida Montreewiwat
 
Pisa reading for จุฬาภรณ ข้อสอบ ชุด3
Suphanida Montreewiwat
 
การโปรแกรมภาษาซีชาร์ป
KruBeeKa
 

What's hot (18)

PDF
Document Archive Project Lecture NSTDA 02
Boonlert Aroonpiboon
 
PDF
Pisa science for จุฬาภรณ ข้อสอบ ชุด1
Suphanida Montreewiwat
 
PDF
ครูดีในดวงใจ
Lunla Nui
 
PDF
การงาน04
pannee
 
PDF
การงาน02
pannee
 
PDF
Walailak Information Management Paper
National Science and Technology Development Agency (NSTDA) - Thailand
 
PDF
ศัพท์น่ารู้เพื่อการพัฒนาคุณภาพ
MUQD
 
PDF
การก่อตั้งอาณาจักรอยุธยา
kroobannakakok
 
PDF
2553 14.integration withprovince
ps-most
 
PDF
ใบความรู้ที่ 3 หลักการทำงานและองค์ประกอบของคอมพิวเตอร์
Nattapon
 
PDF
กำเนิดอยุธยา
kroobannakakok
 
PDF
คัดย่อวิทยานิพนธ์นำเสนอปรับใหม่ตามที่ปรึกษา
วิทยา หล่อศิริ
 
PDF
Course syllabus วิชาเทคโนโลยีสารสนเทศ ปีการศึกษา 2553
Nattapon
 
PDF
[บุคลากร
sareehah tayeh
 
PDF
ใบงานชองนายณัชนนท์ ตาพรหม เลขที่ 12 ม.6/5
Natchanon Taprom
 
PDF
Wording Travel Guard Overseas Student(Thai Version)
DreamsProtector.com
 
PDF
งานนำเสนอหัวข้อวิทยานิพนธ์
วิทยา หล่อศิริ
 
PDF
แผนกลยุทธ์ไปสู่การปฏิบัติ ปีงบประมาณ พ.ศ. 2553 [2]
Ministry of Science and Technology
 
Document Archive Project Lecture NSTDA 02
Boonlert Aroonpiboon
 
Pisa science for จุฬาภรณ ข้อสอบ ชุด1
Suphanida Montreewiwat
 
ครูดีในดวงใจ
Lunla Nui
 
การงาน04
pannee
 
การงาน02
pannee
 
Walailak Information Management Paper
National Science and Technology Development Agency (NSTDA) - Thailand
 
ศัพท์น่ารู้เพื่อการพัฒนาคุณภาพ
MUQD
 
การก่อตั้งอาณาจักรอยุธยา
kroobannakakok
 
2553 14.integration withprovince
ps-most
 
ใบความรู้ที่ 3 หลักการทำงานและองค์ประกอบของคอมพิวเตอร์
Nattapon
 
กำเนิดอยุธยา
kroobannakakok
 
คัดย่อวิทยานิพนธ์นำเสนอปรับใหม่ตามที่ปรึกษา
วิทยา หล่อศิริ
 
Course syllabus วิชาเทคโนโลยีสารสนเทศ ปีการศึกษา 2553
Nattapon
 
[บุคลากร
sareehah tayeh
 
ใบงานชองนายณัชนนท์ ตาพรหม เลขที่ 12 ม.6/5
Natchanon Taprom
 
Wording Travel Guard Overseas Student(Thai Version)
DreamsProtector.com
 
งานนำเสนอหัวข้อวิทยานิพนธ์
วิทยา หล่อศิริ
 
แผนกลยุทธ์ไปสู่การปฏิบัติ ปีงบประมาณ พ.ศ. 2553 [2]
Ministry of Science and Technology
 
Ad

Viewers also liked (8)

PDF
ลักษณะภาษาไทย
kruthai40
 
PDF
การอ่านอย่างมีประสิทธิภาพ
kruthai40
 
PDF
ยุทธศาสตร์การจัดการศึกษา (ดร.สมหวัง กลุ่ม5)
kruthai40
 
PDF
บทอาขยานภาษาไทย ช่วงชั้นที่ ๑-๔
kruthai40
 
PDF
บทอาขยาน ภาษาไทย ม.๓
kruthai40
 
PDF
การอ่านอย่างมีวิจารณญาณฯ
sompoy
 
PPT
กาพย์เห่เรือ พระนิพนธ์เจ้าฟ้าธรรมธิเบศร
kruthai40
 
PDF
ทักษะการอ่าน
0872191189
 
ลักษณะภาษาไทย
kruthai40
 
การอ่านอย่างมีประสิทธิภาพ
kruthai40
 
ยุทธศาสตร์การจัดการศึกษา (ดร.สมหวัง กลุ่ม5)
kruthai40
 
บทอาขยานภาษาไทย ช่วงชั้นที่ ๑-๔
kruthai40
 
บทอาขยาน ภาษาไทย ม.๓
kruthai40
 
การอ่านอย่างมีวิจารณญาณฯ
sompoy
 
กาพย์เห่เรือ พระนิพนธ์เจ้าฟ้าธรรมธิเบศร
kruthai40
 
ทักษะการอ่าน
0872191189
 
Ad

Similar to ทิศทางแผนพัฒนา 11 (20)

PDF
Climate change and Thailand
National Science and Technology Development Agency (NSTDA) - Thailand
 
PDF
Aesthetic plastic surgery revised
Vipasiri Chunsirisathaporn
 
PDF
Aesthetic plastic surgery revised
Vipasiri Chunsirisathaporn
 
PDF
25500337
reg4444
 
PDF
Policy Drkalaya
Ministry of Science and Technology
 
PDF
วงจรพัฒนาระบบ SDLC
skiats
 
PDF
ยานยนต์ไฟฟ้า พื้นฐานการทำงานและการออกแบบ
CUPress
 
PDF
บทความวิจัย ThinkQuest
กลาง วงศ์สว่าง
 
PDF
โครงการ Ni thed knowledge sharing
นู๋หนึ่ง nooneung
 
PDF
การวิเคราะห์ทางเทคนิค โดยตลาดหุ้น
Weerachat Martluplao
 
PDF
buz-plan-53
Ministry of Science and Technology
 
PDF
247 constructionism
fangwittayayon
 
PDF
เอกสารการกำหนดกลุ่มเป้าหมายในการพัฒนาตามแผนการจัดการความรู้
นู๋หนึ่ง nooneung
 
PDF
Munuscript wu. virtual exhibition
codexstudio
 
PDF
แผนบริหารความเสี่ยงคณะนิเทศศาสตร์ ปี 2553 2554
นู๋หนึ่ง nooneung
 
PDF
ใบความรู้ที่ 3-1 บทบาทและวิวัฒนาการของคอมพิวเตอร์
Nattapon
 
PDF
Thailand internet-user-survey2010
Pawoot (Pom) Pongvitayapanu
 
PDF
Pretest
bullungvechapool
 
PDF
การประชาสัมพันธ์ [โหมดความเข้ากันได้]
preecha klamrassamee
 
PDF
4 d6963726f736f667420576f7264202d20a7d2b9a2cda7b5c1a4b9cac7c22e646f63_
ลาล่า 'บีแอล
 
Climate change and Thailand
National Science and Technology Development Agency (NSTDA) - Thailand
 
Aesthetic plastic surgery revised
Vipasiri Chunsirisathaporn
 
Aesthetic plastic surgery revised
Vipasiri Chunsirisathaporn
 
25500337
reg4444
 
Policy Drkalaya
Ministry of Science and Technology
 
วงจรพัฒนาระบบ SDLC
skiats
 
ยานยนต์ไฟฟ้า พื้นฐานการทำงานและการออกแบบ
CUPress
 
บทความวิจัย ThinkQuest
กลาง วงศ์สว่าง
 
โครงการ Ni thed knowledge sharing
นู๋หนึ่ง nooneung
 
การวิเคราะห์ทางเทคนิค โดยตลาดหุ้น
Weerachat Martluplao
 
buz-plan-53
Ministry of Science and Technology
 
247 constructionism
fangwittayayon
 
เอกสารการกำหนดกลุ่มเป้าหมายในการพัฒนาตามแผนการจัดการความรู้
นู๋หนึ่ง nooneung
 
Munuscript wu. virtual exhibition
codexstudio
 
แผนบริหารความเสี่ยงคณะนิเทศศาสตร์ ปี 2553 2554
นู๋หนึ่ง nooneung
 
ใบความรู้ที่ 3-1 บทบาทและวิวัฒนาการของคอมพิวเตอร์
Nattapon
 
Thailand internet-user-survey2010
Pawoot (Pom) Pongvitayapanu
 
Pretest
bullungvechapool
 
การประชาสัมพันธ์ [โหมดความเข้ากันได้]
preecha klamrassamee
 
4 d6963726f736f667420576f7264202d20a7d2b9a2cda7b5c1a4b9cac7c22e646f63_
ลาล่า 'บีแอล
 

More from kruthai40 (20)

PDF
หลักสูตรแกนกลาง Thai 51
kruthai40
 
PDF
50ผลงาน ศ.ดร.ชัยยงค์ พรหมวงศ์
kruthai40
 
PDF
บทสรุปผู้บริหาร การประเมิน สมศ. รอบ ๒
kruthai40
 
PDF
บทสรุปผู้บริหาร การประเมิน สมศ. รอบแรก ๒๕๔๗
kruthai40
 
PDF
คู่มือการปฏิบัติงานข้าราชการครู
kruthai40
 
PDF
กิจกรรม ครูภาษาไทยประกายเพชร
kruthai40
 
PDF
History
kruthai40
 
DOC
ที่มาของวันสุนทรภู่
kruthai40
 
DOC
การพัฒนาหลักสูตรสถานศึกษาอิงมาตรฐาน
kruthai40
 
PDF
หลักสูตรแกนกลางการศึกษาขั้นพื้นฐาน พุทธศักราช 2551
kruthai40
 
PDF
คำขึ้นต้น สรรพนาม คำลงท้าย
kruthai40
 
PDF
การออกแบบการจัดการเรียนรู้อิงมาตรฐาน
kruthai40
 
PDF
แนวทางการใช้หลักสูตรแกนกลาง
kruthai40
 
PDF
การอ่านวิจารณญาณ
kruthai40
 
PDF
การแต่งคำประพันธ์
kruthai40
 
PDF
ภาพประกอบการเรียนพระอภัยมณี2
kruthai40
 
PDF
ภาพประกอบการเรียนพระอภัยมณี
kruthai40
 
PDF
มาตรฐานปฎิบัติงานมัธยมศึกษา
kruthai40
 
PDF
การวิจัยการอ่านแบบพาโนรามา
kruthai40
 
PDF
Study success
kruthai40
 
หลักสูตรแกนกลาง Thai 51
kruthai40
 
50ผลงาน ศ.ดร.ชัยยงค์ พรหมวงศ์
kruthai40
 
บทสรุปผู้บริหาร การประเมิน สมศ. รอบ ๒
kruthai40
 
บทสรุปผู้บริหาร การประเมิน สมศ. รอบแรก ๒๕๔๗
kruthai40
 
คู่มือการปฏิบัติงานข้าราชการครู
kruthai40
 
กิจกรรม ครูภาษาไทยประกายเพชร
kruthai40
 
History
kruthai40
 
ที่มาของวันสุนทรภู่
kruthai40
 
การพัฒนาหลักสูตรสถานศึกษาอิงมาตรฐาน
kruthai40
 
หลักสูตรแกนกลางการศึกษาขั้นพื้นฐาน พุทธศักราช 2551
kruthai40
 
คำขึ้นต้น สรรพนาม คำลงท้าย
kruthai40
 
การออกแบบการจัดการเรียนรู้อิงมาตรฐาน
kruthai40
 
แนวทางการใช้หลักสูตรแกนกลาง
kruthai40
 
การอ่านวิจารณญาณ
kruthai40
 
การแต่งคำประพันธ์
kruthai40
 
ภาพประกอบการเรียนพระอภัยมณี2
kruthai40
 
ภาพประกอบการเรียนพระอภัยมณี
kruthai40
 
มาตรฐานปฎิบัติงานมัธยมศึกษา
kruthai40
 
การวิจัยการอ่านแบบพาโนรามา
kruthai40
 
Study success
kruthai40
 

ทิศทางแผนพัฒนา 11

  • 2. คํานํา การจั ด ทํา แผนพัฒนาฯ ประเทศของไทยนั บ ตั้ง แตฉ บับ แรกเมื่อ ป ๒๕๐๔ จนถึ ง ฉบั บที่ ๑๐ มีวิวัฒนาการมาอยางตอเนื่องภายใตสถานการณและเงื่อนไข ตลอดจนบริบทการเปลี่ยนแปลงในมิติตางๆ ทั้งภายในและภายนอกประเทศ โดยเฉพาะในชวงของแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๘ ที่การพัฒนาประเทศ อยูภายใตกระแสโลกาภิวัตน จึงเปนจุดเปลี่ยนกระบวนทัศนของการวางแผนที่ยึด “คนเปนศูนยกลางการ พัฒนา” ตามแนวพระราชดํารัส “เศรษฐกิจพอเพียง” มี “การพัฒนาแบบองครวม” และเริ่มใหความสําคัญกับ กระบวนการมีสวนรวมของภาคีการพัฒนา ตอมาในชวงของแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๙ และฉบับที่ ๑๐ ไดนอมนํา หลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงเปนปรัชญานําทางในการพัฒนาและบริหารประเทศ ผลการพัฒนาภายใตแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติตลอดระยะเวลาเกือบ ๕๐ ปที่ผานมา สามารถสรางความเจริญกาวหนา ยกระดับการพัฒนาประเทศไทยจากที่เคยอยูในกลุมประเทศดอยพัฒนา ไปอยูในกลุมประเทศกําลังพัฒนา ประชาชนมีคุณภาพชีวิตและรายไดดีขึ้น มีอายุยืนยาว และมีการศึกษา สูงขึ้น การพัฒนาประเทศตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงตั้งแตแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๘ เปนตนมา ไดสรางภูมิคุมกันใหเกิดขึ้นในสังคมหลายดานและนําพาประเทศรอดพนจากวิกฤตการณทางเศรษฐกิจและ สังคมไดหลายคราว อาทิ วิกฤตตมยํากุง สึนามิ และวิกฤตเศรษฐกิจโลก ในชวงเวลาของการจัดทําแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๑๑ ประเทศไทยตองเผชิญกับสถานการณทาง เศรษฐกิจและสังคมทั้งภายในและภายนอกประเทศที่เปลี่ยนแปลงอยางรวดเร็วและสงผลกระทบตอความ เปนอยูของประชาชนอยางกวางขวางจําเปนตองรวบรวมขอมูลและวิเคราะหสถานการณตางๆ เพื่อใช ประกอบการจัดทําแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๑๑ ใหสามารถรองรับสถานการณดังกลาวอยางรอบคอบและ ครบถวน นอกจากนี้รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พ.ศ. ๒๕๕๐ ไดกําหนดใหรัฐตองสงเสริมการมีสวนรวม ของประชาชนในการกําหนดนโยบายและวางแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมทุกขั้นตอน สํานักงานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ (สศช.) จึงไดจัดทําเอกสาร (ราง) ทิศทางแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๑๑ ขึ้น ภายใตกระบวนการมีสวนรวมจากทุกภาคสวนจากการประชุมระดม ความคิดเห็นของประชาชนตั้งแตในระดับชุมชน หมูบาน และระดับภาคมาแลว เพื่อนําเสนอแนวคิดและ ทิศทางของแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๑๑ ในการประชุมประจําป ๒๕๕๓ ของ สศช. โดยมุงหวังจะจุดประกายให เกิดการระดมความคิดเห็นอยางกวางขวางมากขึ้น จากทุกภาคสวนที่เขารวมในการประชุมประจําปครั้งนี้ เพื่อนําไปสูการกําหนดทิ ศทางและยุทธศาสตรการพัฒนาประเทศในระยะของแผนพัฒนาฯ ฉบั บที่ ๑๑ ที่ชัดเจน เปนที่ยอมรับ สามารถนําไปปฏิบัติไดอยางเปนรูปธรรม เพื่อเสนอคณะรัฐมนตรีพิจารณาใหความ เห็นชอบตอไป สํานักงานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ  สํานักนายกรัฐมนตรี 
  • 3. F ก F ก ก F ก F F ก . ก Fก Fก .ก .ก F F ก . ก F F ก F . F ( .. - ) ก . F ก . Fก F ก ก ก F Fก . ก . ก ก . ก Fก . ก F . Fก F . Fก F Fก F F . Fก F . Fก F ก F ก F F . Fก F ก ก . Fก ก ก F F
  • 4. พระราชดํารัสเกียวกับเศรษฐกิจพอเพียง ่ “ ...ในการพัฒนาประเทศนั้นจําเปนตองทําตามลําดับขั้นตอน เริ่มดวยการสรางพื้นฐาน คือความมีกินมีใชของประชาชนกอน ดวยวิธีการที่ประหยัดระมัดระวัง แตถูกตองตามหลักวิชา เมื่อพืนฐานเกิดขึ้นมั่นคงพอควรแลว ้ จึงคอยสรางเสริมความเจริญใหคอยเปนคอยไปตามลําดับ  ดวยความรอบคอบ ระมัดระวัง และประหยัดนัน ้ ก็เพื่อปองกันความผิดพลาดลมเหลว และเพื่อใหบรรลุผลสําเร็จไดแนนอนบริบูรณ... ” พระบรมราโชวาทในพิธีพระราชทานปริญญาบัตรของ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร ๑๙ กรกฎาคม ๒๕๑๗  
  • 6. ปฐมบท ภูมิคุมกันกับการพัฒนาประเทศ จากพื้นฐานประเทศไทยที่เปนสังคมเกษตร ชีวิตความเปนอยูของคนไทยในอดีตขึ้นกับปจจัยตางๆ ไมมากนัก มีทรัพยากรธรรมชาติที่มีหลากหลายและดินฟาอากาศที่เอื้ออํานวยตอการประกอบอาชีพ ไมมี ภัยธรรมชาติที่รุนแรง ผูคนมีชีวิตที่สุขสบายตามอัตภาพ ทามกลางการเปลี่ยนแปลงแตละยุคแตละสมัย คนไทยยึดมั่นสถาบันพระมหากษัตริยเปนศูนยรวมจิตใจและไดทรงปกปองประเทศไทยใหยืนหยัดอยูในเวที  โลกอยางเต็มภาคภูมิ อยูรอดปลอดจากการเปนประเทศราชเพียงประเทศเดียวในภูมิภาคนี้ และสถาบัน ศาสนาเปนศูนยกลางยึดเหนี่ยวทางจิตใจ ทั้งสองสถาบันเปนเสาหลักของสังคมไทย ครอบครัวและชุมชน ตั้งแตอดีตจนถึงปจจุบัน วังและวัดเปนแหลงสําคัญในการใหการศึกษาและสรางโอกาสใหคน สังคมไทย เปดกวางยอมรับวัฒนธรรมจากภายนอก มีการผสมผสานอยางหลากหลายแตลงตัวระหวางศาสนาและ วั ฒ นธรรมต า งๆ เมื่ อ เวลาผ า นไป ป จ จั ย ที่ มี อิ ท ธิ พ ลต อ วิ ถี ชี วิ ต ของคนไทยและสั ง คมไทยมี ม ากขึ้ น โดยเฉพาะอยางยิ่งมีการปฏิรูประบบการเมือง การปกครอง ระบบราชการและการศึกษาเปนอยางมากใน สมัยรัชกาลที่ ๕ ตอเนื่องถึงการเปลี่ยนแปลงการปกครอง เปนระบอบประชาธิปไตยในป พ.ศ. ๒๔๗๕ ซึ่งการพัฒนาไดรับอิทธิพลจากตางประเทศมากขึ้นและรูปแบบของการแทรกแซงเปลี่ยนไปจากยุคการ แสวงหาอาณานิคมและเผยแพรศาสนา /วัฒนธรรมมาเปนยุคของการแสวงหาทรัพยากรธรรมชาติ การเอา รัดเอาเปรียบทางการคาและการครอบงําทางความคิด หลังสงครามโลกครั้งที่ ๒ แมวาประเทศไทยจะ อยูรอด แตกอใหเกิดปญหาหลายประการ เชน ความขัดแยงกับประเทศเพื่อนบาน การตกเปนเหยื่อของ ลัทธิบริโภคนิยม /วัตถุนิยม และเหยื่อทางวัฒนธรรมและเทคโนโลยีดวยความไมรูเทาทัน การขาดภูมิคุมกัน และขาดความภาคภูมิใจในวัฒนธรรมของตนเอง สงผลกระทบตอคนไทยและสังคมไทยมาจนถึงปจจุบัน ปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง : หลักการพัฒนาประเทศ “...ในการพัฒนาประเทศนั้นจําเปนตองทําตามลําดับขั้นตอน เริ่มดวยการสรางพื้นฐาน คือความมีกินมีใชของประชาชนกอน ดวยวิธีการที่ประหยัดระมัดระวัง แตถูกตองตามหลักวิชา เมื่อพื้นฐานเกิดขึ้นมั่นคงพอควรแลว จึงคอยสรางเสริมความเจริญใหคอยเปนคอยไปตามลําดับ ดวยความรอบคอบ ระมัดระวัง และประหยัดนั้น ก็เพื่อปองกันความผิดพลาดลมเหลว และเพื่อให บรรลุผลสําเร็จไดแนนอนบริบูรณ...” พระบรมราโชวาทในพิธีพระราชทานปริญญาบัตรของ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร ๑๙ กรกฎาคม ๒๕๑๗ และพระราชดํารัสพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวเนื่องใน วโรกาสวันเฉลิมพระชนพรรษา ณ ศาลาดุสิดาลัย สวนจิตรลดา พระราชวังดุสิต วันที่ ๔ ธันวาคม ๒๕๑๗ “…ขอใหทุกคนมีความปรารถนาที่จะใหเมืองไทยพออยูพอกิน ไมใชวาจะรุงเรืองอยางยอด แตวา มีความพออยูพอกิน มีความสงบ เปรียบเทียบกับประเทศอื่นๆ ถาเรารักษาความพออยูพอกิน นี้ได เราก็จะยอดยิ่งยวดได...”
  • 7. ข จากพระบรมราโชวาทและพระราชดํ า รั ส ที่ ไ ด พ ระราชทานตั้ ง แต ป ๒๕๑๗ พระบาทสมเด็ จ พระเจาอยูหัวทรงใหความสําคัญกับแนวทางการพัฒนาบนพื้นฐานของการพึ่งตนเอง ความพอมีพอกิน การรูจักความพอประมาณ การคํานึงถึงความมีเหตุผล การสรางภูมิคุมกันที่ดีในตัว และทรงเตือนสติ ประชาชนคนไทยไมใหประมาท ตระหนักถึงการพัฒนาตามลําดับขั้นตอนที่ถูกตองตามหลักวิชา ตลอดจน มีคุณธรรมเปนกรอบในการดํารงชีวิต พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวทรงเปนพระมหากษัตริยพระองคแรก ที่ใชพื้นที่ในพระตําหนักที่ประทับเพื่อการทดลองโครงการตางๆ อาทิ แปลงนาทดลอง บอเลี้ยงปลา เลี้ยง โคนม โรงสี และโรงงานแปรรูปนมโค หลักทรงงานของพระองคทานจะเนนการ “เขาใจ เขาถึง และรวม พัฒนา” อยางสอดคลองกับ “ภูมิสังคม” ใหความสําคัญกับความหลากหลายของระบบภูมินิเวศ วัฒนธรรม เศรษฐกิจ ประเพณี เพื่อผลประโยชนของประชาชน โดย ประชาชนมีสวนรวมในการตัดสินใจ ดําเนินการ ดวยความรอบคอบ วิเคราะห ระมัดระวัง “ทําตามลําดับขั้นตอน” มีการทดลองดวยความเพียรจนมั่นใจ จึงนําไปเผยแพรใชประโยชนในสาธารณะ กระบวนการวางแผนพัฒนาประเทศไดนอมนํามาเปนหลักการสําคัญในการวางแผนพัฒนาโดย ปรับวิธีการจัดทําแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ ฉบับที่ ๑ (๒๕๐๔ - ๒๕๐๙) ที่เนนการพัฒนา ทางวัตถุเปนประเด็นหลัก มาเปนการพัฒนาที่มีมิติดานสังคมตั้งแตชวงแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๒ และมี บทเรียนสํา คัญในชวงแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๔ ที่ครอบครั วและชุมชนมีสวนรวมในการปฏิบัติตามแผน ผานระบบสาธารณสุขมูลฐาน ทําใหประเทศไทยประสบความสําเร็จในการวางแผนครอบครัวและการลด อัตราเพิ่มของประชากร ขณะเดียวกัน ประเทศประสบภาวะผันผวนทั้งภาวะการเมืองในประเทศและภาวะ เศรษฐกิจโลก จนเกิดวิกฤตเศรษฐกิจในชวงตนแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๔ ทําใหการวางรากฐานการพัฒนาให ประเทศเขมแข็งในระยะยาว ตองกลับมาแกปญหาเฉพาะหนาแทน และในชวงแผนพัฒนาฯ ฉบับที่๕ เปนชวงที่ตองฟนฟูประเทศหลังวิกฤตเศรษฐกิจ มีการปรับโครงสรางภาคการผลิตและบริการใหมีความ หลากหลาย ไดริเริ่มจัดทําแผนงานแบบมีสวนรวมทั้งแผนพัฒนาชนบทยากจนที่เปนการวางแผนแบบจาก ลางขึ้นบนโดยใชขอมูลความจําเปนพื้นฐาน (จปฐ.) ในการกําหนดแผนงานโครงการ และแผนพัฒนา ชายฝงทะเลตะวันออก โดยมีคณะกรรมการรวมภาครัฐและเอกชนเปนกลไกขับเคลื่อนการพัฒนาเศรษฐกิจ เชิงรุก ในชวงแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๖ - ๗ ไดกําหนดทิศทางการพัฒนาประเทศสูการพัฒนาที่ยั่งยืน โดย บรรจุการพัฒนาวัฒนธรรมดานจิตใจ และการพัฒนาทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอมในแผน ผลการ พั ฒ นาจากอดี ต จนถึ ง แผนพั ฒ นาฯ ฉบั บ ที่ ๗ มี ข อ สรุ ป ที่ ชั ด เจนว า การพั ฒ นาเศรษฐกิ จ ก า วหน า การพัฒนาสังคมมีปญหา ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอมมีปญหา การพัฒนาไมยั่งยืน การขยายตัว ทางเศรษฐกิจยังพึ่งพิงการนําเขาวัตถุดิบจากภายนอกมาผลิตสินคาเพื่อการสงออก ทําใหมีความเสี่ยง เมื่อเกิดวิกฤตเศรษฐกิจโลกแตละครั้งจะสงผลกระทบกับการจางงาน และคุณภาพชีวิตของคนไทยโดยรวม การจัดทําแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ ฉบับที่ ๘ ไดปรับเปลี่ยนกระบวนการวางแผน จากการดําเนินการ “โดยราชการเพื่อประชาชน” เปนการมี “ประชาชนเขารวม” เปลี่ยนจุดมุงหมายจาก “การเรงรัดการเจริญเติบโตทางเศรษฐกิจ” เปนการยึด “คนเปนศูนยกลางการพัฒนา” ตามแนวพระราช ดํารัส “เศรษฐกิจพอเพี ยง” ที่ให คนเปนผูตัดสินใจหรือกําหนดทิศทางการพัฒนาที่คํา นึงถึง ความ พอประมาณ ความมีเหตุมีผล และสรางภูมิคุมกันที่ดีเพื่อพรอมรับตอความเสี่ยงบนฐานของความรอบรู
  • 8. ค ความรอบคอบและคุณธรรม ควบคูกับการแบงปน ชวยเหลือซึ่งกันและกัน ความรวมมือปรองดองกัน ในสังคม การสรางสายใยเชื่อมโยงคนในภาคสวนตางๆ ของสังคม สรางสรรคพลังในทางบวก นําไปสูการ พัฒนาที่สมดุลละยั่งยืน กระบวนการวางแผนพัฒนาประเทศตามแนวทางดังกลาวไดดําเนินการตอเนื่องมา ในชวงของแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๙ ถึงแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๑๐ และตอเนื่องตอไปในอนาคต ที่ยังคงยึด แนวคิดตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงเปนปรัชญานําทางในการพัฒนาและการบริหารประเทศ ให ความสํ า คั ญ กั บ การพั ฒ นาอย า งสมดุ ล การอยู ร ว มกั น ด ว ยสั น ติ สุ ข ระหว า งคนกั บ คน ระหว า งคนกั บ ธรรมชาติและสิ่งแวดลอมอยางยั่งยืน เพื่ อ ให มี ค วามรอบคอบและความระมั ด ระวั ง ในการกํ า หนดยุ ท ธศาสตร ก ารพั ฒ นาประเทศ กระบวนการจัดทําแผนพัฒนาฯ ฉบับที่๑๐ ไดใหความสําคัญกับการวิเคราะหบริบทการเปลี่ยนแปลง ภายใตกระแสโลกาภิวัตนทั้งระบบเศรษฐกิจโลก ตลาดการคา ตลาดทุน การเปลี่ยนแปลงดานเทคโนโลยี และการเขาสูสังคมผูสูงอายุ ดานทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอมที่เผชิญภาวะโลกรอนและการขาด แคลนทรัพยากรธรรมชาติและพลังงานเพื่อใหสามารถใชความรูไดอยางถูกหลักวิชาการ รวมทั้งวิเคราะห สถานะทุนของประเทศใน ๓ ทุน ไดแก ทุนทางเศรษฐกิจ ทุนทางสังคม และทุนทางทรัพยากรธรรมชาติ โดย แผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๑๐ ใหความสําคัญกับการเสริมสรางความเขมแข็งของทุนและการนําทุนดังกลาวไป ใชประโยชนอยางเชื่อมโยง พรอมทั้งเสริมสรางระบบโครงสราง กลไกและกระบวนการบริหารพัฒนา ประเทศใหอยูบนหลักธรรมาภิบาลและประชาธิปไตย การประยุกตใชปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงในชวงแผนฯ ๑๐ ปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงไดมีการประยุกตใชและมีผลอยางเปนรูปธรรมในชวงที่ประเทศไทย เผชิญกับวิกฤตเศรษฐกิจเมื่อป ๒๕๔๐ และมีความสําคัญตอเนื่องจนถึงชวงแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๑๐ ซึ่งในชวงเวลานั้นประเทศไทยตองขับเคลื่อนประเทศภายใตวิกฤตหลายดาน ทั้งวิกฤตเศรษฐกิจโลก วิกฤต เศรษฐกิจภายในประเทศ วิกฤตการเมือง และวิกฤตทางสังคม ประเทศไทยสามารถผานพนวิกฤตตางๆ ดวยการนอมนําหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงมาเปนแนวปฏิบัติ ซึ่งในบางเรื่องสามารถอยูรอดได อยางเขมแข็งมีภูมิคุมกันสูงขึ้น บางเรื่องอยูในระหวางการปรับตัวตอการเปลี่ยนแปลงซึ่งอาจตองใชเวลาแต มีแนวโนมที่ดีขึ้น ในบางเรื่องประชาชนไดรับผลกระทบจากการเปลี่ยนแปลงรุนแรงในเบื้องตนแตสามารถ ฟนตัวไดเร็วขึ้น ซึ่งเมื่อประมวลความกาวหนาในการนอมนําปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงมาสูการปฏิบัติ ของทุกภาคสวนเพื่อมุงหวังใหเกิดภูมิคุมกันแก ตัวเอง ครอบครัว องคกร สังคมและประเทศ ซึ่งสามารถ ประมวลความกาวหนาในการดําเนินงานของแตละภาคสวนดังนี้ ๑. ภาครัฐ ไดนําหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงไปประยุกตใชทั้งในการกําหนดนโยบายและ การปฏิบัติตามนโยบายโดยสวนราชการ อาทิ นโยบายของรัฐบาลยอนหลังไปทั้ง ๕ รัฐบาลไดใชหลักปรัชญา ของเศรษฐกิจพอเพียงขับเคลื่อนนโยบายอยางตอเนื่อง รัฐบาลไดวางระเบียบทางการคลังเพื่อชวยสราง ภูมิคุมกันใหกับประเทศ เชน การสงเสริมการผลิตและการใชพลังงานทดแทนจากพืชพลังงานที่ผลิตใน ประเทศ การกําหนดใหสัดสวนหนี้สาธารณะตอผลิตผลมวลรวมประชาชาติในระดับที่ต่ํากวารอยละ ๕๐ และการรักษาใหอัตราสวนภาระการชําระหนี้ต่ํากวารอยละ ๑๕ เปนตน รวมทั้งการปรับโครงสรางธนาคาร แหงประเทศไทยเพื่อสงเสริมบทบาทการรักษาเสถียรภาพระบบสถาบันการเงินใหมีประสิทธิภาพ สงผลให
  • 9. ง ประเทศมีภูมิคุมกันทางการเงินเพิ่มขึ้นตอผลกระทบจากความผันผวนภายนอกตั้งแตวิกฤตเศรษฐกิจ ป ๒๕๔๐ และวิกฤตเศรษฐกิจป ๒๕๕๑ และภายใตหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงรัฐบาลสามารถลงทุน ในโครงการขนาดใหญ ไดอยางมีเหตุผลและมีการบริหารความเสี่ยงอยางมีประสิทธิภาพ เชน การสรางเขื่อนปา สักชลสิทธิ์ และโดยเฉพาะแผนปฏิบัติการไทยเขมแข็ง ๒๕๕๕ เป นตั วอยางของโครงการขนาดใหญที่ได ออกแบบใหมีการกระจายการลงทุนอยางสมดุลมีขนาดของโครงการที่เหมาะสม และครอบคลุมทุกสาขา โดยเฉพาะสาขาการพัฒนาชุมชนที่มุงเสริมสรางความเขมแข็งใหชุมชน สาขาการศึกษาและการเรียนรูที่มุง ยกระดับคุณภาพมาตรฐานการศึกษาในชนบทและเมืองทั้งระบบ สาขาสาธารณสุขที่เนนการปรับเปลี่ยน พฤติกรรมสุขภาพ โดยเปนการลงทุนที่ไมกอใหเกิดความเสี่ยงแกภาระทางการคลังของรัฐ ตลอดจนมีการ พิจารณาผลตอบแทนของการลงทุนอยางรอบคอบ นอกจากนั้นสวนราชการตางๆ ไดนอมนําไปสูการปฏิบัติทั้ง ภายในสวนราชการเอง เชน การพัฒนาภายในกองทัพตางๆ และการจัดทํ าเปนโครงการที่มุงประโยชน สู ประชาชนและชุมชน เชน โครงการของกรมการพัฒนาชุมชน โครงการของกระทรวงเกษตรและสหกรณ ซึ่งตอง บูรณาการโครงการตางๆ ในการปฏิบัติที่พื้นที่เดียวกัน ๒. ภาคธุรกิจเอกชน มีการนําหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงไปประยุกตใช ทั้งในมิติการ ผลิต การลงทุนที่ใชศักยภาพของประเทศเปนหลัก ปจจุบันการสงออกกลุมสินคาที่มีการใชวัตถุดิบใน ประเทศและภูมิปญญาทองถิ่นมีแนวโนมเพิ่มขึ้น เชน เครื่องสําอาง สบู ผลิตภัณฑจากพืชสมุนไพร ซึ่งผล กําไรมีการกระจายสูชุมชนมากขึ้นทั้งในเชิงรายไดและการผลิตสินคาที่เปนมิตรกับสิ่งแวดลอม ภาคธุรกิจ ขนาดกลางขนาดย อ มและวิ ส าหกิ จ ชุ ม ชนอี ก จํ า นวนไม น อ ยเป น องค ก รตั ว อย า ง เช น กลุ ม มั ด ย อ มสี ธรรมชาติคีรีวง อําเภอลานสภา จังหวัดนครศรีธรรมราช กลุมออมทรัพยเพื่อการผลิตบานธาราทิพย อําเภอ วาปปทุม จังหวัดมหาสารคาม ซึ่งมีการบริหารธุรกิจบนฐานของการสรางกลุมที่เขมแข็ง ศึกษาศักยภาพ ของทุนในชุมชนทั้งทุนที่เปนวัตถุดิบ องคความรูพื้นฐานและการตลาด โดยเนนการใชเงินทุนและขยาย กิจการอยางคอยเปนคอยไปตามกําลังของตนเอง มีกระบวนการผลิตที่ประหยัด มีการวิจัยและพัฒนา สินคามุงคุณภาพและมาตรฐานอยูตลอดเวลา สรางสินคาที่มีเอกลักษณเปนของตนเอง ขณะเดียวกัน แบงผลกําไรคืนสูสมาชิกและชุมชนอยางมีคุณธรรม บทเรียนจากวิกฤตเศรษฐกิจป ๒๕๔๐ ภาคธุรกิจขนาดใหญหลายแหงไดมีการทบทวนและปรับกล ยุ ท ธ ก ารลงทุ น ให กิ จ การมี ภู มิ คุ ม กั น ต อ ความเสี่ ย งอั น เกิ ด จากความผั น ผวนของเศรษฐกิ จ โลกอย า ง กวางขวาง เชน บริษัทปูนซิเมนตไทย บริษัทเจริญโภคภัณฑ และ ปตท. เปนตัวอยางของกิจการขนาดใหญ ที่มีการประยุกตใชหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงโดยการปรับกลยุทธหลายประการทั้งการปรับลด จํานวนบริษัทในเครือเมื่อวิเคราะหความเสี่ยงในอนาคตดวยความรูตามหลักวิชาการ มีการพัฒนาและ เตรียมทรัพยากรบุคคลอยางเปนระบบ มีการประเมินตัวเองดานความสามารถในการลงทุนไมทําใหมีภาระ มากจนเกินไป ทําตามความสามารถที่มีอยู ไมทุมจนสุดตัว คํานึงถึงคําวา “พอ” ตามกําลังของธุรกิจและ กิจการมีความเจริญกาวหนาดวย และหากมีวิกฤตการณใดๆ เกิดขึ้นไมวาจะเปนดานใดๆ ซึ่งอาจเกิดขึ้นได ตลอดเวลาโดยที่คาดไมถึง กิจการตองอยูไดโดยไมทําใหพนักงาน ผูถือหุน สถาบันการเงินที่ใหกู และสังคม เดือดรอน นอกจากนั้น ในชวง ๒ - ๓ ปที่ผานมา ตลาดหลักทรัพยรายงานวามีหลายองคกรธุรกิจและหลาย บริษัทในประเทศไทยมีความตื่นตัวในเรื่องของการแสดงความรับผิดชอบตอสังคม และนําไปเชื่อมโยงกับ กระแสการอนุรักษสิ่งแวดลอมมากขึ้น ดังจะเห็นไดจากโครงการเพื่อแสดงความรับผิดชอบตอสังคม ที่ทํา รวมกับชุมชนของหลายองคกรจะเนนเรื่องสิ่งแวดลอมเปนหลัก อาทิ โครงการปลูกปา โครงการสรางฝาย
  • 10. จ ชะลอน้ํา /การรักษาตนน้ํา โครงการทําความสะอาดแมน้ําลําคลองหรือทะเล เปนตน สะทอนถึงธรรมาภิบาล ของภาคธุรกิจเอกชนที่มีความรับผิดชอบตอสวนรวมมากขึ้น ๓. ภาคเกษตร เป น ภาคที่ มี ค วามสํ า คั ญ และมี ก ารนํ า ปรั ช ญาของเศรษฐกิ จ พอเพี ย งไป ประยุกตใช ในทุกระดับอยางกวางขวางตั้งแตระดับเกษตรกร ครอบครัว ชุมชน และระดับชาติ ซึ่งหลักการ ของเกษตรทฤษฎีใหมเปนการประยุกตใชปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงดานการเกษตรที่เปนรูปธรรม ที่นําไปสูความพออยูพอกิน มีความมั่นคงและปลอดภัยดานอาหาร ลดรายจาย พึ่งตนเองได และแกปญหา ความยากจน ภาคครัวเรือนและภาคชุมชนมีเกษตรกรที่นอมนําปรัชญาไปประยุกตใชและมีความกาวหนา แตกตางกันไปตั้งแตขั้นตน ขั้นกลางและขั้นกาวหนา อยางเชนเกษตรกรที่หนองสาหราย ปลูกมันสําปะหลัง มารวม ๒๐ ปมีแตหนี้ยิ่งปลูกมากยิ่งหนี้มากตามเพราะหมดเงินไปกับคาปุยไรละ ๕๐๐ บาท ไดใชหลักการ ระเบิดจากขางใน คนหาผูนําที่แทจริงในชุมชนที่สามารถพูดชักชวนใหชุมชนเชื่อถือ สรางแรงกระตุนให ชาวบานทําบัญชีครัวเรือน สํารวจรายไดรายจายของตัวเอง มาคิดหาวิธีลดรายจาย เลิกใชปุยเคมี นํามูล สัตวมาหมักเปนปุยน้ําชีวภาพเสียคาใชจายไรละประมาณ ๓๐ บาท ไมเพียงลดรายจายได ยังมีผลผลิตตอ ไรเพิ่มขึ้น เปนแรงจูงใจใหมีพลังคิดหาวิธีพึ่งพาตนเอง เกษตรกรหนองสาหรายใชเวลาเพียง ๔ ป ใชหนี้หมด คุณภาพชีวิตดีขึ้น มีภูมิคุมกันตอการเปลี่ยนแปลงมากขึ้น นอกจากนั้นมีเกษตรกรดีเดนทั้งที่เปนเกษตรกรรายยอยเขารับพระราชทานโลรางวัลในพระราชพิธี แรกนาขวัญปละ ๑๔ สาขาอาชีพ และสหกรณดีเดนปละ ๗ สหกรณ เปนประจําทุกป อาทิ นายบุญศรี ใจเปง อาชีพทําไรจาก ต.แมแฝก อ.สันทราย จ.สันทราย นายกิมฮก แซเตีย อาชีพไรนาสวนผสมจาก ต.ตาลสุม จ.อุบลราชธานี และสมาชิกยุวเกษตรกร น.ส.นันธา ใหมเจริญ ต.โพรงอากาศ อ.บางน้ําเปรี้ยว จ.ฉะเชิงเทรา และกลุมบริหารการใชน้ําชลประทานอางเก็บน้ําหวยสะแบก ต.บุงคา อ.เลิงนกทา จ.ยโสธร เปนตน ประกอบกับการตื่นตัวเรื่องการบริโภคอาหารปลอดสารพิษ มีแนวโนมขยายตัวอยางตอเนื่องและ เปนกระแสโลก ทําใหเกษตรกรมีความตื่นตัวกับการทําเกษตรอินทรีย การทําเกษตรผสมผสานซึ่งเปน กระบวนการผลิตที่รักษาระบบนิเวศและความหลาก หลายทางชีวภาพ สําหรับระดับนโยบายไดสงเสริม เศรษฐกิจรูปแบบใหมที่ภาคเกษตรเปนตนธารเชื่อมโยงสูภาคการผลิตและภาคบริการอยางมีประสิทธิภาพ เพิ่มคุณคาของสินคาดวยความรูและภูมิปญญาไทย การสรางความมั่นคงดานอาหารของประเทศและของ โลกทามกลางความทาทายการบริหารจัดการพื้นที่การเกษตรทั้งที่เปนพืชอาหารคน พืชอาหารสัตวและพืช พลังงาน ๔. ภาคประชาชนและชุมชนนอมนําหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงอยางกวางขวาง๑ จากผลการสํารวจของโครงการ พ.ศ. พอเพียงในชวงป ๒๕๕๐ - ๒๕๕๑ ประชาชนกลุมตัวอยางทั้งหมดไดรับรู ขอมูลขาวสารเกี่ยวกับปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง ผานสื่อโทรทัศน /หนังสือพิมพ /วารสาร /นิตยสาร และ วิทยุ โดยมีความเขาใจหลักความพอประมาณ การมีภูมิคุมกัน และเงื่อนไขการมีความรู การมีคุณธรรมอยู ในเกณฑสูงถึงรอยละ ๗๕ - ๘๕ สวนความเขาใจในหลักความมีเหตุผลมีสัดสวนรอยละ ๔๔ โดย ในระดับปจเจก ภาครัฐรณรงคสงเสริมการออม หากแตหนี้สินระดับปจเจกไมไดลดลงมากนัก ในระดับครอบครัว พิจารณาจากบทบาทของครอบครัวไทย สัมพันธภาพในครอบครัวและ ความสามารถในการพึ่งพิงตนเองของครอบครัว โดยดัชนีครอบครัวอบอุนเพิ่มขึ้นเล็กนอยจากรอยละ ๖๒.๒๔ ในป ๒๕๔๙ เปนรอยละ ๖๓.๙๔ ในป ๒๕๕๑ โดยเฉพาะการมีปจจัยพื้นฐานที่เพียงพอในการ                                                              ๑ ผลการสํารวจของโครงการ พ.ศ. พอเพียง
  • 11. ฉ ดํารงชีวิตเพิ่มขึ้น ทั้งการมีรายไดที่พอเพียง มีความมั่นคงในที่อยูอาศัย และการมีปจจัยพื้นฐานในการ ดํารงชีวิต ในระดับชุมชน ชุมชนที่เปนกลุมตัวอยางพบวาเนนการมีสวนรวม การพึ่งตนเอง พัฒนา วัฒนธรรมและการพัฒนาคุณภาพชีวิต๒ ชุมชนมีการประยุกตใชหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงในระดับ ปานกลางถึงรอยละ ๗๔ ของกลุมตัวอยาง และระดับมากรอยละ ๑๓.๖ นอกจากนี้ มีการประกวดชุมชน พอเพียง และชุมชน /หมูบานเกือบรอยละ ๗๐ มีความตื่นตัวในการจัดทําแผนชุมชน ที่เริ่มจากการสํารวจ ขอมูลหรือทุนในชุมชน และนําขอมูลมาวิเคราะหรวมกันของคนในชุมชนเพื่อทําความเขาใจรวมคิดรวม ตัดสินใจที่จะพัฒนาชุมชน /หมูบานของตัวเอง มีกระบวนการแลกเปลี่ยนเรียนรูระหวางชุมชน หลายชุมชน มีแผนชุมชนที่มีคุณภาพมีภูมิคุมกันตนเองที่เขมแข็งจนสามารถเปนตนแบบของชุมชนอื่นๆ ได เชน ชุมชน ไมเรียง ชุมชนบานปากพูน เปนตน ๕. การสรางองคความรู และการสรางกระบวนการเรียนรู นอกจากการสรางองคความรู เกี่ยวกับการนําปรัชญาไปประยุกตใชในภาคสวนตางๆ แลว สังเคราะหบทเรียนจากการปฏิบัติจริง นํามาจัดระบบ ฐานขอมูลเกี่ยวกับหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง เพื่อเผยแพรความรูความเขาใจเกี่ยวกับปรัชญาของ เศรษฐกิจพอเพียงอยางกวางขวางในหนวยงานทั้งภาครัฐ ภาคเอกชน และทองถิ่น และมูลนิธิสถาบันวิจัยและ พัฒนาประเทศตามปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงในการกํากับดูแลของสํานักงานคณะกรรมการพัฒนาการ เศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ ไดศึกษาและรวบรวมหลักสูตรการเรียนการสอนและการฝกอบรมเกี่ยวกับหลัก ปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงพบวาในปจจุบันมีการพัฒนาหลักสูตรทั้งระดับการศึกษาขั้นพื้นฐานและ การศึกษาระดับมหาวิทยาลัย โดยเฉพาะระดับอุดมศึกษามีจํานวน ๒๖ หลักสูตร /รายวิชา ใน ๑๙ สถาบัน พรอมทั้งมีการเสริมสรางเครือขายการเรียนการสอนในมหาวิทยาลัยที่มีการเปดสอนอยางตอเนื่อง รวมทั้ง จัดเวทีแลกเปลี่ยนเรียนรูอยางสม่ําเสมอ เพื่อพัฒนาการเรียน การสอนในสถาบันเหลานั้นใหเขมขนยิ่งขึ้น จากความกาวหนาของการประยุกตใชหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงของแตละภาคสวน ในภาพรวมสังคมไทยมีภูมิคุมกันเพิ่มขึ้นในระดับหนึ่งและมีภูมิคุมกันที่แข็งแกรงแตกตางกันไป ทั้งใน ครอบครัว ชุมชน สังคม แตเมื่อพิจารณาถึงการวางรากฐานการพัฒนาใหเขมแข็ง ประเทศพึ่งตนเองได นั้น จําเปนตองสรางภูมคุมกันภายในประเทศใหเขมแข็งยิ่งขึ้นเพื่อใหสามารถรับมือกับความผันผวนที่เกิดขึ้นใน ระบบเศรษฐกิจโลกและผลกระทบทางดานลบจากโลกาภิวัตน “...วิถีทางดําเนินของบานเมืองและของประชาชนโดยทั่วไปมีความเปลี่ยนแปลงมา ตลอด เนื่องมาจากความวิปริตผันแปรของวิถีแหงเศรษฐกิจ สังคม การเมือง และอื่นๆ ของโลก ยากยิ่งที่เราจะหลีกเลี่ยงใหพนได จึงตองระมัดระวัง ประคับประคองตัวเรามากขึ้น โดยเฉพาะใน เรื่องการเปนอยูโดยประหยัด เพื่อที่จะอยูใหรอดและกาวหนาตอไปไดโดยสวัสดี...” พระราชดํารัส เนื่องในโอกาสวันขึ้นปใหม ๓๑ ธันวาคม ๒๕๒๑                                                              ๒ ผลการสํารวจของมหาวิทยาลัยหอการคาไทย ป ๒๕๕๐
  • 12. ช จากพระราชดํารัสดังกลาว พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวไดพระราชทานปรัชญาของเศรษฐกิจ พอเพี ย ง มาเพื่ อ ให ส ามารถรองรั บ ผลกระทบจากการเปลี่ ย นแปลงที่ เ กิ ด ขึ้ น ตลอดเวลา และคาดว า ผลกระทบจะมีความรุนแรงมากขึ้นในอนาคต ภูมิคุมกันของคนไทยและสังคมไทยที่มีอยูคงไมเพียงพอที่จะ รองรับการเปลี่ยนแปลงทั้งในระดับโลกและภายในประเทศ ในขณะที่เศรษฐกิจไทยยังอยูในชวงที่ไดรับ ผลกระทบจากวิกฤตเศรษฐกิจโลก การเปลี่ยนแปลงสังคมเมืองและชนบท และความขัดแยงขาดความ สมานฉันท ภายในประเทศ ปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงจึ งเปนปรัชญาที่ชวยใหประเทศมีภูมิคุม กั น ที่เขมแข็ง โดยการสรางภูมิคุมกันทั้ง ๔ ดาน ไดแก ๑. ภูมิคุมกันดานวัตถุ ๒. ภูมิคุมกันดานสังคม ตั้งแต ระดับครอบครัว ชุมชน สถาบันทางสังคม ใหรูรักสามัคคี เอื้อเฟอเกื้อกูลกัน เปนเครือขายอยางสรางสรรค ๓. ภูมิคุมกันดานสิ่งแวดลอม ทั้งที่บาน โรงเรียน ที่ทํางาน ชุมชนเมือง - ชนบท และประเทศ รวมใสใจ และสรางความเขมแข็งดานสิ่งแวดลอม และ ๔. ภูมิคุมกันดานวัฒนธรรม ผลกระทบทางดานวัฒนธรรม จากโลกภายนอกและสังคมประเทศไทย ตองสรางวัฒนธรรมไทย วัฒนธรรมทองถิ่น ที่เขมแข็ง การพั ฒ นาในระยะแผนพั ฒ นาฯ ฉบั บ ที่ ๑๑ จึ ง ต อ งมุ ง สร า งภู มิ คุ ม กั น ในมิ ติ ต า งๆ ให แ ก ครอบครัว ชุมชน สังคม และประเทศชาติ โดยใชแนวคิดและทิศทางการพัฒนาประเทศอยางยั่งยืนตาม หลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงตอเนื่องจากแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๑๐ พิจารณาสถานะของประเทศตาม หลั ก ปรั ช ญาของเศรษฐกิ จ พอเพี ย ง ที่ ล ะเอี ย ดและเชื่ อ มโยงมากขึ้ น ทั้ ง ทุ น มนุ ษ ย ทุ น สั ง คม ทุ น ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอม ทุนกายภาพ ทุนทางการเงิน และทุนทางวัฒนธรรมที่จะเชื่อมโยงกับ ทุนอื่นๆ เพื่อการพัฒนาสังคมและการพัฒนาความสามารถในการแขงขันทางเศรษฐกิจ รวมทั้งการสราง พันธมิตรการพัฒนาในประชาคมโลก โดยใหความสําคัญกับการเสริมสรางและการนําทุนของประเทศที่มี ศักยภาพและความไดเปรียบดานอัตลักษณและคุณคาของชาติ ใหเปนฐานการพัฒนาประเทศที่มั่นคงและ สมดุล ควบคูไปกับการเสริมสรางระบบธรรมาภิบาลและความสมานฉันทในทุกภาคสวนและทุกระดับ
  • 13.   ส่ ว น ที่ ๑ การประเมินสถานการณ ความเสี่ยงและการสรางภูมิคุมกัน ของประเทศ
  • 14. สวนที่ ๑ การประเมินสถานการณ ความเสี่ยงและการสรางภูมคุมกันของประเทศ ิ การพัฒนาประเทศในระยะแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ ฉบับที่ ๑๑ (พ.ศ. ๒๕๕๕ - ๒๕๕๙) จะตองเผชิญกับบริบทการเปลี่ยนแปลงที่สําคัญภายใตกระแสโลกาภิวัตน ทั้งที่เปนการเปลี่ยนแปลงระยะยาว ที่ไดเริ่มมาแลวและจะทวีความเขมขนมากขึ้น และผลตอเนื่องจากวิกฤตเศรษฐกิจโลกในป ๒๕๕๑ ซึ่งได กอใหเกิดการเปลี่ยนแปลงตอระบบเศรษฐกิจโลกอีกหลายดาน การเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้นในระดับโลกและ ในประเทศ จะสงผลกระทบตอการพัฒนาประเทศทั้งที่คาดวาจะเปนโอกาสใหสามารถใชจุดแข็งของประเทศ ในการพัฒนาอยางมีประสิทธิภาพมากขึ้น และสวนที่เปนภัยคุกคามที่ตองแกไขจุดออนเพื่อระมัดระวังและ ปองกันผลดานลบที่จะเกิดขึ้น ดังนั้น จึงจําเปนตองประเมินสถานการณการเปลี่ยนแปลงที่จะมีผลตอการ พัฒนาประเทศในระยะตอไปอยางรอบคอบ พรอมทั้งประเมินศักยภาพของประเทศและผลการพัฒนา ที่ผานมา เพื่อเตรียมความพรอมใหแกคน สังคม และระบบเศรษฐกิจของประเทศใหมีภูมิคุมกันตอการ เปลี่ ย นแปลงได อ ย า งเหมาะสมสามารถพั ฒ นาประเทศให ก า วหน า ต อ ไปเพื่ อ ประโยชน สุ ข ที่ ยั่ ง ยื น ของสังคมไทย ตามปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง ๑. สถานการณการเปลี่ยนแปลงที่มีผลตอการพัฒนาประเทศ ๑.๑ การเปลี่ ยนแปลงในระดั บโลกที่ สํ า คั ญ ได แก การเปลี่ ยนแปลงกฎ กติ กาใหม ของโลก การเกิดขั้วเศรษฐกิจหลายศูนยกลางในโลก สังคมผูสูงอายุของโลก ภาวะโลกรอน และวิกฤต ความสมดุลของพลังงานและอาหาร โดยสรุปดังนี้ ๑.๑.๑ กฎ กติกาใหมของโลก การเปลี่ยนแปลงดานตาง ๆ ในโลกรวมถึงวิกฤตเศรษฐกิจ ที่ผานมาจะสงผลใหเกิดการปรับเปลี่ยนกฎระเบียบในการบริหารจัดการเศรษฐกิจโลก และการดําเนินเศรษฐกิจในระบบทุนนิยม ซึ่งครอบคลุมถึงกฎ ระเบียบ ดานการคา การลงทุน การเงิน สิ่งแวดลอมและดานสังคม ในอดีตการเจรจาเกี่ยวกับจัดทํากฎระเบียบ และขอตกลงของโลก ประเทศกํา ลั ง พัฒนามักจะเสียเปรียบในการตอรองและไมรูเทาทันการรักษาผลประโยชนที่พึงไดรับ อยางเปนธรรม เนื่องจากการขาดความรู ประสบการณ และศักยภาพในการเจรจา ตอรอง รวมทั้งมีปญหาการรวมกลุมกันในการเจรจา เพราะถูกประเทศพัฒนาแลว กดดันเปนรายประเทศ ไมใหสามารถรวมตัวกันไดอยางเหนียวแนน ดังนั้นแมวากฎ ระเบียบใหมจะเปนโอกาสในการพัฒนาของประเทศกําลังพัฒนา ได เ ช น กั น แต ห ากไม เ ตรี ย มพร อ ม หรื อ ร ว มในการเจรจาให เ กิ ด ความเป น ธรรม การปรับกฎระเบียบใหมก็จะสงผลลบใน ๓ ลักษณะสําคัญ คือ (๑) การเปนอุปสรรค ตอการสงสินคาจากประเทศกําลังพัฒนาเขาไปจําหนายในตลาดประเทศพัฒนาแลว
  • 15. ๒ โดยใช มาตรการกี ดกั นทางการค าที่ ไม ใช ภาษี เช น มาตรการแรงงาน สิ่ งแวดล อม สุขอนามัยและสุขอนามัยพืช มาตรการตอบโตการทุมตลาดและการอุดหนุน เปนตน และ (๒) การขยายบทบาทของประเทศพัฒนาแลวไปยังประเทศกําลังพัฒนา โดยเปด โอกาสให นั ก ลงทุ น ต า งชาติ เ ข า ไปลงทุ น ในสาขาต า งๆ มากขึ้น (๓) การสง ผลต อ นโยบายของรัฐ ภาคธุรกิจ และวิถีชีวิตของประชาชน ที่ตองปรับตัวใหสอดคลองกับ พันธกรณี หรือ กระแสคานิยมใหมๆ ของโลก การเปลี่ยนแปลงในกฎ ระเบียบที่สําคัญ ไดแก (๑) กฎ ระเบียบดานการคาและการลงทุน ภายใตขอจํากัดของการขยายตัวของ เศรษฐกิจโลกหลังวิกฤตเศรษฐกิจ และสภาพการคาและการลงทุนระหวาง ประเทศที่มีการแขงขันรุนแรง ซึ่งจะสงผลตอไปในชวงแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๑๑ หลายประเทศไดดําเนินมาตรการการปกปองผูประกอบการภายในประเทศ มากขึ้ น ในขณะที่ ค วามต อ งการแสวงหาโอกาสใหม ๆ เพื่ อ สนั บ สนุ น การ ขยายตัวของเศรษฐกิจสงผลใหมีการเปดการคาการลงทุนเพิ่มขึ้นโดยเฉพาะกับ ประเทศในภูมิภาค และการปรับตัวของเศรษฐกิจสูฐานความรูสงผลใหมีการ เปดเสรีการคาบริการ และสรางกฎ ระเบียบดานทรัพยสินทางปญญามากขึ้น ภาวะโลกรอนเริ่มสงผลใหมีกฎ กติกาดานสิ่งแวดลอมมากขึ้น กฎ กติกาใหม ดานการคาและการลงทุนของโลกที่ไทยจะตองเผชิญในอนาคต ไดแก ๑) มาตรการทางการค า ในรูปแบบที่ไ ม ใชภ าษี เช น มาตรการแรงงาน มาตรการสิ่งแวดลอม มาตรการสุขอนามัยและสุขอนามัยพืช มาตรการ ตอบโต ก ารทุ ม ตลาดและการอุ ด หนุ น เป น ต น ทํ า ให ผู ป ระกอบการ ต อ งยกระดั บ การผลิ ต ให ไ ด ม าตรฐานเพื่ อ ให ส ามารถแข ง ขั น ได และ สนับสนุนความพยายามในการแกไขปญหาสิ่งแวดลอม สรางความเปน ธรรมในการแขงขัน และความรับผิดชอบตอสังคม ๒) การเปดเสรีในสาขาการคาบริการ และการลงทุน เปนการเลือกเปดใน บางสาขา ผานความรวมมือแบบทวิภาคีหรือขอตกลงในภูมิภาค การลงทุน เนนใหความสําคัญในเรื่องความโปรงใสของกฎเกณฑการลงทุน การไม เลือกปฏิบัติระหวางประเทศผูลงทุน และการปฏิบัติเยี่ยงคนชาติ ที่ประเทศ สมาชิกตองปฏิบัติตอผูลงทุนของประเทศสมาชิกอื่นเสมือนผูลงทุนของตน รวมทั้งการระงับขอพิพาทระหวางกัน เพื่อสรางบรรยากาศที่มีความโปรงใส และเสถียรภาพ ใหแกการลงทุนระยะยาวและการคาระหวางประเทศ
  • 16. ๓ ๓) กฎเกี่ยวกับการปองกันทรัพยสินทางปญญา เพื่อกําหนดระดับของการ คุ ม ครองทรั พ ย สิ น ทางป ญ ญา ครอบคลุ ม เรื่ อ งเครื่ อ งหมายการค า เครื่ อ งหมายบริ ก าร สิ่ ง บ ง ชี้ ท างภู มิ ศ าสตร การออกแบบผลิ ต ภั ณ ฑ สิทธิบัตร และความลับทางการคา ซึ่งเปนสิ่งสําคัญในการสรางนวัตกรรม และภูมิปญญา เพื่อการพัฒนาเศรษฐกิจบนฐานความรู ๔) มาตรการทางการคาที่เกี่ยวของกับการแกไขปญหาโลกรอน จะมี มากขึ้นทั้งในรูปแบบที่เปนมาตรการภาษีและที่ไมใชมาตรการภาษี เชน การเรี ย กเก็ บ ภาษี ค าร บ อนจากสิ น ค า นํ า เข า ในประเทศสหรั ฐ อเมริ ก า การกําหนดใหตองรายงานปริมาณคารบอนที่เกิดจากการผลิตสินคา และ การเก็บคาธรรมเนียมการปลอยกาซเรือนกระจกจากภาคขนสงและการบิน ของสหภาพยุโรป เปนตน มาตรการทางการคา และกฎระเบียบเกี่ยวกับ ภาวะโลกร อ นเหล า นี้ จ ะทวี ค วามเข ม ข น และทํ า ให ก ารส ง สิ น ค า จาก ประเทศกําลังพัฒนาไปจําหนายในประเทศพัฒนาแลวทําไดยากขึ้น สงผล กระทบตอการคา การลงทุน และการปรับตัวของภาคอุตสาหกรรมของ ประเทศกําลังพัฒนา (๒) กฎ ระเบี ย บด า นการเงิ น มาตรการแก ป ญ หาเศรษฐกิ จ และการเงิ น ของ ประเทศตางๆ ในชวงวิกฤตเศรษฐกิจป ๒๕๕๑ จะทําใหเกิดการปรับปรุงกฎ กติกาภาคการเงินที่สําคัญในชวงป ๒๕๕๕ - ๒๕๕๙ ดังนี้ ๑) กฎ ระเบียบ ขอบังคับและมาตรฐานทางบัญชีที่เขมงวด กระแสโลกาภิ วัตนและความเชื่อมโยงของภาคสวนตางๆ ที่คาดวาจะเพิ่มขึ้นในอนาคต ทําใหความเสี่ยงทางการเงินมีแนวโนมที่แพรกระจายไดอยางรวดเร็วและ รุนแรง ดังนั้น หลายประเทศจึงเนนการปรับปรุงระบบ เกณฑขั้นต่ํา และ เครื่องมือการบริหารความเสี่ยง เพื่อสรางความเขมแข็งใหกับระบบการเงิน อาทิ การเพิ่มเกณฑขั้นต่ําของเงินกันสํารองตามกฎหมาย ขณะเดียวกัน การกํากับดูแลก็จะขยายขอบเขตใหครอบคลุมตามความเสี่ยงที่เพิ่มขึ้นทั้ง ในระดับจุลภาคและมหภาค โดยเฉพาะการกํากับดูแลธุรกรรมระหวางภาค สวนที่สําคัญตอระบบเศรษฐกิจ และธุรกรรมระหวางบริษัทภายในเครือ ธุรกิจขนาดใหญที่มีความสําคัญตอระบบการเงิน เพื่อลดความเสี่ยงใน ลัก ษณะลู ก โซที่มี ผ ลกระทบต อ ระบบการชํา ระเงิน ในวงกว า ง และเพิ่ ม เสถียรภาพใหระบบการเงิน
  • 17. ๔ ๒) การรวมมือระหวางประเทศและองคกรกํากับดูแลดานการเงินของ แตละประเทศในการเฝาระวังและเตือนภัยจะมีเพิ่มขึ้น เพื่อรักษา เสถียรภาพของระบบการเงินทั้งในระดับประเทศ ภูมิภาค และโลก โดยการ ประสานความรวมมือและกําหนดแนวทางรวมกันระหวางประเทศเพื่อยุติ การลุกลามของปญหาหรือจํากัดขอบเขตความเสียหายไมใหขยายวงกวาง จนกลายเปนผลกระทบตอเนื่อง รวมถึงการกําหนดมาตรการกํากับดูแล ที่เปนไปในแนวทางและมาตรฐานเดียวกันเพื่อปดชองวางในการกํากับดูแล ขณะเดียวกัน การแลกเปลี่ยนขอมูลระหวางกันจะเพิ่มขึ้นโดยเฉพาะขอมูล ขององคกรการเงินระหวางประเทศขนาดใหญที่มีสาขาในหลายประเทศ เพื่อปองกันการเกิดวิกฤตครั้งใหม และมีแนวคิดในการปรับคณะกรรมการ ดูแลเสถียรภาพทางการเงินใหเปนองคกรเฝาระวังระหวางประเทศ ๓) การดําเนินนโยบายการเงิน จะเพิ่มความสําคัญใหกับการรักษา เสถียรภาพของระบบการเงินทั้งระบบ ควบคูไปกับการรักษาเสถียรภาพของ ระดับราคาสินคาและบริการ เพื่อลดความไมสมดุลในระบบการเงินที่ถือ เปนตนเหตุหลักของวิกฤตเศรษฐกิจในครั้งที่ผานมา แตเนื่องจากยังไมมีคํา จํากัดความเสถียรภาพของระบบการเงินอยางชัดเจนทําใหวิธีการกํากับ ดูแลจะแตกตางกันไปในแตละประเทศ (๓) กฎ ระเบียบดานสิ่งแวดลอม การเปลี่ยนแปลงสภาวะภูมิอากาศ ในชวง ๒ - ๓ ทศวรรษที่ผานมาและแนวโนมในอนาคต ชี้ใหเห็นวาเกิดความไมสมดุลของ ธรรมชาติและระบบนิเวศของโลก กอใหเกิดภัยพิบัติทางธรรมชาติรุนแรงความ ตื่น ตั ว ของประชาคมโลกต อวิ ก ฤตโลกร อนนํ า ไปสู ก ารสร า ง กฎ กติ ก าใหม เกี่ยวกั บการรัก ษาสิ่งแวดลอมที่สง ผลกระทบในวงกวา งตอการดํา เนิน ชี วิต การคา การลงทุน การพัฒนาเศรษฐกิจ สังคม และสิ่งแวดลอมของประเทศ แม ว า เวที ร ะหว า งประเทศยั ง มี ข อ ถกเถี ย งต อ รองกั น ระหว า งกลุ ม ประเทศ ที่พัฒนาแลวกับประเทศกําลังพัฒนา ในประเด็นความรับผิดชอบตอการปลอย กาซเรือนกระจก แตก็คาดวาพันธกรณีและขอตกลงเกี่ยวกับการเปลี่ยนแปลง สภาพภูมิอากาศหลังการสิ้นสุดระยะแรกของการดําเนินการตามพิธีสารเกียวโต ในป ค.ศ. ๒๐๑๒ จะทําใหกลุมประเทศกําลังพัฒนาตองมีสวนรวมมากขึ้นใน การลดปริ ม าณการปล อ ยก า ซเรื อ นกระจก รวมทั้ ง เผชิ ญ กั บ ข อ จํ า กั ด และ ข อ เรี ย กร อ งที่ อ าจเป น อุ ป สรรคต อ การพั ฒ นาเศรษฐกิ จ ของประเทศ และ ผลกระทบตอการคา การลงทุนและวิถีชีวิตของประชากร
  • 18. ๕ นอกจากมาตรการดานการคาที่เกี่ยวของกับสิ่ง แวดล อมแลว กลุมประเทศ พั ฒ นาแล ว กํ า ลั ง ดํ า เนิ น มาตรการรู ป แบบต า งๆ ทั้ ง มาตรการพหุ ภ าคี และ มาตรการฝ ายเดี ยวทั้ ง ในลั ก ษณะสมั ค รใจและบั ง คั บ เพื่อ ให ป ระเทศกํ า ลั ง พัฒนาตองลดปริมาณการปลอยกาซเรือนกระจก ไดแก ๑) การยายฐานการผลิตคารบอน จากประเทศพัฒนาแลวมาอยูในประเทศ กําลังพัฒนา สงผลใหปริมาณคารบอนของประเทศกําลังพัฒนาเพิ่มขึ้น อยางรวดเร็ว ขณะที่ประเทศพัฒนาแลวยังคงสามารถรักษารูปแบบการ บริโภคอยางฟุมเฟอยไวเชนเดิม สงผลใหเกิดความไมเปนธรรมตอประเทศ กําลังพัฒนาที่อาจถูกกดดันใหตองมีพันธกรณีเกี่ยวกับการรับภาระการลด การปลอยกาซเรือนกระจกจากการผลิตที่ตนเองไมไดบริโภคในอนาคต ๒) มาตรการลดการปลอยกาซเรือนกระจกรายสาขา เปนการกําหนด ระดับการลดการปลอยกาซเรือนกระจกรวมกันระหวางผูผลิตของแตละ ประเภทอุตสาหกรรมที่ตั้งอยูทั่วโลก และจัดทําขอตกลงระหวางประเทศ สําหรับแตละประเภทอุตสาหกรรม โดยภาค อุตสาหกรรมใดสามารถลดการ ปลอยกาซเรือนกระจกไดต่ํากวาระดับเปาหมาย จะไดรับคารบอนเครดิต ซึ่ ง สามารถนํ า ไปซื้ อ ขายในตลาดค า คาร บ อนเครดิ ต ได อย า งไรก็ ดี อุตสาหกรรมที่ตั้งอยูในประเทศพัฒนาแลวมีเทคโนโลยีการผลิตที่ทันสมัย และมีประสิทธิภาพสูงกวาประเทศกําลังพัฒนา จึงมีแนวโนมที่ประเทศ กําลังพัฒนาจะเสียเปรียบหากแนวทางนี้มีขอผูกพันทางกฎหมาย ๓) มาตรการลดการปลอยกาซเรือนกระจกตามความเหมาะสมของแตละ ประเทศ (Nationally Appropriate Mitigation Action - NAMA) เปน มาตรการที่ดําเนินการดวยความสมัครใจ บนพื้นฐานของการพัฒนาที่ยั่งยืน การประชุมประเทศสมาชิกอนุสัญญาสหประชาชาติวาดวยการเปลี่ยนแปลง สภาพภูมิอากาศที่กรุงโคเปนเฮเกนในเดือนธันวาคม ๒๕๕๒ (COP 15) กําหนดใหประเทศกําลังพัฒนาตองสงรายการของ NAMA เพื่อขอรับการ สนับสนุนจากกองทุนหรือความชวยเหลือระหวางประเทศในการดําเนินการ ลดการปล อยก าซเรื อนกระจก อย า งไรก็ ดี โครงการและกิ จกรรมความ ช วยเหลื อเหล านี้ จะต องผ านกระบวนการตรวจวั ดและตรวจสอบที่ เป น ที่ยอมรับในระดับนานาชาติ (Measurable, Reportable, and Verifiable – MRV) ปจจุบันขอกําหนดนี้ยังขาดความชัดเจนในทางปฏิบัติ เปนอุปสรรคตอ การลดการปลอยกาซเรือนกระจกของประเทศกําลังพัฒนา
  • 19. ๖ ๔) การลดการปลอยกาซเรือนกระจกจากการทําลายปา และความ เสื่อมโทรมของปาในประเทศกําลังพัฒนา (Reducing Emission from Deforestation in Developing Country : REDD) การทําลายปาและ ความเสื่อมโทรมของปาสงผลตอการปลอยกาซเรือนกระจก การดําเนิน มาตรการ REDD ของแตละประเทศมีความซับซอนของปญหาแตกตาง กัน เปนประเด็นที่มีความออนไหวเนื่องจากเกี่ยวของกับชุมชนทองถิ่นและ นโยบายป า ไม อาจส ง ผลให เ กิ ด ความไม เ ท า เที ย มกั น อย า งไรก็ ต าม ประเทศตางๆ เห็นพองกันวาตองเรงหาแนวทางในการลดการปลอยกาซ เรื อ นกระจกจากการทํ า ลายป า และความเสื่ อ มโทรมของป า ต อ ง ดําเนินการโดยความสมัครใจ คํานึงถึงความตองการของชุมชนทองถิ่น การใหความชวยเหลือดานเทคนิคการถายทอดเทคโนโลยี และสงเสริม มาตรการการจัดการปาอยางยั่งยืน ซึ่งนอกจากจะชวยลดกาซเรือนกระจก แล ว ยั ง ให ป ระโยชน ร ว มต อ อนุ สั ญ ญาระหว า งประเทศอื่ น ๆ เช น อนุสัญญาวาดวยความหลากหลายทางชีวภาพ ถึงแมในปจจุบันยังไมมี ขอสรุปที่ชัดเจนเกี่ยวกับแนวทางดําเนินมาตรการ REDD แตมีแนวโนมวา จะเปนกลไกสําคัญในพันธกรณีตอเนื่องหลังพิธีสารเกียวโตหมดวาระการ บังคับใชในป ๒๕๕๕ (๔) กฎ ระเบี ยบดา นสัง คม เริ่ ม มีบทบาทสํา คัญ มากขึ้น โดยเฉพาะด า นสิท ธิ มนุษยชนที่ใหความสําคัญกับการสงเสริมใหเกิดความเคารพและรักษาศักดิ์ศรี ความเปนมนุษยของทุกคนอยางเทาเทียมกัน ประเด็นดานสิทธิมนุษยชนไดเขา ไปมีบทบาทในเชิงการคาและความรวมมือระหวางประเทศ สงผลใหประเทศ ที่เขมแข็งทางการเมืองในระบอบประชาธิปไตยและเคารพตอสิทธิมนุษยชน สามารถสรา งภาพลัก ษณค วามเชื่อมั่น ตอการค าการลงทุนในประเทศและ ระหวางประเทศได เชน กรณีประเทศผูซื้อตั้งเงื่อนไขวาสินคานั้นจะตองไมใช แรงงานเด็ก ในการผลิต หรือที่มาของวัตถุดิบที่นํามาผลิตสินคาจะตองไมเปน การละเมิดสิทธิในการเขาถึงทรัพยากรของบุคคลหรือชุมชน และการเขาไป ลงทุ น บรรษั ท ข า มชาติ ใ นประเทศกํ า ลั ง พั ฒ นาที่ ต อ งคํ า นึ ง ถึ ง ประเด็ น สิ ท ธิ มนุษยชนนอกเหนือไปจากความไดเปรียบในดานตนทุน ขอผูกพันอันเกิดจากสนธิสัญญาวาดวยสิทธิมนุษยชนที่ประเทศไทยไดเขารวม และมีพันธกรณีกอใหเกิดขอผูกพันที่ตองปฏิบัติ ตองรายงานสถานการณดาน สิทธิมนุษยชนแตละดานตอสหประชาชาติ การแกไขกฎหมาย กฎระเบียบตางๆ และการปฏิบัติงานของหนวยงานรัฐใหสอดคลองกับพันธกรณีตางๆ ไดแก
  • 20. ๗ ๑) ดานสิทธิเด็ก ตามหลักการพื้นฐาน ที่เด็กทุกคนจะตองไดรับความสําคัญ ไดรับการดูแลและคุมครองอยางเทาเทียมกันโดยไมแบงแยกทั้งในเรื่อง เชื้อชาติ สีผิว เพศ ภาษา ศาสนา การมีชีวิตการอยูรอด และการพัฒนา ทางดานจิตใจ อารมณ สังคม รวมถึงการแสดงความคิดเห็น ๒) ด า นการขจั ด การเลื อ กปฏิ บั ติ ต อ สตรี การประกั น ว า สตรี แ ละบุ รุ ษ มีสิทธิที่จะไดรับการปฏิบัติและดูแลจากรัฐอยางเสมอภาคกัน ทั้งในดาน การประกอบอาชีพและความกาวหนาในการประกอบอาชีพ สิทธิและ โอกาสที่จะไดรับการจางงานและสิทธิดานแรงงาน การปองกันความรุนแรง ตอสตรีในสถานที่ทํางาน การปรับรูปแบบทางสังคมและวัฒนธรรม รวมถึง การปราบปรามการลักลอบคาและแสวงหาประโยชนทางเพศ ๓) ด า นสิ ท ธิ ข องคนพิ ก าร การเคารพในศั ก ดิ์ ศ รี ที่ มี ม าแต กํ า เนิ ด การมี เสรีภาพในการตัดสินใจและความเปนอิสระของบุคคล การไมเลือกปฏิบัติ การเขาไปมีสวนรวมทางสังคมอยางเสมอภาค การเขาถึงและใชประโยชน ของบริการตางๆ ทางสังคม ๔) ดานการขจัดการเลือกปฏิบัติทางเชื้อชาติในทุกรูปแบบ คนทุกคนจะมี สิทธิในความเปนพลเมือง สิทธิทางการเมือง สิทธิทางเศรษฐกิจ สังคม การศึกษาและวัฒนธรรมอยางทั่วถึงและเทาเทียมกัน ๕) ดานเศรษฐกิจ สังคม และวัฒนธรรม การใหความสําคัญกับการจัดบริการ พื้นฐานทั้งดานสุขภาพ การศึกษา การเปดพื้นที่เรียนรูใหกวางขวางผานสื่อ สรางสรรคตางๆ การใชประโยชนจากความกาวหนาทางวิทยาศาสตรและ เทคโนโลยี และการจัดสวัสดิการและการคุมครองทางสังคมจากครอบครัว ชุมชน และรัฐบาล อันจะนําไปสูการมีมาตรฐานการดํารงชีวิตที่ดีขึ้น ๖) ด า นการต อ ต า นการทรมาน ผู ด อ ยโอกาสทางสั ง คม ผู ต อ งขั ง หรื อ ผูกระทําความผิดที่ตองถูกลงโทษจะตองไดรับความเปนธรรม และไดรับ การดูแลตามมาตรฐานและไมถูกกดขี่หรือถูกลงโทษจากเจาหนาที่ของรัฐ หรือบุคคลอื่นๆ ใหเจ็บปวดหรือทุกขทรมานอยางสาหัส ๗) ดานสิทธิพลเมืองและสิทธิทางการเมือง ที่เนนใหทุกคนรูจักสิทธิหนาที่ ของตนเองและผูอื่น เคารพสิทธิมนุษยชน สิทธิการมีชีวิต เสรีภาพและ ความมั่นคงแหงบุคคล มีความเสมอภาคทางสังคมและการแสดงความ คิดเห็นและการเขาถึงขอมูลขาวสารโดยเฉพาะนโยบายที่มีผลตอความ เปนอยูของประชาชนโดยตรง การคุมครองทางกฎหมายและกระบวนการ ยุติธรรมตางๆ รวมถึงการใหความสําคัญตอสิทธิชุมชน และการมีสวนรวม ของประชาชนในการดูแลกิจการสาธารณะ ตลอดจนการตรวจสอบการใช อํานาจรัฐโดยภาคประชาชน
  • 21. ๘ ๑.๑.๒ การปรั บตัวเข าสู เศรษฐกิจโลกแบบหลายศูน ยก ลาง รวมทั้ง ภูมิภาคเอเชีย ซึ่งทวีความสําคัญเพิ่มขึ้น การถายเทอํานาจทางเศรษฐกิจจากประเทศอุตสาหกรรม ในภูมิภาคตะวันตกมายังภูมิภาคเอเชียเริ่มตนในชวงทศวรรษที่ ๒๐ จากการเพิ่ม บทบาทเศรษฐกิจญี่ปุนในเศรษฐกิจโลก และมีความตอเนื่องในชวงมหัศจรรยแหง เอเชี ย โดยเฉพาะการขยายตั ว ทางเศรษฐกิ จ ของกลุ ม ประเทศอุ ต สาหกรรมใหม (ฮองกง เกาหลี สิงคโปร และไตหวัน) และอาเซียนในชวงกอนวิกฤตเศรษฐกิจ ป ๒๕๔๐ ขณะเดี ย วกั น นโยบายการเป ด ประเทศของจี น รั ส เซี ย และพลวั ต การ ขยายตัวของบราซิลและอินเดีย ทําใหเศรษฐกิจโลกมีแนวโนมพัฒนาไปสูความเปน โลกหลายศูนยกลางทั้งในดานเศรษฐกิจและการเงินในระยะปานกลาง ความเร็ วในการปรั บตัวเขา สูการเปนโลกหลายศูนยกลางทางเศรษฐกิจขึ้นอยูกับ เงื่อนไขและปจจัยพื้นฐานหลายประการ ไดแก วิกฤตเศรษฐกิจที่สงผลกระทบตอ ศักยภาพการขยายตัวทางเศรษฐกิจของประเทศพัฒนาแลวมากกวาประเทศกําลัง พัฒนาและประเทศเศรษฐกิจใหม ราคาน้ํามันและราคาสินคาโภคภัณฑและสินแร ตางๆ ในตลาดโลกมีแนวโนมเพิ่มขึ้นตามการฟนตัวของเศรษฐกิจโลก ซึ่งทําใหผล ประโยชนและผลพลอยไดเกิดขึ้นกับประเทศในตะวันออกกลาง รัสเซีย และประเทศ ผูผลิตสินคาที่เปนวัตถุดิบ นอกจากนี้ ศูนยกลางการผลิตสินคาอุตสาหกรรมโลก มีแนวโนมโยกยายเขาสูภูมิภาคเอเชียมากขึ้น เนื่องจากมีปจจัยสนับสนุนที่สําคัญ ได แ ก ความสั ม พั น ธ ข องห ว งโซ ก ารผลิ ต ภายในภู มิ ภ าค การมี ท รั พ ยากรภายใน ภูมิภาคที่ทําใหตนทุนการผลิตถูกกวา นโยบายการสงเสริมของภาครัฐ การคนควา และการริเริ่มนวัตกรรมที่ตอเนื่อง และกําลังซื้อของประชากรในภูมิภาคเอเชียที่มี จํานวนมาก คิดเปนสัดสวนถึงรอยละ ๖๐ ของประชากรโลก นอกจากนี้ การเพิ่มขึ้น ของชนชั้นกลางในภูมิภาคเอเชียโดยเฉพาะในประเทศจีนและอินเดียจะเปนปจจัยเรง กระบวนการปรั บ ตั ว เข า สู ภ าวะโลกหลายศู น ย ก ลาง ทั้ ง นี้ วิ ก ฤตเศรษฐกิ จ โลก ป ๒๕๕๑ ไดเรงใหเกิดการปรับตัวเร็วขึ้น เนื่องจากอุปสงคในสหรัฐฯ มีแนวโนมลดลง ขณะที่อุปสงคในประเทศจีน รัสเซีย บราซิล และอินเดีย และประเทศในภูมิภาคเอเชีย เพิ่มขึ้น ในชวงแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๑๑ คาดวาเศรษฐกิจโลกจะขยายตัวเฉลี่ยรอยละ ๔-๕ ตอป ในขณะที่เศรษฐกิจของภูมิภาคเอเชียจะขยายตัวเฉลี่ยรอยละ ๖-๗ ตอป การรวมกลุมทางเศรษฐกิจในภูมิภาคตางๆ ของโลก จะมีมากขึ้นและการรวมกลุม เศรษฐกิจที่สําคัญตอประเทศไทยในชวงแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๑๑ ไดแก การรวมกลุม ในภูมิภาคเอเชีย โดยกรอบการคาเสรีของอาเซียนกับจีน ญี่ปุน และอินเดีย และ การเปนประชาคมอาเซียนในป ๒๕๕๘ ซึ่งกลุมประเทศอาเซียนใหม ไดแก ลาว กัมพูชา และเวียดนาม จะลดภาษีตามกรอบการคาเสรีอาเซียนอยางสมบูรณ และใน กลุ ม ประเทศอาเซี ย นจะมี ค วามร ว มมื อ ใหม ๆ เช น ความร ว มมื อ ด า นการลงทุ น การเปดสาขาบริการ การจัดทํามาตรฐานฝมือแรงงานเพื่อชวยใหมีการเคลื่อนยาย แรงงานไดเสรีมากขึ้น เปนตน จึงจะมีผลกระทบตอการพัฒนาเศรษฐกิจและสังคม
  • 22. ๙ ซึ่งประเทศไทยตองมีการเตรียมความพรอมในหลายๆ ดาน อาทิ การพัฒนาทรัพยากร มนุษยโดยตองมีการปรับการจัดการศึกษาเพื่อพัฒนาศักยภาพผูเรียนใหสามารถ แขงขันไดทัดเทียมกับประเทศอื่นๆ โดยเฉพาะทักษะดานภาษา ดวยอาเซียนเห็นพอง กันในการกําหนดใหภาษาในการทํางานของอาเซียนเปนภาษาอังกฤษสื่อถึงความ จําเปนการเรียนรูภาษาตางประเทศ การพัฒนาทักษะแรงงานใหมีศักยภาพสามารถ เคลื่อนยายไปทํางานในที่ตางๆ การทําเขาใจในวัฒนธรรมที่หลากหลาย นอกจากนี้ยัง รวมถึงกลไกดานอื่นๆ อาทิ การบริหารจัดการใชประโยชนทรัพยากรธรรมชาติและ สิ่งแวดลอมในระดับภูมิภาคและแกไขป ญหาความขัดแยงรวมกันเพื่อนําไปสูการ อนุรักษและใชประโยชนทรัพยากรอยางยั่งยืนของภูมิภาค ๑.๑.๓ การเขาสูสังคมผูสูงอายุของโลกอยางตอเนื่อง ประเทศที่พัฒนาแลวสวนใหญ ได เ ข า สู ก ารเป น สั ง คมผู สู ง อายุ ม านานกว า ๔๐-๕๐ ป เช น ฝรั่ ง เศส สวี เ ดน สหรัฐอเมริกา อิตาลี และญี่ปุน สวนประเทศกําลังพัฒนา อาทิ เกาหลี สิงคโปร จีน อินโดนีเซีย บรูไน ไทยและเวียดนาม ไดกาวเขาสูการเปนสังคมผูสูงอายุแลวในชวง ๕ ปที่ผานมา และในชวงแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๑๑ ประชากรสูงอายุในโลกจะเพิ่มขึ้นอีก ๘๑.๘๖ ลานคน ผลกระทบจากการเปนสังคมผูสูงอายุของประเทศตางๆ ไดแก เกิดการยายถิ่นของแรงงานขามชาติทั้งแรงงานที่มีฝมือและไรฝมือเพื่อทดแทนกําลัง แรงงานในประเทศที่เปนสังคมผูสูงอายุ สงผลกระทบตอความมั่นคงและสังคมของ ประเทศนั้นๆ เกิดความหลากหลายทางวัฒนธรรม ขณะเดียวกันก็เกิดภาวะสมองไหล โครงสรางการผลิตเปลี่ยนจากการใชแรงงานเขมขนมาเปนการใชองคความรูและ เทคโนโลยีมากขึ้น สงผลตอการพัฒนาคนใหมีความรู มีศักยภาพ ทักษะและความ ชํานาญ ควบคูกับการพัฒนาเทคโนโลยีเพื่อใชทดแทนกําลังแรงงานที่ขาดแคลน ความ เขมขนของการใชเทคโนโลยีจะขึ้นกับระดับการพัฒนาของแตละประเทศ โครงสราง การใชจายงบประมาณเปลี่ยนแปลงไป ประเทศที่เขาสูสังคมผูสูงอายุจะมีรายจาย ดานสุขภาพเพิ่มขึ้น ทําใหงบประมาณสําหรับการลงทุนพัฒนาดานอื่นๆ ลดลง ๑.๑.๔ การเปลี่ยนแปลงภูมิอากาศโลก อุณหภูมิโลกที่สูงขึ้นสงผลใหสภาพภูมิอากาศ แปรปรวน กอใหเกิดภัยพิบัติทางธรรมชาติที่รุนแรง อาทิ แผนดินไหว ดินถลม ภูเขาไฟ ระเบิด ในชวง ๓๐ ปที่ผานมา อุณหภูมิโลกสูงขึ้นโดยเฉลี่ย ๐.๒ องศาเซลเซียสตอ ทศวรรษ ทําใหเกิดภัยธรรมชาติบอยครั้งและทวีความรุนแรง ทั้งอุทกภัย วาตภัย และ ภัยแลง รวมทั้งไฟปา เพราะความแหงแลงในหลายพื้นที่ เปนเหตุใหเกิดการสูญเสีย พื้นที่ปาไมและความหลากหลายทางชีวภาพ ระบบนิเวศในหลายพื้นที่ของโลกจะ ออนแอ เปราะบาง และสูญเสียพันธุพืชและสัตว พื้นผิวโลกมีการเปลี่ยนแปลงทาง กายภาพ โดยเฉพาะการสู ญ เสี ย พื้ น ที่ ช ายฝ ง เนื่ อ งมาจากระดั บ น้ํ า ทะเลที่ สู ง ขึ้ น นําไปสูการยายถิ่นของประชากรที่อยูอาศัยบริเวณชายฝงทะเล รวมทั้งสรางความ เสียหายตอโครงสรางพื้นฐาน เขตทองเที่ยว เขตอุตสาหกรรมที่มีการลงทุนสูงบริเวณ พื้นที่ชายฝง
  • 23. ๑๐ ผลกระทบที่เกิดขึ้นจากการเปลี่ยนแปลงสภาวะภูมิอากาศ จะทําใหภูมิภาคในเขต รอนมีฤดูแลงยาวนาน การระเหยของน้ําเพิ่มขึ้น ปริมาณน้ําที่เก็บกักลดลง และสงผล กระทบตอการขาดแคลนน้ํา การเพิ่ มขึ้นของโรคระบาด อาทิ กลุ มโรคมาลาเรี ย และ อหิวาตกโรค โดยเฉพาะในประเทศเขตหนาว ซึ่งไมเคยมีการระบาดของโรคดังกลาวมา กอน และมีความเสี่ยงจากโรคอุบัติใหม และอุบัติซ้ําเพิ่มขึ้น เชน โรคซารส ไขหวัดนก โรคชิคุนกุนยาและโรคไขหวัดใหญสายพันธุใหม ๒๐๐๙ กอใหเกิดปญหาสุขภาพของ ประชากร และสงผลตอผลิตภาพของกําลังแรงงาน และการสูญเสียทางเศรษฐกิจ การเปลี่ยนแปลงสภาวะภูมิอากาศ สงผลกระทบตอผลผลิตทางการเกษตรของโลก และความมั่นคงทางอาหาร ความแปรปรวนของภูมิอากาศและภัยธรรมชาติ ทําให ระดับคารบอนไดออกไซดและอุณหภูมิสูงขึ้น สงผลตอระบบการเพาะปลูกและปริมาณ ผลผลิตทางการเกษตรในหลายพื้นที่ของโลก โดยเฉพาะพืชอาหารไดรับผลกระทบอยาง รุนแรง นอกจากนี้ ความแปรปรวนของปริมาณน้ําฝน ภัยธรรมชาติที่รุนแรง และการ ระบาดของโรคและแมลงศัตรูพืชจากสภาพอากาศที่เปลี่ยนแปลงไป จะสรางความ เสียหายสูงใหแกผลผลิตทางการเกษตรและธัญญาหารของโลก รวมทั้งกระทบตอภาค สังคม อาทิ ปญหาความยากจน การอพยพยายถิ่น และการแยงชิงทรัพยากร ๑.๑.๕ ความมั่ น คงทางอาหารและพลั ง งานโลกมี แ นวโน ม จะเป น ป ญ หาสํ า คั ญ อัตราการใชพลังงานของโลกในภาพรวมจะเพิ่มขึ้นอยางกาวกระโดด เนื่องจากการ เติบโตของประเทศอุตสาหกรรมใหม เชน จีน และอินเดีย ในขณะที่พลังงานฟอสซิลซึ่ง เปนแหลงพลังงานที่สําคัญของโลกมีอยูอยางจํากัด หากหาแหลงพลังงานเสริมไม เพียงพอ แนวโนมราคาพลังงานจะมีความผันผวนอยางรุนแรง ดังที่ราคาพลังงานได เริ่มกลับเขาสูแนวโนมเพิ่มขึ้นอยางรวดเร็วหลังจากเศรษฐกิจโลกเริ่มฟนตัวจากวิกฤต ป ญ หาความมั่ น คงด า นพลั ง งานและราคาพลั ง งานจึ ง จะเป น ความเสี่ ย ง ที่สําคัญอยูในชวงแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๑๑ อยางไรก็ตาม ปริมาณความตองการพลังงานที่สูงขึ้นจะนําไปสูการปลอยกาซเรือน กระจกอยางมหาศาล ขณะเดียวกัน โลกก็ตองลดการปลอยกาซเรือนกระจกเพื่อรักษา อุณหภูมิของโลกใหอยูในระดับปลอดภัยไมใหสูงกวา ๒ องศาเซลเซียส จึงเปนเรื่อง ยากที่จะลดการปลอยกาซเรือนกระจกลง พร อมกั บการตอบสนองความตองการ พลังงานของโลกที่สูงขึ้น หากไมมีการเปลี่ยนแปลงรูปแบบการใชพลังงาน และนําไปสู การพัฒนาพลังงานทางเลือกเพิ่มขึ้น ความตองการพืชพลังงานในโลกจึงมีแนวโนม สูงขึ้น ในอีกดานหนึ่ง ความตองการบริโภคสินคาเกษตรและอาหารเพิ่มขึ้นจากการเพิ่ม ประชากรโลก รวมทั้งอัตราการเจริญเติบโตทางเศรษฐกิจที่คาดวาจะสูงขึ้น โดยเฉพาะ ในทวีปเอเชีย ไดแก อินเดีย จีน และทวีปแอฟริกา ขณะที่ปริมาณผลผลิตพืชอาหาร
  • 24. ๑๑ โลกลดลง เนื่องจากขอจํากัดดานพื้นที่และศักยภาพของเทคโนโลยีที่มีอยู โดยเฉพาะ ขาวมีจํากัด และไมสามารถเพิ่มผลผลิตใหสูงขึ้นกวาปจจุบันไดมากนัก ประกอบกับ ผลกระทบจากการเปลี่ยนแปลงสภาวะภูมิอากาศ และภัยพิบัติทางธรรมชาติ ทั้ง อุทกภัยและภัยแลงทําใหปญหาทวีความรุนแรง สรางความเสียหายใหกับพื้นที่และ ผลผลิตทางการเกษตรของหลายประเทศ สถานการณดังกลาวอาจกอใหเกิดความ ขัดแยงระหวางการผลิตพืชอาหารและพืชพลังงานในอนาคต ทําใหผลผลิตอาหารสู ตลาดลดลง ไมเพียงพอกับความตองการของประชากรโลก หรือมีราคาสูงเกินกวากําลัง ซื้อโดยเฉพาะในกลุมประเทศยากจน อาจนําไปสูการเกิดวิกฤตอาหารโลก ๑.๑.๖ ความกาวหนาทางเทคโนโลยี เทคโนโลยีไดเขามามีบทบาทสําคัญตอการพัฒนา เศรษฐกิ จ และสั ง คมและตอบสนองต อ การดํ า รงชี วิ ต ของประชาชน โดยเฉพาะ เทคโนโลยีสารสนเทศ และการสื่อสาร ทําใหประเทศตางๆ ปรับโครงสรางเศรษฐกิจ จากภาคอุ ต สาหกรรมไปเป น ภาคบริ ก ารและการนํ า เทคโนโลยี ม าใช เ พื่ อ เพิ่ ม ประสิทธิภาพ การบริหารจัดการทั้งดานการเงิน การผลิตและการควบคุมคลังสินคา เทคโนโลยีสารสนเทศ และการสื่อสารจะมีบทบาทเพิ่มขึ้นในชวงของแผนพัฒนาฯ ฉบั บ ที่ ๑๑ และเทคโนโลยี อื่ น ๆ ของศตวรรษที่ ๒๑ ได แ ก นาโนเทคโนโลยี เทคโนโลยีชี ว ภาพ และเทคโนโลยีเ กี่ย วกับ การทํ า งานของสมองและจิต จะเริ่ม มี บทบาทเพิ่ ม ขึ้ น เช น กั น ความก า วหน า ด า นเทคโนโลยี เ ป น โอกาสในการพั ฒ นา เศรษฐกิจและสังคม เชน การสงเสริมเศรษฐกิจสรางสรรค การพัฒนาพลังงานและ วั ส ดุ ต า งๆ จากพื ช การทดแทนแรงงานด ว ยเครื่ อ งจั ก ร การพั ฒ นาสุ ข ภาพและ ศักยภาพในการทํางานของผูสูงอายุ เปนตน ขณะเดียวกันก็อาจเปนภัยคุกคาม เชน การจารกรรมขอมูลธุรกิจหรือขอมูลสวนบุคคล การลื่นไหลของวัฒนธรรมอยางไร พรมแดน การใชสื่อเผยแพรขอมูลเท็จ อาวุธเคมีและอาวุธชีวภาพ รวมทั้งเทคโนโลยี อื่นๆ ที่ใชเปนเครื่องมือของการกอการราย เปนตน จึงเปนความทาทายในการพัฒนา ซึ่งประเทศที่พัฒนาเทคโนโลยีชาจะกลายเปนผูซื้อและมีผลิตภาพต่ํากวาประเทศอื่นๆ และไมสามารถแขงขันกับประเทศคูแขงได รวมถึงการเขาถึงเทคโนโลยีที่ไมเทาเทียม กันของกลุมคนในสังคมก็เปนชองวางที่จะทําใหเกิดความเหลื่อมล้ําในการพัฒนา ๑.๑.๗ การก อการร ายสากลเปนภัยคุ กคามประชาคมโลก การก อการรายและ อาชญากรรมขามชาติมีแนวโนมขยายตัวทั่วโลกและรุนแรง มีรูปแบบและโครงขาย ที่ซับซอนมากขึ้น โดยใชความกาวหนาดานเทคโนโลยีการสื่อสารและการคมนาคมเปน ปจจัยสนับสนุน เกิดกระแสการปองกันการกอการรายทั่วโลก องคการสหประชาชาติได เขามามีสวนรวมแกปญหาภัยคุกคามจากการกอการราย อาทิ การจัดทําอนุสัญญา ตลอดจนพิ ธีสารตางๆ ที่เกี่ยวของกับแนวทางแกไขปญหาการกอการรายสากลให ประเทศสมาชิกถือปฏิบัติใหสอดคลองกัน ขณะที่สหรัฐอเมริกา มีมาตรการที่เขมงวด
  • 25. ๑๒ สงผลกระทบตอการบริหารจัดการและตนทุนดานการสงออกของผูประกอบการไทย ดังนั้น การสรางความรวมมือภายใตกรอบตางๆ ตองเตรียมความพรอมและความ รวมมือระหวางกันในการควบคุมปจจัยที่เกื้อหนุนการกอการรายระหวางประเทศ เพื่อ ปกปองผลประโยชนของชาติ ๑.๒ การเปลี่ยนแปลงภายในประเทศ การติดตามประเมินผลการพัฒนาประเทศ ในระยะ ๓ ป ของแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๑๐ พบวา ประเทศไทยเผชิญการเปลี่ยนแปลงทั้งดานเศรษฐกิจ สังคม ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอม การเมือง และการเปลี่ยนแปลงในพื้นที่ตางๆ ของ ประเทศที่สงผลถึงความอยูเย็นเปนสุขของคนไทย และสภาพแวดลอมของการพัฒนาในชวง ตอไป ไดแก ๑.๒.๑ สังคมไทยนอมนําปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงไปประยุกตใชในภาคีการ พัฒนาตางๆ อยางกวางขวาง ในระยะ ๓ ปของแผนพัฒนาฯฉบับที่ ๑๐ การ ประยุกตใชปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงของภาคีพัฒนากระจายไปทุกภาคสวน โดยภาครั ฐ ได ใ ช ห ลั ก ปรั ช ญาของเศรษฐกิ จ พอเพี ย งเป น ปรั ช ญานํ า ทางและ ขับเคลื่อนนโยบายรัฐบาล วางระเบียบตางๆ เพื่อเสริมสรางภูมิคุมกันดานการคลัง และรั ก ษาเสถี ย รภาพระบบสถาบั น การเงิ น ปรั บ โครงสร า งเศรษฐกิ จ ให ส มดุ ล ระหวางการพึ่งเศรษฐกิจในประเทศกับเศรษฐกิจระหวางประเทศ เพื่อลดผลกระทบ จากความผันผวนของเศรษฐกิจโลก ภาคธุรกิจเอกชน ใหความสําคัญกับการ พึ่งตนเองใชวัตถุดิบในประเทศและภูมิปญญาทองถิ่น ลงทุนขยายกิจการอยางคอย เปนคอยไปตามกําลังของตนเอง การแบงผลกําไรคืนสูสังคมและดูแลพนักงานอยาง มี คุ ณ ธรรม ภาคเกษตร เกษตรกร เน น การนํ า เกษตรทฤษฎี ใ หม ต ามแนว พระราชดํา ริ ไปประยุ ก ตใชเ พื่อเพิ่มรายไดและลดรายจ ายของครัว เรือน ขณะที่ ชุมชน เนนการมีสวนรวม การพึ่งตนเอง พัฒนาวัฒนธรรมและคุณภาพชีวิต ผาน กระบวนการจั ด ทํ า แผนชุ ม ชน แผนชุ ม ชนที่ มี คุ ณ ภาพ เป น ภู มิ คุ ม กั น ชุ ม ชนให เขมแข็ง สําหรับภาคประชาชน รูจักและเขาใจปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงผาน สื่ อ โทรทั ศ น แ ละสื่ อ สิ่ ง พิ ม พ โดยมี ค วามเข า ใจหลั ก ความพอประมาณ การมี ภูมิคุมกัน และเงื่อนไขการมีความรู การมีคุณธรรมอยูในเกณฑสูงถึงรอยละ ๗๕ - ๘๕ สวนความเขาใจในหลักความมีเหตุผลมีสัดสวนรอยละ ๔๔ นอกจากนี้ ภาครัฐยัง ไดใหความสําคัญกับการสรางองคความรู และการสรางกระบวนการเรียนรู อย า งต อ เนื่ อ ง อาทิ การพั ฒ นาหลั ก สู ต รทั้ ง ระดั บ การศึ ก ษาขั้ น พื้ น ฐานและ การศึกษาระดับมหาวิทยาลัย และการเสริมสรางเครือขายการเรียนการสอนใน มหาวิทยาลัย
  • 26. ๑๓ ปจจัยแหงความสําเร็จของการนอมนําปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงไปประยุกตใช เริ่มจากการนําไปปฏิบัติดวยตนเอง โดยสมาชิกในครอบครัวและเพื่อนเปนผูที่มี อิทธิพลสูงตอการชักจูงใหเกิดการปฏิบัติ ประเด็นที่ยังตองเรงดําเนินการ ไดแก การ สร า งความรู ความเข า ใจในกลุ ม วั ย รุ น ที่ ยั ง ยึ ด การบริ โ ภคนิ ย ม และความ สะดวกสบายในชี วิ ตประจํ าวั น นั กธุ รกิ จบางกลุ มยั ง ขาดความมั่ นใจในการนํ า เศรษฐกิจพอเพียงไปใช ๑.๒.๒ การเปลี่ยนแปลงสภาวะทางเศรษฐกิจ (๑) เศรษฐกิจ ไทยมี ภูมิ คุม กัน ด า นการเงิ น จากการพัฒ นาระบบบริ ห าร ความเสี่ ย งอย า งต อ เนื่ อ งหลั ง จากวิ ก ฤติ ป ๒๕๔๐ การเพิ่ ม แรง ขับเคลื่อนจากภาคเศรษฐกิจในประเทศ และการใชพลังงานทดแทน เพิ่มขึ้น เศรษฐกิจไทยในป ๒๕๕๒ ไดรับผลกระทบจากวิกฤตเศรษฐกิจโลก ไมมากนัก เสถียรภาพอยูในเกณฑดี แมหนี้สาธารณะจะเพิ่มขึ้นจากการดําเนิน มาตรการกระตุนเศรษฐกิจในโครงการตางๆ ของรัฐบาล ทําใหป ๒๕๕๒ มีหนี้ สาธารณะคงคางรวม ๔,๐๐๑,๙๔๒ ลานบาท คิดเปนรอยละ ๔๕.๕ ของ ผลิตภัณฑมวลรวมภายในประเทศ อยูในกรอบเปาหมายของแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๑๐ ที่กําหนดไวไมเกินรอยละ ๕๐ อัตราเงินเฟอและอัตราการวางงาน อยูในระดับต่ํา การเกินดุลบัญชีเดินสะพัดและจํานวนเงินทุนสํารองระหวาง ประเทศอยูในระดับสูง โครงสรางเศรษฐกิจไทยหันมาพึ่งภาคเศรษฐกิจใน ประเทศมากขึ้น โดยสัดสวนอุปสงค ในประเทศตอภาคเศรษฐกิจระหว า ง ประเทศคิดเปนรอยละ ๗๕.๐๓ บรรลุเปาหมายของแผนพัฒนาฯฉบับที่ ๑๐ ที่กําหนดไวรอยละ ๗๕.๐ กอนถึงปสุดทายของแผน นอกจากนี้ รัฐบาลไดวางรากฐานการสรางความมั่นคงดานพลังงาน โดยจัดหา ปโตรเลียมเพื่อใชภายในประเทศ จัดหาพลังงานไฟฟาและสงเสริมพลังงาน ทดแทน เช น พลั งงานแสงอาทิ ตย พลังงานจากขยะ การผลิตกาซชีวภาพ พลังงานชีวมวล การผลิตไฟฟาพลังน้ํา การพัฒนาและสงเสริมการใชเชื้อเพลิง ชีวภาพ ควบคูกับการสงเสริมการใชพลังงานอยางมีประสิทธิภาพ การอนุรักษ พลังงาน และสงเสริมการใชพลังงานทดแทนเพื่อลดการนําเขาน้ํามัน อาทิ น้ํามันแกสโซฮอล มีการใชอยูที่ ๑๒.๒ ลานลิตรตอวัน เพิ่มขึ้นจากป ๒๕๕๑ รอยละ ๓๒.๒ มีสถานีบริการ รวม ๔,๒๓๕ แหง เพิ่มขึ้นรอยละ ๑.๔ และ น้ํามันไบโอดีเซล ในป ๒๕๕๒ ยอดการใช บี ๕ เพิ่มขึ้นรอยละ ๑๑๔.๗ มี สถานีบริการ ๓,๕๘๒ สถานี
  • 27. ๑๔ (๒) เสถียรภาพดานการคลังและการเงินเป นปจจัยเสี่ ยงในระยะต อไป ภาระหนี้สาธารณะที่มีแนวโนมสูงขึ้นจากการดําเนินมาตรการกระตุนเศรษฐกิจ หลังจากประเทศไทยไดรับผลกระทบจากวิกฤตการเงินโลกตั้งแตชวงไตรมาส ที่ ๔ ของป ๒๕๕๑ สภาพเศรษฐกิจของไทยชะลอลงตามเศรษฐกิจโลก ทํา ให ก ารจั ด เก็ บ ภาษี ไ ม ไ ด ต ามที่ ป ระมาณการไว รั ฐ บาล ในขณะที่ รั ฐ บาล จํ า เป น ต อ งดํ า เนิ น มาตรการด า นการคลั ง เพื่ อ กระตุ น เศรษฐกิ จ และลด ผลกระทบของวิกฤตเศรษฐกิจ และลงทุนเพื่อวางรากฐานการเจริญเติบโต ของเศรษฐกิจในอนาคตภายใตแผนปฏิบัติการไทยเขมแข็ง ฐานะการคลัง ของประเทศจึงขาดดุลและหนี้สาธารณะเพิ่มขึ้น ในชวงแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๑๑ หนี้สาธารณะตอผลิตภัณฑมวลรวมภายในประเทศ อาจจะเพิ่มสูงขึ้น เปนรอยละ ๕๖ ในขณะที่ภาระการใชจายของรัฐที่เกิดขึ้นจากนโยบายสังคม การชําระหนี้ และการโอนงบประมาณใหกับองคกรปกครองสวนทองถิ่นมี มากขึ้น จึงเปนขอจํากัดดานการคลังที่ตองบริหารจัดการเพื่อความยั่งยืนดาน การคลังในระยะยาว ส ว นภาคการเงิ น มี ค วามเข ม แข็ ง ภายหลั ง จากวิ ก ฤตเศรษฐกิ จ ไทยใน ป ๒๕๔๐ ตอเนื่องถึงปจจุบัน และบทบาทของตลาดตราสารหนี้ไดเพิ่มขึ้น มากกวาการใหสินเชื่อของธนาคารและตลาดหลักทรัพย ในชวงแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๑๑ จะเปนชวงการเปลี่ยนแปลงตามแผนพัฒนาระบบสถาบันการเงิน ระยะที่ ๒ (ป ๒๕๕๓ - ๒๕๕๗) ซึ่งจะเพิ่มการแขงขันของสถาบันการเงินจาก จํานวนธนาคารที่เพิ่มขึ้น และการสงเสริมสถาบันการเงินที่ใหสินเชื่อระดับ จุลภาค อาทิ กลุมสหกรณ กลุมออมทรัพย และกองทุนหมูบาน เพิ่มโอกาส การเขาถึงบริการทางการเงินไดทั่วถึงและหลากหลายโดยเฉพาะผูมีรายได นอยและหนวยธุรกิจขนาดเล็ก เพื่อสนับสนุนการพัฒนาเศรษฐกิจในทองถิ่น และแผนพัฒนาตลาดทุนไทย (ป ๒๕๕๒ - ๒๕๕๖) ซึ่งเนนการเพิ่มการแขงขัน ของการใหบริการเพื่อลดตนทุนทางการเงิน การเชื่อมโยงกับตลาดตางประเทศ และการเปลี่ยนสภาพตลาดหลักทรัพยเปนนิติบุคคล (๓) ศักยภาพทางเศรษฐกิจตองพึ่งภาคบริการและเศรษฐกิจสรางสรรค ในอดีต ภาคอุตสาหกรรมมีการเจริญเติบโตสูง โดยเฉพาะกลุมเครื่องจักร และอุปกรณ สินคาอิเล็กทรอนิกสและคอมพิวเตอร และกลุมยานยนต และ เปนแหลงจางงานที่สําคัญ แตตองพึ่งวัตถุดิบ ทุนองคความรู และเทคโนโลยี จากภายนอกประเทศ สงผลใหโครงสรางอุตสาหกรรมไทยมีความเปราะบาง ต อ การเปลี่ ย นแปลงภายนอกที่ ไ ม ส ามารถควบคุ ม ในช ว งที่ ผ า นมา อุตสาหกรรมที่ใชแรงงานเขมขนไดสูญเสียความสามารถในการแขงขันใหกับ ประเทศที่มีตนทุนการผลิตที่ราคาถูกกวา สัดสวนการสงออกของประเทศไทย
  • 28. ๑๕ ในตลาดโลกจึง ไมสามารถเพิ่ม ขึ้น ไดมากอยา งในอดีต นอกจากนั้ น การ ลงทุนในภาคอุตสาหกรรมเริ่มมีขอจํากัดจากกฎ ระเบียบดานสิ่งแวดลอม การยอมรับจากชุมชน และการดําเนินการตามขั้นตอนของรัฐธรรมนูญซึ่งยัง ไมมีกลไกที่ครบถวน ภาคเกษตร ถึงแมประเทศไทยจะยังเปนผูสงออกสินคาเกษตร แตประสิทธิภาพ การผลิตของภาคเกษตรไดรับผลกระทบจากฐานทรัพยากรธรรมชาติเสื่อม โทรม ระบบการผลิตภาคเกษตรยังตองพึ่งปจจัยการผลิตจากตางประเทศ ทํา ใหมีตนทุนการผลิตสูง ขณะที่พื้นที่การเกษตรมีจํากัดและถูกใชไปเพื่อกิจการอื่น รวมทั้งมีปญหาชาวตางชาติอาศัยชองวางของกฎหมายเขามาครอบครองที่ดิน เกษตรกรรม สงผลใหคนไทยสูญเสียสิทธิ์การครอบครองและการใชประโยชน ที่ ดิ น และแรงงานภาคเกษตรมี แ นวโน ม ลดลง ส ว นการเชื่ อ มโยงผลผลิ ต เกษตรกับภาคอุตสาหกรรมการเกษตรเพื่อเพิ่มมูลคายังอยูในวงจํากัดและ ลาชา เนื่องจากการพัฒนาเปนแบบแยกสวน ขาดการรวมกลุมอยางเปน ระบบ สําหรับภาคบริการและการทองเที่ยว แมไดรับผลกระทบจากวิกฤตเศรษฐกิจ โลกและความไมสงบภายในประเทศ แตมีบทบาทสําคัญในการขับเคลื่อน และฟนฟูเศรษฐกิจของประเทศ และมีโอกาสพัฒนาเปน “ศูนยกลางการ บริการและการทองเที่ยว” ของภูมิภาค เนื่องจากการรวมกลุมเศรษฐกิจใน อนุ ภู มิ ภ าคเอเชี ย ตะวั น ออกเฉี ย งใต รวมถึ ง การเปลี่ ย นแปลงโครงสร า ง ประชากรโลกสูสังคมผูสูงอายุ จะเปนโอกาสของไทยเนื่องจากมีความพรอม ของทรั พ ยากรการท องเที่ย วที่ จ ะรองรั บนั ก ท อ งเที่ ย วกลุ ม นี้ ประเทศไทย ยังเปนแหลงทองเที่ยวที่ไดรับความนิยมจากนักทองเที่ยวตางประเทศ และ มีโครงสรางพื้นฐานดานการทองเที่ยว เชน โรงแรมและสปาที่มีมาตรฐานสูง บริการทองเที่ยวเชิงสุขภาพขยายตัวอยางรวดเร็ว นอกจากนี้ เศรษฐกิจสรางสรรคมีบทบาทมากขึ้นในการขับเคลื่อนเศรษฐกิจ ทั้งสินคา บริการที่มีการสรางสรรคเพื่อเพิ่มมูลคามากขึ้น และการทําธุรกิจ ที่ตองใชความสรางสรรคสูงโดยเฉพาะในกลุมคนรุนใหม เชน สาขาภาพยนตร อนิเมชั่น การเขียนซอฟทแวรและเกมสคอมพิวเตอร แฟชั่น เปนตน ๑.๒.๓ การเปลี่ยนแปลงสภาวะดานสังคม (๑) โครงสร า งประชากรไทยมี สั ด ส ว นประชากรวั ย สู ง อายุ เ พิ่ ม ขึ้ น ประชากรวัยเด็กและวัยแรงงานลดลง ภาวะอนามัยเจริญพันธุรวมอยู ต่ํากวาระดับทดแทน ประชากรผูสูงอายุมีสัดสวนรอยละ ๑๑.๙ ในปจจุบัน และจะเพิ่มเปนรอยละ ๑๔.๘ เมื่อสิ้นสุดแผนฯ ๑๑ ซึ่งถือวาในชวงแผนฯ ๑๑
  • 29. ๑๖ ประเทศไทยไดกาวเขาสูสังคมผูสูงอายุแลวและจะเปนสังคมผูสูงอายุอยาง สมบูรณในป ๒๕๖๘ ผูสูงอายุหญิงมีสัดสวนมากกวาเพศชาย คือ ๕๕ : ๔๕ และจะแตกตางกันมากขึ้นตามกลุมอายุที่สูงขึ้น เพราะประชากรหญิงมีอายุ ยืนยาวกวาชาย แนวโนมการกระจายโครงสรางประชากรตามภาคตางๆ พบวา ภาคตะวันออกเฉียงเหนือจะมีประชากรผูสูงอายุมากที่สุดถึงเกือบ ๑ ใน ๓ ของประชากรสูง อายุทั้ ง ประเทศ สว นกรุ ง เทพมหานครจะมี ก าร เพิ่มขึ้นของผูสูงอายุอยางรวดเร็ว สําหรับโครงสรางประชากรวัยเด็กมีสัดสวน ลดลดอยางตอเนื่องจากรอยละ ๒๐.๕ ในปจจุบันเหลือรอยละ ๑๘.๓ ในป ๒๕๕๙ เปนผลมาจากภาวะเจริญพันธุของสตรีไทยที่ลดลงต่ํากวาระดับ ทดแทน การเปลี่ยนแปลงโครงสรางประชากรดังกลาวทําใหสัดสวนประชากร วัยแรงงานลดลงในชวงแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๑๑ จากสัดสวนประชากรเด็ก : แรงงาน : ผูสูงอายุ รอยละ ๒๐.๕ : ๖๗.๖ : ๑๑.๙ ในป ๒๕๕๓ เปนรอยละ ๑๘.๓ : ๖๖.๙ : ๑๔.๘ ในป ๒๕๕๙ (๒) การพัฒนาประเทศมี แนวโนมตองเผชิญกั บภาวะถดถอยเนื่องจาก ผลิ ต ภาพแรงงานต่ํ า และขาดแคลนกํ า ลั ง คนในอนาคต จากการที่ โครงสรางประชากรเขาสูสังคมผูสูงอายุ ภาคเกษตรกรรมประสบปญหา แรงงานสวนใหญสูงอายุ ขาดแรงงานวัยหนุมสาวทดแทน สงผลกระทบทาง ลบตอผลิตภาพการผลิตของประเทศ รวมทั้งมีเงื่อนไขภายนอกที่จะเปนภัย คุกคามตอการพัฒนาคุณภาพคน หากขาดการบริหารจัดการที่เหมาะสม อาทิ ความกาวหนาของเทคโนโลยีสารสนเทศและการหลั่ ง ไหลขององคค วามรู ขอมูลขาวสารและวัฒนธรรมตางชาติที่ขาดการกลั่นกรอง ขณะที่โครงสราง ตลาดแรงงานไม ส มดุ ล ระหว า งความตอ งการและการผลิ ตกํ า ลั ง คนของ ประเทศ โดยเฉพาะกลุมแรงงานจบใหมในระดับปริญญาตรีหรือสูงกวาใน สาขาวิชาที่ไมสอดคลองกับความตองการของตลาดแรงงาน เกิดปญหาคน วางงานควบคูกับการขาดแคลนกําลังคนเฉพาะสาขา (๓) สังคมไทยโดยเฉพาะสังคมเมืองมีแนวโนมเปลี่ยนแปลงจากสังคม เครือญาติสูสังคมปจเจกมากขึ้น ความสัมพันธแบบเครือญาติที่มีความ เอื้อเฟอเผื่อแผชวยเหลือเกื้อกูลกันเริ่มหมดไป คนไทยเริ่มมีพฤติกรรมเปน ปจ เจกหรือเป นสว นตัวมากขึ้น อยา งชัดเจน เชน มีการกํา หนดมาตรฐาน สวนตัว คานิยมสวนตัว การดําเนินชีวิตเปนสวนตัว และมีความตองการเปน สวนตัว เปนตน วิถีชีวิตมีลักษณะตางคนตางอยู ขาดการปฏิสัมพันธและ ทํากิจกรรมรวมกัน โครงสรางครอบครัวมีการเปลี่ยนแปลงไปสูครัวเรือนที่อยู คนเดี ย ว ครั ว เรื อ นที่ อ ยู ด ว ยกั น แบบไม ใ ช ญ าติ และครั ว เรื อ นที่ มี อ ายุ รุน เดีย วกัน สองรุน และรุนกระโดด (ตายาย-หลาน) หรือครัวเรือนที่เ ปน เพศเดียวกัน พฤติกรรมการอยูรวมกันของสมาชิกในครอบครัวเปนแบบตางคน
  • 30. ๑๗ ต างอยู มี เวลาในการอยู พ ร อมหน าและทํ ากิ จกรรมร วมกั น น อยลง คนวั ย หนุมสาวขาดเปาหมายในการสรางครอบครัวรวมกัน ในชวงที่ผานมาครัวเรือน มีการหยารางหรือแยกกันอยูเพิ่มขึ้นจาก ๔.๔ คูตอพันครัวเรือนในป ๒๕๔๔ เปน ๕.๐ คูตอพันครัวเรือนในป ๒๕๕๐ ขณะที่อัตราการแยกกันอยูไดเพิ่มจาก ๒๐.๗ รายเป น ๒๓.๑ รายตอประชากรที่ เคยสมรสแล วพันคนในชวงเวลา เดียวกัน ตามลําดับ (๔) คนไทยไดรับการพัฒนาศักยภาพ แตมีปญหาดานคุณภาพการศึกษา และสติปญญาของเด็ก ผลิตภาพในวัยแรงงานต่ํา และประชาชนยังมี พฤติกรรมการดํารงชีวิตที่เ สี่ยงตอการเจ็บปว ย การพัฒ นาที่ผานมา ได ช ว ยให เ ด็ ก และเยาวชนมี โ อกาสทางการศึ ก ษาเพิ่ ม ขึ้ น ทํ า ให ร ะดั บ การศึกษาเฉลี่ยของคนไทยมีแนวโนมสูงขึ้น ในป ๒๕๕๑ จํานวนปการศึกษา เฉลี่ยของประชากรวัย ๑๕ ปขึ้นไปเพิ่มเปน ๘.๙ ป แตคุณภาพการศึกษายังมี ป ญ หามาก โดยคะแนนเฉลี่ ย ผลสั ม ฤทธิ์ ท างการเรี ย นลดลงจากร อ ยละ ๓๙.๐ ในป ๒๕๕๐ เป น ร อ ยละ ๓๒.๒ ในป ๒๕๕๒ และยั ง คงต่ํ า กว า เป า หมายที่ กํ า หนดไว ร อ ยละ ๕๕ ผลการประเมิ น คุ ณ ภาพการศึ ก ษาขั้ น พื้นฐานในป ๒๕๕๒ พบวานักเรียนบางกลุมยังมีความสามารถต่ํากวาเกณฑ คือ ดานการอานรอยละ ๗.๒ ดานการเขียนรอยละ ๑๗.๗ และดานการคิด คํานวณรอยละ ๒๒.๓ คนไทยเกือบรอยละ ๖๐ ของผูที่มีอายุ ๑๕ ปขึ้นไป ไม สามารถคิดเปน ทําเปน ทําใหขาดทักษะในการแกปญหาในชีวิตประจําวัน นอกจากนี้ กลุมวัยเด็กมีพัฒนาการดานความสามารถทางเชาวปญญา และ ความฉลาดทางอารมณคอนขางต่ํา ขณะที่กลุมวัยทํางานยังมีผลิตภาพต่ํา อายุขัยเฉลี่ยของคนไทยเพิ่มขึ้น เปน ๗๕.๖ ป แตมีปญหาเจ็บปวยดวยโรคที่ ปองกันได ๕ อันดับแรกสูงขึ้นในทุกโรค ทั้งโรคเบาหวาน ความดันโลหิตสูง หลอดเลื อ ดในสมองตี บ โรคหั ว ใจ และมะเร็ ง โดยเฉพาะกลุ ม วั ย สู ง อายุ เจ็บปวยดวยโรคเรื้อรังเพิ่มขึ้น อาทิ โรคความดันโลหิตสูง เบาหวาน และ โรคหัวใจ สงผลตอภาระคาใชจายการรักษาพยาบาลของภาครัฐในอนาคต (๕) ประชาชนมี ภูมิ คุมกัน ในการดํ า รงชีวิ ตด า นสุ ข ภาพที่ ทั่ว ถึง จากการ พัฒนาระบบหลักประกันสุขภาพ ทําใหคนไทยมีหลักประกันสุขภาพ จํานวน ๖๒,๓๖๐,๐๐๐ คน คิดเปนรอยละ ๙๙.๔๗ ของประชากรผูมีสิทธิทั้งประเทศ สวนการคุมครองดานอื่นๆ ที่ไดดําเนินการ ไดแก การจัดตั้งกองทุนสวัสดิการ ชุมชน การใหความคุมครอง สงเสริมสิทธิประโยชนคนไทยและแรงงานไทย และริเริ่มจัดทํากองทุนการออมแหงชาติ เปนกองทุนการออมระยะยาวเพื่อ ผูสูงอายุ
  • 31. ๑๘ (๖) ครอบครั ว ไทยทํ า หน า ที่เ ปน โครงขา ยคุ ม ครองของสั ง คมได ไ ม เ ต็ ม ศักยภาพ ระบบครอบครัวไทยมีความเปราะบางทั้งจากการเปลี่ยนแปลง โครงสรา งประชากรที่เ ขา สูสัง คมผูสูง อายุ กระแสโลกาภิวัตน และความ จํ า เป น ในการประกอบอาชี พ ส ง ผลให ค รอบครั ว ไทยเปลี่ ย นจากการอยู รว มกั น ของ พ อ แม ลู ก หลาน ที่ มี ก ารสื บ ทอดมรดกทั้ง วิ ถี ก ารดํ า รงชี วิ ต ค า นิ ย ม วั ฒ นธรรม และทรั พ ย สิ น กลายเป น ครอบครั ว เดี่ ย วและ ความสัมพันธของคนในครอบครัวมีนอยลง ขาดกลไกการอบรมที่เชื่อมโยง กัน ในลัก ษณะบ า น วั ด โรงเรีย น สง ผลให ขาดพื้ น ฐานที่ ดี ที่จ ะเปน ปจ จั ย หลอหลอมใหเกิดการพัฒนาทางกาย จิตใจ สังคม และสติปญญา ให สามารถดํารงชีพอยูในสังคมไดอยางเขมแข็งและมีประสิทธิภาพ (๗) เด็ ก และเยาวชนถู ก ดํ า เนิ น คดี ย าเสพติ ด มากขึ้ น ในช ว ง ๓ ป ของ แผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๑๐ เด็กและเยาวชนถูกดําเนินคดีโดยสถานพินิจและ คุมครองเด็กและเยาวชน มีสัดสวน ๕.๐๒ - ๕.๓๙ คดีตอเด็กพันคน สูงกวา ในชวงแผนพัฒนา ฯ ฉบับที่ ๘ - ๙ ที่มีสัดสวน ๓.๓๔ – ๕.๐๕ โดยคดียาเสพ ติ ด เพิ่ ม สู ง ขึ้ น อย า งต อ เนื่ อ งจาก ๘,๘๐๓ คดี ในป ๒๕๔๙ เพิ่ ม ขึ้ น เป น ๑๒,๓๕๒ คดี ในป ๒๕๕๒ สํานักงานสถิติแหงชาติ รายงานการสํารวจความ คิดเห็นของประชาชนเกี่ยวกับสถานการณการแพรระบาดยาเสพติดในเดือน กุมภาพันธ ๒๕๕๓ พบวา ประชาชนรอยละ ๓๗.๕ เห็นวายังมีปญหาการ แพรระบาดยาเสพติดในชุมชน/หมูบานเพิ่มขึ้น ปญหาการแพรระบาดของยา เสพติดในโรงเรียน สถานศึกษา เพิ่มขึ้นอยางนาเปนหวง โดยเฉพาะโรงเรียน สถาบันการศึกษาในเขตกรุงเทพฯ มีปญหายาเสพติดมากที่สุด รองลงมาคือ ภาคใต ภาคกลาง ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ และภาคเหนือ ยาเสพติดมีสวน ทําลายพัฒนาการทั้งดานรางกาย จิตใจ และสมอง ของเด็กและเยาวชน จึง เปนปจจัยเสี่ยงตอสังคมไทย เมื่อเยาวชนที่จะเปนกําลังแรงงานใหมทดแทน ผูสูงอายุ มีคุณภาพดอยลง สงผลกระทบตอการพัฒนาทรัพยากรมนุษยใน ระยะยาว (๘) วิถีชีวิตไทยมีการเปลี่ยนแปลงเชื่อมโยงวิถีชีวิตไทยเขากับวัฒนธรรม จากนานาอารยประเทศที่มีความหลากหลายมากขึ้น เศรษฐกิจและ สังคมโลกที่ไดปรับเปลี่ยนจาก “สังคมเกษตรกรรม” สู “สังคมอุตสาหกรรม” และ “สังคมฐานความรู” ทําใหวัฒนธรรมของโลกแพรเขาสูประเทศไทยผาน กระแสโลกาภิวัตนและโลกไซเบอรอยางรวดเร็วเปนปจจัยสําคัญที่สงผลตอ วัฒนธรรมไทยทั้งทางดานวิถีชีวิต ทัศนคติ ความเชื่อ ความสัมพันธระหวาง บุคคล กระบวนการเรีย นรู และพฤติ กรรมการบริโ ภค คนไทยมุ งแสวงหา ความสุขและสรางอัตลักษณสวนตัวมากขึ้น มีแนวโนมสรางเครือขายทาง สังคมผานโลกไซเบอร เกิดเปนวัฒนธรรมยอยรวมสมัยมากมายในรูปแบบ ของการรวมกลุมของบุคคลที่สนใจเรื่องเดียวกัน ขณะที่วัฒนธรรมที่บงบอก ความเปนไทยไมสามารถแสดงบทบาทที่ชัดเจน
  • 32. ๑๙ (๙) สั ง คมไทยให ค วามสํ า คั ญ กั บ ความรั บ ผิ ด ชอบต อ สั ง คมและระบบ ธรรมาภิบาลมากขึ้น สงผลใหภาคเอกชนเริ่มดําเนินธุรกิจเพื่อสังคม เพิ่มขึ้น โดยมีการจัดตั้งเครือขายดานความรับผิดชอบตอสังคมของบริษัท จดทะเบียนในตลาดหลักทรัพยแหงประเทศไทย รวมถึงในชวงปลายแผนฯ ๑๐ ไดมีการสนับสนุนการดําเนินการในรูปแบบกิจการเพื่อสังคมใหเพิ่มมากขึ้น ซึ่งเปนแนวทางการลงทุนใหมของการประกอบธุรกิจเพื่อการเจริญเติบโตของ ภาคสังคม นําไปสูการพัฒนาเศรษฐกิจที่ยั่งยืน และสังคมที่มีความเทาเทียม ยุติธรรม และมีปญญามากขึ้น โดยการดําเนินการมีวัตถุประสงคเพื่อผลิต สิน ค าและหรื อใหบริการเพื่อแกปญหา หรือพัฒนาชุ มชน สังคมและหรือ สิ่งแวดลอมเปนหลัก โดยไมไดมีเปาหมายในการสรางกําไรสูงสุด กิจการเพื่อ สังคมที่มีการดําเนินการอยูแลวและประสบความสําเร็จ มีทั้งกอตั้งจากธุรกิจ เอกชน องคกรพัฒนาเอกชน ชุมชน และผูประกอบการรายยอย อาทิ บริษัท ไทยคราฟท แฟรเทรด ซึ่งขายสินคาหัตถกรรมของชุมชนทั่วประเทศ เนนการ รักษาวัฒนธรรม และการพัฒนาความสามารถในการผลิตและพึ่งตนเอง โครงการดอยตุงซึ่งดําเนินการพัฒนาเพื่อใหคนบนดอยตุงสามารถพึ่งพา ตนเองทางเศรษฐกิจ โดยไมทําลายความสมดุลของธรรมชาติและยังคงไวซึ่ง ธรรมเนียมประเพณีที่ดีงามของวัฒนธรรมตน สมาคมพัฒนาประชากรและ ชุมชน ซึ่งพัฒนาคุณภาพชีวิตของประชาชนทั้งในเขตชนบทและเขตเมืองใหดี ยิ่งขึ้น (๑๐) ความเหลื่ อ มล้ํ า ทางรายได ข องประชากรและโอกาสการเข า ถึ ง ทรัพยากรนํามาสูปญหาความขัดแยงในสังคม ผลการพัฒนาเศรษฐกิจ ทําใหสัดสวนคนยากจนในประเทศไทยลดลงอยางตอเนื่องจากรอยละ ๔๒.๒ หรือ ๒๒.๑ ลานคน ในป ๒๕๓๑ เหลือรอยละ ๘.๕ หรือ ๕.๔ ลานคน ในป ๒๕๕๐ แตผลประโยชนสวนใหญอยูในกลุมที่มีโอกาสและรายไดสูง ทําให สัดสวนรายไดระหวางกลุมคนรวยรอยละ ๑๐ ของประชากร กับกลุมคนจน รอยละ ๑๐ ของประชากร มีความแตกตางกันถึง ๒๒.๘ เทา ในป ๒๕๕๒ ในระยะที่ ผ า นมารั ฐ บาลได พ ยายามแก ป ญ หาความเหลื่ อ มล้ํ า ของการ กระจายรายไดผานนโยบายตางๆ อาทิ กองทุนหมูบานและชุมชนเมือง และนโยบายการใหสินเชื่อเพื่อกระตุนใหเกิดการใชจาย ขณะที่กระแสบริโภค นิ ยมและพฤติกรรมการบริโภคสินคาฟุมเฟอยและการมัวเมาในอบายมุ ข ทําใหประชาชนมีหนี้สินเพิ่มขึ้น ความเหลื่อมล้ําทางรายไดและโอกาสการเขาถึงบริการของรัฐเปนสาเหตุ ที่ นํ า ไปสู ป ญ หาความขั ด แย ง ในสั ง คม และเป น อุ ป สรรคต อ การพั ฒ นา ประเทศ อาทิ ปญหาการทุจริตคอรัปชั่น คนยากจนขาดโอกาสทางการศึกษา
  • 33. ๒๐ การรับรูขาวสาร และอํานาจตอรอง การประทวง การใชความรุนแรง ปญหา อาชญากรรม และยาเสพติด เปนปจจัยลดทอนความเขมแข็งทางเศรษฐกิจ ความมั่นคงทางสังคม และทําใหประชาธิปไตยออนแอ (๑๑) สังคมไทยเผชิญวิกฤตความเสื่อมถอยดานคุณธรรมจริยธรรม สะทอน ไดจากคนในสั งคมมีความถี่ในการใชความรุนแรงแกไขปญหามากขึ้นทั้ ง ปญหาในระดับครอบครัว การแยงชิงทรัพยากรระหวางชุมชน และปญหา ความคิดเห็นแตกตางทางการเมือง ขณะที่กระบวนการยุติธรรมแกไขปญหา ไดไมมากนัก เพราะผูที่ใชความรุนแรงมักเกิดจากการขาดความยับยั้งชั่งใจ มีพฤติกรรมเลียนแบบหรืออาจเกิดจากการเลี้ยงดูของครอบครัวและชุมชน ขาดการใช เ หตุ ใ ช ผล ขาดความเอื้ อ เฟ อ เอื้ อ อาทร ส ง ผลโดยตรงต อ การ พัฒนาคน และสังคมไทยในอนาคต ๑.๒.๔ การเปลี่ยนแปลงสภาวะดานทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอม (๑) ทุนทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอมยังเสื่อมโทรม แมการพัฒนาใน ระยะที่ผานมา จะทําใหพื้นที่ปาอนุรักษเพิ่มขึ้นจากรอยละ ๑๘.๐ ของพื้นที่ ทั้งประเทศ ในป ๒๕๕๐ เปนรอยละ ๑๙.๖ ในป ๒๕๕๒ สูงกวาเปาหมาย แผนฯ ๑๐ ที่กําหนดไวไมนอยกวารอยละ ๑๘ ของพื้นที่ประเทศ พัฒนาพื้นที่ ชลประทานได ๒๘.๓๕ ลานไร หรือคิดเปนรอยละ ๒๑.๖๓ ของพื้นที่ถือครอง เพื่อการเกษตร อยางไรก็ตาม พื้นที่ปาไมโดยรวมของประเทศมีเพียงรอยละ ๓๓.๔ ของพื้นที่ประเทศในป ๒๕๕๑ ต่ํากวาเกณฑที่จะรักษาสมดุลของระบบ นิเวศ พื้นที่ปาตนน้ําอยูในขั้นวิกฤตถึง ๑๔ ลานไร ขณะที่ปญหาคุณภาพดิน เสื่อมโทรมรอยละ ๖๐ สําหรับปญหาการขาดแคลนน้ํา มีปริมาณน้ําตนทุน เพียง ๒ ใน ๓ ของความตองการใชน้ําเทานั้น การสูญเสียความหลากหลาย ทางชีวภาพมีแนวโนมสูงขึ้นจากกิจกรรมมนุษย การกัดเซาะชายฝงอยูใน ภาวะวิก ฤตในพื้น ที่ ห ลายแหง โดยเฉพาะบริเวณปากแม น้ํา เจา พระยามี แนวโนมถูกกัดเซาะเพิ่มขึ้นใน ๒๒ จังหวัดรอบอาวไทย ดานมลภาวะ พบวา มีการปลอยกาซคารบอนไดออกไซดสูบรรยากาศ ๑๙๓,๗๘๙ พันตัน หรือ รอยละ ๙๘ ของการปลอยสารมลพิษทางอากาศทั้งหมดเปนสาเหตุทําใหเกิด ปญหาโลกรอน น้ําบาดาลมีการปนเปอนจากสารเคมีที่เปนอันตรายในหลาย พื้นที่ ขยะมูลฝอยชุมชนไดรับการกําจัดอยางถูกตองเพียงรอยละ ๓๘ และมี อัตราการนํากลับมาใชประโยชนใหมรอยละ ๒๓ สวนของเสีย อันตรายมี ประมาณ ๑.๘๖ ลานตัน ในป ๒๕๕๑ มาจากภาคอุตสาหกรรมรอยละ ๗๘ และการเกิดอุบัติภัยจากสารเคมีมีแนวโนมเพิ่มขึ้น
  • 34. ๒๑ (๒) การเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศสงผลซ้ําเติมใหปญหาทรัพยากร ธรรมชาติและสิ่งแวดลอมทวีความรุนแรงยิ่งขึ้น การเปลี่ยนแปลงในเชิง พื้นที่เริ่มปรากฏ กลาวคือ ภาคกลางเขตลุมแมน้ําเจาพระยาและภาคอีสาน ตอนลางมีอุณหภูมิสูงขึ้น ปริมาณฝนในระยะ ๒๐ ปขางหนามีแนวโนมลดลง นอกจากนี้ ภาวะโลกร อ นจะทํ า ให เ กิ ด ความเสี่ ย งต อ การสู ญ เสี ย ความ หลากหลายทางชีวภาพในระบบนิเวศนทางทะเล ชายฝง พื้นที่ชุมน้ํา และปาไม รวมไปถึงการกัดเซาะชายฝงอยางตอเนื่อง หลายพื้นที่เปนที่อยูอาศัยของ ชาวบาน และผูมีอาชีพทําประมงน้ํากรอยไดรับผลกระทบโดยตรงหากไมได รับการปองกัน และแหลงทองเที่ยวที่สําคัญมีความเสียหายทางเศรษฐกิจ และสั ง คม การเกิ ด ภั ย พิ บั ติ แ ละน้ํ า ท ว มฉั บ พลั น บ อ ยครั้ ง พื้ น ที่ เ สี่ ย งต อ อุทกภัยและวาตภัยเพิ่มขึ้น สงผลใหปจจัยการผลิตของภาคเกษตรทั้งที่ดิน และน้ํามีปริมาณและคุณภาพลดลง (๓) ภาวะโลกรอนจะสงกระทบตอการผลิตภาคเกษตร เกิดความยากจน การยายถิ่น และการบุกรุกปาเพิ่มขึ้น ผลกระทบจากภัยธรรมชาติอันเกิด จากความแปรปรวนของภูมิ อากาศ เช น น้ํ าท วม ภัยแล ง ก อใหเกิ ดความ เสี ย หายต อ ผลผลิ ต ทางการเกษตรคิ ด เป น มู ล ค า กว า สี่ พั น ล า นบาทต อ ป การสูญเสียผลผลิตทางการเกษตรจากการเกิดภัยแลงยาวนานหรือน้ําทวม ซ้ํ า ซากส ง ผลกระทบต อ เศรษฐกิ จ และวิ ถี ชี วิ ต ของประชาชน โดยเฉพาะ เกษตรกรที่ตองประสบปญหาที่อยูอาศัย ที่ดินทํากิน หรือตนทุนการผลิตที่ สู ง ขึ้ น ขณะที่ ผ ลผลิ ต ตกต่ํ า เกิ ด การสู ญ เสี ย ที่ ดิ น ของเกษตรกรรายย อ ย นําไปสูการบุกรุกที่ปาเพิ่มขึ้น ขณะที่ระดับน้ําทะเลที่สูงขึ้นและปญหาการกัด เซาะชายฝงนําไปสูปญหาความเสื่อมโทรมของดิน สงผลใหประชาชนตองยาย ถิ่นฐาน เกิดความขัดแยงแยงชิงการใชประโยชนที่ดิน และมีความซับซอนยาก แกการแกไข (๔) ประเทศไทยยังพึ่งพลังงานจากตางประเทศในสัดสวนสูง ทําใหขาด ความมั่นคงทางดานพลังงาน ระดับการพึ่งพาการนําเขาพลังงานเชิง พาณิชยขั้นตนของประเทศไทยในป ๒๕๕๒ เทากับ ๙๒๕ เทียบเทาพัน บารเรลน้ํามันดิบตอวัน หรือรอยละ ๕๖ ของการใช ขณะเดียวกัน ราคา น้ํามันดิบของโลกสูงขึ้นอยางตอเนื่องจากแนวโนมความตองการของจีนและ อิ น เดี ย ประกอบกั บ ปริ ม าณการผลิ ต น้ํ า มั น ของโลกมี แ นวโน ม ลดลง เนื่ อ งจากการค น พบแหล ง น้ํ า มั น แห ง ใหม มี แ นวโน ม ลดลงอย า งต อ เนื่ อ ง จึงสงผลกระทบตอการพัฒนาเศรษฐกิจของไทยและคาใชจายของประชาชน อยางหลีกเลี่ยงไมได การพัฒนาพลังงานทดแทนของไทยยังมีขอจํากัดดาน พื้นที่ และอยูระหวางศึกษาวิจัย ขณะที่การพัฒนาโครงการดานพลังงาน ในอนาคตจะทํ า ได ย าก และต อ งใช เ วลาในการเตรี ย มการ เนื่ อ งจาก จําเปนตองผานกระบวนการศึกษาผลกระทบตอสิ่งแวดลอมและสุขภาพ อนามั ย รวมทั้ ง ผ า นกระบวนการมี ส ว นร ว มของประชาชนในพื้ น ที่ แ ละ ประชาชนทั่วไปตามกฎหมายกําหนด
  • 35. ๒๒ (๕) ประเทศไทยยังมีความมั่นคงดานอาหาร แมจะตองเผชิญกับความ ทาทายจากการเปลี่ยนแปลงภูมิอากาศและความตองการพืชพลังงาน ผลผลิ ต เกษตรมี เ พี ย งพอสํ า หรั บ การบริ โ ภคและส ง ออก แม ว า จะมี ก าร ปรับเปลี่ยนการเพาะปลูกไปสูพืชพลังงานเพิ่มขึ้น โดยเฉพาะปาลมน้ํามัน และ มันสําปะหลัง แตยังไมสงผลกระทบตอการผลิตพืชอาหารสําคัญในภาพรวม ของประเทศ เช น ข า วนาป ที่ มี พื้ น ที่ ก ารผลิ ตไม เปลี่ ย นแปลง อย า งไรก็ ดี ผลกระทบจะเกิ ดขึ้ น มากหรื อน อ ยขึ้ น อยู กั บ ความสามารถในการพั ฒ นา ยกระดั บ คุ ณ ภาพระบบการผลิ ต ของภาคการเกษตรในอนาคต รวมถึ ง แนวนโยบายภาคเกษตรของประเทศที่ใหความสําคัญในการเลือกส งเสริ ม การผลิตพืชอาหารและพืชพลังงานอยางสมดุล ๑.๒.๕ การเสริ ม สร า งธรรมาภิ บ าลในการบริ ห ารจั ด การประเทศต อ งแก ไ ข โดยเฉพาะเสถียรภาพทางการเมือง และการคอรัปชั่น จากดัชนีธรรมาภิบาล ที่จัดทําโดยธนาคารโลก พบวา คะแนนเสถียรภาพทางการเมืองลดลงจาก ๑๗.๓ ในป ๒๕๕๐ เป น ๑๒.๙ ในป ๒๕๕๑ เนื่อ งจากความไมสงบและความขัดแย ง ภายในประเทศ รวมทั้งปญหาการเมืองและปญหาชายแดนทางภาคใต นอกจากนี้ คะแนนภาพลั ก ษณ ก ารคอรัปชั่น ชว ง ป ๒๕๕๐ - ๒๕๕๒ มีค ะแนนอยู ร ะหวา ง ๓.๓ - ๓.๕ คะแนน ต่ํากวาปสุดทายของแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๙ ที่มีคะแนน ๓.๖ คะแนนการคอรัปชั่นกระจายไปในวงกวาง ซับซอนและเชื่อมโยงทุกวงการทั้งภาค การเมือง ภาคราชการ ภาคธุรกิจเอกชน และภาคประชาชน ขณะที่การบังคับใช กฎหมายที่มีอยูไมมีประสิทธิภาพ ทําใหประเทศมีตนทุนการพัฒนาสูง สงผลตอ ความเชื่อมั่นและการตัดสินใจของนักลงทุน เปนอุปสรรคสําคัญในการพัฒนา ประเทศ ๑.๒.๖ สถานการณการพัฒนาภาค พื้นที่ และชุมชน (๑) กรุงเทพมหานครและภาคกลางยังคงมีบทบาทสําคัญตอเศรษฐกิจของ ประเทศ ขณะที่ปญหาความไมเทาเทียมกันของรายไดระหวางภาคยังคง อยูในระดับสูง และคนจนยังกระจุกตัวอยูในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ และภาคเหนือ ในป ๒๕๕๑ มูลคาผลิตภัณฑภาคของกรุงเทพมหานครและ ภาคกลางรวมกันสูงถึงรอยละ ๗๐.๐๔ ของประเทศ แหลงอุตสาหกรรมและ แหลงจางงานหลักของประเทศยังคงกระจุกตัวบริเวณพื้นที่กรุงเทพมหานคร และปริมณฑล และพื้นที่บริเวณชายฝงทะเลตะวันออก ขณะที่ภูมิภาคอื่นๆ ยังมีฐานเศรษฐกิจขนาดเล็ก พึ่งพิงภาคเกษตร การคาและบริการเปนสวนใหญ ภาคใต เ ป น ฐานการผลิ ต ภาคเกษตรที่ สํ า คั ญ ที่ สุ ด คิ ด เป น ร อ ยละ ๓๓.๕ ของประเทศ สําหรับสัดสวนคนยากจนพบวา ลดลงอยางตอเนื่องในเกือบทุก ภู มิ ภ าค จากร อ ยละ ๙.๕ ในป ๒๕๔๙ เหลื อ ร อ ยละ ๘.๙ ในป ๒๕๕๑
  • 36. ๒๓ หรื อ เท า กั บ ๕.๘ ล า นคน แต ค นจนส ว นใหญ ยั ง กระจุ ก ตั ว อยู ใ นภาค ตะวันออกเฉียงเหนือและภาคเหนือ คิดเปนรอยละ ๕๖.๓ และรอยละ ๒๗.๘ ของคนจนทั้งประเทศ ขณะที่ปญหาความไมเทาเทียมกันของรายไดระหวาง ภูมิภาคยังคงอยูในระดับสูง คาสัมประสิทธิ์ ความไมเทาเทียมของรายได มากกวา ๐.๔ ในชวง ๒๐ ปที่ผานมา นอกจากนี้ ทุกภาคมีแนวโนมเขาสู สังคมผูสูงอายุ ภาคเหนือและภาคกลางกําลังเขาสูสังคมผูสูงอายุเต็มตัวเร็ว กวา ภาคอื่น ขณะที่ ก ารเขา ถึง บริการสุข ภาพโดยรวมทั่ ว ถึง แตยั ง มี ค วาม แตกตางระหวางภาค และยังมีปญหาคุณภาพการศึกษา เด็กและผูสูงอายุ ถูกทอดทิ้ง รวมถึงปญหาความไมปลอดภัยในชีวิตและทรัพยสินในเมืองใหญ และเมืองอุตสาหกรรม (๒) ชุมชนมีสวนรวมพัฒนาในรูปแบบต างๆ เพิ่มขึ้น เกิดเครือขายการ พึ่งตนเองในหลายพื้นที่ แตเศรษฐกิจชุมชนยังไมเขมแข็ง การยายถิ่น ของแรงงานจากชนบทสู เ มื อ งและภาระพึ่ ง พิ ง ของผู สู ง อายุ มี สู ง การสนับสนุนของหนวยงานภาครัฐ องคกรพัฒนาเอกชน และความตื่นตัว ของประชาชน โดยเฉพาะในชนบทไดเขารวมกิจกรรมทางการเมืองและมี สวนรวมตามกระบวนการประชาธิปไตยของประชาชนมีมากขึ้นอยางชัดเจน ในทุกภาค ชุมชนมีการรวมกลุมและขยายเครือขายการพัฒนาเพื่อพึ่งตนเอง และร ว มเป น สมาชิ ก กลุ ม /องค ก รชุ ม ชนที่ ห ลากหลายเพิ่ ม ขึ้ น จากร อ ยละ ๙๓.๓๐ ในชวงปลายแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๙ เปนรอยละ ๙๙.๓๔ ในป ๒๕๕๒ อาทิ กลุมธุรกิจชุมชน/อาชีพ กลุมอนุรักษทรัพยากรธรรมชาติ กลุม การเงิน กลุมวัฒนธรรม และกลุมสหกรณ/เกษตรกร ชุมชนจัดทําแผนชุมชน ถึงรอยละ ๙๘.๑๑ แผนชุมชนในระดับดีมากมีสัดสวนถึงรอยละ ๗๔.๘๖ ของ จํานวนชุมชนทั้งหมด ในป ๒๕๕๒ เกิดการแลกเปลี่ยนเรียนรูเพิ่มขึ้น การพัฒนาชุ มชนมีระบบและเป นระเบี ยบมากขึ้น การรวมกลุมของคนใน ชุมชนไดรับการรับรองสถานะอยางถูกตองตามกฎหมายเปนองคกรชุมชน แล ว ๓๖,๖๔๑ กลุ ม ตั ว แทนชุ ม ชนเข า มามี ส ว นร ว มในการพั ฒนาชุมชน ทองถิ่นในรูปแบบของ “สภาองคกรชุมชน” ซึ่งมีการจัดตั้งสภาองคกรชุมชนไป แลวทั้งสิ้น ๑,๕๖๘ ตําบล ขณะที่กลไกระดับชาติ มีการจัดตั้งสํานักงานสภา พัฒนาการเมืองที่ตัวแทนของภาคประชาชนในระดับฐานรากไดเขามามีสวน รวมในการพัฒนาประเทศ แตในดานความมั่นคงและการพึ่งตนเองของคนในชุมชน รวมทั้งการสราง วิ ส าหกิ จ ชุ ม ชนให เ ข ม แข็ ง ต อ งปรั บ ปรุ ง เนื่ อ งจากครั ว เรื อ นเกษตรกรที่ พึ่งตนเองไดโดยการยึดหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงแมจะเพิ่มขึ้นแตยัง มีจํานวนจํากัดเพียงรอยละ ๗ ของครัวเรือนทั้งประเทศ นอกจากนี้ การยาย ถิ่ น ของแรงงานจากชนบทสู เ มื อ งยั ง คงมี สู ง ส ง ผลต อการสื บ ทอดอาชี พ
  • 37. ๒๔ เกษตรกรรมในทุกภาค อีกทั้ง ภาคการผลิตภาคเกษตรยังเผชิญปญหาตนทุน การผลิ ต ที่ สู ง ขึ้ น ขณะที่ โ ครงสร า งประชากรในระดั บ ชุ ม ชนมี แ นวโน ม เปลี่ยนแปลงเขาสูสังคมผูสูงอายุเชนเดียวกับระดับประเทศและระดับภาค เปนผลใหภาระพึ่งพิงของประชากรสูงอายุในชุมชนเพิ่มขึ้น นอกจากนี้ ชุมชน ไดรบผลกระทบจากการเปลี่ยนแปลงสภาพอากาศ ภัยธรรมชาติที่รุนแรงมากขึ้น ั ทั้งภัยแลง น้ําทวม และการเกิดโรคระบาดหรือโรคอุบัติใหม ตลอดจนกระแส นิ ย มวั ฒ นธรรมต า งชาติ ทํ า ให วิ ถี ชี วิ ต ของคนในชุ ม ชนเปลี่ ย นแปลง โดยเฉพาะเด็กและเยาวชนที่เริ่มลอกเลียนแบบดารา/นักรองจากตางประเทศ และแขงรถมอเตอร ไซคใ นถนนสาธารณะ สง ผลใหเ กิดปญหาสั งคมและ ความปลอดภัยในชีวิตและทรัพยสิน (๓) ประเทศไทยมี แ นวโน ม การเปลี่ ย นแปลงสู ค วามเป น เมื อ งเร็ ว ขึ้ น เชน เดี ย วกั บ กระแสโลก โดยจะเพิ่ มขึ้น ในทุก ภาค แตก ารกระจาย กิจกรรมเศรษฐกิจจากเมืองใหญสูกลุมเมืองขนาดกลางยังขาดความ สมดุล ขณะที่มีโอกาสการพัฒนาจากเปลี่ยนแปลงในพื้นที่เศรษฐกิจ ที่สําคัญ ประเทศไทยมีแนวโนมการเปลี่ยนแปลงสูความเปนเมืองเร็วขึ้นใน ๒๐ ปขางหนา คาดวาสัดสวนประชากรเมืองจะเพิ่มจากรอยละ ๓๙.๒ ในป ๒๕๕๐ เปน รอยละ ๔๗.๒ ของประชากรทั้งประเทศในป ๒๕๗๐ เปนโอกาส ในการขยายฐานเศรษฐกิจและยกระดับคุณภาพชีวิตประชาชน ตองเตรียม โครงสรางพื้นฐานไวรองรับ แตพบวา กรุงเทพมหานครยังคงเปนเมืองโตเดี่ยว ขณะที่เมืองขนาดกลางมีเพียง ๑๐ เมือง เปนขอจํากัดในการสรางความ เชื่อมโยงการพัฒนาเมืองและชนบท และการกระจายความเจริญสูชุมชน ชนบท กรุงเทพฯ มีโอกาสปรับตัวเปนศูนยกลางของการขับเคลื่อนประเทศสู เศรษฐกิจสรางสรรค สัดสวนภาคบริการของกรุงเทพฯ คิดเปนรอยละ ๔๐ ของภาคบริการของประเทศ สวนพื้นที่เศรษฐกิจชายแดนมีโอกาสการพัฒนา รวมกับประเทศเพื่อนบาน อยางไรก็ตาม พื้นที่บริเวณชายฝงทะเลตะวันออก ซึ่งผลิตสินคาและบริการคิดเปนรอยละ ๑๖.๕ ของผลิตภัณฑมวลรวมใน ประเทศได รั บ ผลกระทบจากการขาดประสิ ท ธิ ภ าพในการจั ด การมลพิ ษ ทําใหความเชื่อมั่นและการยอมรับของประชาชนลดลง (๔) กฎหมายและกฎระเบียบที่เกี่ยวกับการกระจายอํานาจสงผลตอการ มี ส ว นรว มของชุ ม ชนและท องถิ่น ในการกํา หนดทิ ศ ทางการพั ฒนา แตการแบงและถายโอนภารกิจให อ.ป.ท. มีความลาชา ประชาชนใน ชุมชนทองถิ่นมีปญหาคุณภาพชีวิตทุกมิติ กฎหมายและกฎระเบียบที่ เกี่ยวของ อาทิ พ.ร.บ. ระเบียบบริหารราชการแผนดิน (ฉบับที่ ๗) พ.ศ. ๒๕๕๐ พ.ร.ฎ. วาดวยการบริหารงานจังหวัดและกลุมจังหวัดแบบบูรณาการ พ.ศ.
  • 38. ๒๕ ๒๕๕๑ สงผลตอบทบาทการมีสวนรวมของประชาชน ชุมชนและทองถิ่นใน การกําหนดทิศทางการพัฒนาที่สะทอนความตองการของคนในพื้นที่ นําไปสู การจั ด ตั้ ง กลไกและกํ า หนดแนวทางสร า งความเชื่ อ มโยงของแผน งบประมาณ และกระบวนการดําเนิน งานอยางบู รณาการของหนว ยงาน สวนกลาง สวนภูมิภาค ทองถิ่น และชุมชน รวมถึงการกําหนดใหจังหวัดและ กลุมจังหวัดเปนสวนราชการตามกฎหมายวาดวยวิธีการงบประมาณ นําไปสู การจัดทําแผนพัฒนาจังหวัดและกลุมจังหวัดพรอมทั้งตั้งคําของบประมาณ อยางไรก็ตาม การแบงและถายโอนภารกิจใหองคกรปกครองสวนทองถิ่น (อปท.) มีความลาชา โดยเฉพาะการถายโอนภารกิจจํานวน ๒๔๕ ภารกิจ สามารถทําไดเพียง ๑๘๑ ภารกิจ ขณะเดียวกัน การพัฒนาศักยภาพในดาน การหารายไดของทองถิ่นยังไมเต็มที่ ทําใหสัดสวนรายไดที่ทองถิ่นจัดเก็บเอง ต อ รายไดท องถิ่ น ทั้ง หมดลดลงจากรอ ยละ ๑๘ ในป ๒๕๔๒ เหลือ เพี ย ง รอยละ ๙.๗ ในป ๒๕๕๒ ทําให อปท. ตองพึ่งรายไดที่รัฐบาลจัดสรรให โดย ในป ๒๕๕๓ อปท.ได รั บจั ด สรรรายได รอ ยละ ๒๔.๓ และจะเพิ่ ม ขึ้ น เป น ร อ ยละ ๒๖.๑ ของรายได สุ ท ธิ ภ าครั ฐ ในป ๒ ๕๕๔ ขณะที่ คุ ณ ภาพของ บุคลากรในทองถิ่นมีปญหา ขาดระบบการตรวจสอบการใชจายงบประมาณที่ มีประสิทธิภาพและโปรงใส ประชาชนมีบทบาทการมีสวนรวมนอยในการ ตรวจสอบการทํางานของ อปท. อย างจริงจั ง เปนขอจํากัดตอการพัฒนา ทองถิ่น กระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย ไดรายงานสถานการณ ขอมูลทางสังคมของทองถิ่น ป ๒๕๕๒ พบวา คนในทองถิ่นมีปญหาที่ตองการ ความช ว ยเหลื อ หลายด า น อาทิ ที่ อ ยู อ าศั ย เป น ป ญ หาครั ว เรื อ นไม มี กรรมสิทธิ์ในที่อยูอาศัย การอาศัยอยูในพื้นที่เสี่ยงภัยทางธรรมชาติในระดับ ที่เปนอันตรายตอชีวิตและทรัพยสิน สุขภาพอนามัย ประชาชนติดสุราเรื้อรัง เจ็บปวยและไมสามารถประกอบอาชีพ และปญหาโรคระบาด การศึกษา เยาวชนจบการศึกษาระดับปริญญาตรี/การศึกษาสายอาชีพแลวไมมีงานทํา ในรอบ ๑ ป นักเรียนจบการศึกษาชั้นประถมแตไมสามารถอานออกเขียนได เด็กที่ไมสามารถเขาศึกษาตอภาคบังคับได และเด็กที่ออกกลางคันในภาค การศึกษาบังคับ การมีงานทําและรายได ประชาชนมีรายไดนอย มีหนี้สิน และมีปญหาในการสงใชเงินกูยืม ขาดแคลนทุนประกอบอาชีพเพื่อยังชีพ ปญหาการวางงาน วัฒนธรรมและจริยธรรม การที่รานคาขายเหลา/บุหรี่ อยูในบริเวณใกลเคียงสถานศึกษาและศาสนสถาน ความขัดแยง และรานสื่อ ลามก / รานเกมส / รานอินเตอรเน็ตภายในทองถิ่น และ ความไมปลอดภัย ในชีวิตและทรัพยสิน นอกจากนี้ ในกลุมเปาหมายที่ตองไดรับการพัฒนา
  • 39. ๒๖ อาทิ เด็กและเยาวชน (อายุ ๐-๒๕ ป) ขาดผูอุปการะ ไมไดรับการเตรียม ความพรอมกอนวัยเรียน ไมไดรับทุนการศึกษาตอ มีพฤติกรรมไมเหมาะสม เด็กและเยาวชนเรรอน ขอทาน เด็กและเยาวชนตางดาว ผูสูงอายุ ยังไมได จดทะเบียนเพื่อรับเบี้ยยังชีพตามที่กําหนด ยากจนและมีภาระตองเลี้ยงดู บุตรหลาน ไมสามารถเขาถึงบริการ/กิจกรรมสําหรับผูสูงอายุที่ชวยเหลือ ตัวเอง แรงงาน เปนปญหาแรงงานไทยที่อพยพมาจากตางถิ่น แรงงานถูก เลิกจางและวางงานไมมีรายได และครอบครัวแรงงานตางดาว ๑.๒.๗ ความอยูเย็นเปนสุขรวมกันของคนไทยในชวง ๓ ปแรกของแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๑๐ ในระยะ ๓ ปของแผนพัฒนา ฯ ฉบับที่ ๑๐ ความอยูเย็นเปนสุขของคนไทยไมเปลี่ยนแปลง เมื่อเทียบกับสิ้นแผนพัฒนา ฯ ฉบับที่ ๙ ดัชนีความอยูเย็นเปนสุขรวมกันในสังคมไทยอยูที่ รอยละ ๖๕-๖๗ ในชวงป ๒๕๔๙ ถึงป ๒๕๕๒ ดัชนีความอยูเย็นเปนสุขรวมกันในสังคมไทย ป ๒๕๔๙-๒๕๕๒ แผนฯ ๙ ๓ ป ของแผนฯ ๑๐ องคประกอบยอย ๒๕๔๙ ๒๕๕๐ ๒๕๕๑ ๒๕๕๒ ๑. การมีสุขภาวะ ๗๗.๔๑ ๗๐.๐๔ ๗๒.๙๖ ๗๒.๕๒ ๒. ครอบครัวอบอุน ๖๒.๒๔ ๖๑.๙๒ ๖๓.๙๔ ๖๒.๙๘ ๓. ชุมชนเขมแข็ง ๓๓.๗๔ ๔๖.๓๘ ๕๕.๗๓ ๖๑.๑๙ ๔. เศรษฐกิจเขมแข็งและเปนธรรม ๖๗.๓๔ ๗๑.๘๑ ๖๗.๙๙ ๖๙.๔๔ ๕. สภาพแวดลอม และระบบนิเวศสมดุล ๖๙.๖๔ ๖๔.๔๑ ๖๗.๓๓ ๖๕.๒๓ ๖. สังคมประชาธิปไตยที่มีธรรมาภิบาล ๗๕.๔๖ ๗๐.๘๙ ๗๕.๒๗ ๖๑.๔๑ ภาพรวมดัชนีความอยูเย็นเปนสุข ๖๕.๘๙ ๖๕.๓๕ ๖๗.๗๙ ๖๕.๗๔ ที่มา : สํานักประเมินผลและเผยแพรการพัฒนา สํานักงานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ (สศช.) หมายเหตุ : ระดับดีมาก = รอยละ ๙๐.๐ - ๑๐๐ ระดับดี = รอยละ ๘๐.๐ - ๘๙.๙ ระดับปานกลาง = รอยละ ๗๐.๐ - ๗๙.๐ ระดับตองปรับปรุง = รอยละ ๖๐.๐ - ๖๙.๙ ระดับเรงแกไข < รอยละ ๕๙.๙ การชะลอตัวของเศรษฐกิจในประเทศชวงป ๒๕๕๐ - ๒๕๕๒ ไมสงผลกระทบรุนแรงตอความ อยูเย็นเปนสุขของคนไทย ปจจัยเกื้อหนุนความอยูเย็นเปนสุขของคนไทยมาจากดานสุขภาพ มีปจจัยพื้นฐานในการดํารงชีวิตที่ดีขึ้น ชุมชนเขมแข็งและเกื้อกูลกัน คนไทยมีสัมมาชีพมั่นคง มีงานทําเพิ่มขึ้น คนยากจนลดลง อยางไรก็ตาม อุปสรรคสําคัญ ไดแก การพัฒนาโครงสราง เศรษฐกิ จ ให เ ข ม แข็ ง เป น ไปอย า งล า ช า เศรษฐกิ จ ฐานรากอ อ นแอและมี ค วามเหลื่ อ มล้ํ า
  • 40. ๒๗ การศึ กษามี ปญ หาเรื่อ งคุ ณภาพไมสามารถทํา ใหคนไทยคิ ดวิเคราะหอย า งมี เหตุ ผล เปน พลเมืองที่มีคุณภาพและเปนกําลังสําคัญของการพัฒนาประเทศ ครอบครัวขาดความอบอุน สังคมไทยตองเผชิญกับความเสี่ยงจากปญหายาเสพติด การคอรัปชั่น การขาดจริยธรรมทาง การเมือง การไมเคารพกฎระเบียบ การขาดวินัย และความขัดแยงของคนในประเทศ บั่นทอน ความสุขของคนในสังคม ๒. การประเมินความเสี่ยง การเปลี่ยนแปลงภายในและภายนอกประเทศที่จะเกิดขึ้นอยางรวดเร็ว สงผลใหประเทศไทยตอง เผชิญกับความเสี่ยงในหลายมิติที่สงผลกระทบตอการพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมของไทย ในชวง แผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ ฉบับที่ ๑๑ สังคมไทยจึงตองเตรียมการสรางภูมิคุมกัน ใหประเทศพรอมเผชิญการเปลี่ยนแปลงอยางมีประสิทธิภาพ ดังนี้ ๒.๑ การบริหารภาครัฐออนแอ ไมสามารถขับเคลื่อนการบริหารจัดการไดอยางมีประสิทธิภาพ นําไปสูความเหลื่อมล้ําและไมเปนธรรมในมิติเศรษฐกิจ สังคม การเมือง สงผลกระทบตอความ เชื่อถือของตางชาติตอประเทศไทย ๒.๑.๑ อํานาจรัฐถูกใชเพื่อผลประโยชนของคนบางกลุม เจาหนาที่รัฐยอหยอนในการ ปฏิบัติตามหนาที่ การบังคับใชกฎหมายไมจริงจัง ขณะที่ประชาชนไมเคารพกฎหมาย และกฎ กติ ก า การดํ า เนิ น งานภาครั ฐ ไม โ ปร ง ใส เกิ ด การทุ จ ริ ต ประพฤติ มิ ช อบ การคอรั ป ชั่ น ทํ า ให เ สี ย ภาพลั ก ษณ ข องประเทศไทยและกระทบต อ ความ นาเชื่อถือของตางประเทศ ภาพลักษณการคอรัปชั่นของประเทศไทยในป ๒๕๔๙ - ๒๕๕๒ มี ค า คะแนนอยู ร ะหว า ง ๓.๓ - ๓.๖ คะแนนจากคะแนนเต็ ม สิ บ ต่ํ า กว า ประเทศเพื่อนบาน เชน สิงคโปร ซึ่งไดระหวาง ๙.๒ - ๙.๔ คะแนน และมาเลเซีย มีคา คะแนนระหวาง ๔.๕ - ๕.๒ คะแนน เปนปญหาเรื้อรังของสังคมไทย สะทอนถึงความ ออนแอของภาครัฐและระบบการตรวจสอบที่ไมมีประสิทธิภาพ ขณะที่การตรวจสอบ ภาคประชาชนมีขอจํากัดไมสามารถดําเนินการไดเต็มที่ สงผลกระทบตอประสิทธิภาพ การบริหารงาน และความไมเปนธรรมทั้งดานเศรษฐกิจ สังคม และการเมือง ๒.๑.๒ ความสั ม พั น ธ ร ะหว า งภาครั ฐ กั บ ภาคประชาชนและระหว า งประชาชนกั บ ประชาชนในบางพื้นที่มีชองวางมากขึ้น ประชาชนบางกลุมออกมาเคลื่อนไหว เรียกรองความเปนธรรม และบางกลุมใชความรุนแรง อาทิ กรณีสามจังหวัดชายแดน ภาคใต การคัดคานโครงการสาธารณะ รวมถึงกรณีมาบตาพุดสงผลใหเกิดความ ขั ด แย ง ระหว า งภาคประชาชนกั บ ภาครั ฐ และระหว า งประชาชนกั บ ประชาชน ขณะเดี ย วกั น การละเมิ ด สิ ท ธิ ม นุ ษ ยชนเพิ่ ม ขึ้ น ทั้ ง การร อ งทุ ก ข แ ละอุ ท ธรณ ต อ คณะกรรมการสิทธิมนุษยชนจาก ๑.๐๓ คดีตอประชากรแสนคน ในป ๒๕๔๙ เปน ๑.๒๒ คดี ต อ ประชากรแสนคน ในป ๒๕๕๐ ก อ นจะลดลงเหลื อ ๑.๐๑ คดี ต อ ประชากรแสนคน ในป ๒๕๕๒ อัตราการละเมิดสิทธิในกระบวนการยุติธรรมอยูใน
  • 41. ๒๘ ลําดับสูง ทําใหคาดัชนีความสมานฉันทซึ่งสะทอนถึงการอาศัยอยูรวมกันดวยความ กลมกลื น ปรองดองและสามั ค คี กั น ของคนในสั ง คมไทยอยู ใ นระดั บ ที่ ต่ํ า กว า ป ๒๕๔๙ ๒.๑.๓ ประชาชนมีสวนรวมในการใหขอคิดเห็นแตการมีสวนรวมตัดสินใจในระดับ นโยบายมีนอย ประชาชนมีการตื่นตัวสูงในทางการเมือง ใชสิทธิลงคะแนนเลือก ผูแทนราษฎรเพิ่มขึ้นตอเนื่อง ตั้งแตมีการประกาศใชรัฐธรรมนูญ พ.ศ. ๒๕๔๐ จนถึง รัฐธรรมนูญ พ.ศ. ๒๕๕๐ (ฉบับปจจุบัน) ประชาชนมีสวนรวมทางการเมืองเพิ่มขึ้น โดยเลือกสมาชิกสภาผูแทนราษฎรเขามาทําหนาที่ฝายนิติบัญญัติ ในป ๒๕๔๔ มีผู มาใชสิทธิรอยละ ๖๙.๙๔ และเพิ่มขึ้นเปนรอยละ ๗๔.๔๕ ในป ๒๕๕๐ สะทอนให เห็นวาเกิดการตื่นตัวสูงในการมีสวนรวมบริหารประเทศ ดังจะเห็นไดจากในชวงป ๒๕๕๐ - ๒๕๕๑ ประชาชนมีความตื่นตัวในการใชสิทธิแสดงความคิดเห็นทางการ เมือง การเรียกรองความเปนธรรม การมีสวนรวมตรวจสอบขาราชการการเมืองตาม สิทธิในรัฐธรรมนูญ และการรวมลงชื่อถอดถอนผูดํารงตําแหนงทางการเมือง รวมทั้ง การเสนอขอใหแกไขรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พ.ศ. ๒๕๕๐ อยางไรก็ตาม การมีสวนรวมในกระบวนการบริหารการพัฒนาทั้งในระดับนโยบาย และการปฏิบัติใน พื้นที่มีจํากัด หนวยงานภาครัฐเปดโอกาสและชองทางการเขารวมในบางกรณี ๒.๒ โครงสร า งทางเศรษฐกิ จ ไม ส ามารถรองรั บ การเจริ ญ เติ บ โตอย า งยั่ ง ยื น การพึ่ ง ฐานเศรษฐกิจที่เนนการสงออกและการใชแรงงานราคาถูก เสี่ยงตอการไดรับผลกระทบจาก การเปลี่ ย นแปลงจากภายนอก และกฎ กติ ก าการกี ด กั น ทางการค า ทํ า ให สู ญ เสี ย ความสามารถในการแขงขัน และคุณภาพชีวิตลดลง ๒.๒.๑ โครงสร า งเศรษฐกิ จ พึ่ ง ต า งประเทศในสั ด ส ว นส ูง ส ง ผลให เ ศรษฐกิ จ ไทย มีความออนไหวตอความผันผวนของเศรษฐกิจโลกและปจจัยแวดลอมโลก ที่เปลี่ยนแปลงไป การขยายตัวของเศรษฐกิจไทยใชการสงออกเปนหลักมากวา ๔ ทศวรรษ โดยสั ด ส ว นการส ง ออกสิ น ค า และบริ ก ารเพิ่ ม ขึ้ น อย า งต อ เนื่ อ งจาก รอยละ ๔๕.๗ ในป ๒๕๔๐ เปนรอยละ ๗๐.๖ ในป ๒๕๕๐ และรอยละ ๖๗.๗ ในป ๒๕๕๒ การพึ่งพาตางประเทศเปนหลักทําใหโครงสรางเศรษฐกิจไทยออนแอและ บิดเบือน เมื่อเผชิ ญกั บวิกฤติเศรษฐกิจโลกที่ เ กิดขึ้น บอยครั้ง และมีผลกระทบตอ ประเทศตางๆ อยางกวางขวางรวมถึงประเทศไทย ทําใหเศรษฐกิจไทยมีความเสี่ยง ดานเสถียรภาพ เกิดการวางงาน และสงกระทบตอสังคมและคุณภาพชีวิต ความ เปนอยูของประชาชน นอกจากนี้ การปรับกฎ ระเบียบ และกติกาใหม รวมทั้งกระแส คานิยมใหมๆ ของโลกในการบริหารจัดการเศรษฐกิจและสิ่งแวดลอม ถือเปนปจจัย เสี่ยงที่ประเทศไทยจะตองเผชิญในอนาคต จะสงผลตอการพัฒนาเศรษฐกิจ การคา และการลงทุนของประเทศ
  • 42. ๒๙ ๒.๒.๒ การขยายตัวทางเศรษฐกิจขึ้นอยูกับปจจัยการผลิตดั้งเดิมโดยเฉพาะทุน และ แรงงานราคาถู ก ที่ มี ผ ลิ ต ภาพการผลิ ต ต่ํ า เป น อุ ป สรรคต อ การเพิ่ ม ความสามารถในการแขงขันในตลาดโลก การขยายตัวทางเศรษฐกิจโดยรวม ตั้งแตชวงแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๕ จนถึงชวงสองปแรกของแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๑๐ (ป ๒๕๒๕-๒๕๕๑) มีอัตราการขยายตัวที่เกิดจากปจจัยทุนคิดเปนรอยละ ๔.๔๕ และ มาจากป จ จั ย แรงงานร อ ยละ ๐.๕๙ ขณะที่ ผ ลิ ต ภาพการผลิ ต รวมมี ส ว นในการ ขยายตัวของระบบเศรษฐกิจเพียงรอยละ ๐.๗๘ สะทอนใหเห็นวาการขยายตัวของ เศรษฐกิจไทยยังขาดการใชเทคโนโลยี ความรู และนวัตกรรมในกระบวนการผลิต เปนอุปสรรคทําใหประเทศไทยไมสามารถยกระดับความสามารถในการแขงขันและ ขับเคลื่อนการเติบโตทางเศรษฐกิจไดในระยะยาว ความสามารถในการแขงขันที่จัดทํา โดย เวิลด อีโคโนมิคฟอรรัม ชี้วา ความสามารถในการแขงขันของไทย มีแนวโนม ลดลง จากอั น ดั บ ที่ ๓๔ ในป ๒๕๔๗ เป น อั น ดั บ ที่ ๓๖ ในป ๒๕๕๒ นอกจากนี้ การผลิตอยูบนพื้นฐานการใชทรัพยากรธรรมชาติที่เนนเชิงปริมาณมากกวาคุณภาพ ขณะที่ผลิตภาพแรงงานลดลงต่ํากวาประเทศคูแขงสําคัญ กอใหเกิดความเสี่ยงที่จะ ทําใหระบบเศรษฐกิจไทยไมสามารถเติบโตไดอยางมีคุณภาพและยั่งยืน ๒.๓ โครงสรางประชากรไมสมดุลใน ๓ มิติ ทั้งอายุ คุณภาพ ความรูและทักษะ สงผลให ผลิตภาพการผลิตลดลง ภาระการพึ่งพิงสูงขึ้น และเปนภาระตอฐานะการคลังของ ประเทศดานสวัสดิการและการรักษาพยาบาล ๒.๓.๑ โครงสรางประชากรไทยมีสัดสวนประชากรวัยสูงอายุเพิ่มขึ้น ประชากรวัยเด็ก และวัยแรงงานเริ่มลดลง สงผลใหการเจริญเติบโตทางเศรษฐกิจในอนาคตตอง ชะลอตัวลง ประชากรผูสูงอายุมีสัดสวนรอยละ ๑๑.๙ ในปจจุบัน และจะเพิ่มเปน รอยละ ๑๔.๘ เมื่อสิ้นสุดแผนฯ ๑๑ ประเทศไทยจึงจะเปนสังคมผูสูงอายุอยางสมบูรณ ในป ๒๕๖๘ ขณะที่ประชากรวัยเด็กมีสัดสวนลดลดอยางตอเนื่องจากรอยละ ๒๐.๕ ในปจจุบันเหลือรอยละ ๑๘.๓ ในป ๒๕๕๙ เปนผลมาจากภาวะเจริญพันธุของสตรีไทย ที่ ล ดลงต่ํา กว า ระดั บ ทดแทน การเปลี่ ย นแปลงโครงสร า งประชากรดั ง กลา วทํ า ให สั ด ส ว นประชากรวั ย แรงงานลดลงในช ว งแผนพั ฒ นาฯ ฉบั บ ที่ ๑๑ จากสั ด ส ว น ประชากรเด็ก : แรงงาน : ผูสูงอายุ ๒๐.๕ : ๖๗.๖ : ๑๑.๙ ในป ๒๕๕๓ เปน ๑๘.๓ : ๖๖.๙ : ๑๔.๘ ในป ๒๕๕๙ แมสัดสวนประชากรวัยแรงงานจะไมเปลี่ยนแปลงมากนัก ในระยะแผนพัฒนาฯฉบับที่ ๑๑ แตในอนาคตความตองการแรงงานในระบบเศรษฐกิจ อาจเพิ่มขึ้น การขาดแคลนแรงงานจะเปนปญหาสําคัญไมเฉพาะแตประเทศไทย ภายใตสถานการณที่ประเทศตางๆเขาสูสังคมผูสูงอายุและการเคลื่อนยายแรงงาน เปนไปอยางเสรี การแขงขันเพื่อแยงชิงแรงงานจะมีมากขึ้น โดยเฉพาะแรงงานคุณภาพ จะเปนอุปสรรคตอการขยายตัวทางเศรษฐกิจของไทยที่ยังมีขอจํากัดดานการบริหาร จัดการแรงงานตางชาติ
  • 43. ๓๐ ๒.๓.๒ ภาครั ฐ และครั ว เรื อ นจะมี ภ าระค า ใช จ า ยเพิ่ ม ขึ้ น ในการดู แ ลและพั ฒ นา คุณภาพชีวิตของผูสูงอายุในดานตางๆ สงผลตอภาระงบประมาณของภาครัฐ และคา ใชจา ยของครัวเรือนในการดูแลสุขภาพอนามัย และการจัดสวัสดิก ารทาง สังคม เปนอุปสรรคตอการพัฒนาประเทศ หากไมมีการเตรียมความพรอมที่เหมาะสม และสอดคลองกับสถานการณ ๒.๔ คานิยมที่ดีงามของไทยเสื่อมถอย กระแสโลกาภิวัตนมีผลกระทบตอวัฒนธรรมประเพณี ดั้งเดิมที่ดีงาม ทําใหคนไทยขาดความสามัคคี ความเอื้อเฟอเผื่อแผ การเคารพสิทธิผูอื่น และ การยึดถือประโยชนสวนรวม ๒.๔.๑ คนไทยใหความสําคัญกับศีลธรรมและวัฒนธรรมที่ดีงามลดลง การเจริญเติบโต ทางเศรษฐกิจสงผลใหสังคมไยมีความเปนวัตถุนิยม มุงหารายไดเพื่อสนองความ ตองการจนละเลยมิติดานจิตใจ สงผลใหคนในสังคมหางเหินจากศาสนา ขาดการขัด เกลาทางจิตใจใหมีศีลธรรม คุณงามความดี และไมไดใหศาสนาเปนที่ยึดเหนี่ยวทาง จิตใจ ขณะที่พฤติกรรมของคนในสังคมเปลี่ยนแปลงไป ทั้งการดํารงชีวิตประจําวัน การใช ชีวิตและความสัมพันธกับผูอื่น การชวยเหลือเกื้อกูลกันลดลง ความมีน้ําใจไมตรีมีตอ กันนอยลง ตางแกงแยงเอารัดเอาเปรียบกัน สะทอนใหเห็นถึงความเสื่อมถอยของ วัฒนธรรมที่ดีงามในสังคมไทย ทั้งในระดับปจเจก ครอบครัว ชุมชน และประเทศ ลดทอนทุนทางสังคมที่จะนํามาใชเปนเครื่องมือในการเสริมสรางความสัมพันธที่ดีของ คนในสังคม ๒.๔.๒ กระแสโลกาภิวัตนและวัฒนธรรมโลกที่เขามาในประเทศไทย สงผลตอวิถีชีวิต คนไทยทั้ งระดั บครอบครั ว ชุ มชน และประเทศ เด็ กและเยาวชนมี พฤติ กรรม ไมเหมาะสม เกิดภัยสังคมใหมๆ และความออนแอของทุนสังคมที่ยึดโยงกับวิถีชีวิตและ คา นิ ย มดั้ ง เดิม ทํ า ใหผูคนมุง แสวงหาความสุ ข สว นตั ว มากกวา การคํา นึง ถึ ง ผลประโยชนของสวนรวม ชุมชนเกิดภาวะตางคนตางอยู การบริโภคสูง การอพยพ ละทิ้งถิ่นฐาน การละเลยภูมิปญญา และอัตลักษณดั้งเดิมของชุมชนทองถิ่น รวมทั้ง ความไววางใจและการชวยเหลือเกื้อกูลกันในสังคมลดลง มีความแตกแยก แบงเปน ฝกเปนฝายและเกาะกลุมเอาตัวรอด กลายเปนสังคมที่มีลักษณะอํานาจนิยมและ ใหความสําคัญกับพวกพอง สรางเครือขายผลประโยชนทางธุรกิจหรือการเมืองสู ชุมชน ขณะเดียวกัน ความกาวหนาทางเทคโนโลยีสารสนเทศ “สื่อออนไลน” ทําให สมาชิ ก ในครอบครั ว จะได อ ยู ด ว ยกั น น อ ยลง สั ม พั น ธภาพในครอบครั ว ลดลง เกิดชองวางระหวางวัยเกิดทัศนคติเชิงลบระหวางเด็ก เยาวชนกับพอแมผูปกครอง มีความตองการแสวงหาความสุขในระดับปจเจก สรางพื้นที่สวนตัวมากขึ้น นําไปสู ความแตกแยกในครอบครั ว และเกิด ป ญ หาสัง คมตา งๆ ตามมา นอกจากนี้ การ
  • 44. ๓๑ เรียกรองสิทธิเพื่อพิทักษผลประโยชนตามความเชื่อมั่นเฉพาะกลุม โดยขาดการเคารพ สิทธิผูอื่น กอใหเกิดความขัดแยงในสังคมไทยกลายเปนภาวะคุกคามตอเสถียรภาพ ความมั่นคงของชาติและความสมานฉันทของคนในสังคม ๒.๕ ฐานทรัพยากรธรรมชาติและสภาพแวดลอมของประเทศมีแนวโนมเสื่อมโทรมรุนแรง จากการเปลี่ ย นแปลงทั้ ง ในด า นกายภาพ การใช ป ระโยชน การเปลี่ ย นแปลงภู มิ อ ากาศ เกิดปญหาภัยแลง คุณภาพดินเสื่อมโทรม กระทบตอฐานการผลิตภาคเกษตรและความมั่นคง ดานอาหารและพลังงาน ปญหาสุขภาวะและคุณภาพชีวิตของประชาชน ๒.๕.๑ การเปลี่ ยนแปลงสภาพภูมิอากาศสงผลใหสถานการณและแนวโน มความ เสื่ อ มโทรมของทรั พ ยากรธรรมชาติ แ ละสิ่ ง แวดล อ มทวี ค วามรุ น แรง โดยเฉพาะการขาดแคลนน้ํา แมวาอุณหภูมิของประเทศจะสูงขึ้นไมเกินกวาหนึ่ง องศาเซลเซี ย ส แต เ ริ่ ม ปรากฏการเปลี่ ย นแปลงในเชิ ง พื้ น ที่ อาทิ อุ ณ หภู มิ สู ง ขึ้ น ปริมาณฝนในระยะ ๒๐ ปขางหนามีแนวโนมลดลง ทําใหภาวะการขาดแคลนน้ําใน อนาคตจะรุ น แรงยิ่ ง ขึ้ น ส ง ผลกระทบต อ การผลิ ต ภาคเกษตรและความมั่ น คง ดานอาหาร นอกจากนี้ ภาวะโลกรอนจะทําใหเกิดความเสี่ยงตอการสูญเสียความ หลากหลายทางชี ว ภาพในระบบนิ เ วศทางทะเล ชายฝ ง พื้ น ที่ ชุ ม น้ํ า และป า ไม รวมไปถึงการกัดเซาะชายฝงอยางตอเนื่อง การสูญเสียพื้นที่ปาชายเลนจะเปนปจจัย เสริมใหการกัดเซาะชายฝงยิ่งทวีความรุนแรง สรางความเสียหายตอพื้นที่อยูอาศัย ของชาวบ า น และผู ทํ า อาชี พ ประมงน้ํ า กร อ ย รวมทั้ ง พื้ น ที่ ก ารเกษตร หรื อ แหล ง ทองเที่ยว ขณะที่ภัยพิบัติจะเกิดขึ้นบอยครั้ง พื้นที่เสี่ยงตออุทกภัย วาตภัย และภัยแลง เพิ่มขึ้น กอใหเกิดความสูญเสียตอชีวิตและทรัพยสิน ทําใหความยากจนมากยิ่งขึ้น เกิดการอพยพยายถิ่นทําใหวัฒนธรรมพื้นถิ่นสูญหาย รวมทั้งมีความเสี่ยงสูงจากโรค อุบัติใหมอุบัติซ้ํา เชน โรคซารส ที่ระบาดหนักในป ๒๕๔๕ -๒๕๔๖และไขหวัดนก ที่ ระบาดหนักในป ๒๕๔๖ – ๒๕๔๗ โรคชิคุน กุนยา และลาสุดพบการระบาดของโรค ไขหวัดใหญสายพันธุใหม ชนิด เอ (เอช หนึ่ง เอ็น หนึ่ง) ๒.๕.๒ รูปแบบและพฤติกรรมการบริโภคที่ฟุมเฟอยทั้งในภาคประชาชนและภาคการ ผลิต ทําใหมีการใชทรัพยากรอยางสิ้นเปลือง ไมคุมคา และปริมาณของเสีย เพิ่มขึ้น เปนปจจัยเสี่ยงที่ทําใหการพัฒนาไมยั่งยืน กระแสบริโภคนิยมทําใหมี การใชทรัพยากรเพิ่มขึ้นอยางตอเนื่องเพื่อตอบสนองความตองการบริโภคจนเกิน ขีดความสามารถในการฟนตัวและรองรับของระบบนิเวศ และวงจรอายุผลิตภัณฑของ สินคาสั้นลงภายใตอิทธิพลของกระแสบริโภคนิยมดังกลาว ทําใหมีการใชทรัพยากร อยางสิ้นเปลืองและปริมาณของเสียเพิ่มขึ้น รวมทั้งการปลอยกาซคารบอนไดออกไซด ที่ทําใหอุณหภูมิของโลกรอนขึ้น นอกจากนี้ ภาคการผลิตมีการใชทรัพยากรอยางไม
  • 45. F F F ก ก F ก ก ก F F F ก F F F ก ก F F ก F F กก F กก ก ก ก F ก F ก F ก ก ก ก ก ก . ก F F ก กก ก ก ก F ก F F ก ก ก F กก F F ก Fก ก F F F ก ก ก กF F ก กF ก F ก F ก F ก F F F ก F F ก F F ก ก F F ก F F F F F ก F F F ก F F F กF F F . ก ก ก F . . ก F ( ) ก F F ก F F ก F ก F ก กก ก F F F F ก ก F ก ก ก ก ก ก ก F F ก ก ก ก ก ก F ( ) ก F ก F ก F F F ก ก F กF F ก F
  • 46. ๓๓ ที่เขมแข็ง ยืนยง ทําใหประเทศไทยสามารถรักษาความเปนไทภายใตพระบรม โพธิสมภารมาจนถึงปจจุบัน ไมวาการปกครองประเทศจะเปลี่ ยนแปลงจาก ระบอบราชาธิ ปไตยที่ เ ป น การปกครองแบบ “พ อปกครองลู ก” โดยใช อํ านาจ อธิปไตยปกครองประชาชนบนพื้นฐานความรัก เมตตา ดุจบิดาพึงมีตอบุตร มาเปน ระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชยที่เปรียบเสมือนสมมติเทพที่มีอํานาจเหนือปวงชน และมาสูระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริยทรงเปนประมุข ไดรับการ เชิดชูใหอยูเหนือการเมืองตามบทบัญญัติในรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย  (๓) พระมหากษัตริยไทยทรงเปนผูนําการพัฒนาประเทศในทุกดาน  ๑)  การปกครองประเทศที่มีการแบงพื้นที่ วิธีการ และผูรับผิดชอบตามความ เหมาะสม ความจําเปน และสอดคลองกับสถานการณในแตละชวงเวลา โดยยึดหลักทศพิธราชธรรมในการปกครองอยางตอเนื่อง สรางความรมเย็น ผาสุกใหแกประชาชน   ๒) การพัฒนาเศรษฐกิจ ที่มุงสรางงานและรายไดใหทุกคนสามารถเลี้ยงดู ตนเองและครอบครัวไดเปนปกติสุขมาตั้งแตสมัยสุโขทัย ทําใหเศรษฐกิจใน สมั ย นั้ น มี ค วามมั่ น คง ก อ นเริ่ ม สร า งความสั ม พั น ธ ท างการค า กั บ ตางประเทศ ตั้งแตสมัยกรุงศรีอยุธยามุงคาขาย แลกเปลี่ยนสินคาจนเปน ศูนยกลางการคาขายที่สําคัญในสุวรรณภูมิตอเนื่องมาจนถึงปจจุบัน โดย ปรับเปลี่ยนรูปแบบ และวิธีดําเนินการไปตามยุคสมัย รวมทั้งสรางฐานการ พัฒนาประเทศใหทันสมัย ทั้งการติดตอสื่อสารโดยตั้งกรมไปรษณียโทรเลข การนํารถไฟมาใชในการคมนาคมขนสง ขุดคลองชลประทานเพื่อการเกษตร และการทองเที่ยวในและนอกประเทศในชวงรัชกาลที่ ๕ ยุครัตนโกสินทร จนพัฒนามาสูยุคปจจุบันที่มีการพัฒนาเศรษฐกิจในทุกสาขาภายใตหลัก ปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง  ๓)  การพั ฒ นาสั ง คม ส ง เสริ ม การอยู ร ว มกั น ในสั ง คมอย า งสงบสุ ข โดย เสริมสรางความสัมพันธฉันทเครือญาติเพื่อชวยเหลือ เกื้อกูลกัน ใชหลัก อาวุโสในการดูแลสมาชิกในสังคมที่เด็กตองเคารพและเชื่อฟงผูใหญ ทําให สภาพสังคมมีกฎเกณฑทางสังคมและวัฒนธรรมที่ทุกคนยอมรับและปฏิบติ ั รวมกันสืบตอกันมา สามารถยึดโยงกันเปนชาติไทยจนถึงปจจุบัน ตอมา มุงพัฒนาคนใหมีความรู เริ่มจัดการเรียนการสอนตั้งแตที่วัดโดยมีพระทํา หนาที่เปนครู จนถึงการสงผูมีศักยภาพไปเลาเรียนในตางประเทศในชวง รัชกาลที่ ๕ เพื่อนําความรูมาใชพัฒนาประเทศ ในปจจุบันการศึกษาได
  • 47. ๓๔ แผขยายครอบคลุมทั่วประเทศ รวมทั้งชนกลุมนอยที่พระมหากษัตริยทรง พระเมตตาจัดการเรียนการสอนใหในพื้นที่หางไกลและบนพื้นที่สูง สวน ดานวัฒนธรรมไดริเริ่มใหมีวัฒนธรรมประเพณีตางๆ ที่สอดคลองกับวิถีชีวิต ในแตละชวงเวลา เชน ประเพณีสิบสองเดือน วัฒนธรรมตามเทศกาลและ การแตงกายแบบไทย เปนตน ในปจจุบันวัฒนธรรมดั้งเดิมบางอยางไดเลือน หายไปตามกาลเวลา จึงเปนชวงเวลาที่ตองอนุรักษ ฟนฟู เพื่อรักษาความ เปนไทยใหคงอยูสืบไป  ๔)  ความมั่ น คงของประเทศ พระมหากษั ต ริ ย ห ลายพระองค ท รงมี พ ระ อัจฉริยภาพในการรักษาความมั่นคงของประเทศในรูปแบบตางๆ ทั้งการใช วัฒนธรรมเชื่อมความสัมพันธกับประเทศใกลเคียงในอดีตผานการรวมเปน ครอบครัวเดียวกัน ตอมาผานการเรียนรูวัฒนธรรมประเทศตางๆ ดวยการ เสด็ จ เยี่ ย มเยือน และแลกเปลี่ย นความรู การสรา งสั ม พัน ธ กั บ ประเทศ มหาอํานาจในแตละยุคสมัยเพื่อคงความเปนอธิปไตยและความเปนชาติ และการสานสัมพันธไมตรีกับประเทศตางๆ ในปจจุบันโดยเฉพาะประเทศที่ มีพระมหากษัตริยเปนประมุข  (๔) การปกครองของไทยจากระบอบสมบู ร ณาญาสิ ท ธิ ร าชย สู ร ะบอบ ประชาธิปไตย  ตั้งแตสมัยสุโขทัยจนถึงสมัยรัตนโกสินทร  กอนที่จะมีการ เปลี่ยนแปลงการปกครองเมื่อวันที่  ๒๔ มิถุนายน  พ.ศ.๒๔๗๕  ประเทศไทยมี การปกครองระบอบราชาธิปไตยและสมบูรณาญาสิทธิราชยและไดปรับปรุง ระบบการบริ ห ารแผ น ดิ น มาโดยลํ า ดั บ คื อ สมั ย สุ โ ขทั ย ได จํ า ลองลั ก ษณะ ครอบครัวมาใชในการปกครอง  เปนการใชอํานาจของพอปกครองลูก แบบให ความเมตตา และใหเสรีภาพแกราษฎรตามสมควร   ตอมาในสมัยอยุธยา พระมหากษัตริยทรงเปนศูนยรวมแหงอํานาจทั้งปวงในแผนดิน มีการปรับปรุง รูปแบบการปกครองใหม โดยแยกการบริหารราชการออกเปนฝายพลเรือนและ ฝายทหาร  รับผิดชอบเกี่ยวกับกิจการทางดานเวียง วัง คลัง นา  ทหารและการ ปองกันประเทศ  มีสมุหนายกและสมุหกลาโหมเปนผูรับผิดชอบ เปนการ ปกครองที่เสริมสรางสมบูรณาญาสิทธิราชยอยางเต็มที่ นอกจากนี้ ไดปรับการ จัดระเบียบการปกครองทองที่ โดยแบงเมืองออกเปนแขวง แขวงแบงออกเปน ตําบล  และตําบลแบงออกเปนบาน เปนรูปแบบที่ใชตอเนื่องตลอดระยะเวลา เกือบ ๕๐๐ ปของสมัยกรุงศรีอยุธยา ตอมาในสมัยรัตนโกสินทร ประเทศไทยมี การติ ด ต อ กั บ ต า งประเทศมากขึ้ น กระแสวั ฒ นธรรมและอารยธรรมต า งๆ หลั่งไหลเขาสูประเทศไทย ประกอบกับอิทธิพลในการแสวงหาเมืองขึ้นของชาติ
  • 48. ๓๕ ตะวันตก พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลาเจาอยูหัวทรงเห็นความจําเปนตอง ปรับปรุงปกครองบานเมืองใหม เนื่องจากระบบเดิมลาสมัย ขาดประสิทธิภาพ การทํางานซ้ําซอน การควบคุมและการรวมอํานาจเขาสูศูนยกลางไมสามารถ ทําใหประเทศมั่นคงและเปดโอกาสใหจักรวรรดินิยมตะวันตกเขาแทรกแซง  ไดงาย จึงทรงนําเอาสิ่งใหม ๆ มาใชในการปกครองประเทศ อาทิ  ทรงจัดตั้ง คณะที่ปรึกษาราชการแผนดิน ปรับปรุงการบริหารราชการในสวนกลาง สวน ภูมิภาค และสวนทองถิ่น เพื่อใหการบริหารงานดําเนินไปอยางมีประสิทธิภาพ จนถึงการเปลี่ยนแปลงการปกครองในป ๒๔๗๕  คณะราษฎรมุงหวังที่จะ สถาปนาระบอบการปกครองแบบประชาธิปไตยขึ้นในประเทศไทย ทําใหการ ปกครองระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชยสิ้นสุดลง อํานาจสูงสุดในการปกครอง ประเทศ หรืออํานาจอธิปไตยเปนของราษฎร ดังพระราชหัตถเลขาความวา “ขา พระเจ า มี ค วามเต็ม ใจที่ จ ะสละอํ า นาจอัน เป น ของข า พเจ า อยู แ ต เ ดิม ให แ ก ราษฎรทั่วไป แตขาพเจาไมยินยอมยกอํานาจทั้งหลายของขาพเจาใหแกผูใด คณะใด โดยเฉพาะเพื่อใชอํานาจนั้นโดยสิทธิของประชาชน” ทําใหประเทศไทย พัฒนาอยางกาวหนา มั่นคงพรอมกับการพัฒนาการเมืองการปกครองมาอยาง ตอเนื่องตลอดระยะเวลา ๗๘ ป ภายใตการปกครองระบอบประชาธิปไตยอันมี พระมหากษัตริยทรงเปนประมุข  ๓.๑.๒ สถาบันพระมหากษัตริยเปนพลังสําคัญของชาติ    ประเทศไทยมีชาติ ศาสนา และพระมหากษัตริยเปนสถาบันหลักของสังคม ทําหนาที่ ยึ ด โยงความสั ม พั น ธ ข องคนในชาติ ใ ห เ กาะเกี่ ย วกั น อย า งแน น แฟ น โดยเฉพาะ พระมหากษั ต ริ ย เ ป น สถาบั น ที่ มี รู ป ธรรม ประชาชนทุ ก คนรู แ ละเข า ใจความเป น สถาบันไดชัดเจน เปนพลังที่ยั่งยืนของประเทศไทยมาชานาน สามารถสรางความ เชื่อมั่นใหคนในชาติรวมพลังกันนําพาประเทศใหกาวหนาตอไปอยางมีความมั่นคง แมในยามวิกฤต  ๓.๑.๓ การเชิดชูสถาบันพระมหากษัตริยใหคงอยูในสังคมไทยสามารถรักษาระบอบ ประชาธิปไตยไวไดและลดผลกระทบจากกระแสโลกาภิวัตน   รั ฐ ธรรมนู ญ แห ง ราชอาณาจั ก รไทยทุ ก ฉบั บ กํ า หนดรู ป แบบการปกครองประเทศ ภายใต ร ะบอบประชาธิ ป ไตยอั น มี พ ระมหากษั ต ริ ย ท รงเป น ประมุ ข เป น การ เทิดพระเกียรติใหดํารงอยูในฐานะอันเปนที่เคารพ สักการะและกําหนดใหอํานาจ อธิปไตยเปนอํานาจสูงสุดในการปกครองประเทศ ประกอบดวย อํานาจนิติบัญญัติ อํา นาจบริ หาร และอํ า นาจตุลาการ ที่ผูใชอํา นาจ ได แก สถาบั น พระมหากษั ตริ ย
  • 49. ๓๖ สถาบันนิติบัญญัติ สถาบันบริหาร และสถาบันตุลาการ เพื่อกอใหเกิดการถวงดุล อํานาจซึ่งกันและกันตามหลักการประชาธิปไตย ชี้ใหเห็นวาสถาบันพระมหากษัตริย ทรงมีอํานาจภายใตกฎหมายสูงสุดของประเทศที่สามารถรักษาผลประโยชนของ ประชาชนและกอใหเกิดผลดีในการบริหารประเทศ กอใหเกิดสํานึก ความระมัดระวัง ความรอบคอบมิใหเกิดความเสียหายตอสวนรวม รวมทั้งทรงเปนกลางทางการเมือง สามารถยับยั้ง ทวงติงใหการปกครองประเทศเปนไปโดยสุจริต ยุติธรรม   นอกจากนี้ สถาบันพระมหากษัตริยเปนแบบอยางในการดําเนินชีวิตของคนในสังคม มาชานาน โดยเฉพาะรัชกาลปจจุบันที่ทรงมีพระจริยาวัตรอันงดงาม เปนแบบอยาง ของความเรียบงาย ทรงดูแล หวงใยทุก ขสุขของประชาชนอยางจริงจัง และสรา ง ประโยชนเพื่อสังคมไทยมาโดยตลอด ไดทรงพระราชทานหลักปรัชญาของเศรษฐกิจ พอเพี ย งแก พ สกนิ ก รไทยมานานกว า ๓๐ ป เพื่ อ ชี้ ถึ ง แนวทางการดํ า รงชี วิ ต และ การปฏิบัติตนของประชาชนทุกระดับ ตั้งแตครอบครัว ชุมชน และประเทศ ใหดําเนิน ไปตามทางสายกลาง ด ว ยความพอเพี ย ง ที่ห มายถึ ง ความพอประมาณ ความมี เหตุ ผ ล และการมี ภู มิ คุ ม กั น ที่ ดี โดยใช ค วามรอบรู ความรอบคอบ และความ ระมัดระวังมาประกอบในการปฏิบัติ และเสริมสรางพื้นฐานจิตใจของคนในชาติใหมี สํานึกในคุณธรรม ความซื่อสัตย สุจริต ดําเนินชีวิตและปฏิบัติงานดวยความอดทน และมีความเพียรอยางมีสติและปญญา ทําใหคนในสังคมและประเทศชาติสามารถ จัดการความเสี่ยงที่ตองเผชิญไดอยางมีประสิทธิภาพ  ๓.๑.๔ การปกครองในระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริยทรงเปนประมุข เปนตนแบบการปกครองที่มีธรรมาภิบาล การปกครองแบบพอกับลูกนับจาก สมัยสุโขทัยจนถึงรัตนโกสินทรยังมีความสําคัญและมีอิทธิพลตอจิตใจของคนไทย โดยเฉพาะอยางยิ่งในรัชการปจจุบัน ที่ทรงมีพระปฐมบรมราชโองการวา “เราจะครอง แผนดินโดยธรรม เพื่อประโยชนสุขแหงมหาชนชาวสยาม” แสดงใหเห็นหลักธรรมาภิบาล ของการปกครองไทย เพราะมีวิธีการที่จะปกครองแผนดินโดยธรรม และมีเปาหมายที่ จะไปใหถึง คือ ประโยชนสุขแหงมหาชนชาวสยาม ซึ่งหลักทศพิธราชธรรม เปนทั้ง หลักศาสนาและศีลธรรมเปนเครื่องควบคุมการใชอํานาจของพระมหากษัตริยที่ไมให กระทบตอสิทธิ เสรีภาพ ทรัพยสิน ชีวิต รางกายของพลเมือง จึงเปนหลักปกครองที่ไม ลาสมัยและสอดคลองกับหลักประชาธิปไตยสมัยใหม กอเกิดหลักการบริหารกิจการที่ดี ทั้งยังเปนการดําเนินการตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง เนื่องจากเปน แนวทางที่เปดโอกาสใหทุกภาคสวนมีสวนเขามารวมในการบริหารประเทศ มีกระบวนการ รวมรับรู รับฟง รวมคิด และรวมรับผิดชอบ ทําใหการกําหนดนโยบาย มาตรการตางๆ ดําเนินไปดวยความรอบรู รอบคอบ และระมัดระวัง มีการใชเหตุใชผลในการ
  • 50. ๓๗ ดําเนินงาน หากผูบริหารประเทศ ผูมีหนาที่ทั้งราชการ นักการเมือง และประชาชน ทั่วไป นอมนําทศพิธราชธรรมไปใชเจริญตามเบื้องพระยุคลบาท ประเทศไทยจะ สามารถพัฒนาใหกาวหนาและคนไทยสามารถอยูรวมกันไดอยางสันติสุขและยั่งยืน ๓.๑.๕  สังคมไทยภายใตระบอบประชาธิปไตยที่มีพระมหากษัตริยเปนประมุขจะมี ความพรอมเผชิญการเปลี่ยนแปลงในอนาคต  การยึดมั่ น ในสถาบั นกษั ตริยภายใตการปฏิบัติตามแนวพระราชดํา ริ ของในหลวง รัชกาลปจจุบันจะกอใหเกิดพลังในสังคมไทยที่พรอมจะพัฒนาประเทศใหกาวหนา ตอไปไดอยางมั่นคง มีขวัญและกําลังใจในการปฏิบัติภารกิจสําคัญของการพัฒนา เศรษฐกิจ สังคม และการเมืองใหลุลวง โดยดําเนินการตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจ พอเพียงอยางจริงจัง เสริมสรางฐานเศรษฐกิจภายในประเทศใหเขมแข็ง โดยเฉพาะใน ระดับฐานราก คนไทยมีคุณภาพชีวิตที่ดีผานการใชเทคโนโลยีสมัยใหมอยางรูเทาทัน แข ง ขั น ในเวที โ ลกได อ ย า งมั่ น คง และรั ก ษาทรั พ ยากรธรรมชาติ ใ ห ค งอยู ไ ปถึ ง คนรุนตอไป ๓.๒ ภาคการเกษตรเปนฐานรายไดหลักและความมั่นคงดานอาหารของประเทศ  ๓.๒.๑ ความสําคัญของภาคการเกษตรในสังคมไทย (๑) เกษตรกรรมเปนวิถีชีวิตของคนไทยมายาวนาน  ประเทศไทยมีที่ตั้งทางภูมิศาสตรที่เหมาะสมกับการทําเกษตรมาตั้งแตเริ่มมี ราชธานี สุ โ ขทั ย ความอุ ด มสมบู ร ณ ท างธรรมชาติ ทั้ ง ป า ไม น้ํ า ดิ น และ ภู มิ อ ากาศ ทํ า ให ค นไทยในอดี ต ให ค วามสํ า คั ญ กั บ การเพาะปลู ก พื ช ต า งๆ โดยเฉพาะข า วและการทํ า ประมงน้ํ า จื ด ดั ง คํ า กล า วในศิ ล าจารึ ก สมั ย พอขุนรามคําแหงที่วา “ในน้ํามีปลา ในนามีขาว” ภาคเกษตรจึงเปนวิถีชีวิตหลัก ของคนไทยที่ดําเนินมาจนถึงปจจุบัน บรรพบุรุษไทยไดสั่งสมประสบการณและ ถายทอดความรูในการทําเกษตรสูคนรุนหลังอยางตอเนื่อง เปนความรูที่เปน ภูมิปญญาทองถิ่น และความรูที่นํามาพัฒนาตอยอดกับความรูสมัยใหมได ความรูเหลานี้เชื่อมโยงกับธรรมชาติเปนหลัก ธรรมชาติเปนผูกําหนดฤดูกาล และพื้นที่เพาะปลูกใหเกษตรกรไทยมาตั้งแตอดีต มีการพิจารณาธรรมชาติวามี ความเกี่ยวเนื่องสัมพันธกันอยางเปนระบบเกษตรกร มีความเขาใจในธรรมชาติ และภูมิประเทศ โดยการสังเกตปรากฏการณทางธรรมชาติ สามารถปรับวิธีการ ทํามาหากินใหสอดคลองกันแตละชวงเวลา ทั้งการเพาะปลูกหรือทําประมง และชวงเวลาหยุดทํากินเมื่อสภาพภูมิอากาศเปลี่ยน อาทิ การพิจารณาความ เหมาะสมของการปลูกพืชแตละชนิดในแตละภูมิภาค การคํานวณการขึ้นลง ของน้ําในแมน้ําลําคลองที่สอดคลองกับประเภทของพืชที่ปลูก การใชปฏิทิน
  • 51. ๓๘ ทางจั น ทรคติ ใ นการกํ า หนดช ว งเวลาเพาะปลู ก และการเก็ บ เกี่ ย ว รวมทั้ ง การศึกษาถึงระบบนิเวศที่มีผลตอการเพาะปลูกในเรื่องของสัตวที่เปนศัตรูพืช และพืชที่เปนวัชพืชของพืชผักที่เพาะปลูก  (๒) ภาคการเกษตรกอใหเกิดประโยชนหลายดาน  คนในสังคมไทยพึ่งพิงภาคเกษตรเปนแหลงอาหารหลัก โดยเฉพาะคนยากจน ในชนบทที่ตองอาศัยปาเปนแหลงอาหาร ทําใหเกิดความมั่นคงดานอาหารของ ประเทศ ประเทศไทยเปนแหลงผลิตอาหารสําคัญของโลก สามารถผลิตสินคา เกษตรไดหลากหลายเกินความตองการบริโภคภายในประเทศ และมีมากพอ สําหรับสงเปนสินคาออกไปขายยังประเทศตางๆ ทั้งในรูปสินคาเกษตรและ อุตสาหกรรม สรางรายไดเขาประเทศอยางตอเนื่องไมนอยกวาปละ ๙๔๕,๐๐๐ ล า นบาท ขณะเดี ย วกั น การผลิ ต ในภาคเกษตรก็ เ ป น ฐานวั ต ถุ ดิ บ ให กั บ ภาคอุตสาหกรรมในประเทศและภาคบริการ อาทิ การแปรรูปสินคาเกษตร ที่ไดรับความนิยมจากผูบริโภคในประเทศตางๆ และการทองเที่ยวเชิงเกษตร ที่ตอบสนองความตองการของนักทองเที่ยวทั้งในและนอกประเทศ ภาคเกษตร สามารถรักษาสภาพแวดลอมสีเขียวใหกับประเทศ เกิดทัศนียภาพที่สวยงาม ดึง ดู ดใหนัก ท องเที่ยวมาเยี่ ยมชม นอกจากนี้ ภาคเกษตรเปน ที่รองรั บผูที่ ประสบปญหาจากการวางงานในภาคอุตสาหกรรม โดยเฉพาะเมื่อเกิดวิกฤต เศรษฐกิจ หรือผูที่ไมสามารถใชวีชิตในเขตเมืองได เพราะในภาคเกษตรไมมีการ กําหนดของคนทํางาน และไมมีกฎเกณฑที่ชัดเจน ทุกคนสามารถเขามาทํางาน หรือยายออกไปจากภาคเกษตรไดอยางเสรี จึงเปนที่พักพิงของผูคนมาโดยตลอด  (๓) ชุมชนเกษตรกรรมมีวิถีชีวิตและวัฒนธรรมที่สอดคลองกับธรรมชาติ  ผู ค นที่ อาศัย อยู ในชุม ชนเกษตรกรรมมาแต ดั้ง เดิ ม มีวิ ถีชี วิ ต ที่ส อดคล องกั บ ธรรมชาติและคิดริเริ่มวัฒนธรรมประเพณีที่เชื่อมโยงกับศาสนาและธรรมชาติ เพราะการเพาะปลูกพืชจะมีชวงเวลาตรงกันในแตละป และมีชวงเวลาหยุดพัก เพื่อทํา งานหรือกิจกรรมอื่นๆ อาทิ งานหั ตถกรรม หรือซอมแซมสิ่ง ก อสรา ง สาธารณกุศล ดัง นั้น ในภาคเกษตรจึ ง เป น แหลง กํา เนิด ของวัฒนธรรมไทย  ที่ตกทอดมาจนถึงปจจุบัน โดยเริ่มจากวิถีเกษตรที่มีการหวานไถในชวงตนของ ฤดูฝน กอนการเขาพรรษาที่มีงานอุปสมบท แลวเปนการตกกลา ขณะที่ตลอด ชวงพรรษาเปนการดํานาใหขาวยืนตนจนถึงการตั้งทองของขาวที่ตรงกับการ ออกพรรษา ทําใหเกษตรกรมีเวลาวางเพื่อทําบุญทอดกฐิน และรอใหขาวออก รวง เพื่อเก็บเกี่ยวและนวดขาว ซึ่งเปนวงจรการเพาะปลูกที่เกิดขึ้น หลังจากนั้น จึงเปนชวงเวลาหยุดพักการทํานา เพื่อทํากิจกรรมอื่นๆ เชน งานฉลองปูชนียสถาน
  • 52. ๓๙ งานสงกรานต และงานบุญตางๆ ปจจุบันการเกษตรกรรมอาศัยเทคโนโลยีมาก ขึ้น ทําใหสามารถเพาะปลูกไดมากกวา ๑ ครั้งตอป แตประเพณีและวัฒนธรรม ตางๆ ยังคงสืบทอดตามชวงเวลาเดียวกับในอดีต ขณะเดียวกัน การเพาะปลูกที่ ทําไดตลอดทั้งป โดยเปลี่ยนประเภทของพืชหมุนเวียนไปตามสภาพภูมิอากาศ และการมีสัตวบกและสัตวน้ําหลากหลายชนิด ทําใหการกินอยูของคนไทยมี รูปแบบที่เปนเอกลักษณ อาหารแตละมื้อประกอบดวย ขาวที่ตองทานรวมกับ พืช ผัก และเนื้อสัตวตางๆ ที่ปรุงจากสมุนไพรที่มีประโยชนตอรางกาย มักจะใช ปลาเปนสวนประกอบหลักและปรุงอยางเขมขน ทําใหอาหารไทย เหมาะกับ การบริโภคในภูมิอากาศที่อยูในเขตรอนชื้น  ๓.๒.๒  การคงภาคการเกษตรไวเปนหลักสําคัญของการพัฒนาประเทศ  ประเทศไทยมีการพัฒนาตามแนวคิดสมัยใหมมาหาทศวรรษ โดยยึดภาคเกษตรเปน หลักในการพัฒนาอยางตอเนื่อง แมในชวง ๒๐ ปที่ผานมา ภาคอุตสาหกรรมไดมี บทบาทมากขึ้นในการสรางรายไดเขาประเทศ แตภาคเกษตรยังมีความสําคัญทั้งใน เชิ ง เศรษฐกิ จ และสั ง คมของคนในสั ง คมไทย เพราะชุ ม ชนเกษตรมี วิ ถี ชี วิ ต  ที่เรียบงาย และกอใหเกิดความสุขทางใจภายใตวิถีพอเพียงและมีความสบายกาย จากการอยูใกลชิดธรรมชาติ  ๓.๒.๓  ภาคการเกษตรมีสวนสําคัญในการลดความยากจน สรางงาน และลดผลกระทบ จากภาวะโลกรอน  คนยากจนสวนใหญอาศัยอยูในภาคเกษตรและหาเลี้ยงชีพดวยการใชแรงงานและหา พืชผักในปาเปนอาหาร การดํารงอยูของภาคเกษตรจึงเปนการรักษาแหลงอาหาร ธรรมชาติ ใ ห กั บ คนเหล า นี้ ขณะที่ ภ าคอุ ต สาหกรรมเริ่ ม ใช ค วามรู แ ละเทคโนโลยี เพิ่ ม ขึ้ น ในกระบวนการผลิ ต ทํ า ให แ รงงานไร ฝ มื อ หรื อ มี ทั ก ษะต่ํ า อาจว า งงานใน อนาคต ผลักดั นใหบางส วนกลับเขาสู ภาคเกษตร ทํา ใหมีแรงงานที่มีอายุนอยมา ทดแทนแรงงานปจจุบันที่มีแนวโนมอายุสูงขึ้นในภาคเกษตร นอกจากนี้ การทําวน เกษตรและการรักษาฟนฟูปาประเภทตางๆ ดวยการปลูกตนไมเพิ่มขึ้นในพื้นที่เกษตร จะทําใหลดกาซเรือนกระจกในชั้นบรรยากาศของโลกได และทําใหฝนตกมากขึ้น สงผลใหลดผลกระทบจากภาวะโลกรอน  ๓.๒.๔ การรั ก ษาภาคการเกษตรเป น แหล ง อาหารหลั ก ของประเทศ สร า งกระแส ธรรมชาตินิยม และเสริมสรางเศรษฐกิจฐานรากใหเขมแข็ง  สังคมไทยมีภาคเกษตรเปนแหลงอาหารสําคัญที่ทําใหคนในสังคมสามารถดํารงชีวิต ดวยปจจัยพื้นฐานสี่ประการ ไดแก อาหาร เครื่องนุงหม ยารักษาโรค และที่อยูอาศัย มาตอเนื่อง โดยเฉพาะคนยากจนในชนบทไดพึ่งพิงอาหารและยาจากธรรมชาติเปน หลัก การทําเกษตรในระยะตอไปจึงตองมุง “เกษตรยั่งยืน” เพื่อใหภาคเกษตรดํารงอยู
  • 53. ๔๐ ต อ ไปไดอ ยา งมั่ น คง เป น การสรา งความนิย มในการบริโ ภคสิ น คา เกษตรที่ป ลอด สารพิษและเปนมิตรตอสิ่งแวดลอม สงผลใหผูบริโภคมีสุขภาพแข็งแรง ลดความเสี่ยง ตอการเปนโรคเรื้อรัง อาทิ มะเร็ง และลดคาใชจายในการรักษาพยาบาลในระยะยาว  ขณะเดี ย วกั น การเกษตรที่ มั่ น คงจะสร า งเสริ ม ให ธุ ร กิ จ เกี่ ย วเนื่ อ งกั บ การเกษตร ขยายตัว สรางงานและรายไดใหกับเกษตรกรเพิ่มขึ้น การประกอบอาชีพเกษตรจะมี ความมั่นคงและสามารถจูงใจใหคนรุนใหมเขามาทํางานในภาคเกษตรเพิ่มขึ้น และ คนเหล า นี้ จ ะนํ า ความรู แ ละเทคโนโลยี ส มั ย ใหม ม าพั ฒ นาให ก ารทํ า เกษตร  มีประสิทธิภาพสูงขึ้น ลดตนทุนใหต่ําลง ควบคูกับการนําเกษตรทฤษฎีใหมมาขยายให กว า งขวางพร อ มกั บ การดํ า เนิ น ชี วิ ต แบบเศรษฐกิ จ พอเพี ย งจะทํ า ให ภ าคเกษตร เขมแข็งและผลักดันใหเศรษฐกิจฐานรากมั่นคง  ๓.๓ การพัฒนาประเทศใหอยูบนฐานความรูและเทคโนโลยีที่ทันสมัย การพัฒนาประเทศไทยแตละยุคสมัย ไดอาศัยความรูและเทคโนโลยีที่บรรพบุรุษคิดคน สะสม และถายทอดมาอยางตอเนื่อง ทั้งที่เปนภูมิปญญาไทยและวิทยาการทันสมัยจากตางประเทศ ๓.๓.๑ ความสําคัญของวิทยาศาสตรและเทคโนโลยีตอการพัฒนาประเทศ (๑) คนไทยใชความรูและภูมิปญญาพัฒนาประเทศมาชานานตามยุคสมัย นับแตการตั้งถิ่นฐานไทย คนไทยมีความสามารถในการผสมผสานวัฒนธรรม หลากหลายของอารยธรรมโบราณทั้งอินเดีย ลังกา มอญ ขอมและจีนใหเขากับ วัฒนธรรมพื้นถิ่น สรางสรรคและสืบทอดองคความรูที่มีลักษณะเฉพาะมาอยาง ตอเนื่องจากอดีตถึงปจจุบัน ความรูที่สะสมจากอดีตทั้งดาราศาสตร การกอสราง ที่อยูอาศัย ศาสนาสถาน การทําอาหาร การทําไรนา ระบบชลประทาน การแพทย แผนโบราณ การทําเครื่องมือเครื่องใชและอาวุธ ตลอดจนงานชางตางๆ อาทิ ชางเขียน ปน แกะ สลัก ชางรัก กลึง และหลอ ไดสะทอนถึงวิธีคิดอยางมีเหตุผล ซึ่งเปนหลักการของวิทยาศาสตร ใชความรูและภูมิปญญาปรับตัวเขาหาสภาพ ภูมิอากาศ ภูมิประเทศ และทรัพยากร ธรรมชาติในการสรางปจจัยสี่เพื่อการ ดํารงชีวิตและการประกอบอาชีพ ตลอดจนใชความปราณีตและละเอียดออน ตามลักษณะนิสัยคนไทยในอดีตถายทอดวิถีความเปนอยูของคนไทยจากรุนสู รุน เปนการดํารงชีวิตที่สมดุลกับวิถีธรรมชาติ เรียบงาย พออยูพอกิน และพึ่งพา ตนเอง อันเปนลักษณะของการดํารงชีวิตแบบพอเพียงตามหลักปรัชญาของ เศรษฐกิจพอเพียงที่พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวพระราชทานแกคนไทยในยุค ปจจุบัน
  • 54. ๔๑ (๒) ประเทศไทยเปดรับความรูและเทคโนโลยีจากตางชาติมาอยางตอเนื่อง ผ า นช อ งทางการค า ศาสนา และการทู ต เพื่ อ ปรั บ ตั ว สู ค วามทั น สมั ย จากสภาพภูมิศาสตรของไทยที่อยูในเสน ทางการคมนาคมทางเรือระหว า ง ชาวตางชาติ การขยายตัวทางการคา การเผยแผศาสนา และการเจริญสัมพันธไมตรี กับนานาชาติที่มีมากขึ้นในสมัยกรุงศรีอยุธยาจนถึงรัตนโกสินทร นํามาซึ่งสินคา ทั น สมั ย และวิ ท ยาการจากชาวต า งชาติ ที่ เ ข า มาพึ่ ง พระบรมโพธิ ส มภาร พระมหากษัตริยไทย โดยเฉพาะในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลา เจาอยูหัวไดมีการติดตอกับตางประเทศอยางกวางขวาง และพระองคไดเสด็จ ประพาสตางประเทศ ทรงเห็นวาความเจริญรุงเรืองของยุโรปเกิดจากการศึกษา เรี ย นรู ทรงนํ า วิ ท ยาการทั น สมั ย มาพั ฒ นาประเทศให เ จริ ญ ทั ด เที ย ม อารยประเทศในหลายดาน อาทิ การจัดระบบการศึกษาแบบใหม การพัฒนา การแพทยและการสาธารณสุข และโครงสรางพื้นฐานทั้งการประปา การไฟฟา การไปรษณียโทรเลข การรถไฟ ถนน และโรงพยาบาล (๓) วิ ท ยาศาสตร แ ละเทคโนโลยี เ ป น ป จ จั ย เอื้ อ ต อ การดํ า รงชี วิ ต ของ ประชาชนและการพัฒ นาประเทศ ความก า วหนา ทางวิท ยาศาสตร แ ละ เทคโนโลยีในยุคตอมาไดสรางองคความรูใหมที่เกิดประโยชนในเชิงพัฒนา ประเทศทั้งเศรษฐกิจและสังคมผานระบบการศึกษาวิจัยที่กาวหนากวาอดีต คน ไทยมีความพรอมดานปจจัยพื้นฐานในการดํารงชีวิตมากขึ้น มีสิ่งอํานวยความ สะดวกที่ ทํ า ให ค นอยู สุ ข สบายขึ้ น สามารถแก ป ญ หาโรคภั ย ทํ า ให ค นไทย เจ็ บ ป ว ยน อ ยลง การเดิ น ทางการติ ด ต อ สื่ อ สารสะดวกรวดเร็ ว และมี ขีดความสามารถในการผลิตสินคาและบริการเพิ่มขึ้น ความเจริญของวิทยาการ ในชวงหลังมีผลใหชีวิตคนและสิ่งแวดลอมเปลี่ยนแปลงไปจากเดิมที่คนเคยอยู ร ว มกั บ ธรรมชาติ แ ละใช ป ระโยชน จ ากธรรมชาติ อ ย า งเกื้ อ กู ล เป น การใช ประโยชนอยางไมคํานึงถึงผลเสียหายที่จะเกิดกับสภาพแวดลอมและสมดุลทาง ธรรมชาติ กอให เกิ ดปญหาความเสื่อมโทรมของทรัพยากรธรรมชาติ และ สิ่งแวดลอมที่กระทบตอการดํารงชีวิตและเปนขอจํากัดของการพัฒนาประเทศ ในปจจุบัน สะทอนถึงความจําเปนที่ตองพิจารณานําความรูทางวิทยาศาสตร และเทคโนโลยีมาใชอยางรอบคอบและรูเทาทันทั้งประโยชนและภัยคุกคาม ที่จะเกิดขึ้นจากความกาวหนาของเทคโนโลยี (๔) วิ ทยาการพระราชทานทํ าให สั งคมมี การเปลี่ ยนแปลงไปในทางที่ ดี ขึ้ น การศึ ก ษาวิ จั ย และพั ฒ นาทั้ ง ด า นการเกษตร การชลประทาน การอนุ รั ก ษ สิ่งแวดลอม การวิจัยพลังงานทดแทน และการพัฒนาเทคโนโลยีตางๆ ภายใต โครงการหลวง โครงการพระราชดําริ และโครงการทดลองหลายโครงการใน หลากหลายพื้นที่ตามความเหมาะสมของภูมิสังคม เชน โครงการสวนพระองค
  • 55. ๔๒ สวนจิตรลดาเพื่อเปนสถานีดานพันธุขาว เพาะพันธุปลา พืชสมุนไพร และโคนม เป น ต น ส ง ผลให เ กิ ด นวั ต กรรมหลากหลาย นอกจากนี้ โครงการหลวงใน ภาคเหนือและโครงการพระราชดําริในจังหวัดตางๆ ๗ แหงทั่วประเทศ ยังเปน ห อ งเรี ย นต น แบบที่ พั ฒ นามาจากกระบวนการของปรั ช ญาของเศรษฐกิ จ พอเพี ย ง มี ก ารพัฒ นาแบบบูร ณาการทั้ง การศึก ษาวิจั ย การนํา ความรูท าง วิทยาศาสตรมาประยุกตใชใหเกิดประโยชน การบูรณาการความรูและความ รวมมือของสวนราชการและประชาชน โดยยึดการมีสวนรวมของประชาชนเปน หลัก เพื่อใหประชาชนและหนวยราชการนําไปปฏิบัติ กอใหเกิดประโยชนสุขตอ ชุมชน สังคมและประเทศชาติอยางยั่งยืน (๕) ประเทศไทยจํ า เป น ต อ งปฏิ รู ป ระบบการจั ด การความรู การพั ฒ นา วิทยาศาสตรและเทคโนโลยีใหทันสมัย เพื่อเพิ่มสมรรถนะของประเทศใน ทุ ก ด า น ในกระแสโลกาภิ วั ต น ก ารเปลี่ ย นแปลงและความก า วหน า ดานวิทยาศาสตร เทคโนโลยี และนวัตกรรมจะเปนไปอยางรวดเร็วและตอเนื่อง และมี บ ทบาทสํ า คั ญ ในการพั ฒ นาทั้ ง ด า นสั ง คม เศรษฐกิ จ และการเมื อ ง รวมทั้งเปนปจจัยสําคัญในการสรางความเจริญเติบโตทางเศรษฐกิจประเทศไทย จึง จําเปนตองเพิ่มประสิทธิภาพของระบบการจัดการความรูทั้งภูมิปญญาไทยและ ความรูปจจุบันที่อยูในตัวคน ความรูทางเทคโนโลยี และความรูในวิทยาการ ดานตางๆ ใหเปนปจจัยหลักในการพัฒนาสังคมและเศรษฐกิจของประเทศ และโครงสรางเศรษฐกิจไทยสามารถรองรับการเปลี่ยนแปลงและพัฒนาได อยางยั่งยืน ๓.๓.๒ การวิจัยพัฒนาวิทยาศาสตรและเทคโนโลยีเปนแรงขับเคลื่อนที่สําคัญในการ พัฒนาประเทศ ความก า วหน า และความสามารถในการแข ง ขั น ของประเทศที่ มี ก ารพั ฒ นาด ว ย ฐานความรู อาทิ สหรัฐอเมริกา อังกฤษ ญี่ปุน ออสเตรเลีย และสิงคโปร เปนเครื่อง ยืนยันไดวา การวิจัยพัฒนาวิทยาศาสตรและเทคโนโลยีเปนแรงขับเคลื่อนที่สําคัญใน การพัฒ นาประเทศ เป นเครื่ อ งมือ ในการสร า งพลัง ของประเทศในการพึ่ง ตนเอง สามารถนําองคความรูจากการวิจัยเปนฐานในการคิดคนสิ่งใหมๆ ทั้งความรูและ ประยุกตในการสรางผลิตภัณฑใหม ดังนั้น การเพิ่มความเขมแข็งดานการวิจัยพัฒนา วิทยาศาสตรและเทคโนโลยีของไทย ที่มีเปาหมายแนวทางชัดเจนและตอบสนองตอ ความตองการของสังคมไทย จะสามารถเพิ่มศักยภาพและความสามารถในการ แขงขันของประเทศ รวมทั้งมีความสามารถปรับตัวตอการเปลี่ยนแปลงในกระแส โลกาภิวัตนไดอยางเทาทัน
  • 56. ๔๓ ๓.๓.๓ วิ ทยาศาสตร เทคโนโลยี ทั นสมั ยที่ เหมาะสมกั บภู มิ สั งคมและศั กยภาพทาง เศรษฐกิจของประเทศจะปรับเปลี่ยนการผลิตจากการใชทรัพยากรธรรมชาติ เงินทุน และแรงงานที่มีผลิตภาพต่ํา ไปสูการใชความรูและความชํานาญดาน วิทยาศาสตรและเทคโนโลยี การเพิ่มผลิตภาพการผลิตดวยความรูและเทคโนโลยีทันสมัยในภาคการเกษตรและ อุตสาหกรรมการเกษตรที่ไทยมีศักยภาพ อุตสาหกรรมขนาดกลางและขนาดยอม ที่เปนรากฐานของอุตสาหกรรมไทยและเชื่อมโยงฐานการผลิตของชุมชน และภาค บริการที่สามารถสรางมูลคาเพิ่มเชิงสรางสรรคในผลิตภัณฑกลุมตางๆที่เชื่อมโยง ความหลากหลายทางวัฒนธรรม และขนบธรรมเนียมประเพณี จะสามารถเพิ่มผลิต ภาพการผลิตของประเทศและความสามารถในการแขงขันในตลาดโลก นอกจากนี้ การผสมผสานเทคโนโลยีทันสมัยกับภูมิปญญาไทยที่หลายหลายบนพื้นฐานการใช วัตถุดิบในประเทศ อาทิ เทคโนโลยีที่สนับสนุนการปลูกพืชเกษตรอินทรีย ซึ่งนอกจากจะ สามารถตอบสนองความต อ งการของตลาดที่ มีแ นวโน ม นิ ย มธรรมชาติแ ละใส ใ จ สุขภาพทั้งในและตางประเทศ ยังชวยใหผูผลิตและผูบริโภคปลอดภัยจากสารเคมี ลดการนําเขาปุยเคมี และยากําจัดศัตรูพืชที่ไทยตองนําเขาจากตางประเทศเปนสวนใหญ ตลอดจนชวยลดการเสื่อมโทรมของทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอม นํามาซึ่งการ พัฒนาที่ยั่งยืน ๓.๓.๔ สังคมเศรษฐกิจฐานความรูเปนพลังขับเคลื่อนและภูมิคุมกันประเทศไทยใน กระแสโลกาภิวัตน การปฏิรูประบบการสรางความรู การจัดการความรู การพัฒนาวิทยาศาสตรและ เทคโนโลยี ใ ห ทั น สมั ย จะมี บ ทบาทสู ง ทั้ ง การพั ฒ นาศั ก ยภาพคนไทยให มี ความสามารถในการคิด วิเคราะห สรางสรรค และจินตนาการ เปนแรงงานความรูที่มี ความสามารถมองปญหาในลักษณะบูรณาการ สามารถทํางานรวมกับผูอื่นได โดยมี ความรับผิดชอบและรูบทบาทของตนเองในองคกรและสังคม มีความเขาใจ ยอมรับ และอดทนตอความแตกตางทางวัฒนธรรม มีกระบวนการคิดที่เปนระบบ ลดความ ขั ด แย ง ด ว ยกระบวนการสั น ติ พร อ มที่ จ ะปรั บ ตั ว เข า กั บ สิ่ ง แวดล อ ม มี ค วามรู ความสามารถในภาษาที่เปนสากล เชน ภาษาอังกฤษ และมีความรูทางเทคโนโลยี และเทคโนโลยีสารสนเทศ ภาคเอกชนที่มีความมุงมั่นพัฒนาธุรกิจดวยนวัตกรรมของ ตนเองและสามารถแขงขันในเวทีโลก เกิดโครงสรางพื้นฐานทางปญญาที่แข็งแกรง สังคมเกษตรฐานความรูที่ประชาชนไดรับโอกาสและมีความสามารถในการเรียนรู ตลอดชีวิต ไดรับการสงเสริมและสนับสนุนการพัฒนาภูมิปญญาทองถิ่น และตอยอด สรางความเขมแข็งใหภาคเกษตรสามารถกาวสูธุรกิจและแขงขันได สงผลใหประเทศ ไทยมีฐานเศรษฐกิจและสังคมที่เขมแข็ง สามารถรักษาอัตราการเจริญเติบโตทาง เศรษฐกิจไดดวย “สังคมและเศรษฐกิจฐานความรู” และยกระดับประเทศใหอยูกลุม ประเทศที่ขับเคลื่อนเศรษฐกิจดวยนวัตกรรมและองคความรู
  • 57. ๔๔ ๓.๔ สังคมไทยมีคานิยมและวัฒนธรรมที่ดีงาม  ๓.๔.๑  ความสําคัญของวัฒนธรรมในสังคมไทย  (๑)  วัฒนธรรมเปนเครื่องกําหนดวิถีชีวิตความเปนอยูของคนในสังคม    ในอดีตสังคมไทยมีคนจากหลากหลายเผาพันธุมาตั้งถิ่นฐานอยูรวมกัน ตางก็มี วัฒนธรรมเปนของตนเอง เมื่อเวลาผานไป เกิดการผสมผสานขามเผาพันธุ ทํา ใหวัฒนธรรมผสมกลมกลืน  และเกิดเปนวัฒนธรรมใหมในสมัยสุโขทัยที่มี ความสําคัญและสืบทอดมาจนถึงปจจุบัน ไดแก ภาษาที่ใชสื่อสารและเชื่อมโยง ใหคนไทยรวมเปนสังคมเดียวกัน ดังปรากฏเปนหลักฐานอักษรไทยในศิลาจารึก เปนกาวสําคัญของการสื่อสารดวยภาษาเขียนและประเพณีที่เปนรากฐานมาถึง ปจจุบัน อาทิ ประเพณีลอยกระทง การฟงธรรมในวันพระ ตอมาประเทศไทย ก็ไดรับวัฒนธรรมตางชาติเขามาเปนระยะ และตอเนื่องผานการคาขายติดตอ ระหวางประเทศ อาทิ วัฒนธรรมการกิน การแตงกาย ศิลปะ การกอสรางในสมัย รัตนโกสินทรมีการเปลี่ยนแปลงทางวัฒนธรรมที่สําคัญไดแก การเลิกทาส และ การแตงกายแบบตะวันตก ขณะที่วั ฒนธรรมดั้งเดิมบางสวนก็เลือนหายไป พรอมกับยุคสมัย แตวัฒนธรรมหลักของไทย ก็ยังคงถายทอดมาถึงคนรุนนี้ ในการมี กิ ริ ย ามารยาท การช ว ยเหลื อ น้ํ า ใจไมตรี และการมี สั ม มาคารวะ สะทอนความเปนไทยที่มีเอกลักษณ  (๒) ความเปนไทยไดถูกสะทอนอยูในวัฒนธรรมที่เปนเอกลักษณเฉพาะ  คนไทยทุกคนไดถูกหลอหลอมจากครอบครัวใหมีการประพฤติ ปฏิ บัติตาม วัฒนธรรมไทยมาทุกยุคสมัย เริ่มจากการเคารพ เชื่อฟงพอแม ครูบาอาจารย และผูอาวุโส การไหวเปนวัฒนธรรมที่สําคัญสําหรับคนไทยที่มีเอกลักษณและ เป น ที่ รั บ รู ข องนานาชาติ เด็ ก ทุ ก คนได เ รี ย นรู วั ฒ นธรรมต า งๆ จากพ อ แม ปู ยา ตา ยายกอนที่จะไดรับรู และแลกเปลี่ยนวัฒนธรรมกับคนรุนเดียวกันใน โรงเรียนควบคูกับการเรียนรูจากครู รวมทั้งจากผูนําศาสนาตางๆ เมื่อถึงวัย ทํ า งานก็ ไ ด เ รี ย นรู วั ฒ นธรรมในโลกของการทํ า งานที่ มี ค วามหลากหลาย ขณะเดียวกัน ก็เกิดวัฒนธรรมหรือคานิยมเฉพาะกลุมขึ้นในผูคนที่มีความสนใจ หรือมีจุดมุงหมายรวมกัน แตอยางไรก็ตาม วัฒนธรรมหลักที่ติดตัวคนไทยทุก คนตั้งแตวัยเยาวจะถูกถายทอดผานสูคนรุนใหมเมื่อถึงวัยสูงอายุ ดังนั้น ความ เปนไทยก็จะถูกสืบทอดตอไปในอนาคต  (๓) การเปลี่ยนแปลงทางวัฒนธรรมเกี่ยวโยงกับสภาพสังคมของประเทศ  สังคมไทยมีการเปลี่ยนแปลงอยางตอเนื่องเริ่มจากเปนสังคมเกษตรที่ดําเนินมา หลายรอยป ทําใหมีวัฒนธรรมแบบพื้นบานหรือวัฒนธรรมหมูบานที่มีการอยู อาศัยแบบเรียบงาย มีน้ําใจ ความเอื้ออารี มีความเปนมนุษยสูง ตอมาสังคมได พัฒนาเขาสูยุคอุตสาหกรรมที่ความทันสมัยเขามามีอิทธิพลตอวิถีชีวิตของคน
  • 58. ๔๕ ในสังคมไทย วัฒนธรรมไทยเปลี่ยนไปใหความสําคัญกับเวลา ความเที่ยงตรง ความเปนปจเจก และความรับผิดชอบเปนกลุม ทําใหกลุมคนที่อยูในสังคม เกษตรบางสวนปรับตัวยาก ขณะที่สังคมก็พัฒนากาวหนาตอไปสูการเปนสังคม ฐานความรูที่ใชขอมูลขาวสารเปนเครื่องมือหลักในการดําเนินกิจกรรมตางๆ คนในสังคมนี้มีจํานวนไมมากนักและมีวัฒนธรรมแตกตางกับสังคมแบบเดิม ที่ ค นต อ งมี ทั ก ษะสู ง สามารถจั ด การความรู ต า งๆ ได และบางกลุ ม ก็ ห า ประโยชนจากขอมูลขาวสารเพื่อพวกพอง เปนอุปสรรคตอการพัฒนาประเทศ และคนในสังคมเกษตรที่มีอยูมากก็มีปญหาการปรับตัว เกิดความเหลื่อมล้ํา ระหวางกลุมคน  ๓.๔.๒ วัฒนธรรมไทยที่ดีงามสามารถยึดโยงคนไทยใหเปนเอกภาพ  คนไทยมี ค วามเป น เอกลัก ษณ เ ฉพาะตัว เมื่ อพิจ ารณาจากวัฒ นธรรมที่ ได รับ การ ถ า ยทอดจนอยู ใ นจิ ตสํ า นึก ของทุก คน เกิ ด ความตระหนั ก ในรากเหง า ของตนเอง มีความภาคภูมิใจและเห็นคุณคาของความเปนไทยที่มีศักดิ์ศรี  ๓.๔.๓ วั ฒ นธรรมที่ ดี ง ามจะลดอิ ท ธิ พ ลของความทั น สมั ย และความขั ด แย ง ใน สังคมไทย  วั ฒ นธรรมเป น องค ป ระกอบหนึ่ ง ของทุ น ทางสั ง คมที่ เ ป น เครื่ อ งมื อ ในการยึ ด โยง ความสัมพันธของคนในสังคมใหแนนแฟน วัฒนธรรมในสังคมเกษตรที่มีความเปน มิตรสูงมีน้ําใจไมตรี ยิ้มแยมใหกัน จะทําใหคนในสังคมอุตสาหกรรมและฐานความรู ปรับเปลี่ยนวัฒนธรรมของความเปนปจเจก การใชชีวิตอยางเครงเครียด ขึ้นอยูกับ เวลาและการมีพฤติกรรมการบริโภคนิยม เมื่อไดมีการสานสัมพันธกันอยางใกลชิด เกิดการเสริมสรางวัฒนธรรมดั้งเดิมที่ดีงามของไทยใหคงอยูควบคูกับการรักษาสังคม เกษตรใหอยูคูสังคมไทยตอไป ขณะเดียวกันวัฒนธรรมไทยดังกลาวจะสงเสริมใหคนที่ มีทัศนคติและความคิดเห็นที่แตกตางกันสามารถอยูรวมกันไดอยางเขาใจและยอมรับ ซึ่งกันและกันดวยการเปดใจใหกวาง รับฟงความคิดเห็นในมุมมองที่หลากหลายและ คิดวิเคราะหดวยเหตุผล  ๓.๔.๔ สังคมไทยที่ยังรักษาวัฒนธรรมที่ดีงามไวไดจะสงเสริมใหเกิดความเปนน้ําหนึ่ง ใจเดียวกัน  สั ง คมใดที่ มี วั ฒ นธรรมที่ ดี ง ามย อ มจะคงความเป น สั ง คมได อ ย า งยั่ ง ยื น เฉกเช น สังคมไทยที่สามารถรักษาวัฒนธรรมไทยที่ดีงามและถายทอดสูคนรุนตอไปไดเปน เครื่องคุมกันใหคนไทยสามารถยืนหยัดไดทามกลางการเปลี่ยนแปลงอยางตอเนื่อง 
  • 59. ๔๖ ๓.๕ ชุ ม ชนเป น กลไกที่ มี ค วามสามารถในการบริ ห ารจั ด การ มี ส ว นร ว มในการพั ฒ นา คุณภาพชีวิตและเชื่อมโยงกันเปนสังคมสวัสดิการ  ๓.๕.๑ ความสําคัญของชุมชนในสังคมไทย  (๑) ชุมชนเปนหนวยสําคัญที่สุดของประเทศ  ชุมชนไทยเปนระบบสังคมที่ประกอบดวยกลุมตางๆ ที่พึ่งพาอาศัยกัน จากการ ที่ ป ระเทศไทยตั้ ง อยูใกลบริ เ วณเสน ศูน ยสูตรทํ า ใหมี ค วามหลากหลายทาง ชีวภาพสูง กอปรกับฤดูกาลในแถบนี้ไมแบงแยกความสัมพันธของมนุษยออก จากกัน สามารถติดตอ และรวมกิจกรรมทางสังคมไดทุกฤดูกาล กอใหเกิด ความสัมพันธแนวราบ มีวัฒนธรรมแบบเครือญาติและพวกพองสูง เมื่อรวมกัน เปนชุมชน จึงเรียนรูและสรางสายสัมพันธระหวางคนรุนตางๆ เกิดเปน น้ําใจ เผื่อแผ แบงปนกัน เปนวิถีชีวิตหรือระเบียบของชุมชนที่มีกฎเกณฑใหคนใน ชุม ชนไดรับรู ยอมรับ และปฏิ บัติต ามในการดํา รงชีวิต แต ล ะชุม ชนจึ ง มีวิ ถี ชุมชนเปนของตนเอง เมื่อเชื่อมโยงทุกชุมชนเขา ดวยกั นก็เหมือนรวมระบบ สังคมยอยเขาเปนระบบสังคมของประเทศ ดังนั้น ชุมชนจึงเปนหนวยสําคัญ และมีอิทธิพลตอการดํารงอยูของระบบสังคม และคนเปนผูพัฒนาและเปน เปาหมายของการพัฒนา  (๒) วิถีชุมชนพึ่งพิงและอาศัยธรรมชาติเปนหลัก  ชุมชนเกษตรกรรมของไทยมีกระบวนการอยูรวมและรับประโยชนจากธรรมชาติ บนฐานของการยังชีพมาตั้งแตอดีต การดําเนินกิจกรรมใดๆ มีหลักการของการ ดัดแปลงและพัฒนาระบบตามธรรมชาติ เพื่อใหคนในชุมชนควบคุมเงื่อนไข ของธรรมชาติใหตอบสนองการดํารงชีวิตอยางพอเพียง ในพื้นที่ที่ธรรมชาติ ไมสามารถตอบสนองไดอยางพอเหมาะ จะมีการยายถิ่นไปสูแหลงอาหารตาม ฤดูกาล ขณะเดียวกัน มีระบบการพึ่งพาอาศัยระหวางครอบครัวและชุมชนเพื่อ สรางความพอเพียงของการดํารงชีวิต อาทิ การถนอมอาหารไวบริโภคในระยะ ยาว และการแลกเปลี่ยนผลผลิตระหวางกัน เกิดกระบวนการอยูรวมกันระหวาง คนกับคน และคนกับธรรมชาติ  ๓.๕.๒ ชุมชนเขมแข็งจะเปนพลังหลักในการพัฒนารากฐานของประเทศใหมั่นคง  พลั ง ของชุ ม ชนสามารถนํ า พาให ก ารพั ฒ นาในทุ ก มิ ติ ก า วหน า ไปสู จุ ด มุ ง หมาย ที่ตองการ ผานกระบวนการเรียนรูรวมกัน เกิดเปนกลุมตางๆ เชื่อมโยงเปนเครือขาย โยงใยกั น ทั้ง ระบบ สร า งความมั่ น คงและมั่ง คั่ง ใหชุม ชนทองถิ่น เชื่ อ มโยงกั บ การ พัฒนาภาพรวมไปสูทิศทางเดียวกัน 
  • 60. ๔๗ ๓.๕.๓ ชุมชนพึ่งตนเองสามารถบรรเทาปญหาเศรษฐกิจ สังคม ทรัพยากรธรรมชาติและ สิ่งแวดลอมในระดับทองถิ่นไดอยางมีประสิทธิภาพ  ชุมชนที่มีศักยภาพสามารถจัดการปญหาและพัฒนาชุมชนไดดวยการใชกิจกรรม ต า งๆ เป น เครื่ องมื อ สร า งการเรีย นรู และการจัด การร ว มกั น เพื่ อ ค น หาทางเลือ ก ที่เหมาะสมสําหรับชุมชน มีการรวบรวมขอมูล คนควาหาความรู นํามาวิเคราะหอยาง มีสวนรวมบนฐานทรัพยากรของทองถิ่นชุมชน เกิดเปนแนวทางการพัฒนาในดาน ต า งๆ ที่ ส ร า งความมั่ น คงทางเศรษฐกิ จ และสั ง คมให กั บ คนในชุ ม ชนภายใต กระบวนการพัฒนาที่มีความสัมพันธกันอยางเปนระบบ เริ่มจากการจัดความสัมพันธ ระหวางคนกับคน คนกับธรรมชาติ และคนกับคุณธรรมที่ปรากฏในรูปของกฎระเบียบ ตางๆ ของชุมชนเปนระบบคุณคา สรางการเรียนรูเชื่อมโยงกับภูมิปญญาทองถิ่นกับ ความรู ภ ายในชุ ม ชนเกิด เป น ความรู ใ หม ใ นระบบการเรี ย นรู ผลิ ต สิน ค า เกษตร ที่คํานึงถึงวงจรความอุดมสมบูรณทางธรรมชาติและเปนมิตรกับสิ่งแวดลอมในรูป ระบบเกษตรยั่งยืน สะสมทุนของชุมชนที่มีรูปแบบและวิธีการทางวัฒนธรรมเขามา เกี่ยวของ เกิดการพึ่งตนเองในระบบทุนชุมชน จัดการดานการตลาดเพื่อเพิ่มมูลคา ผลผลิต และลดตนทุนเปนระบบธุรกิจชุมชน ควบคูกับการนําเทคโนโลยีและความรู มาแปรรู ปสินคา ในชุมชนเปนระบบอุตสาหกรรมชุมชน จัดสรรผลประโยชนใน ชุมชนมาเปนสวัสดิการใหทุกคนในชุมชนมีความมั่นคงในชีวิตรวมกันสรางเปนระบบ สวัสดิการชุมชน ดูแลสุขภาพ การบริโภค และการใชสมุนไพรพื้นบานในรูประบบ สุขภาพชุมชน และเชื่อมโยงกับการจัดการสิ่งแวดลอมใหเอื้อตอการใชชีวิตในระบบ สิ่งแวดลอม สุดทายมีการจัดการรวมกันที่ทําใหระบบยอยทั้ง ๙ ระบบดําเนินไปใน ทิศทางเดียวกันภายใตระบบการจัดการ  ๓.๕.๔ กลไกชุมชนสามารถพัฒนาทองถิ่นใหเจริญรุงเรือง  ชุมชนที่มีการเรียนรู สามารถตัดสินใจเรื่องตางๆ ไดอยางอิสระ การจัดการทุนของ ชุมชนไดอยางมีประสิทธิภาพทั้งทุนทางสังคม ทุนเศรษฐกิจ และทุนทรัพยากรธรรมชาติ รวมทั้งมีธรรมาภิบาลจะเปนชุมชนที่เขมแข็งและเปนแกนหลักของการพัฒนาในระดับพื้นที่  ๓.๖ ประเทศไทยมี ศั กดิ์ ศรี ของความเปนเอกราช เปนมิ ตรกั บนานาประเทศในเวที ระหว าง ประเทศ  ๓.๖.๑ ความสําคัญของความเปนเอกราช  (๑) คนไทยมีค วามรั ก ชาติแ ละภาคภูมิใ จในความเป น เอกราช ที่ ส ามารถ รักษาความเปนไทมาไดจนถึงปจจุบันดวยความมีพระวิสัยทัศนอันยาวไกลของ รัชกาลที่ ๕ ที่ทําใหความขัดแยงและการแบงแยกดินแดนของประเทศสยามใน เวลานั้นคลี่คลายไปไดดวยดี ประเทศไทยสามารถรักษาเอกราช แมในชวงการ
  • 61. ๔๘ แผขยายลัทธิจักรวรรดินิยมของมหาอํานาจตะวันตกที่แขงขันกันแสวงหาอาณา นิคมโพนทะเล ที่ไดแผอิทธิพลเขามาในภูมิภาคเอเชียอาคเนยมากขึ้นเปนลําดับ ตรงกั บ รั ช สมั ย พระบาทสมเด็ จ พระนั่ ง เกล า เจ า อยู หั ว ต อ เนื่ อ งถึ ง รั ช สมั ย พระบาทสมเด็ จ พระจุ ล จอมเกล า เจ า อยู หั ว ทํ า ให อ าณาเขตประเทศไทย แวดล อ มดว ยประเทศมหาอํ า นาจถึ ง ๓ ด า น อั ง กฤษขยายอิ ท ธิพ ลมาทาง ทิศตะวันตกและใต ขณะที่ฝรั่งเศสขยายมาทางทิศตะวันออก แตดวยพระราช วินิจฉัยและพระปรีชาญาณอันกวางไกลของพระมหากษัตริยไทยในชวงเวลา ดังกลาวที่ดําเนินนโยบายสรางพันธมิตรกับมหาอํานาจตะวันตก โดยการเปด ประเทศ ขยายความสัมพันธทางการคา เปดรับวิทยาการสมัยใหมจากตะวันตก รวมถึงการเสร็จประพาสยุโรปถึง ๒ ครั้ง เพื่อเจริญสัมพันธไมตรีและแสวงหา พันธมิตรใหมกับประเทศมหาอํานาจในยุโรป ซึ่งวิเทโศบายดังกลาวนอกจากจะ นํ าไปสู การวางรากฐานการพั ฒ นาประเทศทั้ ง ด า นเศรษฐกิ จ สั ง คม และ วัฒนธรรม ใหมีความทันสมัยยังเปนการถวงดุลอํานาจเพื่อปองกันการรุกราน จากประเทศตะวั น ตกไปพร อ มกั น และในช ว งสงครามโลกครั้ ง ที่ ๒ ไทยก็ สามารถผ า นวิ ก ฤตการณ ม าได รอดพ น จากการตกอยู ภ ายใต ก ารดู แ ลขอ ประเทศคูสงคราม เปนผลจากความเสียสละ และเห็นแกประโยชนสวนรวมของ กลุมคนที่ยอมอุทิศชีวิตเพื่อประเทศชาติอยางเต็มใจ ทําใหประเทศไทยยังคง รักษาความเปนเอกราชมาได สงผลใหคนไทยสามารถรักษาอัตลักษณของ ความเปนไทย ใหคงอยูคูประเทศชาติ  (๒) ประเทศไทยไดรับความเชื่อถือจากนานาประเทศ การที่ประเทศไทยและ คนไทยสามารถรั ก ษาความเป น ไทยไว ไ ด อ ย า งภาคภู มิ ใ นประวั ติ ศ าสตร ชาติไทย ทําใหประเทศตางๆ ยอมรับนับถือในความเปนชาติไทย จึงไดรับการ ยกย อ งสรรเสริ ญ ในเวที ต า งๆ โดยสะท อ นมาจากการดํ า เนิ น นโยบาย ตางประเทศตั้งแตสมัยกรุงศรีอยุธยาจนถึงสมัยรัตนโกสินทร ที่มุงสรางความ เขาใจอันดีตอกัน สงเสริมความรวมมือกับนานาชาติ รักษาความเปนกลางและ เปนพันธมิตร แบงปนผลประโยชนรวมกัน เปน มิตรที่ดีกับทุกประเทศ อาทิ สรา งพัน ธมิ ตรกับ กลุม ประเทศในเอเชี ย ตะวั น ออกเฉี ย งใต ไดก อตั้ง สมาคม ประชาชาติแหงเอเชียตะวันออกเฉียงใต (Association of South East Asian Nations: ASEAN) ในป พ.ศ. ๒๕๑๐ ซึ่งนอกจากจะมุงที่การพัฒนาเศรษฐกิจ การแลกเปลี่ยนความรูและวัฒนธรรมของประเทศสมาชิกแลว ยังเปนพลังรวม ที่สําคัญในการรักษาเอกราชของกลุมประเทศสมาชิกใหพนจากการปกครอง แบบสังคมนิยม
  • 62. ๔๙ ๓.๖.๒ การมีเอกราช และเปนมิตรระหวางประเทศตางๆ สรางความเชื่อมั่นใหเกิดขึ้น ในการเจรจาตอรองในเวทีโลก  การที่ประเทศไทยธํารงความเปนเอกราชมาไดโดยตลอด มีนโยบายสรางสัมพันธที่ดี กับประเทศตางๆ เปนการสรางความนาเชื่อถือและการยอมรับในทาทีของประเทศ ไทยในเวทีตางๆ ระหวางประเทศ ไดรับการยกยองและสงเสริมใหเปนผูนําในเวทีตางๆ จากความมั่น ใจในความสามารถที่จ ะประนี ป ระนอม ถ อ ยที ถ อยอาศัย ทํ า ให ก าร ดําเนินงานระหวางประเทศสําเร็จลุลวงไปอยางราบรื่น  ๓.๖.๓ ความเป นเอกราช และมี ความสั มพั นธ ที่ ดี กั บทุ กประเทศสามารถลดความ ขัดแยง หรือการถกเถียง เจรจาประเด็นสําคัญในการพัฒนาดานตางๆ ในเวที ระหวางประเทศได  ในปจจุบันมีการกําหนด กฎ กติการะดับโลกที่ไทยตองยอมรับและมีสวนรวมอยูหลาย ประการ รวมทั้ ง มี ผ ลกระทบต อ ทิ ศ ทางการพั ฒ นาเศรษฐกิ จ ของประเทศ เพราะ ขอตกลงตางๆ ไดถูกนํามาใชในการนําเขาหรือสงออกสินคาจากทุกประเทศ ดังนั้น การเจรจาตอรองในเวทีระหวางประเทศจึงเปนเรื่องสําคัญสําหรับความอยูรอดของ ประเทศไทยในเชิงเศรษฐกิจ เพราะมีผลตอการคาการลงทุนที่จะเขามาในประเทศไทย และการที่นักลงทุนจากไทยตองการไปลงทุนในตางประเทศ นอกจากนี้ การมีหลายขั้ว อํานาจทางเศรษฐกิจระดับโลกทําใหประเทศไทยตองนําความเปนเอกราช และการ เปนมิตรมาใชในการเจรจาตอรองเพื่อเขารวมอยูในกลุมเศรษฐกิจตางๆ ไดอยางมั่นคง และไดรับประโยชนอยางเปนธรรม  ๓.๖.๔ ประเทศไทยสามารถใชความมีเอกราช และการมีสัมพันธที่ดีกับประเทศตางๆ สรางประโยชนเพื่อประเทศชาติในเวทีระหวางประเทศ  การเจรจาตอรองในเวทีระหวางประเทศเปนเรื่องสําคัญที่จะทําใหประเทศไทยไดหรือ เสียผลประโยชน การมีขอตอรองที่ดีจากความมีเอกราช และการมีสัมพันธที่ดีจะทําให เกิดความนาเชื่อถือ ยอมรับฟงเหตุผล และสรางความมั่นใจวาสามารถดําเนินการ ตามขอตกลงไดจริง จากการเปนที่ยอมรับมายาวนานจากอดีตถึงปจจุบัน  ๔. ประเด็นการพัฒนาประเทศในระยะตอไป การวิเคราะหความเสี่ยงที่ประเทศตองเผชิญ ในชวงแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๑๑ และการสรางภูมิคุมกัน ใหประเทศพรอมเผชิญการเปลี่ยนแปลงอยางมีประสิทธิภาพ สะทอนถึงประเด็นการพัฒนาประเทศ ที่ควรพิจารณา ไดดังนี้
  • 63. ๕๐ ๔.๑ เรงสรางสังคมใหสงบสุข โดยเทิดทูนองคพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวเปนศูนยรวมศรัทธา ความสัมพันธของคนในสังคมใหเปนน้ําหนึ่งใจเดียวกัน รวมมือกันฝาวิกฤติและสรางสังคมให อยูรว มกั น อย า งสงบสุข เรง ขยายผลการขับเคลื่อ นปรั ชญาของเศรษฐกิ จ พอเพีย งใหเ ป น คานิยมรวมทั้งสังคม ทําใหรากฐานสังคมและเศรษฐกิจแข็งแกรง พรอมทั้งเสริมสรางภาค ราชการ การเมื อง และประชาสั งคมให เ ขมแข็ ง ภายใต วัฒ นธรรมประชาธิป ไตยที่ ถู ก ตอ ง เหมาะสม มีธรรมาภิบาล เปนที่เชื่อมั่นและไววางใจของประชาชน กอใหเกิดการเปลี่ยนแปลง ที่ดในสังคมไทยในเชิงเศรษฐกิจ สังคม และการเมือง ี ๔.๒ มุงพัฒนาคนใหมีคุณภาพเปนกําลังสําคัญในการพัฒนาประเทศใหมั่นคงและสามารถ แขงขันในเวทีโลกไดอยางตอเนื่อง เปนการพัฒนาศักยภาพ รวมทั้งดานสติปญญาและ จิตใจใหพรอมรับการพัฒนาประเทศสูสังคมฐานความรู และรวมพัฒนาฐานรากของสังคมไทย ใหเขมแข็งในทุกมิติการพัฒนา สามารถสรางเสถียรภาพใหเศรษฐกิจภายในประเทศ เปน ป จ จั ย การผลิ ต สํ า คั ญ ในกระบวนการผลิ ต ที่ เ ป น มิ ต รต อ สิ่ ง แวดล อ มและดู แ ลรั ก ษา ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอมใหคนรุนตอไปภายใตสังคมคารบอนต่ํา รวมทั้งเปนกําลัง สําคัญในการเพิ่มขีดความสามารถในการแขงขันในเวทีระหวางประเทศ ๔.๓ พัฒนาภาคเกษตรใหคงอยูกับสังคมไทยและสรางความมั่นคงดานอาหารใหทุกคน จากสภาพภูมิประเทศและที่ตั้งของประเทศไทยที่เอื้ออํานวย ทําใหการทําเกษตรมีความสําคัญ ตอการพัฒนาประเทศที่ตองเรงพัฒนาใหเกษตรกรมีศักยภาพ และความพรอมในการผลิตพืช อาหารที่มีคุณภาพในปริมาณมากพอที่จะเลี้ยงดูคนในประเทศ และสงเปนสินคาออกสนอง ความตองการของประเทศตางๆ สามารถเปนผูนําการผลิตและการคาในเวทีโลก รักษาความ โดดเดนของสินคาอาหารที่ตางประเทศชื่นชอบ ๔.๔ ปรับปรุงการบริหารจัดการของภาครัฐใหเอื้ออํานวยตอการพัฒนาประเทศในอนาคต การพัฒนาประเทศที่ผานมาชี้ใหเห็นวา ปญหาเชิงโครงสรางเปนอุปสรรคตอการกาวตอไปใน อนาคตทั้งโครงสรางสังคม โครงสรางเศรษฐกิจ และโครงสรางอํานาจ การแกปญหาดังกลาว ตองใหความสําคัญกับภาครัฐที่มีอํานาจในการบริหารจัดการประเทศใหเกิดความโปรงใส ตรวจสอบได สรางการมีสวนรวมของภาคีการพัฒนา ทําใหการพัฒนาประเทศดานเศรษฐกิจ และสังคม สามารถบรรลุวัตถุประสงคที่กําหนดไวในชวงแผนฯ ๑๑ ไดอยางสัมฤทธิ์ผลและ มีประสิทธิภาพ
  • 64. ส่ ว น ที่ ๒ ทิศทางของแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ ฉบับที่ ๑๑
  • 65.   สวนที่ ๒ ทิศทางของแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ ฉบับที่ ๑๑ การจัดเตรียมแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๑๑ มีความตอเนื่องจากแนวคิดของแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๘ - ๑๐ โดยยั ง คงยึ ด หลัก “ปรัช ญาของเศรษฐกิ จ พอเพีย ง” และ “คนเปน ศู น ย ก ลางของการพั ฒ นา” และ “สรางสมดุลการพัฒนา” ในทุกมิติ แตการประยุกตใชแนวคิดดังกลาว และสรางความมั่นใจวาการพัฒนา จะเป น ไปในแนวทางที่ ยั่ ง ยื น และสร า งความสุ ข ให กั บ คนไทย จํ า เป น ต อ งพิ จ ารณาการเปลี่ ย นแปลง ทั้งภายในและภายนอกประเทศอยางรอบดานและวางจุดยืนในการพัฒนาระยะยาว สํานักงานฯ จึงไดมีการจัดทําวิสัยทัศนประเทศไทยป พ.ศ. ๒๕๗๐ ซึ่งพิจารณาถึงบริบท การเปลี่ยนแปลงในอนาคต และกําหนดวิสัยทัศนป พ.ศ. ๒๕๗๐ ไวดังนี้ “คนไทยภาคภูมิใจในความเปนไทย มีมิตรไมตรีบนวิถีชีวิตแห งความพอเพีย ง ยึดมั่ น ในวัฒนธรรมประชาธิปไตย และหลักธรรมาภิบาล การบริการสาธารณะขั้นพื้นฐานที่ทั่วถึง มีคุณภาพ สังคมมีความปลอดภัยและมั่นคง อยูในสภาวะแวดลอมที่ดี เกื้อกูลและเอื้ออาทรซึ่งกันและกัน ระบบการ ผลิตเปนมิตรกับสิ่งแวดลอม มีความมั่นคงดานอาหารและพลังงาน อยูบนฐานทางเศรษฐกิจที่พึ่งตนเอง และแขงขันไดในเวทีโลก สามารถอยูในประชาคมภูมิภาคและโลกไดอยางมีศักดิ์ศรี” กรอบแนวคิดของแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๑๑ จึงเปนการดําเนินการเพื่อบรรลุถึงวิสัยทัศน ระยะยาว โดยมีปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงเปนปรัชญานําทาง และคํานึงถึงบริบทการเปลี่ยนแปลงที่จะ เปนทั้งโอกาสและขอจํากัดของการพัฒนาในแนวทางดังกลาว หลักการสําคัญของแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๑๑ จึงมีดังนี้ (๑) พัฒนาตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง และขับเคลื่อนใหบังเกิดผล ในทางปฏิบัติที่ชัดเจนยิ่งขึ้นในทุกระดับ (๒) ยึดคนเปนศูนยกลางของการพัฒนา ใหความสําคัญกับการสรางกระบวนการ มีสวนรวมของทุกภาคสวนในสังคม และการมีสวนรวมในการตัดสินใจของประชาชน (๓) พัฒนาประเทศสูความสมดุลในทุกมิติ อยางบูรณาการ และเปนองครวม (๔) ยึดวิสัยทัศนป พ.ศ. ๒๕๗๐ เปนเปาหมาย ซึ่งจะสงผลใหบรรลุการพัฒนาที่อยู บนรากฐานของสังคมไทย อยู บนกรอบแนวคิดของการพัฒนาบนหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพีย ง ประเทศมี ส ถาบั น พระมหากษั ต ริ ย เ ป น เสาหลั ก ของความเป น ป ก แผ น ของคนในชาติ ครอบครั ว มี ค วามสุ ข เป น พื้ น ฐานที่ ส ร า งคนเป น คนดี ชุ ม ชนมี ค วามเข ม แข็ ง และมี บ ทบาทในการพั ฒ นา ระบบ เศรษฐกิจมีเสถียรภาพและความสามารถในการแขงขัน มีการบริการสาธารณะที่มีคุณภาพ มีกฎระเบียบ และกฎหมายที่บังคับใชอยางเปนธรรม และประเทศไทยมีความเชื่อมโยงกับประเทศภูมิภาคและอยูรวมกัน อยางมีความสุข  
  • 66. ๕๒ อยางไรก็ตาม ในการจัดทําเปนแผนพัฒนาในระยะ ๕ ป ที่สอดคลองกับวิสัยทัศนระยะยาว ดังกลาว จะตองมีการกําหนดวิสัยทัศน พันธกิจ วัตถุประสงค ยุทธศาสตร และแนวทางการพัฒนาที่มี ลําดับความสําคัญสูงในชวงระยะ ๕ ป รางกรอบทิศทางของแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๑๑ จึงประกอบดวย วิสัยทัศน พันธกิจ วัตถุประสงค ยุทธศาสตร และแนวทางการพัฒนา ดังนี้ ๑. วิสัยทัศนแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๑๑ (พ.ศ. ๒๕๕๕ - ๒๕๕๙) และพันธกิจ ๑.๑ วิสัยทัศน “สั ง คมอยู รว มกั น อย า งมี ค วามสุ ข ด ว ยความเสมอภาค เป น ธรรม และมี ภู มิ คุม กัน ต อการ เปลี่ยนแปลง” ๑.๒ พันธกิจ การพัฒนาประเทศในระยะแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๑๑ ใหสอดคลองกับวิสัยทัศน บนหลักการของ การนําหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงไปสูการปฏิบัติในทุกมิติของการพัฒนา มีพันธกิจ ดังนี้ ๑.๒.๑ สรางความเปนธรรมในการกระจายรายได ควบคูกับการสรางสังคมคุณธรรมเพื่อใหคน กินดีอยูดี มีคุณภาพชีวิตที่ดี ปลอดภัยจากอาชญากรรม อุบัติเหตุ ยาเสพติดและอบายมุข คนในสังคมอยูรวมกันอยางสันติสุข มีวัฒนธรรมประชาธิปไตย และธรรมาภิบาล ๑.๒.๒ พัฒนาฐานการผลิตและบริการใหเขมแข็งและมีเสถียรภาพบนฐานความรูและความ สรางสรรคของคนไทย ขยายหลักประกันทางสังคมใหครอบคลุมประชาชนทุกคน สรางความมั่นคงดานอาหารและพลังงาน รวมทั้งยารักษาโรคจากสมุนไพรบนฐาน ทรัพยากรและความหลากหลายทางชีวภาพ พรอมทั้งปรับโครงสรางสาขาการผลิต และการบริโภคของประเทศใหเปนมิตรกับสิ่งแวดลอม ๑.๒.๓ สรางภูมิคุมกันใหเขมแข็งสามารถปองกันและรองรับผลกระทบและความเสี่ยงจาก วิกฤตเศรษฐกิจที่จะเกิดขึ้นในอนาคต พัฒนาทรัพยากรมนุษยใหมีความรู และทักษะ สามารถรูเทาทันการเปลี่ยนแปลงอยางมีเหตุผล ๒. วัตถุประสงคและเปาหมายหลัก ๒.๑ วัตถุประสงค ๒.๑.๑ คนในสังคมอยูรวมกันอยางสันติ ดํารงชีวิตไดอยางปกติสุข และสังคมมีธรรมาภิบาล ๒.๑.๒ คน ชุมชน และสังคมมีความพรอมเผชิญการเปลี่ยนแปลงและอยูกับการเปลี่ยนแปลง ไดอยางเปนสุข ๒.๑.๓ เศรษฐกิจ สังคม และการเมืองมีความมั่นคง ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอม มีความอุดมสมบูรณ ประเทศมีการพัฒนาอยางยั่งยืน  
  • 67. ๕๓ ๒.๒ เปาหมายหลัก เปาหมายหลักของแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๑๑ ซึ่งจะมีการกําหนดเปาหมายเชิงตัว ชี้วัดที่เป น รูปธรรม ในขั้นตอนตอไปของการจัดทํารางรายละเอียดของแผนฯ ไดแก ๒.๒.๑ สังคมไทยมีความสงบสุข อยางมีธรรมาภิบาล ๒.๒.๒ ประชากรไทยทุกคนมีหลักประกันทางสังคมที่มีคุณภาพ ๒.๒.๓ โครงสรางเศรษฐกิจมีความสมดุล เขมแข็งและพึ่งพาตนเองได ๒.๒.๔ ประเทศไทยมีความสามารถในการแขงขันสูงขึ้น ๒.๒.๕ ทรัพยากรธรรมชาติอุดมสมบูรณ และคุณภาพสิ่งแวดลอมดีขึ้น ๓. ยุทธศาสตรการพัฒนา การพัฒนาประเทศใหมั่นคง สังคมสงบสันติ และประชาชนดํารงชีวิตอยางมีความสุข ภายใตกระแส การเปลี่ ย นแปลงทั้ ง ภายในและภายนอกที่ ค าดการณ ไ ด ย ากและมี แ นวโน ม รุ น แรงทั้ ง การเมื อ ง ในประเทศและวิกฤติเศรษฐกิจที่เกิดขึ้นบอยครั้งและสงผลกระทบวงกวาง ทิศทางการพัฒนาประเทศ ในระยะแผนพั ฒ นาฯ ฉบั บที่ ๑๑ จึง ตอ งเรง สร า งภูมิ คุม กั น ทั้ ง เพื่อป อ งกั น ปจจั ย เสี่ย งตา งๆ และ เสริมรากฐานของประเทศดานตางๆ ใหเขมแข็ง รวมทั้งสรางโอกาสใหประเทศสามารถเจริญกาวหนา ตอไป โดยใหความสําคัญกับยุทธศาสตรที่มีลําดับความสําคัญสูง ประกอบดวย ๖ ยุทธศาสตร คือ (๑) ยุทธศาสตรการสรางความเปนธรรมในสังคม (๒) ยุทธศาสตรการพัฒนาคนสูสังคมแหงการเรียนรู ตลอดชี วิ ตอย า งยั่ง ยื น (๓) ยุ ท ธศาสตรก ารสร า งสมดุล และความมั่น คงของอาหารและพลัง งาน (๔) ยุทธศาสตรการสรางเศรษฐกิจฐานความรูและการสรางปจจัยแวดลอม (๕) ยุทธศาสตรการสราง ความเชื่อมโยงกับเศรษฐกิ จในภู มิภาค และ (๖) ยุ ทธศาสตรการจัดการทรัพ ยากรธรรมชาติและ สิ่งแวดลอมอยางยั่งยืน ซึ่งมีกรอบแนวทางเบื้องตน ดังนี้ ๓.๑ ยุ ท ธศาสตร ก ารสร า งความเป น ธรรมในสั ง คม เพื่ อ สร า งโอกาสการเข า ถึ ง แหล ง ทุ น ทรัพยากร การประกอบอาชีพ ยกระดับรายได และสรางความมั่นคงทางสังคมใหทุกคนใน สังคมไทย ชวยเหลือกลุมเปาหมายคนยากจน คนดอยโอกาส แรงงานนอกระบบ/ตางดาว ชน กลุมนอย ใหเขาถึงบริการทางสังคมอยางเทาเทียมกับกลุมอื่นๆ สนับสนุนใหภาคีพัฒนาทุก ภาคส ว นมี ส ว นร ว มแก ไ ขป ญ หาความเหลื่ อ มล้ํ า และความขั ด แย ง ในสั ง คมไทยอย า งมี ประสิทธิภาพ รวมพัฒนาประเทศอยางเต็มที่และเสริมสรางความสัมพันธของคนในสังคมให เปนน้ําหนึ่งใจเดียวกัน มีแนวทางสําคัญ ดังนี้ ๓.๑.๑ การสรางความมั่นคงทางเศรษฐกิจและสังคมใหทุกคนในสังคมไทยสามารถ จัดการความเสี่ยงและสรางโอกาสในชีวิตใหแกตนเอง โดย (๑) สรางความแข็งแกรงใหเศรษฐกิจฐานราก (๒) ปรับระบบการคุมครองทางสังคมใหครอบคลุมทุกคนอยางทั่วถึง สอดคลองกับ ความตองการและความจําเปน  
  • 68. ๕๔ (๓) สงเสริมการจัดสรรทรัพยากรใหเกิดความเปนธรรม (๔) สงเสริมการใชประโยชนเทคโนโลยีสารสนเทศในการพัฒนาอาชีพและยกระดับ คุณภาพชีวิต (๕) สนับสนุนการพัฒนาสื่อสรางสรรค ในการสรางคานิยมใหมๆ ในสังคมไทย ๓.๑.๒ การจัดบริการทางสังคมใหทุกคนตามสิทธิพึงมีพึงได เนนการสรางภูมิคุมกัน ระดับปจเจกและสรางการมีสวนรวมในกระบวนการตัดสินใจในการพัฒนา ประเทศ โดย (๑) สรางโอกาสใหกลุมดอยโอกาสเขาถึงบริการทางสังคมอยางเทาเทียมและเปนธรรม (๒) เสริมสรางความมั่นคงใหคนยากจนมีความพรอมรับผลกระทบจากวิกฤตตางๆ ๓.๑.๓ การเสริมสรางพลังใหทุกคนสามารถเพิ่มทางเลือกการใชชีวิตในสังคมและ สรางการมีสวนรวมในเชิงเศรษฐกิจ สังคม และการเมืองไดอยางมีคุณคาและ ศักดิ์ศรี โดย (๑) เสริมสรางพลังทางสังคมใหทุกคนสามารถแสดงออกทางความคิดอยางอิสระ (๒) เสริ ม สร า งความเข ม แข็ ง ชุ ม ชนให ส ามารถจั ด การป ญ หาต า งๆ ได อ ย า งมี ประสิทธิภาพ (๓) สงเสริมใหภาคเอกชนเปนพลังรวมในการพัฒนาสังคมไทย (๔) เสริมสรางระบบบริหารราชการใหเขมแข็งมีประสิทธิภาพในการสงเสริมคุณภาพ ชีวิตของประชาชน ๓.๑.๔ เสริมสรางความสัมพันธของคนในสังคมใหแนนแฟนเปนน้ําหนึ่งใจเดียวกัน โดย (๑) พัฒนาความสัมพันธของกลุมตางๆ ในสังคมใหเขมแข็ง (๒) อนุ รั ก ษ แ ละฟ น ฟู วั ฒ นธรรมที่ ดี ง าม เสริ ม สร า งความสั ม พั น ธ อั น ดี ภ ายใน ครอบครัว ชุมชนใหอยูรวมกันฉันทมิตรและลดความเหลื่อมล้ําในสังคม (๓) ส ง เสริ ม วั ฒ นธรรมการเมื อ งที่ มี ธ รรมาภิ บ าลนํ า ไปสู ก ารเป น ประชาธิ ป ไตย ที่ถูกตองและเหมาะสม (๔) สรางความเชื่อมั่นและความไววางใจใหเกิดขึ้นกับคนในสังคม ๓.๒ ยุทธศาสตรการพัฒนาคนสูสังคมแหงการเรียนรูตลอดชีวิตอยางยั่งยืน เพื่อพัฒนา คนไทยทุกกลุมวัยใหมีศักยภาพ ดวยการเสริมสรางทักษะใหมีจิตสาธารณะ ๕ ดาน ทั้งการเรียนรู ตอเนื่องตลอดชีวิต คิดเปน ทําเปน การสังเคราะหความรูสั่งสม และตอยอดสูนวัตกรรมความรู การ ฝกฝนจนเกิดความคิดสรางสรรค การเปดใจกวางพรอมรับทุกความคิดเห็น และการปลูกฝงจิตใจที่ มีคุณธรรม รวมทั้งเสริมสรางสภาพแวดลอมทางครอบครัว ชุมชน และสังคมใหมั่นคง และเอื้อตอ การพัฒนาคนอยางสอดคลองกับบริบทการเปลี่ยนแปลงทางเศรษฐกิจและสังคมในอนาคต มีแนวทางสําคัญ ดังนี้  
  • 69. ๕๕ ๓.๒.๑ การส ง เสริ ม คนไทยให มีก ารเกิ ดที่ มี คุณ ภาพ มี ก ารกระจายที่ ส อดคล องกั บ ศักยภาพและโอกาสของพื้นที่ โดย (๑) สงเสริมการเกิดที่มีคุณภาพ และรักษาระดับอัตราเจริญพันธุใหเหมาะสม (๒) พัฒนานโยบายสาธารณะที่เอื้อตอสุขภาพอยางมีสวนรวม (๓) สนับสนุนการกระจายตัวของประชากรใหเหมาะสมสอดคลองกับศักยภาพและ โอกาสของพื้นที่ ๓.๒.๒ พัฒนาคุณภาพคนไทยทุกชวงวัย มีภูมิคุมกันตอการเปลี่ยนแปลงและการพัฒนา ประเทศในอนาคต โดย (๑) พั ฒ นาเด็ก ปฐมวั ย ตั้ ง แต แ รกเกิด อย า งเป น องค ร วมทั้ง ด า นสติ ป ญ ญา อารมณ คุณธรรมและจริยธรรม (๒) พัฒนาเด็กวัยเรียนใหมีความรูทางวิชาการที่เขมแข็ง (๓) พัฒนากําลังแรงงานใหมีความรูและสมรรถนะที่สอดคลองกับโครงสรางการผลิต และบริการบนฐานความรูและเศรษฐกิจสรางสรรค (๔) พั ฒ นาผู สู ง อายุ ใ ห มี ค วามมั่ น คงทางเศรษฐกิ จ และสั ง คม มี คุ ณ ภาพ มี คุ ณ ค า สามารถปรับตัวเทาทันการเปลี่ยนแปลง เปนพลังในการพัฒนาสังคม (๕) สนับสนุนกระบวนการพัฒนาคนแบบองครวม เปดรับการเรียนรูอยางกวางขวาง สอดคลองกับแนวโนมการจางงานในอนาคต (๖) เรงจัดระเบียบแรงงานตางดาวที่ถูกกฎหมายใหเปนระบบ ควบคูกับการบังคับใช กฎหมายและลงโทษผูประกอบการที่มีการจางแรงงานผิดกฎหมายหรือไมปฏิบัติ ตามกฎหมายการคุมครองแรงงานอยางจริงจัง ๓.๒.๓ สงเสริมการเรียนรูตลอดชีวิต สรางโอกาสการเรียนรูอยางตอเนื่องใหคนทุกกลุมทุกวัย สามารถเขาถึงแหลงเรียนรูและองคความรูที่หลากหลาย ทั้งที่เปนวัฒนธรรม ภูมิปญญา และองคความรูใหม โดย (๑) สรางวัฒนธรรมการเรียนรู ใหตระหนักถึงประโยชนและความสําคัญของการเรียนรู ตลอดชีวิตที่นําไปสูการยกระดับคุณภาพชีวิตและความสามารถในการดํารงชีวิตได อยางรูเทาทัน (๒) เสริมสรางและพัฒนาแหลงเรียนรูทั้งในระดับทองถิ่น ชุมชน และประเทศ (๓) การสรางปจจัยสนับสนุนใหเกิดการเรียนรูตลอดชีวิต (๔) สร า งโอกาสอย า งเป น ธรรมให ค นทุ ก กลุ ม สามารถเข า ถึ ง บริ ก ารทางสั ง คม ที่ มี คุณภาพไดอยางทั่วถึง รวมถึงสามารถเขาไปมีสวนรวมในกิจกรรมตาง ๆ โดยไมถูก กีดกันและแบงแยก  
  • 70. ๕๖ (๕) จัดระบบความสัมพันธของสวัสดิการทางสังคมที่จัดโดยระดับชาติ ระดับทองถิ่น และชุมชนอยางเชื่อมโยงและเกื้อกูล ควบคูกับการกระจายอํานาจใหชุมชนสามารถ จัดการกับปญหาของชุมชนดวนตนเอง ๓.๒.๔ เสริมสรางคานิยมที่ดีและวัฒนธรรมไทยที่ดี โดย (๑) เสริมสรางคุณธรรม จริยธรรม คานิยมที่ดี และวัฒนธรรมประชาธิปไตย (๒) เสริมสรางความเขมแข็งใหแกสถาบันหลักของสังคมทั้งสถาบันครอบครัว สถาบัน ศาสนา ใหมีบทบาทหลักในการหลอหลอม บมเพาะเด็กและเยาวชน และการปลุก จิตสํานึกแกกลุมคนตางๆฟนฟู วัฒนธรรมและคานิยมไทยที่ดีงาม (๓) สงเสริมองคกรธุรกิจในการดําเนินงานที่มีความรับผิดชอบตอสังคม โดยเฉพาะ บทบาทในการพัฒนาคุณภาพชีวิตในชุมชนที่สอดคลองกับศักยภาพแตละพื้นที่ โดยรัฐใหการสนับสนุนในดานแรงจูงใจและการยกยองตอสาธารณะ ๓.๓ ยุทธศาสตรการสรางความสมดุลและมั่นคงของอาหารและพลังงาน เพื่อสรางฐานภาคเกษตร ใหเขมแข็ง สามารถผลิตอาหารที่มีคุณภาพเพียงพอสําหรับผูบริโภคทุกคนภายในประเทศ เปน ฐานการผลิตที่ทําใหเกิดความมั่นคงในอาชีพและรายไดใหกับเกษตรกร สรางความสมดุลและ มั่นคงของการใชผลิตผลการเกษตรเพื่อเปนอาหารและพลังงาน ตลอดจนจัดหาพลังงานใหมี ความมั่นคงเพียงพอกับความตองการใชในประเทศ มีแนวทางที่สําคัญดังนี้ ๓.๓.๑ พัฒนาทรัพยากรธรรมชาติที่เปนฐานการผลิตภาคเกษตรใหเขมแข็งและยั่งยืน โดย (๑) รักษาและคุมครองพื้นที่ที่มีศักยภาพทางการเกษตรและสนับสนุนใหเกษตรกร รายยอยมีที่ดินเปนของตนเองหรือมีสิทธิทํากินในที่ดิน (๒) พัฒนาและปรับปรุงกฎหมายปฏิรูปที่ดินใหสามารถซื้อที่เอกชนมาดําเนินการ ปฏิ รูปได และเร งรัดการออกเอกสารสิ ทธิ์หรื อใหสิทธิ ในการจัดสรรที่ดิน ให แก เกษตรกรผูไรที่ทํากิน (๓) จัดตั้งธนาคารที่ดินเพื่อรวบรวมและนําที่ดินที่ยังไมไดใชประโยชนมาจัดสรรใหกับ เกษตรกรรายยอยมากขึ้น และสนับสนุนการดําเนินการใหไดสิทธิใชประโยชน ที่ดินของรัฐแกเกษตรกรและชุมชนใหมีที่ดินเปนของตนเอง (๔) บริหารจัดการน้ําอยางบูรณาการ เพื่อใหมีปริมาณน้ําเพียงพอกับความตองการใช น้ําในภาคเกษตรอย างทั่ วถึง และเพิ่มประสิทธิภาพการกระจายน้ําของระบบ ชลประทานอยางเปนธรรม (๕) สนับสนุนใหมีการพัฒนาแหลงน้ําขนาดเล็กในไรนา เพื่อสามารถเก็บน้ําเพื่อการ เกษตรและอุปโภคบริโภคไดอยางพอเพียง เพื่อสรางความมั่นคงและปจจัยพื้นฐาน ในการผลิตของเกษตรกรและชุมชน  
  • 71. ๕๗ ๓.๓.๒ เพิ่มประสิทธิภาพการผลิตภาคเกษตรและสรางมูลคา โดย (๑) สนับสนุนการวิจัยและพัฒนาพันธุพืชพันธุสัตวที่สามารถเจริญเติบโตไดอยาง มีประสิทธิภาพรองรับการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศโลก (๒) ปรับปรุงบริการขั้นพื้นฐานเพื่อการผลิตใหทั่วถึง ควบคูไปกับการพัฒนาระบบ โลจิสติกส (๓) เสริมสรางความรูและการใชเทคโนโลยีการผลิตที่เปนมิตรตอสิ่งแวดลอมใหแก เกษตรกรอยางตอเนื่องและทั่วถึง ตลอดจนเพิ่มความสามารถและชองทางในการ รับรูขาวสารใหแกเกษตรกรอยางทั่วถึง (๔) พั ฒ นาคุ ณ ภาพมาตรฐานความปลอดภั ย ของสิ น ค า เกษตรและอาหาร และ สงเสริมการผลิตสินคาเกษตรอินทรียตามมาตรฐานเกษตรอินทรีย (๕) รณรงคใหเกษตรกรลดการใชสารเคมีและหันมาใชสารชีวภาพมากขึ้น และพัฒนา ระบบการควบคุมและตรวจสอบการผลิตใหรวดเร็ว ทั่วถึง และประหยัดสําหรับ เกษตรกร รวมทั้งสนับสนุนใหมีการรับรองสินคาอาหารปลอดภัยที่เปนที่ยอมรับ อยางแทจริง (๖) สงเสริมการผลิตที่ปลอดจากการตัดแตงพันธุกรรมเพื่อคงไว ซึ่งความหลากหลายของ พันธุพืชและสัตวที่เหมาะสมกับสภาพภูมิอากาศและสิ่งแวดลอมของประเทศไทย (๗) สงเสริมระบบตลาดกลางสินคาเกษตรและตลาดสินคาเกษตรลวงหนาใหเขมแข็ง และมีประสิทธิภาพ เพื่อใหเกิดกลไกตลาดที่มีความเปนธรรม (๘) สงเสริมภาคเอกชนและองคกรชุมชนเขามามีบทบาทรวมกันบริหารจัดการระบบ สิ น ค า เกษตร การเพิ่ ม มู ล ค า และการจั ด การด า นการตลาด ร ว มกั บ สถาบั น เกษตรกร (๙) สนับสนุนการผลิตและบริการของชุมชนในการสรางมูลคาเพิ่มสินคาเกษตรและ อาหาร และพลังงาน ๓.๓.๓ สรางความมั่นคงในอาชีพและรายไดใหแกเกษตรกร โดย (๑) พัฒนาระบบประกันรายไดเกษตรกรใหครอบคลุมเกษตรกรทั้งหมด ควบคูไปกับ การเพิ่มประสิทธิภาพการผลิต (๒) เรงพัฒนาระบบประกันภัยพืชผลการเกษตรจากภัยธรรมชาติ (๓) สงเสริมระบบการทําการเกษตรแบบมีพันธะสัญญาที่สรางความเปนธรรมแกทุก ฝายที่เกี่ยวของ (๔) พัฒนาระบบสังคมสวัสดิการใหครอบคลุมแรงงานนอกระบบซึ่งรวมถึงเกษตรกร ใหมีคุณภาพชีวิตและความมั่นคงในชีวิตมากขึ้น (๕) สงเสริมและสนับสนุนเกษตรกรรุนใหมใหเขาสูภาคเกษตร เพื่อทดแทนเกษตรกร ที่สูงอายุและมีสุขภาพที่ไมแข็งแรง  
  • 72. ๕๘ (๖) พัฒนาสถาบันเกษตรกรใหมีความเขมแข็ง เพื่อใหเปนกลไกในการพึ่งพาตนเอง ของเกษตรกรไดอยางแทจริง (๗) เสริมสรางความเขมแข็งเกษตรกรรายยอยใหมีความพรอมและสามารถแขงขันกับ สินคาเกษตรที่มีตนทุนต่ําจากประเทศเพื่อนบาน อันเนื่องมาจากการเปดเขต การคาเสรีอาเซียนได (๘) สนับสนุนการผลิตตามศักยภาพของพื้นที่และแหลงรองรับผลผลิต และสงเสริม ใหมีการขึ้นทะเบียนเกษตรกรผูปลูกพืชแตละชนิด ๓.๓.๔ สร า งความมั่ น คงด า นอาหารและพลั ง งานในระดั บ ครั ว เรื อ นและชุ ม ชน มีแนวทางการดําเนินงาน ดังนี้ (๑) สงเสริมใหเกษตรกรทําการเกษตรกรรมที่ยั่งยืน เพื่อสรางความมั่นคงและความ หลากหลายดานอาหาร (๒) สนับสนุนการสรางเครือขายการผลิตและการบริโภคที่เกื้อกูลกันในระดับชุมชน ที่อยูบริเวณใกลเคียงกัน (๓) สงเสริมการนําวัตถุดิบเหลือใชจากการเกษตรมาผลิตเปนพลังงานทดแทนใชใน ระดับครัวเรือนและชุมชน (๔) ฟนฟูและสงเสริมคานิยมและวัฒนธรรมที่ดีของชุ มชน โดยเฉพาะวิถีชีวิตและ วัฒนธรรมทางการเกษตรที่ใหความสําคัญกับการดูแลทรัพยากรธรรมชาติที่เปน ฐานการผลิตทางการเกษตร (๕) สงเสริมและพัฒนาโครงสรางพื้นฐานในพื้นที่ใหเปนเครื่องมือในการสรางความ เขมแข็งดานอาหารและพลังงานใหกับเกษตรกรและชุมชนอยางเปนระบบ ๓.๓.๕ สร า งความมั่ น คงด า นพลั ง งานเพื่ อ สนั บ สนุ น การพั ฒ นาประเทศและความ เขมแข็งภาคเกษตร มีแนวทางการดําเนินงาน ดังนี้ (๑) วิจัยและพัฒนาเพื่อเพิ่มประสิทธิภาพการผลิตพลังงานจากพืชพลังงาน เพื่อลด ตนทุนและการนําเขาจากตางประเทศ และลดมลภาวะแกชุมชน (๒) สงเสริมการใชพลังงานสะอาดและพัฒนาพลังงานทดแทนทุกรูปแบบอยางจริงจัง รวมทั้งสนับสนุนใหมีการผลิตและใชพลังงานหมุนเวียนในระดับชุมชน หมูบาน (๓) เพิ่มประสิทธิภาพการใชพลังงานในทุกระดับ และสนับสนุนการพัฒนาเทคโนโลยี และนวัตกรรมในภาคการผลิตที่กอใหเกิดการประหยัดและใชพลังงานอยางคุมคา (๔) สรางจิตสํานึกในการใชพลังงานอยางมีประสิทธิภาพและคุมคา และการสราง ความเข า ใจเกี่ ย วกั บ แนวทางการพั ฒ นาพลั ง งานทางเลื อ กในอนาคต ผ า น กระบวนการมีสวนรวมของประชาชน  
  • 73. ๕๙ ๓.๓.๖ ปรับระบบบริหารจัดการภาครัฐ เพื่อเสริมสรางความสมดุลด านอาหารและ พลังงาน โดย (๑) สนับสนุนบทบาทของเกษตรกร เครือขายปราชญชาวบาน และชุมชนใหเขามามี สวนรวมในการกําหนดทิศทางและวางแผนการผลิตทางการเกษตร (๒) ปรับบทบาทหนวยงานภาครัฐใหเปนผูสนับสนุนการพัฒนาดานเกษตร อาหาร และพลังงาน ที่สอดคลองกับความตองการของชุมชนในพื้นที่ รวมทั้งกําหนดใหมี กลไกตรวจสอบการดําเนินงานแบบมีสวนรวมของชุมชนในพื้นที่ (๓) พัฒนาปรับปรุงระบบกฎหมายเฉพาะใหมีความเหมาะสมตอการคุมครองพันธุพืช และสมุนไพร ใหมีประสิทธิภาพในการบังคับใชมากยิ่งขึ้น และมีความเปนธรรมใน การคุมครองภูมิปญญาทองถิ่น เพื่อเพิ่มศักยภาพในการผลิตอาหารของประเทศ (๔) สร า งความร ว มมื อ ด า นการเกษตร อาหารและพลั ง งานในเวที ค วามร ว มมื อ ระหวางประเทศทั้งในระดับพหุภาคีและทวิภาคี ๓.๔ ยุทธศาสตรการสรางเศรษฐกิจฐานความรูและการสรางปจจัยแวดลอม เพื่อสนับสนุน ให ป ระเทศไทยเป น ศู น ย ก ลางการผลิ ต สิ น ค า และบริ ก ารในภู มิ ภ าคบนพื้ น ฐานแนวคิ ด สรางสรรคและการสรางนวัตกรรม รวมทั้งตอยอดองคความรู ใหสามารถสนับสนุนการสราง มูลคาในการปรับโครงสรางภาคการผลิตและบริการในทุกขั้นตอนตลอดหวงโซอุปทาน เพื่อให เศรษฐกิ จสรางสรรคเ ปนพลั ง ขับเคลื่อนใหม ไปสูเศรษฐกิจที่สมดุลและยั่งยื นในระยะยาว พรอมกับสรางระบบประกันและบริหารจัดการความเสี่ยงในดานเศรษฐกิจ สรางบรรยากาศที่ เสรีและเปนธรรมใหเอื้อตอการผลิต การคา และการลงทุน รวมทั้งการพัฒนาผูประกอบการ ใหม สรางเครือขายโครงสรางพื้นฐานและโลจิสติกสภายในที่เชื่อมโยงกับประเทศในภูมิภาค มี แนวทางสําคัญ ดังนี้ ๓.๔.๑ พัฒนาการผลิตภาคเกษตรและอุตสาหกรรมการเกษตร โดยการพัฒนา โครงสรางพื้นฐานและปรับโครงสรางการผลิตภาคเกษตร เพื่อเพิ่มผลิตภาพการผลิต และมูลคาผลผลิตทางการเกษตร ใหสามารถแขงขันไดในระยะยาวโดยไมกระทบตอ ทรั พ ยากรธรรมชาติ แ ละเป น มิ ต รต อ สิ่ ง แวดล อ ม รวมทั้ ง สามารถรองรั บ การ เปลี่ยนแปลงของสภาพภูมิอากาศโลก โดย (๑) พัฒนาโครงสรางพื้นฐานภาคเกษตรใหเอื้อตอการผลิตและการตลาด (๒) พัฒนาสินคาเกษตรและเกษตรแปรรูปที่มีมูลคาเพิ่มสูงและมีโอกาสทางการตลาด (๓) สรางความเขมแข็งและความมั่นคงดานรายไดแกเกษตรกรและสถาบันเกษตรกร (๔) สนับสนุนการบริหารจัดการสินคาเกษตรแบบกลุมการผลิต (Cluster) (๕) สนับสนุนการวิจัยและพัฒนาดานการผลิตและแปรรูปสินคาเกษตร  
  • 74. ๖๐ (๖) สงเสริมความรวมมือกับประเทศเพื่อนบานในการผลิต การตลาด การวิจัยพัฒนา สินคาเกษตรที่เปนที่ตองการของตลาด และบริหารจัดการทรัพยากรที่มีแนวโนม ไดรับผลกระทบจากสภาพภูมิอากาศโลกที่เปลี่ยนแปลง (๗) ปรับปรุงการบริหารจัดการภาครัฐใหโปรงใสและมีประสิทธิภาพ ๓.๔.๒ พั ฒ นาภาคอุ ต สาหกรรม เพื่ อ เพิ่ ม ขี ด ความสามารถในการแข ง ขั น และสร า ง ภูมิคุมกันจากผลกระทบจากปจจัยภายนอกที่ไมสามารถควบคุมได และปรับตัวรับกับ สภาพการเปลี่ยนแปลงของบริบทโลกไดอยางยั่งยืน โดย (๑) พัฒ นาคุณภาพทุ นมนุษ ย ผา นการพัฒ นาระบบการศึ ก ษา และการฝกอบรม องคความรูและทักษะอยางตอเนื่อง (๒) เสริมสรางธรรมาภิบาลดวยการใชกฎระเบียบตางๆ ที่โปรงใส ตรวจสอบได (๓) สงเสริม สนับสนุนใหมีการเชื่อมโยงการผลิตภาคอุตสาหกรรมกับอุตสาหกรรม ทองถิ่น (๔) เพิ่มผลิตภาพและประสิทธิภาพภาคอุตสาหกรรมอยางตอเนื่อง (๕) พัฒนาเมืองอุตสาหกรรมเชิงนิเวศในพื้นที่เศรษฐกิจหลัก (๖) ฟนฟูสิ่งแวดลอมในพื้นที่อุตสาหกรรมหลักของประเทศอยางตอเนื่อง (๗) เตรียมพัฒนาพื้นที่เศรษฐกิจหลักแหงใหม โดยใชประโยชนจากที่ตั้งทางภูมิศาสตร เชื่อมโยงเศรษฐกิจนานาชาติ ภายใตการมีสวนรวมของประชาชนในพื้นที่ ๓.๔.๓ พัฒนาภาคบริการ เพื่อสรางมูลคาเพิ่มใหกับสาขาธุรกิจบริการที่มีศักยภาพ ยกระดับ คุณภาพแหลงทองเที่ยวใหสอดคลองกับความตองการของตลาดและชุมชน ใหเปน แหล ง สร า งรายได ห ลั ก ของประเทศ รวมถึ ง เป น แหล ง กระจายรายได สู ท อ งถิ่ น ที่ สามารถใชเปนเครื่องมือในการกระจายผลประโยชนจากการพัฒนาไดอยางทั่วถึง และเปนธรรม โดย (๑) ขยายฐานการผลิต การลงทุน การตลาด ภาคธุรกิจบริการที่มีศักยภาพและเปนมิตร กับสิ่งแวดลอมของประเทศ (๒) สงเสริมการใชความสรางสรรคเพื่อเพิ่มมูลคาสินคาและบริการ (๓) พัฒนาปจจัยแวดลอมดานเศรษฐกิจสรางสรรค (๔) ฟนฟูแหลงทองเที่ยวเสื่อมโทรม และพัฒนายกระดับคุณภาพแหลงทองเที่ยวใหม ในเชิงกลุมพื้นที่ที่มีศักยภาพ (๕) เสริมสรางความเขมแข็งของภาคเอกชน ทองถิ่น ชุมชน ผูประกอบการรายยอย และวิสาหกิจชุมชนในอุตสาหกรรมทองเที่ยว  
  • 75. ๖๑ (๖) ฟนฟูภาพลักษณเพื่อสรางความเชื่อมั่นใหกับนักทองเที่ยว ควบคูกับการสงเสริม ตลาดทองเที่ยวตางประเทศและตลาดในประเทศ (๗) พัฒนาปจจัยสนับสนุนใหเอื้อตอการสงเสริมการทองเที่ยวของประเทศ ๓.๔.๔ พั ฒ นาภาคการค า และการลงทุ น เพื่ อ ลดผลกระทบจากการพึ่ ง พาตลาดหลั ก แกปญหาการขาดแคลนแรงงานและวัตถุดิบในประเทศ รวมทั้งสรางประโยชนทาง การคาและการลงทุนใหกับประเทศและผูประกอบการของไทย โดย (๑) เสริมสรางประสิทธิภาพดานการตลาดและการกระจายผลผลิตไปสูตลาด (๒) พัฒนาทักษะและองคความรูของผูประกอบการไทยในภาคการผลิตและการคา (๓) สงเสริมผูประกอบการไทยในการขยายการลงทุนไปสูตางประเทศ (๔) ผลักดันการจัดทําความตกลงการคาเสรี และเรงรัดการใชประโยชนจากขอตกลง ที่มีผลบังคับใชแลว ๓.๔.๕ พัฒนาวิทยาศาสตร เทคโนโลยี วิจัย และนวัตกรรม เพื่อเปนพลังขับเคลื่อนภาค เศรษฐกิจใหเติบโตอยางยั่งยืนบนฐานความรู ภูมิปญญา ความคิดสรางสรรค ดวย การส ง เสริม การลงทุ นวิ จัยและพั ฒนาหรื อผลัก ดัน ใหมี การนํา งานวิจัยไปตอยอด ถายทอด และประยุกตใชประโยชนทั้งเชิงพาณิชยและชุมชน อันจะกอใหเกิดการ แพรกระจายขององคความรูและนวัตกรรม และนําไปสูการสรางรายได และพัฒนา คุณภาพชีวิตที่ดีขึ้น โดย (๑) สรางสภาพแวดล อมที่เ อื้ ออํ านวยตอการพั ฒนาและประยุก ตใชวิทยาศาสตร เทคโนโลยี วิจัย และนวัตกรรม (๒) พัฒนาโครงสรางพื้นฐานทางวิทยาศาสตร เทคโนโลยี วิจัย และนวัตกรรมใหทั่วถึง และเพียงพอทั้งในเชิงปริมาณและคุณภาพในลักษณะของความรวมมือระหวาง ภาครัฐและเอกชน ๓.๔.๖ พัฒนาโครงสรางพื้นฐานและระบบโลจิสติกส เพื่อพัฒนาระบบการขนสงและ สิ่งอํานวยความสะดวกในการขนสงใหมีประสิทธิภาพ สามารถรองรับตอการพัฒนา ภาคเศรษฐกิจของประเทศ และลดภาระการลงทุนของภาครัฐ โดย (๑) ผลักดันการพัฒนาโครงสรางพื้นฐานและการบริหารจัดการโลจิสติกสของประเทศ (๒) สงเสริมและสนับสนุนใหเอกชนเขามีสวนรวมในการลงทุนดานโครงสรางพื้นฐาน เพิ่มขึ้น ๓.๔.๗ ปฏิ รู ปกฎหมายเศรษฐกิจ และกฎ ระเบียบตางๆ ใหเ อื้อประโยชน ตอ การ ประกอบธุรกิจอยางเปนธรรม โดยสรางบรรทัดฐานในการบังคับใชกฎหมายของผู ปฏิบัติใหมีความเปนเอกภาพและเสมอภาค พัฒนาบุคลากรและผูที่เกี่ยวของกับการ  
  • 76. ๖๒ บังคับใชกฎหมาย ผลักดันใหมีการประกาศใชกฎหมายใหมๆ เพื่อรองรับการเปดเสรี ศึกษาทบทวนกฎหมายที่เอื้อตอการพัฒนาการผลิตและบริการสรางสรรคและการ คุมครองทรัพยสินทางปญญา รวมทั้งใหมีกระบวนการบังคับใชกฎหมายเพื่อพิทักษ และปองกันการละเมิดทรัพยสินทางปญญาอยางมีประสิทธิภาพ ๓.๕ ยุทธศาสตรการสรางความเชื่อมโยงกับเศรษฐกิจในภูมิภาค เพื่อเตรียมพรอมและปรับตัว เขาสูบริบทโลกและภูมิภาคที่เปลี่ยนแปลงไปโดยเฉพาะการเขาสูประชาคมอาเซียน พรอมกับ เสริมสรางความไดเปรียบเชิงเศรษฐกิจจากศักยภาพที่ตั้งทางภูมิศาสตรเศรษฐกิจของประเทศ สงเสริมบทบาทไทยในเวทีระหวางประเทศใหเดนชัด รวมทั้งบรรเทาผลกระทบเชิงลบและ ประเด็นปญหารวมระหวางประเทศ มีแนวทางสําคัญ ดังนี้ ๓.๕.๑ สรางความพรอมในการเขาสูประชาคมอาเซียน โดยยกระดับการใหบริการดาน สุขภาพและบริการดานสาธารณสุข ทั้งบุคลากรและมาตรฐานการใหบริการเพื่อกาวสู การเปนศูนยกลางการใหบริการสุขภาพของภูมิภาค (Medical Hub) รวมทั้งเสริมสราง ความเขมแข็งใหสถาบันการศึกษาทั้งของรัฐและเอกชนใหมีมาตรฐานเปนที่ยอมรับ ในระดับสากล ตลอดจนการยกระดับทักษะฝมือแรงงานและทักษะดานภาษาเพื่อ เตรียมความพรอมของแรงงานไทยเขาสูตลาดแรงงานในภูมิภาคอาเซียน ๓.๕.๒ ขยายความรวมมือภายใตกรอบความรวมมือตางๆ และความเปนหุนสวนกับ ประเทศคูคาของไทยในภูมิภาคตางๆ โดย (๑) พั ฒ นาบริ ก ารขนส ง และโลจิ ส ติ ก ส ที่ มี ป ระสิ ท ธิ ภ าพและได ม าตรฐานสากล โดยเฉพาะรูปแบบบริการขนสงที่จะชวยเพิ่มประสิทธิภาพการใชพลังงาน การ พัฒนาระบบเครือขายและการบริหารเครือขายธุรกิจของภาคบริการขนสงและ โลจิสติกสตลอดทั้งหวงโซอุปทานในภูมิภาค (๒) ปรับปรุงกฎระเบียบการขนสงคนและสินคาที่เกี่ยวของเพื่อลดจํานวนเอกสาร ตนทุนการดําเนินงาน และระยะเวลาที่ใชในกระบวนการขนสงผานแดนและขามแดน (๓) พัฒนาบุคลากรในธุรกิจการขนสงและโลจิสติกส เพื่อเพิ่มศักยภาพของภาคเอกชน ไทยทั้งในดานทักษะภาษาตางประเทศ และความรูดานการบริหารจัดการโลจิสติกส ๓.๕.๓ ปรับปรุงและเสริมสรางความเขมแข็งของภาคีการพัฒนาตั้งแตระดับชุมชน ทองถิ่น ใหพ รอมตอการเชื่ อมโยงทิศทางการพัฒ นาที่เปลี่ยนแปลงในบริบทโลก อาเซียน และอนุภูมิภาค โดย (๑) เสริ ม สร า งศั ก ยภาพชุ ม ชนท อ งถิ่ น ให รั บ รู แ ละเตรี ย มพร อ มรั บ กระแสการ เปลี่ยนแปลงทั้งภายในและภายนอกประเทศ  
  • 77. ๖๓ (๒) สนับสนุนกลไกการพัฒนาระดับพื้นที่ในการกําหนดยุทธศาสตรการพัฒนาระดับ จังหวั ดและกลุ ม จัง หวัด ให สามารถพั ฒนาเชื่ อมโยงกั บประเทศเพื่อนบ านใน ทิศทางที่สอดคลองกับนโยบายระหวางประเทศ (๓) สงเสริมศักยภาพดานวิชาการและเครือขายของสถาบันการศึกษาของไทยเพื่อ สรางความสัมพันธทางสังคมและวัฒนธรรมกับประเทศในอนุภูมิภาค ๓.๕.๔ สนับสนุนการเปดการคาเสรีและวางแนวทางปองกันผลเสียที่จะเกิดขึ้น โดย (๑) เร ง ปฏิ รู ป กฎหมายเศรษฐกิจ และกฎ ระเบี ย บตา งๆ ให เ อื้ อ ประโยชนต อการ ประกอบธุรกิจการคา การลงทุน อยางเปนธรรม และผลักดันใหมีการประกาศใช กฎหมายใหมๆ เพื่อรองรับการเปดเสรีทางการคา (๒) สงเสริมการจดสิทธิบัตร การคุมครองและบริหารจัดการทรัพยสินทางปญญา การ แบงปนผลประโยชนระหวางสถาบันการศึกษา สถาบันวิจัย และนักวิจัย รวมถึง สิทธิในการครอบครองลิขสิทธิ์ในผลิตภัณฑที่มีกลไกสนับสนุนการจดสิทธิบัตร ในตางประเทศ ๓.๕.๕ พัฒนาฐานลงทุนเพื่อเพิ่มขีดความสามารถในการแขงขันในภูมิภาค มุงเนน ความรวมมื อกั บประเทศเพื่อนบานในการสรางฐานการผลิตตามแนว Economic Corridor ซึ่ ง เป นยุทธศาสตรเ ชิง พื้น ที่ที่สามารถสนองตอบการปรับโครงสรา งทาง เศรษฐกิจของประเทศ โดย (๑) พัฒนาพื้นที่ในภูมิภาคตางๆ ของประเทศใหเชื่อมโยงกับภูมิภาคเอเชียตะวันออก เฉียงใต (๒) พัฒนาเขตเศรษฐกิจชายแดนและเมืองชายแดน โดยเฉพาะการพัฒนาระบบ คมนาคมขนสง ระบบโลจิสติกส มาตรฐานการใหบริการและอํานวยความสะดวก บริเวณจุดผานแดน ขีดความสามารถของบุคลากรและผูประกอบการทองถิ่น (๓) บู ร ณาการแผนพั ฒ นาพื้ น ที่ เ ชื่ อ มโยงกั บ ประเทศเพื่ อ นบ า น โดยเชื่ อ มโยง แผนพัฒนาเพื่อใหบรรลุประโยชนรวมทั้งในดานความมั่นคงและเสถียรภาพของพื้นที่ ๓.๕.๖ สรา งความเป น หุ น ส ว นทางเศรษฐกิ จ ในภู มิภ าคดา นการพัฒนาทรัพ ยากร มนุษย การเคลื่อนยายแรงงาน และการสงเสริมแรงงานไทยในตางประเทศ ใน ลักษณะเกื้อกูลกัน ผานกิจกรรมเชื่อมโยงหวงโซการผลิตและการเคลื่อนยายแรงงาน ระหวางกันอยางเสรีและมีประสิทธิภาพ โดย (๑) เรงดําเนินการดานการยอมรับมาตรฐานฝมือระหวางประเทศเพื่ออํานวยความ สะดวกการเคลื่อนยายแรงงาน  
  • 78. ๖๔ (๒) สงเสริมผูประกอบการไทยในการขยายการลงทุนไปสูตางประเทศ โดยเฉพาะใน ประเทศเพื่อนบาน ในอุตสาหกรรมที่ประสบปญหาการขาดแคลนแรงงานและ วัตถุดิบในประเทศไทย และชวยสงเสริมการพัฒนาเศรษฐกิจในประเทศเพื่อนบาน (๓) คุ ม ครองและส ง เสริ ม สิ ท ธิ แ ละผลประโยชน ข องคนไทยและแรงงานไทยใน ตางประเทศ และสนับสนุนการสรางความเขมแข็งใหแกชุมชนไทยในตางประเทศ ๓.๕.๗ เสริมสรางความรวมมือที่ดีระหวางประเทศในการสนับสนุนการเจริญเติบโต ทางเศรษฐกิจอยางมีจริยธรรมไมสงผลกระทบตอสิ่งแวดลอม โดย (๑) ดําเนินการตามพันธกรณีระหวางประเทศดานสิ่งแวดลอมตางๆ อยางตอเนื่อง (๒) เสริ มสร า งการผลิต และบริโ ภคสิน ค า และบริ ก ารที่นํ า สู ก ารลดการปลอยก า ซ เรือนกระจก ลดมลพิษ ลดการใชทรัพยากรธรรมชาติอยางไมมีประสิทธิภาพ และ ลดผลกระทบตอสิ่งแวดลอม ๓.๕.๘ ปองกันภัยจากการกอการรายและอาชญากรรม ยาเสพติด ภัยพิบัติ และเชื้อโรค ที่สงผลตอความมั่นคงแหงชีวิต เศรษฐกิจ ความเปนอยู เพื่อใหเกิดการพัฒนาอยางมั่นคง ในภูมิภาค โดย (๑) พัฒนาศักยภาพและความพรอมในการปองกันและแกปญหาขามชาติดานการ กอการราย ปญหายาเสพติด และการหลบหนีเขาเมืองทั้งระบบ เพื่อลดผลกระทบ จากการเปดเสรีและสรางความมั่งคงทางเศรษฐกิจ (๒) เตรียมพรอมรับภัยพิบัติทางธรรมชาติและเหตุฉุกเฉิน โดยพัฒนาศักยภาพและ ความรวมมือภายในภูมิภาค (๓) รวมมือในการปองกันการติดเชื้อและการแพรระบาดของโรคภัย ทั้งประเภทที่ เกิดขึ้นใหมในโลกและที่ระบาดซ้ํา ๓.๖ ยุทธศาสตรการจัดการทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอมอยางยั่งยืน เพื่ออนุรักษและ ฟนฟูทรัพยากรธรรมชาติใหมีความอุดมสมบูรณ ขับเคลื่อนการผลิตและบริโภคของประเทศ ไปสูการเปนสังคมที่เปนมิตรกับสิ่งแวดลอม และสรางภูมิคุมกันและเตรียมความพรอมในการ รองรับและปรับตัวตอผลกระทบจากการเปลี่ยนแปลงของสภาพภูมิอากาศ มีแนวทางสําคัญ ดังนี้ ๓.๖.๑ การอนุ รั ก ษ ฟน ฟู และสรา งความมั่น คงของฐานทรั พ ยากรธรรมชาติ และ สิ่งแวดลอม โดย (๑) คุมครอง รักษา และฟนฟูฐานทรัพยากร ดิน แหลงน้ํา ปาไม ชายฝงทะเล แหลงแร และความหลากหลายทางชีวภาพ (๒) พัฒนาระบบฐานขอมูล ระบบสารสนเทศภูมิศาสตร และการจัดการองคความรู  
  • 79. ๖๕ (๓) ปรับปรุงการบริหารจัดการที่ดินทั้งระบบ กระจายการถือครองที่ดินใหเกิดความ เปนธรรมและคุมครองความมั่นคงและฐานการดํารงชีวิตของเกษตรกรยากจน (๔) สรางแรงจูงใจและสงเสริมการสรางรายไดจากการอนุรักษ (๕) ปรั บ ปรุ ง ระบบบริ ห ารจั ด การน้ํ า อย า งเป น ระบบลุ ม น้ํ า และสนั บ สนุ น องค ก ร ปกครองส วนทองถิ่น และชุมชนรวมพัฒนาแหลง น้ํ า อนุ รักษและใชประโยชน รวมกัน (๖) สงเสริมการอนุรักษ ใชประโยชนจากทรัพยากรชีวภาพ และแบงปนผลประโยชน อยางเปนธรรม ๓.๖.๒ การปรับกระบวนทัศนการพัฒนาและพฤติกรรมการบริโภคสูสังคมที่เปนมิตร กับสิ่งแวดลอม โดย (๑) สงเสริมใหประชาชนทุกภาคสวนนําหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงมาใช ในการดําเนินชีวิต (๒) สรางองคความรูดานการบริโภคที่ยั่งยืนใหกับประชาชน ผานกระบวนการศึกษา ในระบบ (๓) เพิ่มขีดความสามารถของประชาชนในการเลือกบริโภคสินคาและบริการที่เปน มิตรกับสิ่งแวดลอม (๔) เสริ ม สร า งกลไกคุ ม ครองผู บริ โภค และส ง เสริ ม เครื อ ข า ย สื่ อ โฆษณา และ ประชาสัมพันธใหเขามามีบทบาทในการปรับเปลี่ยนสังคมไปสูการบริโภคที่ยั่งยืน ๓.๖.๓ การเพิ่ ม ประสิ ท ธิ ภ าพการใช ท รั พ ยากรของภาคการผลิต และบริ ก ารเพื่ อ นําไปสูสังคมที่เปนมิตรกับสิ่งแวดลอม โดย (๑) ปรับระบบการผลิตของภาคอุตสาหกรรมใหเปนมิตรกับสิ่งแวดลอม ตลอดหวงโซ อุปทานการผลิต (๒) สงเสริมการทําการเกษตรที่เกื้อกูลกับระบบนิเวศ ตามแนวคิดของการทําเกษตร แบบยั่งยืน (๓) สงเสริมภาคบริการใหเปนตัวขับเคลื่อนเศรษฐกิจ (๔) สรางโอกาสทางการตลาดใหกับสินคาหรือบริการที่เปนมิตรตอสิ่งแวดลอม ๓.๖.๔ การจัดการสิ่งแวดลอมเมืองและโครงสรางพื้นฐาน โดย (๑) พัฒนาเมืองที่เนนการวางผังเมืองที่มีการผสมผสานวัฒนธรรม สังคม ระบบนิเวศ เขาดวยกัน (๒) พัฒนาโครงสรางพื้นฐานที่ใหความสําคัญกับการใชทรัพยากรอยางคุมคา และ การบรรเทาผลกระทบสิ่งแวดลอมและชุมชน  
  • 80. ๖๖ ๓.๖.๕ การยกระดั บ ขี ด ความสามารถในการปรั บ ตั ว รั บ มื อ กั บ การเปลี่ ย นแปลง ภูมิอากาศ เพื่อใหสังคมมีความยืดหยุนและมีภูมิคุมกัน โดย (๑) พั ฒนาองค ความรู และระบบฐานข อ มูล เกี่ ย วกั บ ผลกระทบที่เ กิ ดขึ้ น จากการ เปลี่ยนแปลงภูมิอากาศ (๒) พั ฒ นาเครื่ อ งมื อ ในการบริ ห ารจั ด การเพื่ อ รั บ มื อ กั บ ความท า ทายจากการ เปลี่ยนแปลงภูมิอากาศ (๓) เตรียมความพรอมเพื่อรับมือกับภัยพิบัติทางธรรมชาติ (๔) พัฒนาศักยภาพชุมชนใหเขมแข็งพรอมรับมือกับการเปลี่ยนแปลงภูมิอากาศ (๕) เพิ่มบทบาทประเทศไทยในเวทีประชาคมโลกและการสรางฐานความรวมมือกับ ตางประเทศ ๓.๖.๖ การพัฒนาการบริหารจัดการทรัพยากรใหมีประสิทธิภาพ โปรงใสและเปนธรรม โดย (๑) พัฒนาชุมชนใหเขมแข็ง และสงเสริมสิทธิชุมชน ในการเขาถึงและใชประโยชน ทรัพยากร (๒) สนับสนุ นกระบวนการมีสวนรวม พัฒนากลไกการจัดการรวมที่ ประกอบดว ย ภาครัฐ ภาคเอกชน ภาควิชาการ องคกรปกครองทองถิ่น และชุมชน (๓) ปรับปรุงกฎหมายและบังคับใชอยางเสมอภาคเปนธรรม ปรับปรุงกฎระเบียบของ ภาครัฐ (๔) นโยบายการลงทุนภาครัฐควรเอื้อตอการอนุรักษและฟนฟูทรัพยากรธรรมชาติ  
  • 81. ส่ ว น ที่ ๓ การบริหารจัดการแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ ฉบับที่ ๑๑ สูการปฏิบัติ
  • 82. สวนที่ ๓ การบริหารจัดการแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ ฉบับที่ ๑๑ สูการปฏิบัติ แผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติไดปรับเปลี่ยนแนวคิดและกระบวนการพัฒนาใหมตั้งแต แผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๘ โดยมุงใหคนเปนศูนยกลาง เปนการพัฒนาลักษณะองครวม ใชกระบวนการพัฒนา แบบบูรณาการเปดโอกาสใหทุกฝายมีสวนรวมในทุกขั้นตอนของการพัฒนาและครอบคลุมทุกมิติ นําไปสู วิ สั ย ทั ศ น ใ นอนาคต และดํ า เนิ น การต อ เนื่ อ งมาจนถึ ง แผนพั ฒ นาฯ ฉบั บ ที่ ๑๐ ทํ า ให ทุ ก ภาคส ว น มีประสบการณการเขารวมระดมความคิดเห็นในการยกรางแผนพัฒนา เพิ่มพูนความรูความเขาใจในสาระ และประเด็ น สํ า คั ญ ของการพั ฒ นามาโดยตลอด ในช ว งแผนพั ฒ นาฯ ฉบั บ ที่ ๑๑ สศช. ก็ ไ ด ดํ า เนิ น กระบวนการจัดทําแผนพัฒนาในทํานองเดียวกัน และสามารถชี้ใหเห็นวาทุกฝายที่เขารวมกระบวนการ ไดพัฒนาบทบาทของตนกาวหนาไปมาก มีมุมมองการวิเคราะหที่กวางขวาง เตรียมขอมูลเชิงวิชาการ ที่นํามาแลกเปลี่ยนในเวทีการประชุมไดหลากหลายมิติ สงผลใหการเขารวมระดมความคิดเห็นเปนไปอยาง มีประสิทธิภาพ บังเกิดผลดีตอการจัดทําแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๑๑ เปนอยางยิ่ง ขณะเดียวกัน การบริหารจัดการการพัฒนาประเทศในชวง ๑๕ ปที่ผานมามีการพัฒนาในหลายดาน การประกาศใชรัฐธรรมนู ญแห งราชอาณาจักรไทยพุทธศักราช ๒๕๕๐ ที่เปดโอกาสใหประชาชนไดมี ส ว นร ว มในการปกครองและตรวจสอบการใช อํ า นาจรั ฐ กํ า หนดกลไกสถาบั น ทางการเมื อ งทั้ ง ฝ า ย นิติบัญญัติและฝายบริหารใหมีดุลยภาพและประสิทธิภาพ เสริมสรางสถาบันศาลและองคกรอิสระให ปฏิบัติหนาที่ตามหลักนิติธรรมที่เนนลักษณะคุณคาและความสําคัญดานคุณธรรม จริยธรรม และธรรมาภิบาล พ.ร.ฎ. วาดวยหลักเกณฑและวิธีการบริหารกิจการบานเมืองที่ดี พ.ศ.๒๕๔๖ ที่บัญญัติใหคณะรัฐมนตรี ตองจัดทําแผนการบริหารราชการแผนดินที่สอดคลองกับนโยบายรัฐบาลและแผนพัฒนาประเทศควบคูกับ การปรับปรุงการบริหารราชการภายใตพระราชบัญญัติระเบียบบริหารราชการแผนดิน (ฉบับที่ ๗) พ.ศ. ๒๕๕๐ ทําใหเกิดการเปลี่ยนแปลงสําคัญ ประกอบดวย การบริหารทรัพยากรบุคคล การจัดองคกรภาครัฐ ใหสอดคลองกับทิศทางการพัฒนาที่ยั่งยืน และสรางความเขมแข็งระดับฐานรากของประเทศ โดยสนับสนุน การกระจายอํานาจอยางตอเนื่อง การใหจังหวัดตั้งงบประมาณเองได เปนจุดเปลี่ยนของการบริหารราชการ แผนดินในดานการบริหารจัดการงบประมาณ ทําใหการบริหารราชการสวนภูมิภาคโดยเฉพาะระดับจังหวัด มี อํ า นาจหน า ที่ ใ นเขตความรั บ ผิ ด ชอบชั ด เจนขึ้ น รวมทั้ ง กํ า หนดให ภ าคประชาชนมี บ ทบาทในการ ตรวจสอบการปฏิบัติราชการ การใชจายงบประมาณของจังหวัด การมีสวนรวมในการจัดทําแผนพัฒนา จังหวัดและการตั้งงบประมาณจังหวัด
  • 83. ๖๘ การนําแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๑๐ ไปสูการปฏิบัติของภาคราชการ ดําเนินการผานแผนบริหารราชการ แผนดินและการจัดสรรงบประมาณประจําป ซึ่งมียุทธศาสตรการจัดสรรงบประมาณรายจายประจําป ที่สอดคลองกับยุทธศาสตรการพัฒนาประเทศ เปนกรอบใหทุกกระทรวงจัดทําแผนงานโครงการ ภายใต แผนปฏิบัติการกระทรวง สําหรับภาคีการพัฒนาอื่นๆ มีสวนรวมในการขับเคลื่อนแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๑๐ สูการปฏิบัติ โดยใชแผนประกอบการพิจารณาจัดทําแผนพัฒนาขององคกร อาทิ ภาคเอกชนใชเปนขอมูล ประกอบการจัดทําแผนกลยุทธ สวนองคกรปกครองสวนทองถิ่น และภาคชุมชน ไดการดําเนินการผานแผน ระดับทองถิ่นและชุมชนที่เชื่อมโยงกับนโยบายของกระทรวง แผนแมบทเฉพาะเรื่อง และยุทธศาสตรการ พัฒนาพื้นที่ รวมทั้งแผนพัฒนาจังหวัดและกลุมจังหวัด ดังนั้น จึงถือไดวาการผลักดันแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๑๐ ไปสู ก ารปฏิ บั ติ ใ นภาคส ว นต า งๆ มี ก ารดํ า เนิ น การในหลายภาคส ว น เนื่ อ งจากภาคี มี ค วามเข า ใจใน วัตถุประสงคและแนวทางของแผนฯ จากการที่ไดเขามามีสวนรวมในกระบวนการวางแผนที่เปดกวาง สําหรับทุกภาคสวนทั้งในระดับประเทศและพื้นที่ การขับเคลื่อนแผนสูการปฏิบัติในชวงของแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๑๐ ยังมีขอจํากัด กลาวคือ ภาคธุรกิจ เอกชน ชุมชน วิชาการ และสื่อมวลชนมีบทบาทในการขับเคลื่อนอยูในวงจํากัด เนื่องจากสาระที่นําไป ประยุกตใชในการวางแผนกลยุทธองคกรยังเปนเพียงการใชขอมูลดานเศรษฐกิจและสังคม และบริบทการ เปลี่ยนแปลง ขณะที่แผนบริหารราชการแผนดินมีการดําเนินงานแบบแยกสวนและเปนเครื่องมือสําหรับ การจัดสรรบประมาณเปนหลัก ขาดการติดตามประเมินผล ทําใหไมสามารถประเมินความสําเร็จในการ บรรลุวัตถุประสงค สวนแผนองคกรปกครองสวนทองถิ่นใชกรอบแผนปฏิบัติการของกระทรวงเปนหลัก ไมไดนําประเด็นในและยุทธศาสตรมาประยุกตใหตรงกับความตองการของแตละพื้นที่และนําไปสูปญหา การจัดสรรงบประมาณลงพื้นที่ที่ไมสอดคลองกับสภาพปญหา ๑. แนวทางการขับเคลื่อน ความสําเร็จของการขับเคลื่อนแผนพัฒนาประเทศสูการปฏิบัติจะขึ้นอยูกับความชัดเจนของแผน ทั้งยุทธศาสตรและเปาหมายที่กําหนดไว การรับรู เขาใจในวัตถุประสงคของแผนฯ และตระหนักถึง ภารกิจและความรับผิดชอบที่พึงมีตอการนําแผนไปสูการปฏิบัติในรูปของแผนงาน โครงการ และ กิจกรรมของหน ว ยงาน/ภาคี พั ฒ นาที่เ กี่ ย วข อง และนําไปปฏิ บัติผานกลไกการดํ าเนินงานต างๆ ไดถูกตองและสอดคลองกับแผน ดังนั้นการบริหารจัดการแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๑๑ จะตองดําเนินการ บนหลักการสําคัญ ๒ ประการ คือ ๑) การกําหนดบทบาทของภาคีการพัฒนาแตละภาคสวนใหชัดเจน และ ๒) บทบาทของแตละภาคีตองสอดคลองและเชื่อมโยงกันในการขับเคลื่อนยุทธศาสตรการพัฒนา ภายใตแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๑๑ สูการปฏิบัติ
  • 84. ๖๙ ๒. กระบวนการขับเคลื่อนแผน ๒.๑ ขั้นตอนการขับเคลื่อนแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๑๑ สูการปฏิบัติ ในการขั บ เคลื่ อ นแผนพั ฒ นาฯ ฉบั บ ที่ ๑๑ สู ก ารปฏิ บั ติ จะมี ห ลายระดั บ ตั้ ง แต แ ผนของ หนวยงานภาครัฐในสวนกลาง แลวกระจายไปในระดับพื้นที่อยางเปนขั้นเปนตอน ตั้งแต ทิ ศ ทาง วั ต ถุ ป ระสงค เป า หมาย ยุ ท ธศาสตร ข องแผนพั ฒ นาฯ ฉบั บ ที่ ๑๑ และตั ว ชี้ วั ด ความสําเร็จ ลงสูแผนระดับตางๆ รวมถึงการประสานความรวมมือกับภาคีการพัฒนาตางๆ เชน ภาคเอกชน สถาบันการศึกษา และองคกรพัฒนาเอกชนดังนี้ ๒.๑.๑ แผนการบริหารราชการแผนดิน แผนการบริหารราชการแผนดินเปนเครื่องมือ ในการตั ด สิ น ใจและจั ด ลํา ดั บ ความสํา คั ญ ของนโยบายรั ฐ บาล โดยเฉพาะการ กําหนดนโยบายและยุทธศาสตรกํากับดูแลใหขาราชการประจํา รับผิดชอบการ นํานโยบายและยุทธศาสตรไปปฏิบัติใหบรรลุผล ตามพระราชกฤษฎีกาวาดวยการ บริ ห ารจั ด การบ า นเมื อ งที่ ดี พ.ศ.๒๕๔๖ ในมาตรา ๑๓ และมาตรา ๑๔ ไดกําหนดใหคณะรัฐมนตรีตองจัดใหมีแผนการบริหารราชการแผนดินครอบคลุม ระยะเวลา ๔ ป โดยนําคําแถลงของคณะรัฐมนตรีตอรัฐสภามาพิจารณาดําเนินการ ให ส อดคล อ งกั บ นโยบายพื้ น ฐานแห ง รั ฐ ตามบทบั ญ ญั ติ ข องรั ฐ ธรรมนู ญ แห ง ราชอาณาจักรไทย และแผนพัฒนาประเทศดานตางๆ ที่เกี่ยวของ ทําใหเกิดความ เชื่อมโยงทิศทางการพัฒนาหลักของประเทศระหวางแผนการบริหารราชการแผนดิน และแผนพั ฒ นาเศรษฐกิ จ และสั ง คมแห ง ชาติ โดยมี ส าระสํ า คั ญ ของประเด็ น ยุทธศาสตรการพัฒนา เปาหมายและผลสัมฤทธิ์ของงาน ประมาณการงบประมาณ และทรัพยากรตางๆ ที่จะตองใช ระยะเวลาดําเนินการและการติดตามประเมินผล สาระสําคัญของยุทธศาสตรการพัฒนาไดถูกนําไปผสมผสานกับภารกิจหลักของ หนวยงานตางๆ อยางบูรณาการ เปนการจัดทําแผนแบบแนวราบที่มีหนวยงาน รั บผิ ด ชอบหลั ก และหนว ยงานรว มดํา เนิ น การในแตล ะประเด็น ยุ ท ธศาสตร ก าร พัฒนา ๒.๑.๒ แผนปฏิบัติราชการ ๔ ปและแผนปฏิบัติราชการประจําปของกระทรวงและ กรม ในมาตรา ๑๖ แหงพระราชกฤษฎีกาวาดวยการบริหารจัดการบานเมืองที่ดี พ.ศ. ๒๕๔๖ ไดกํา หนดวา เมื่อมีการประกาศใชบัง คับแผนการบริ ห ารราชการ แผนดินแลว สวนราชการ (กระทรวง/กรม) ตองจัดทําแผนปฏิบัติราชการของสวน ราชการนั้น โดยจัดทําเปนแผนปฏิบัติราชการ ๔ ป และแผนปฏิบัติราชการประจําป ดังนี้
  • 85. ๗๐ (๑) แผนปฏิบัติราชการ ๔ ป เปนแผนที่กระทรวง/กรม จะจัดทําขึ้นเพื่อเปนกรอบ การปฏิบัติงานของกระทรวง ซึ่งจะตองสอดคลองกับแผนการบริหารราชการ แผนดินอยูภายใตกรอบของแผนชาติ โดยการถายทอดประเด็นการพัฒนา เปาหมาย และตัวชี้วัดความสําเร็จที่สอดคลองกับภารกิจของกระทรวง/กรม เพื่อขอรับงบประมาณสนับสนุนในระยะเวลา ๔ ป (๒) แผนปฏิบัติราชการประจําป เปนแผนที่แสดงใหเห็นถึงภารกิจที่กระทรวง/ กรมจะดําเนินการในแตละปภายใตแผนปฏิบัติราชการ ๔ ปของสวนราชการ นั้น แตจะมีรายละเอียดชัดเจนขึ้น และเปนกรอบในการจัดทํางบประมาณ รายจายประจําป ๒.๑.๓ แผนพัฒนาจังหวัด/กลุมจังหวัด จังหวัดและกลุมจังหวัดจะตองจัดทําแผนพัฒนา จั ง หวั ด แผนปฏิ บั ติ ราชการประจํ า ป ข องจั ง หวั ด แผนพั ฒ นากลุ ม จั ง หวั ด และ แผนปฏิบัติราชการประจําปของกลุมจังหวัด โดยคํานึงความสอดคลองเชื่อมโยงกับ นโยบายรัฐบาล แผนชาติ ยุทธศาสตรภาค / รายสาขา และสอดคลองกับศักยภาพ โอกาส ปญหา และความตองการของประชาชนในพื้นที่ รวมทั้งการมีสวนรวมของทุก ภาคสวนในทุกขั้นตอนของการจัดทําแผน และผานกระบวนการเห็นชอบรวมกันของทุก ฝ าย แผนมี ความชั ดเจน เป นเหตุ เป นผล เชื่ อมโยงตั้ งแต วิ สั ยทั ศน ยุ ทธศาสตร เปาประสงค ตัวชี้วัด เปาหมาย กลยุทธ จนถึงแผนงาน/โครงการ ทั้งนี้ แผนพัฒนา จังหวัดจะตองบูรณาการแผนชุมชนเขามารวมดวย เพื่อใหแผนชุมชนบรรลุผลอยางเปน รูปธรรม ๒.๑.๔ แผนพั ฒนาท องถิ่ น องค ก รปกครองส ว นท อ งถิ่ น จั ด ทํ า แผนพั ฒนาระดั บพื้ นที่ ที่สอดคลองกับแนวทางการพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมระดับชาติ (พรบ.ระเบียบบริหาร ราชการแผนดิน (ฉบับที่ ๗) พ.ศ. ๒๕๕๐)โดยนํายุทธศาสตรของแผนพัฒนาฯ ฉบับ ที่ ๑๑ แผนบริหารราชการแผนดิน แผนยุทธศาสตร ๔ ป และแผนปฏิบัติราชการรายปของ ราชการสวนกลางที่เกี่ยวของ แผนพัฒนาจังหวัด/กลุมจังหวัด มาประกอบการจัดทําแผน โดยคํานึงถึงความตองการของประชาชนในทองถิ่นในจังหวัด ๒.๑.๕ แผนชุมชน สภาชุมชน กรรมการหมูบาน และประชาสังคมในแตละพื้นที่จัดทําแผน ชุมชน โดยเนนการมีสวนรวมของภาคีพัฒนาในพื้นที่ในกระบวนการจัดทําแผนชุมชน
  • 86. ๗๑ ๒.๒ การจั ด สรรงบประมาณเพื่ อสนั บ สนุ น การพั ฒ นาในแผนพัฒ นาฯ ฉบั บที่ ๑๑ การ จัดสรรงบประมาณรายจายประจําปสามารถใชเปนเครื่องมือในการกําหนดลําดับความสําคัญ ของภารกิจหนวยงานที่สอดคลองกับแนวทางการพัฒนาภายใตแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๑๑ เพื่อใหการดําเนินงานสามารถบรรลุวัตถุประสงคและเปาหมายที่กําหนดไวในแผนฯ ไดอยางมี ประสิทธิผล ดังนั้น แผนบริหารราชการแผนดิน ซึ่งใชเปนกรอบการจัดสรรงบประมาณจะตอง มุงการบรรลุวัตถุประสงคห ลักของการพัฒนา และนโยบายรัฐบาล โดยกําหนดโครงการ สําคัญ (Flagship project) บนพื้นฐานการมีสวนรวมของประชาชน และมีระบบการติดตาม ประเมินผลที่มีตัวชี้วัดชัดเจน ๓. การขับเคลื่อนแผนไปสูการปฏิบัติ สํานักงานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ (สศช.) ไดนอมนําหลักการทรงงาน ของพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวที่พระราชทานแกผูปฏิบัติงานโครงการหลวงที่เปนตนแบบการ พัฒนาที่ยั่งยืน มาประยุกตใชเปนแนวทางขับเคลื่อนแผนในทางปฏิบัติ มีหลักการสําคัญ คือ การกําหนดเปาประสงคของการอยูรวมกันอยางสันติ มีความสุขและมีสํานึกของความเปนไทย การอนุรักษทรัพยากรธรรมชาติอันจะสงผลใหการพัฒนายั่งยืน และมุงใชกระบวนการมีสวนรวมของ ประชาชนในการพัฒนา ถือเปนวิถีการพัฒนาที่ยั่งยืน มี “คน” เปนศูนยกลาง มุงสรางการอยูรวมกัน อย า งสั น ติ สุ ข ร ม เย็ น ระหว า งมนุ ษ ย กั บ มนุ ษ ย และระหว า งมนุ ษ ย กั บ ทรั พ ยากรธรรมชาติ แ ละ สิ่งแวดลอม บนพื้นฐานของภูมิสังคมและวัฒนธรรมที่หลากหลาย และดําเนินการแบบองครวม โดยมีแนวปฏิบัติ ดังนี้ ๓.๑ สศช. จัดทําแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๑๑ ฉบับประชาชนที่เขาใจงาย เผยแพร และสราง ความเขาใจ กับภาคีการพัฒนาอยางทั่วถึง ผานสื่อสารมวลชนทุกแขนง ใหประชาชนไดรับรู เขาใจ และมีสวนรวมพัฒนาประเทศอยางกวางขวาง ๓.๒ สรางความรูความเขาใจในวั ตถุ ประสงคข องแผนฯ จนเกิดการยอมรับ และนํ าไป ผสมผสานและสอดแทรกไวในแผนปฏิบัติการตางๆ ๓.๒.๑ จัดทํากระบวนการมีสวนรวมของภาคี การพั ฒนาตางๆ ผานเวทีประชาคม เวที เสวนาสาธารณะ การประชุม/สัมมนา การประชาสัมพันธในหลายรูปแบบเปนระยะ อยางตอเนื่อง เปนการขับเคลื่อนเชิงความคิดใหทุกภาคสวนเขาใจในเนื้อหาสาระ ของแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๑๑ และสามารถกําหนดแนวทางการดําเนินงานที่มุงสู จุดมุงหมายเดียวกันภายใตวิสัยทัศนของแผน คือการใหสังคมอยูรวมกันอยางมี ความสุข ดวยความเสมอภาคและเปนธรรม
  • 87. ๗๒ ๓.๒.๒ ประสานการดําเนินงานตามแผนปฏิบัติการตางๆ อยางตอเนื่อง โดยอาศัยความ รวมมือระหวางสํานักงบประมาณ สํานักงานคณะกรรมการพัฒนาระบบราชการ และสํานักงานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ ในการพิจารณา จั ด สรรงบประมาณให ส อดคล อ งกั บ แผนพั ฒ นาแผนพั ฒ นาฯ ฉบั บ ที่ ๑๑ และ มีตัวชี้วัดความสําเร็จของงานที่ชดเจนและเหมาะสมทั้งในระดับภาคีและบุคคล ั ๓.๒.๓ พัฒนาเครื่องมือการแลกเปลี่ยนเรียนรูระหวางกลไกหลักในการแปลงแผนพัฒนาฯ ฉบั บ ที่ ๑๑ กั บ ภาคี ก ารพั ฒ นาต า งๆ เพื่ อ ติ ด ตามความก า วหน า รั บ ฟ ง ป ญ หา อุปสรรค ตลอดจนแลกเปลี่ยนความคิดเห็นที่เปนประโยชนในการดําเนินงาน เชน การจัดทําเว็บไซด การสรางเครือขายชุมชนออนไลน การจัดเวทีระดมความคิดเห็น และหารือรวมกันระหวางหนวยงานวางแผน หนวยงานกลาง และหนวยปฏิบัติทุก ภาคสว นเปน ประจํ า เพื่ อ ใหเ กิ ดความเขา ใจในเปา หมายรว ม และเกิ ดการเป น เจาภาพรวมที่ชัดเจนตอเนื่อง ๓.๓ สศช. ผลักดันการสรางคานิยมรวมของสังคมไทย “คิดดี ทําดี มีวิถีความพอเพียง” เพื่ อ ให ทุ ก ภาคส ว นร ว มพั ฒ นาตนเอง ชุ ม ชน และสั ง คม ให อ ยู ร ว มกั น อย า งมี ค วามสุ ข ดวยความเสมอภาค เปนธรรม และเกิดภูมิคุมกันตอการเปลี่ยนแปลง ๓.๔ การบูรณาการงานพัฒนาในลักษณะองครวม โดยใชคนและชุมชนเปนศูนยกลางการพัฒนา บนพื้นฐานการมีสวนรวมของภาคีการพัฒนาทุกฝาย โดย ๓.๔.๑ รัฐบาลและหนวยราชการสวนกลางบูรณาการประเด็นการพัฒนาใหสอดคลอง กั บ งบประมาณ ที่ มุ ง ให เ กิ ด การเปลี่ ย นแปลงที่ ดี ขึ้ น ทั้ ง สั ง คม เศรษฐกิ จ และ สิ่งแวดลอม สามารถเห็นผลเปนรูปธรรม ตั้งแตแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคม แหงชาติ ฉบับที่ ๑๑ แผนบริหารราชการแผนดิน แผนกระทรวง กรม และหนวย ราชการรูปแบบอื่น รวมทั้งรัฐวิสาหกิจ เปนการถายทอดทิศทางการพัฒนาประเทศ ประเด็นการพัฒนา และตัวชี้วัดความสําเร็จสูแผนปฏิบัติราชการ ๔ ป และแผนปฏิบัติ การประจําปของสวนราชการระดับตาง ๆ อยางชัดเจน ๓.๔.๒ ชุมชนจัดทําแผนพัฒนาชุมชน ที่สะทอนความตองการของชุมชน ผานความรวมมือ ของคนในชุมชน ภาคีเครือขาย และองคกรปกครองทองถิ่น ดวยการรวบรวมขอมูล สํ าคั ญในชุ มชน นํ ามาวิ เคราะห ชี้ ประเด็ นป ญหา ระดมความคิ ดเห็ นแล วกํ าหนด แนวทางแกปญหา และจัดลําดับความสําคัญของการพัฒนา
  • 88. ๗๓ ๓.๔.๓ กลไกเฉพาะที่กําหนดขึ้นสําหรับรับผิดชอบประเด็นการพัฒนาเรงดวนที่ตอง บูรณาการทั้งกําลังบุคลากร และงบประมาณ ทุกภาคีการพัฒนารวมกันกําหนด ประเด็ นการพัฒนาเรงดวนที่ตองอาศัยความร วมมือจากทุก ภาคสวน จึ งจะแกไข ป ญ หาได สํ า เร็ จ กลไกเฉพาะที่ กํ า หนดขึ้ น จะต อ งมี ผู แ ทนจากภาคี ก ารพั ฒ นา ที่ เ กี่ ย วข อ งร ว มวางแนวทางดํ า เนิ น การอย า งมี บู ร ณาการ ทั้ ง กํ า ลั ง บุ ค ลากรและ งบประมาณ ๓.๔.๔ แผนงบประมาณที่มีการเชื่อมโยงกับการกระจายอํานาจและแผนชุมชน เพื่อให การจัดสรรงบประมาณสอดคลองกับความตองการในพื้นที่และประชาชน ตลอดจนใช เปนแรงจูงใจใหชุมชนและองคกรปกครองสวนทองถิ่นพัฒนาศักยภาพของตนเองใน การจัดทําแผน ๓.๕ จัดทําระบบการติดตามประเมินผลและสรางตัว ชี้วัดการพัฒนาที่สามารถนําไปใช กํากับ การดําเนินงานตามยุทธศาสตรไดอยางมีประสิทธิภาพ ๓.๕.๑ หนวยงานกลางรวมกันพัฒนาระบบการติดตามประเมินผลแผนบริหารราชการ แผนดิน โดยกําหนดกลไกรับผิดชอบที่ชัดเจน เพื่อกํากับการพัฒนาประเทศตาม แผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๑๑ ไดอยางมีประสิทธิผล รวมทั้งการประเมินผลประเด็นการ พัฒนาที่สําคัญ ๓.๕.๒ ปรั บ ปรุ ง และพั ฒ นาตั ว ชี้ วั ด ผลสํ า เร็ จ ของการพั ฒ นาทั้ ง ในระดั บ ผลลั พ ธ แ ละ ผลกระทบทั้ ง ผลการพั ฒ นาโดยรวมและผลการพั ฒ นาระดั บ ยุ ท ธศาสตร ให ส อดคล องกั บ วิ สั ย ทั ศ นแ ละเปา ประสงค ข องแผนพัฒ นาฯ ฉบั บ ที่ ๑๑ โดยมี ตัวชี้วัดผลสําเร็จที่ชัดเจน และพัฒนาระบบฐานขอมูลที่จําเปนสําหรับการติดตาม ประเมินผลความสําเร็จของการพัฒนาทั้งระดับผลลัพธ ผลกระทบ และผลผลิต ๓.๕.๓ สรางความรู ความเขาใจ พัฒนาทักษะกระบวนการเรียนรูและองคความรูดานการ ติดตามประเมินผล และการจัดทําตัวชี้วัดการพัฒนาแกบุคลากร หนวยงาน องคกร และภาคีการพัฒนาในทุกระดับ เพื่อใหภาคีสามารถใชกลไกการติดตามประเมินผล เปนเครื่องมือกํากับการพัฒนาใหเกิดขึ้นอยางมีประสิทธิผล
  • 89. ๗๔ แผนภูมิความเชื่อมโยงการบริหารจัดการแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๑๑ สูการปฏิบัติ แผนฯ ๑๑ การบริหารจัดการเพื่อ แนวทางดําเนินงาน ขับเคลื่อนแผนสูการปฏิบัติ นโยบายรัฐบาล ภาคีการพัฒนา ขั้นตอนการ • แผนบริหารราชการแผนดิน ดําเนินงาน • สรางความเขาใจใน รัฐบาล/สศช. • แผนยุทธศาสตร/แผนปฏิบัตการ ิ วัตถุประสงคของแผนฯ ราชการสวนกลาง กระทรวง ความเขาใจวัตถุประสงค เกิดการยอมรับ แลว กระทรวง/กรม • แผนกลยุทธ/แผนปฏิบัตการกรม ิ นําไปสูการผสมผสานและ จังหวัด/ทองถิ่น กระบวนการมีสวนรวม • แผนพัฒนาจังหวัด/กลุมจังหวัด ของผูปฏิบัติ สอดแทรกไวใน • แผนพัฒนาทองถิน ่ แผนปฏิบัติการตางๆ การยอมรับเขาเปนงาน สําคัญ สมาคมธนาคารไทย สภาอุตสาหกรรม • แผนขับเคลื่อนภาคเอกชน • พัฒนาวิธีการและ หอการคาไทย • แผนขับเคลื่อนธุรกิจรายสาขา วิธีการ/เครื่องมือในการ เครื่องมือที่ใชในการแปลง สมาคม • แผนกลยุทธองคกร แปลงแผนฯ แผนฯ ไปสูการปฏิบัติที่ ผูประกอบการ เหมาะสม องคกรพัฒนาเอกชน • แผนกลยุทธ/แผนปฏิบัตการ ิ • จัดทําระบบการติดตาม มูลนิธิ • แผนงาน/โครงการ การสรางระบบการ ติดตามประเมินผล ประเมินผลและสราง อาสาสมัคร • กิจกรรมระดับพื้นที่ ตัวชี้วัดการพัฒนาที่ สามารถนําไปใชกํากับ การ สภาชุมชน ดําเนินงานตามยุทธศาสตร กรรมการหมูบาน • แผนชุมชน ไดอยางมีประสิทธิภาพ ประชาคม ๔. บทบาทภาคีการพัฒนา การขับเคลื่อนแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๑๑ อยางเปนรูปธรรมที่ชัดเจนตองไดรับความรวมมือจากภาคี การพัฒนาตางๆ ทั้งภาครัฐ ภาคชุมชน ภาคเอกชน ภาควิชาการ และองคกรพัฒนาเอกชนโดยมีแนว ทางการพัฒนาบทบาทและสรางสภาพแวดลอมใหเอื้อตอการดําเนินงานรวมกัน ดังนี้ ๔.๑ พัฒนาบทบาทของทุกภาคสวนใหสามารถขับเคลื่อนแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๑๑ ไดอยาง มีประสิทธิภาพ มุงเสริมสรางความเขมแข็งใหภาคีตางๆ สามารผลักดันและดําเนินการตาม แนวทางการพัฒนาของแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๑๑ ไดอยางเหมาะสม โดย ๔.๑.๑ พัฒนาศักยภาพชุมชนใหมีความพรอมในการดําเนินงานที่สอดคลองกับแนวทางการ พัฒนาในแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๑๑ ติดตามความกาวหนา ตรวจสอบ และประเมินผล การดําเนินงานของภาคีการพัฒนาอื่นๆ ที่สงผลกระทบตอชุมชน โดยมีภาควิชาการ สนับสนุนใหเกิดการพัฒนาอยางบูรณาการ และใชชุมชนเปนพื้นที่หลักในการพัฒนา
  • 90. ๗๕ ๔.๑.๒ ปรับบทบาทภาครัฐในการดําเนินงานและทัศนคติในการทํางาน โดยทําหนาที่อํานวย ความสะดวกและประสานความร ว มมื อ ระหว า งภาคี ก ารพั ฒ นาต า งๆ เกิ ด เป น เครือขายการพัฒนารวมกัน สามารถเชื่อมโยงการดําเนินงานของทุกภาคีใหเปนไปใน ทิศทางเดียวกัน และปรับทัศนคติขาราชการใหมุงบริการและดูแลประชาชนอยาง สม่ําเสมอและเปนธรรมในทุกระดับ โดยเฉพาะระดับพื้นที่ ๔.๑.๓ ปรับแนวคิดภาคเอกชนใหทํางานรวมกับภาคชุมชน และองคกรพัฒนาเอกชนไดอยาง เปนพันธมิตร โดยมีภาครัฐเปนผูประสานประโยชนเพื่อใหการดําเนินงานเปนไปอยาง ราบรื่น ๔.๑.๔ สงเสริมใหสื่อพัฒนาบทบาทการเปนสื่อกลางเผยแพรขอมูลขาวสารเชิงสรางสรรค สังคม เปนสื่อสาธารณะที่มุงประโยชนของสวนรวมเปนหลัก ๔.๒ สรางสภาพแวดลอมใหเอื้อตอการดําเนินงานภายใตบทบาทภาคีการพัฒนาตางๆ เกิด การบูรณาการการพัฒนาในทุกระดับ โดย ๔.๒.๑ ปรับปรุงกฎ ระเบียบ และกฎหมายตางๆ ใหทันสมัย ลดความซ้ําซอนและขอจํากัด สามารถสร า งบรรยากาศให ก ารทํ า งานร ว มกั น ของภาคี ต า งๆ ดํ า เนิ น ไปอย า งมี สัมฤทธิผล ๔.๒.๒ เป ด พื้ น ที่ ส าธารณะให ทุ ก ภาคี ใ ชป ระโยชน ใ นการจั ด เวที ส านเสวนา ระดมความ คิดเห็น แลกเปลี่ยนเรียนรู รวมดําเนินกิจกรรมตางๆ เปนการเสริมสรางความสัมพันธ ที่ดีตอกัน ๔.๒.๓ นําเทคโนโลยีสารสนเทศมาใชเปนเครื่องมือในการสื่อสารและสรางความสัมพันธ ทํา ใหขอมูลขาวสารตางๆ เลื่อนไหลระหวางภาคีการพัฒนา สามารถสรางความเขาใจได อยางถูกตอง ตรงกัน ๔.๓ การดําเนินงานของ สศช. รวมกับภาคีการพัฒนา เปนการดําเนินงานในหลายรูปแบบที่จะ ทําใหการขับเคลื่อนแผนฯ สูการปฏิบัติเปนรูปธรรมและเกิดขึ้นจริง ดังนี้ ๔.๓.๑ สื่อสารและเผยแพรสาระสําคัญของแผนฯ ๑๑ ใหกวางขวางในทุกกลุมและพื้นที่ผาน ชองทางและสื่อตางๆ ทําใหเกิดความเขาใจและสามารถนําไปปฏิบัติ/ดําเนินการไดใน ทุกระดับ ๔.๓.๒ ปรึกษาหารือและรวมแลกเปลี่ยนความคิดเห็นกับทุกฝายผานกลไกที่เปนทางการ และไมเปนทางการที่ทําใหเกิดความเขาใจรวมกันในสาระรายละเอียดของแผนฯ ๑๑ ๔.๓.๓ รวมดําเนินโครงการนํารอง/ตนแบบกับภาคีตางๆ อาทิ ภาคเอกชนและชุมชนใหเปน ตัวอยางสําหรับเรียนรู หรือนําไปขยายผลในพื้นที่ตางๆ ใหกวางขวาง
  • 91. รายละเอียดยุทธศาสตรแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๑๑ ๑ ยุทธศาสตรการสรางความเปนธรรมในสังคม ๒ ยุทธศาสตรการพัฒนาคนสูสังคมแหงการเรียนรูตลอดชีวิตอยางยั่งยืน ๓ ยุทธศาสตรการสรางความสมดุลและมั่นคงของอาหารและพลังงาน ๔ ยุทธศาสตรการสรางเศรษฐกิจฐานความรูและการสรางปจจัยแวดลอม ๕ ยุทธศาสตรการสรางความเชื่อมโยงกับเศรษฐกิจในภูมิภาค ๖ ยุทธศาสตรการจัดการทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอมอยางยั่งยืน
  • 93.     ยุทธศาสตรการสรางความเปนธรรมในสังคม ๑. สถานการณการเปลี่ยนแปลง การพัฒนาประเทศในชวงหาทศวรรษที่ผานมาสามารถยกระดับคุณภาพชีวิตของประชาชนใหดีขึ้น ประชาชนมีบริการทางสังคมและอายุยืนยาวขึ้นในขณะเดียวกันการเปลี่ยนแปลงทางสังคมที่มีความ ซับซอนและกระแสโลกาภิวัตนที่เขามายังประเทศไทยไดกอใหเกิดผลกระทบตอแนวคิดและการ ดํารงชีวิตของประชาชนและผลกระทบหลายอยางไดกลายเปนปญหาเชิงโครงสรางที่เปนอุปสรรคตอ การพั ฒ นาประเทศทั้ ง ทางเศรษฐกิ จ และสั ง คม นอกจากนี้ ก ารพั ฒ นาที่ ผ า นมาได อ าศั ย ทรัพยากรธรรมชาติเปนฐานการผลิตและใชจนเกินระดับความเหมาะสมทําใหเกิดความเสื่อมโทรม และเปนขอจํากัดตอการพัฒนาเพื่อสรางความมั่นคงทางเศรษฐกิจและสังคมใหกับประชาชนและ ประเทศซึ่งเปนเครื่องบงชี้วาการพัฒนาที่ผานมายังขาดความสมดุลทั้งทางเศรษฐกิจ สังคมและ ทรัพยากรธรรมชาติ ดังนั้นการกําหนดแนวทางการพัฒนาในระยะ ๕ ปขางหนา จึงตองพิจารณาถึง ความเสี่ยงที่อาจจะเกิดขึ้นในอนาคต โดยวิเคราะหห ารากของปญหาที่ทํา ใหสังคมไทยมีความ เปราะบาง ขาดความมั่ น คง ตลอดจนหาวิ ธี ก ารที่ มี ป ระสิ ท ธิ ผ ลและประสิ ท ธิ ภ าพในการสร า ง ภูมิคุมกันที่ดีแกคนในสังคมใหสามารถปรับตัวสอดคลองกับการเปลี่ยนแปลงจากภายนอกและ ภายในประเทศที่เกิดขึ้นอยางรวดเร็ว ทําใหชุมชนและสังคมมีระบบตาง ๆ ที่เขมแข็งและการบริหาร จัดการที่ดี สามารถผสมผสานการพัฒนาเศรษฐกิจ สังคม ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอมได อยางสมดุล ๒. การวิเคราะหปจจัยเสี่ยง ผลการพัฒนาที่ผานมาไดเกิดผลลัพธที่เปนจุดออนและเปนความเสี่ยงที่ทําใหการพัฒนาในระยะของ แผนพั ฒ นาเศรษฐกิ จ ฯ ฉบั บ ที่ ๑๐ ไม ส ามารถบรรลุ วั ต ถุ ป ระสงค แ ละเป า หมายที่ กํ า หนดไว เพราะเปนปญหาเชิงโครงสรางหลายประการดังนี้ ๒.๑ การพั ฒ นาด า นเศรษฐกิ จ พึ่ ง พิ ง ต า งประเทศสู ง ทํ า ให มี ค วามอ อ นไหวสู ง ต อ การ เปลี่ยนแปลงของเศรษฐกิจโลก สัดสวนมูลคาการสงออกสินคาและบริการเพิ่มขึ้นจากรอยละ ๖๕.๖ ของผลิตภัณฑมวลรวมภายในประเทศในป ๒๕๔๖ เปนรอยละ ๖๘.๕ ในป ๒๕๕๒ เมื่อเศรษฐกิจโลกตกต่ําในป ๒๕๕๑ จากวิกฤติซับไพรมและขยายตัวจากอเมริกาไปสูยุโรปทํา ใหเศรษฐกิจของไทยไดรับผลกระทบจากการที่การสงออกหดตัวโดยอัตราการขยายตัวของ เศรษฐกิจเพิ่มขึ้นเพียงรอยละ ๒.๕ ในป ๒๕๕๑ และเศรษฐกิจหดตัวรอยละ ๔.๒ ในไตรมาสที่ ๔
  • 94. ๗๘    ป ๒๕๕๑ ทําใหเกิดปญหาการวางงานและสงผลกระทบตอรายไดของประชาชน การมุง พัฒนาอุตสาหกรรมเพื่อสงออกทําใหผลผลิตภาคอุตสาหกรรมเพิ่มสูงขึ้นและมีสัดสวนสูงถึง รอยละ ๓๔ ของผลิตภัณฑมวลรวมในประเทศ แตมีการจางงานในประเทศคิดเปนสัดสวน เพียงรอยละ ๑๕ ขณะที่ภาคเกษตรกรรมมีสัดสวนมูลคาผลผลิตลดลงเหลือเพียงรอยละ ๙ ใน ป ๒๕๕๒ แตยังเปนแหลงจางงานหลักของประเทศถึงรอยละ ๓๘ ของผูมีงานทําทั้งหมดในป ๒๕๕๒ ผลตอบแทนแรงงานในภาคอุตสาหกรรมและภาคเกษตรจึงมีความแตกตางกันมาก และกลุมทุนอุตสาหกรรมใหญมีอํานาจตอรองและมีอิทธิพลตอการตัดสินใจในระดับนโยบาย ในขณะที่ธุรกิจขนาดกลางขนาดยอมพัฒนาไปไดชา นอกจากนี้การพัฒนาที่ยังกระจุกตัวในเขต กรุงเทพมหานครและปริมณฑลและการรวมศูนยบริหารจัดการภาครัฐทําใหความกาวหนา ทางเศรษฐกิจแตกตางกันมากในระดับพื้นที่ และการสงเสริมวิสาหกิจชุมชนยังกาวหนาชา จึงไมสามารถเปนแหลงสรางงานและรายไดหลักของประชาชน ๒.๒ ความเหลื่อมล้ําดานรายไดยังเปนปญหาหลักของสังคม กลุมรวยที่สุดรอยละ ๑๐ ของ ประชากรมีรายไดคิดเปนสัดสวนรอยละ ๓๘.๔ ของรายไดคนทั้งประเทศในขณะที่กลุมจน ที่สุดรอยละ ๑๐ ของประชากรมีสัดสวนรายไดเพียงรอยละ ๑.๗ ของรายไดทั้งหมด ความ ตางกันของรายไดระหวางสองกลุมนี้สูงถึง ๒๒.๘ เทา ขณะที่กลุมรายไดอื่นๆ ที่อยูระหวางกลุม รวยที่สุดและจนที่สุดก็มีสัดสวนรายไดต่ํากวากลุมรวยที่สุดหลายเทาเชนกัน เมื่อพิจารณาใน ภูมิ ภาคตางๆ ในป ๒๕๕๒ พบว าภาคตะวัน ออกเฉีย งเหนื อและภาคเหนือมีรายไดเฉลี่ ย ตอประชากรวัยทํางานต่ํากวาภาคอื่น ๆ ประชากรในเขตเมืองมีรายไดสูงกวาชนบทและ คนในกรุงเทพมหานครมีรายไดสูงกวาจังหวัดอื่นๆ สถานการณดังกลาวชี้ใหเห็นถึงความ แตกตางของรายไดและสะทอนถึงความไมเทาเทียมกันในโอกาสเชิงเศรษฐกิจของกลุมคน และพื้นที่ไดอยางชัดเจน ๒.๓ โครงสรางภาษีกอใหเกิดความไมเปนธรรมในสังคม รายไดจากภาษีสวนใหญเปนภาษี ทางออมมีสัดสวนสูงถึงรอยละ ๖๓ ของรายไดจากการเก็บภาษีทั้งหมด โดยฐานภาษีหลักคือ ภาษีมูลคาเพิ่ม ซึ่งเปนภาษีทางออมที่สามารถผลักภาระใหกับผูบริโภคไดงายโดยไมขึ้นอยูกับ ฐานรายได เมื่อเทียบกับประเทศที่มีระดับการพัฒนาที่กาวหนาและมีการพัฒนาโครงสราง ภาษีมาอยางตอเนื่องจะมีสัดสวนรายไดจากภาษีทางออมเพียงรอยละ ๒๐ เทานั้น นอกจากนี้ โครงสรางภาษีที่ในปจจุบันยังเอื้อประโยชนใหกับกลุมรายไดสูง เพราะมีชองทางการลดหยอน ภาษีไดมากกวากลุมรายไดต่ํา อาทิ การลดหยอนภาษีที่สงเสริมการออมและการลงทุนใน ประเทศในรูปของเบี้ยประกันชีวิต และ กองทุนสํารองเลี้ยงชีพรวม เปนตน
  • 95. ๗๙    ๒.๔ การกระจายการถื อ ครองสิ น ทรั พ ย ยั ง ไม เ ป น ธรรม จากโครงสร า งเศรษฐกิ จ ที่ เ น น อุตสาหกรรมเพื่อการสงออก ทําใหการถือครองสินทรัพยในภาคอุตสาหกรรมสูงถึงรอยละ ๑๗.๖ ขณะที่ ภ าคเกษตรถื อ ครองเพี ย งร อ ยละ ๗.๙ ของมู ล ค า สิ น ทรั พ ย ร วมทั้ ง ประเทศ นอกจากนี้การถือครองสินทรัพยทางการเงินที่อยูในรูปของเงินฝากก็มีความกระจุกตัวเชนกัน พิจารณาไดจากบัญชีเงินฝากประจําและออมทรัพยระยะ 3 เดือนขึ้นไปในธนาคาร ทั้งหมด พบวา เพียงรอยละ ๐.๐๙ เปนบัญชีที่มีปริมาณเงินฝาก ๑๐ ลานบาทขึ้นไป โดยมีวงเงินรวมกันคิดเปนรอยละ ๔๐ ขณะที่บัญชีเงินฝากขนาดเล็กที่มีจํานวนบัญชี เปนสัดสวนสูงถึงรอยละ ๙๙.๙ ของจํานวนบัญชีเงินฝากทั้งหมดมีเงินฝากรอยละ ๖๐ นอกจากนี้ เงินลงทุ นในตลาดตราสารหนี้และตลาดหลักทรัพยเปนของคนสวนนอย และ ลักษณะการออกตราสารทางการเงินและตราสารทุน เปน ขอจํา กัดที่ทํา ใหผูมี รายไดนอย ไมสามารถถือครองได เชนเดียวกันกับรายไดของบริษัทที่จดทะเบียนในตลาดหลักทรัพยในป ๒๕๔๗ – ๒๕๕๑ เปนของกลุมธุรกิจขนาดใหญที่สุดรอยละ ๒๐ ถึงรอยละ ๘๐ – ๘๕ สวนการ ถือครองที่ดิน พบวา มีการกระจุกตัวในกลุมคนจํานวนนอย บุคคลธรรมดาที่ถือครองที่ดิน ขนาดเกิน ๓๐๐ ไร มี ๔,๖๑๓ ราย และในจํานวนนี้มี ๑๑๓ ราย ถือครองที่ดินเกินกวา ๑,๐๐๐ ไร ขณะที่เกษตรกรยากจนจํานวนสูงถึง ๖.๖ แสนรายไรที่ดินทํากิน ๒.๕ ความมั่นคงทางสังคมของบางกลุมเปนประเด็นที่ตองเรงแกไข กําลังแรงงานของประเทศ ได รั บการคุ มครองทางสั งคมเพี ยงร อยละ ๓๖.๖ ขณะที่ แรงงานอี กร อยละ ๖๒.๑ ยั งไม มี หลักประกันทางสังคม แมวาไดมีการขยายความคุมครองใหแรงงานนอกระบบภายใตการ ประกันสังคมมาตรา ๔๐ แหงพระราชบัญญัติประกันสังคม พ.ศ. ๒๕๕๓ แตสิทธิประโยชน ที่ไดรับนอยกวาแรงงานในระบบไมจูงใจใหเขาสูระบบ ขณะที่ผูสูงอายุรอยละ ๗๐ หรือ ๕ ลานคน มีหลักประกันความมั่นคงในชีวิตเพียงเบี้ยยังชีพ ๒.๖ การเขาไมถึงและใชประโยชนทรัพยากรธรรมชาติทําใหชุมชนสูญเสียความสามารถ ในการพึ่งตนเอง ผลกระทบจากการพัฒนาเศรษฐกิจสงผลใหกลุมทุนใชทรัพยากรธรรมชาติ มากเกินไป ขณะที่ชุมชนไมสามารถเขาถึงและใชประโยชนได โดยเฉพาะคนยากจนที่อาศัย และพึ่งพาปาเปนแหลงอาหารสําคัญ ทําใหชุมชนพึ่งตนเองไดลดลง ตองอาศัยแหลงอาหาร จากภายนอกชุ ม ชนที่ มี ต น ทุ น สู ง ขณะเดี ย วกั น การเปลี่ ย นแปลงของสภาพภู มิ อ ากาศ เปน ตัวเรง ให เกิ ดความยากลําบากในการดํารงชีวิ ตของคนในชุมชนชนบท ควบคู กับการ พัฒนาอุตสาหกรรมที่รุกล้ําพื้นที่เกษตรกรรมและแหลงทํามาหากิน ทําใหเกิดเปนตนทุนของ ชุมชน เพราะกอใหเกิดมลพิษ สงผลกระทบตอสุขภาพของคนในชุมชน นอกจากนี้ อิทธิพลของ กลุมทุนตอนโยบายตาง ๆ สงผลใหชุมชนมีชองทางนอยลงในการทํามาหากินในทองถิ่นและ ไมสามารถดูแล รักษา อนุรักษทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอมไดอยางเต็มที่ ๒.๗ การทุ จ ริ ตประพฤติ มิชอบยั งคงเปน อุปสรรคสํ า คัญ ในการบริ ห ารจั ด การประเทศ ผลการพัฒนาดานการบริหารจัดการที่ดีในชวง ๓ ปแรกของแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๑๐ สะทอนวา การบริหารจัดการที่ดีของไทยยังคงเผชิญกับปญหาการทุจริตคอรัปชั่นในภาครัฐ โดยดัชนี ภาพลักษณการคอรัปชั่นในชวงป ๒๕๕๐ - ๒๕๕๒ มีคะแนนอยูในชวง ๓.๓ - ๓.๕ เทียบกับ
  • 96. ๘๐    ในชวงของแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๙ ที่คะแนนอยูในชวง ๓.๒-๓.๘ ในขณะที่ ภาพลักษณของ ภาคเอกชนในตลาดหลักทรัพยในป ๒๕๕๐ - ๒๕๕๒ ดีขึ้นอยางตอเนื่อง โดยเฉพาะเรื่อง บทบาทกรรมการ ความเชื่อถือผูบริหาร ความรับผิดชอบตอสังคม และการใหความสําคัญ กับลูกคา ในสวนของภาคประชาชนมีความตื่นตัวทางการเมืองสูงขึ้น มีการใชสิทธิลงคะแนน เลือกผูแทนราษฎรเพิ่มขึ้นตอเนื่อง รวมทั้งการเขารวมตรวจสอบทางการเมืองกันมากขึ้น แตปญหาการทุจริตในการเลือกตั้งยังมีอยูทุกระดับ และมีรูปแบบหลากหลายซับซอนยากตอการ ตรวจสอบมากขึ้นเชนกัน โดยสํานักงานคณะกรรมการเลือกตั้งไดพิจารณาตัดสินการรองเรียน ใหมีการเลือกตั้งใหม (ใบเหลือง/ใบแดง) ในการเลือกตั้งสมาชิกสภาผูแทนราษฎร ป ๒๕๔๘ และป ๒๕๕๐ เพิ่มขึ้นจาก ๕ ราย เปน ๓๑ ราย หรือเพิ่มขึ้น ๖.๒ เทา เชนเดียวกันกับการ เลือกตั้งสมาชิกองคกรสวนทองถิ่น เชน สมาชิกองคการบริหารสวนจังหวัด (อบจ.) และสมาชิก องคการบริหารสวนตําบลก็มีการกระทําผิดเพิ่มขึ้น จากสัดสวนรอยละ ๑๑.๓ ของจํานวนที่มี การเลือกตั้งในป ๒๕๔๘ เปนรอยละ ๑๒.๗ ของจํานวนที่มีการเลือกตั้งในป ๒๕๕๐ ๓. การสรางภูมิคุมกันใหเกิดสังคมคุณภาพใน ๕ ปขางหนา จากการวิเคราะหความเสี่ยงที่เกิดขึ้นในปจจุบันและแนวโนมในอนาคตชี้ใหเห็นถึงความเหลื่อมล้ําใน สังคมที่เปนผลจากการพัฒนาเศรษฐกิจ สังคม ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอม สงผลใหเกิด ความขัดแยงในสังคมและอาจทวีความรุนแรงในอนาคตจําเปนตองสรางภูมิคุมกันใหสังคมไทยให สามารถรองรับปจจัยเสี่ยงดังกลาวขางตนได ภูมิคุมกันที่สําคัญไดแก ๓.๑ ทุกคนในสังคมไทยมีความมั่นคงทางเศรษฐกิจและสังคม ที่ปองกันมิใหตกอยูในวงจร ความยากจนและความอดอยาก มีงานทําที่ดี ไดรับการคุมครองทางสังคมอยางทั่วถึง เขาถึง บริการและทรัพยากรอยางเปนธรรม ๓.๒ กลุมผูดอยโอกาสไดรับการพัฒนาศักยภาพอยางทั่วถึงและเทาเทียมกัน เปนสวนหนึ่ง ของสั ง คมที่ ต อ งได รั บ การดู แ ล และสร า งโอกาสให ค นเหล า นี้ ส ามารถเข า ถึ ง ทรั พ ยากร และโครงสรางพื้นฐานตางๆ ได ๓.๓ ประชาชนมีการเสริมสรางความเขมแข็งเปนพลังรวมของสังคมไทย สามารถมีสวนรวม อยางเต็มที่ในการพัฒนาประเทศทามกลางการเปลี่ยนแปลงทางเศรษฐกิจและสังคมที่เกิดขึ้น อยางรวดเร็ว ๓.๔ ทุกคนสามารถอยูในชุมชนและสังคมที่ยึดโยงเปนน้ําหนึ่งใจเดียวกัน มีคานิยมรวม ในการอยูรวมกันไดสันติสุขระหวางกลุมคนและระหวางวัย พึ่งพาอาศัยและเกื้อกูลกันภายใต ความหลากหลายทางวัฒนธรรม
  • 97. ๘๑    ๔. วัตถุประสงคและเปาหมาย ๔.๑ วัตถุประสงค ๔.๑.๑ สรางความเปนธรรมในสังคมไทย และสรางโอกาสการเขาถึงแหลงทุน ทรัพยากร การประกอบอาชีพ ยกระดับรายได และสรางความมั่นคงทางสังคมใหทุกคนใน สังคมไทย ๔.๑.๒ ชวยเหลือกลุมเปาหมายคนยากจน คนดอยโอกาส แรงงานนอกระบบ/ตางดาว ชนกลุมนอย ใหเขาถึงบริการทางสังคมอยางเทาเทียมกับกลุมอื่นๆ ๔.๑.๓ สนับสนุนใหภาคีการพัฒนาทุกภาคสวนมีสวนรวมแกไขปญหาความเหลื่อมล้ํา และความขัดแยงในสังคมไทยอยางมีประสิทธิภาพ ๔.๑.๔ พัฒนาใหทุกคนในสังคมไทยสามารถดํารงชีวิตอยูในสังคมอยางมีศักดิ์ศรี ๔.๒ เปาหมายการพัฒนา ๔.๒.๑ ยกระดับดัชนีความอยูเย็นเปนสุขของคนไทยใหเพิ่มขึ้นจากรอยละ ๖๕ ในป ๒๕๕๒ เปนรอยละ ๗๐ ในป ๒๕๕๙ ๔.๒.๒ ลดชองวางรายไดระหวางกลุมประชากรที่มีรายไดสูงสุดรอยละ ๑๐ แรกกับกลุมที่มี รายไดนอยรอยละ ๑๐ สุดทายลง ๔.๒.๓ ลดสัดสวนประชาชนกลุมยากจนเหลือรอยละ ๕ ในป ๒๕๕๙ ๔.๒.๔ แรงงานนอกระบบประกันสังคมเขาถึงระบบสวัสดิการสังคมอยางนอยรอยละ ๕๐ ของกําลังแรงงาน ๔.๒.๕ คนดอยโอกาสสามารถเขาถึงแหลงทุน ทรัพยากร การประกอบอาชีพ ยกระดับ รายไดไมนอยกวารอยละ ๕๐ ในป ๒๕๕๙ ๔.๒.๖ ลดการทุจริ ตประพฤติมิ ชอบในภาครั ฐและดัชนี ภาพลั กษณการทุจริตประพฤติ มิชอบมีคาคะแนนไมต่ํากวา ๕ ภายในป ๒๕๕๙ ๔.๓ ตัวชี้วัด ๔.๓.๑ ดัชนีความอยูเย็นเปนสุขของคนไทย ๔.๓.๒ สัดสวนรายไดระหวางกลุมประชากรที่มีรายไดสูงสุดรอยละ ๑๐ แรกกับกลุมที่มี รายไดนอยรอยละ ๑๐ สุดทาย ๔.๓.๓ สัดสวนประชาชนกลุมยากจนตอประชาชนทั้งหมด ๔.๓.๔ รอยละของแรงงานนอกระบบประกันสังคมที่เขาถึงระบบสวัสดิการสังคมของกําลัง แรงงานทั้งหมด
  • 98. ๘๒    ๔.๓.๕ รอยละของรายไดที่เพิ่มขึ้นของคนดอยโอกาส ๔.๓.๖ ดัชนีภาพลักษณการทุจริตประพฤติมิชอบ ๕. แนวทางการพัฒนา ๕.๑ การสรางความมั่นคงทางเศรษฐกิจและสังคมใหทุกคนในสังคมไทยสามารถจัดการ ความเสี่ยงและสรางโอกาสในชีวิตใหแกตนเอง ๕.๑.๑ สรางความแข็งแกรงใหเศรษฐกิจฐานราก โดยสรางโอกาสการเขาถึงแหลงทุน การประกอบอาชีพ จัดใหมีสินเชื่อที่สอดคลองกับความตองการของชุมชนและธุรกิจ ขนาดกลางและขนาดย อ ม พั ฒ นาชุ ม ชนให เ ข ม แข็ ง สามารถพึ่ ง ตนเองได และคุมครองการประกอบอาชีพของคนจนเมือง ๕.๑.๒ ปรับระบบการคุมครองทางสังคมใหครอบคลุมทุกคนอยางทั่วถึง สอดคลอง กับ ความตองการและความจํา เปน ด ว ยการกํ า หนดนโยบาย มาตรการทาง กฎหมายและทางสังคมในการจัดหลักประกันทางสังคม สวัสดิการสังคม สวัสดิการ แรงงาน และสั ง คมสงเคราะห ใ ห ทุ ก กลุ ม อย า งเท า เที ย มกั น ตามข อ กํ า หนดใน รัฐธรรมนูญในเรื่องการคุมครองสิทธิขั้นพื้นฐานของประชาชน ๕.๑.๓ สงเสริมการจัดสรรทรัพยากรใหเกิดความเปนธรรม โดยปรับโครงสรางภาษีที่ เนนภาษีทางตรงมากขึ้นโดยเฉพาะภาษีที่จัดเก็บจากฐานรายไดที่ไมใชผลตอบแทน แรงงานหรือผลตอบแทนจากการทํางาน สงเสริมการกระจายสิทธิการถือครองและ ใชประโยชนที่ดิน สํ าหรั บเกษตรกรไรที่ ดิน ทํา กินและเกษตรกรยากจน ปรั บปรุง กฎหมาย กฎ ระเบียบใหชุมชนเขาถึงและใชประโยชนทรัพยากรอยางทั่วถึง และ บังคับใชกฎหมายโดยคํานึงถึงเจตนารมณของกฎหมายเปนหลัก ๕.๑.๔ ส ง เสริ ม การใช ป ระโยชน เ ทคโนโลยี ส ารสนเทศในการพั ฒ นาอาชีพ และ ยกระดั บ คุ ณ ภาพชี วิ ต เป ด ช อ งทางการเข า ถึ ง และใช ป ระโยชน เ ทคโนโลยี สารสนเทศและเทคโนโลยีการผลิตที่เหมาะสมกับทักษะและอาชีพใหกับแรงงาน เปนการสรางทางเลือกและเพิ่มโอกาสการแสวงหารายได ๕.๑.๕ สนับสนุนการพัฒนาสื่อสรางสรรค ในการสรางคานิยมใหมๆ ในสังคมไทย โดยจัดใหมีสิ่งจูงใจใหสื่อ เปดโอกาสใหเผยแพรขอมูลขาวสารสูสาธารณะ นําเสนอ ขอมูลขาวสารที่เปนประโยชนตอทุกคน อาทิ ใหความรูเกี่ยวกับสิทธิและหนาที่ของ พลเมืองที่ดีของสังคม ขอมูลการพัฒนาดานตาง ๆ และเปนชองทางสะทอนความ คิ ด เห็ น และข อ เสนอแนะการพั ฒ นาจากทุ ก ภาคส ว นสู ก ารปรั บ นโยบายให สอดคลองกับความตองการ
  • 99. ๘๓    ๕.๒ การจัดบริการทางสังคมใหทุกคนตามสิทธิพึงมีพึงได เนนการสรางภูมิคุมกันระดับ ปจเจกและสรางการมีสวนรวมในกระบวนการตัดสินใจในการพัฒนาประเทศ ๕.๒.๑ สรางโอกาสใหกลุมดอยโอกาสเขาถึงบริการทางสังคมอยางเทาเทียมและ เปนธรรม โดยเฉพาะกลุมคนยากจน แรงงานนอกระบบ แรงงานตางดาว ชนกลุมนอย และผู อ ยู ใ นพื้ น ที่ ห า งไกล ให มี โ อกาสทางการศึ ก ษาในระดั บสู ง กว า การศึ ก ษา ขั้นพื้นฐาน สามารถพัฒนาศักยภาพในการประกอบอาชีพและไดรับผลตอบแทน ที่เปนธรรม และไดรับการคุมครองทางสังคมอยางทั่วถึง และเขาถึงกระบวนการยุติธรรม อยางเสมอภาค ตั้งแตการถูกจับกุม การไตสวน การฟองรอง และการตัดสินคดี ๕.๒.๒ เสริมสรางความมั่นคงใหคนยากจนมีความพรอมรับผลกระทบจากวิกฤต ต า งๆ โดยการช ว ยเหลื อ อย า งทั น ท ว งทีเ มื่ อ เกิด ป ญ หา เข า ถึ ง สวัสดิ ก ารสั ง คม ทุกรูปแบบ และสรางโอกาสการมีงานทําใหสามารถเลี้ยงดูตนเองและครอบครัวได ๕.๓ การเสริมสรางพลังใหทุกภาคสวนสามารถเพิ่มทางเลือกการใชชีวิตในสังคมและสราง การมีสวนรวมในเชิงเศรษฐกิจ สังคม และการเมืองไดอยางมีคุณคาและศักดิ์ศรี ๕.๓.๑ เสริม สรางพลังทางสังคมให ทุกคนสามารถแสดงออกทางความคิ ดอย า ง อิสระ เลือกและตัดสินใจในการดํารงชีวิตดวยตนเอง โดยรู เขาใจ และปฏิบัติหนาที่ ความรับผิดชอบฐานะพลเมืองที่ดีของประเทศ มีคานิยมไมยอมรับการกระทําผิด มีสวนรวมในกระบวนการพัฒนาประเทศอยางจริงจัง ตั้งแตรวมคิด รวมทํา รวมตัดสินใจ ร ว มตรวจสอบการดํ า เนิ น งานของภาครั ฐ และภาคี ต า ง ๆ และร ว มรั บ ผิ ด ชอบ ในกิจกรรมตาง ๆ ๕.๓.๒ เสริ ม สร า งความเข ม แข็ ง ชุ ม ชนให ส ามารถจั ด การป ญ หาต า งๆ ได อ ย า ง มีประสิทธิภาพ โดยการรวมกลุม แลกเปลี่ยนเรียนรู รวมทํากิจกรรม และเกื้อหนุน ซึ่งกันและกัน ใชทุนทางสังคมเชื่อมโยงเปนเครือขายดําเนินการปกปอง คุมครอง ดูแลและจัดสรรทรัพยากรในชุมชนใหเกิดประโยชนตอสวนรวม ๕.๓.๓ สงเสริมใหภาคเอกชนเปนพลังรวมในการพัฒนาสังคมไทย โดยสรางความ รับผิดชอบตอสังคมและรวมเปนกลไกพัฒนาชุมชน/สังคม ๕.๓.๔ เสริมสรางระบบบริหารราชการใหเขมแข็งมีประสิทธิภาพในการสงเสริม คุณภาพชีวิตของประชาชน โดยปรับระบบการปฏิบัติงานของภาครัฐใหมุง ประชาชนเป น ศู น ย ก ลาง ให ค วามสํ า คั ญ กั บ การบู ร ณาการแผนปฏิ บั ติ ง าน ที่เชื่อมโยงสาขาการพัฒนา พื้นที่ และการมีสวนรวม ระหวางภาคการเมือง ภาครัฐ
  • 100. ๘๔    และภาคประชาสังคมเปนพลังรวมสรางประโยชนแกสังคม พัฒนาระบบราชการ ใหมี ความคล อ งตั ว สู ง ดว ยการใช เ ทคโนโลยีส ารสนเทศและการลดขั้น ตอนการ ปฏิบัติงานเพื่อใหงานสําเร็จอยางทันการณและมีธรรมาภิบาล สามารถขับเคลื่อน การพั ฒ นาเศรษฐกิจและสั ง คมในสภาวะแวดลอมที่มี ก ารเปลี่ ย นแปลงรวดเร็ ว ปรับปรุงกฎหมายใหเอื้อตอการบริหารราชการอยางมีประสิทธิภาพ และพัฒนา ขาราชการใหมีคุณภาพสูง ควบคูกับการกําหนดคาตอบแทนที่เหมาะสมสามารถ ปฏิบัติงานมุงผลสัมฤทธิ์ไดอยางเต็มที่ ๕.๔ เสริมสรางความสัมพันธของคนในสังคมใหแนนแฟนเปนน้ําหนึ่งใจเดียวกัน ๕.๔.๑ พัฒนาความสัมพันธของกลุมตางๆ ในสังคมใหเขมแข็ง โดยสงเสริมใหทุกกลุม มีเสรีภาพทางวัฒนธรรม ยอมรับความแตกตางอยางเขาใจและรวมมือกัน สามารถ ยึดโยงและผสมผสานกันภายใตวัฒนธรรมที่แตกตางหลากหลายไดอยางกลมกลืน เกิดเปนพหุวัฒนธรรม ๕.๔.๒ อนุรักษและฟนฟูวัฒนธรรมที่ดีงาม เสริมสรางความสัมพันธอันดีภายใน ครอบครัว ชุมชนใหอยูรวมกันฉันทมิตรและลดความเหลื่อมล้ําในสังคม โดยสรางความเขาใจ ความภาคภูมิใจ และรับรูคุณคาทางวัฒนธรรม นํามาปรับใช ใหสอดคลองกับสถานการณ ๕.๔.๓ สงเสริมวัฒนธรรมการเมืองที่มีธรรมาภิบาลนําไปสูการเปนประชาธิปไตยที่ ถูกตองและเหมาะสม โดยปรับเปลี่ยนคานิยมในสังคมใหยกยองคนดีที่อุทิศตน เพื่อประโยชนสาธารณะเปนแบบอยาง บมเพาะใหทุกคนมีความซื่อสัตย สุจริต เปน ผูมีคุณธรรมและจริยธรรม ๕.๔.๔ สร า งความเชื่ อ มั่ น และความไว ว างใจให เ กิ ด ขึ้ น กั บ คนในสั ง คม โดยมุ ง ปรั บ ปรุ ง การบริ ห ารจั ด การภาครั ฐ ให มี ค วามโปร ง ใส ตรวจสอบได จั ด สรร งบประมาณสําหรับการพัฒนาทองถิ่น/ชุมชนอยางเปนธรรม และพัฒนาศักยภาพ องคกรปกครองสวนทองถิ่นใหสามารถบริหารจัดการงานพัฒนาไดสอดคลองกับ ความตองการของประชาชนอยางเต็มที่
  • 102. ยุทธศาสตรการพัฒนาคนสูสังคมแหงการเรียนรูตลอดชีวิตอยางยั่งยืน ๑. สถานการณการเปลี่ยนแปลง การพัฒนาประเทศสูความสมดุลและยั่งยืนจะตองใหความสําคัญกับการเสริมสรางทุนของประเทศที่ มีอยูใหเขมแข็งและมีพลังเพียงพอในการขับเคลื่อนกระบวนการพัฒนาประเทศ ทั้งนี้ ตองเริ่มจาก การพัฒนาคนหรือทุนมนุษยใหเขมแข็ง พรอมรับการเปลี่ยนแปลงทางเศรษฐกิจและสังคมในอนาคต โดยการเสริมสรางใหเปนผูที่มีความพรอมทั้งทางรางกายและจิตใจ มีสุขภาพสมบูรณแข็งแรง มี ทักษะในการคิดเปน ทําเปน การคิดวิเคราะห ความคิดสรางสรรค มีคุณธรรม/จริยธรรม รูจักสิทธิ หนาที่ของตนเองและใหความเคารพในสิทธิและหนาที่ของผูอื่น ขณะเดียวกัน ตองเสริมสรางปจจัย แวดลอมที่เอื้อตอการพัฒนาคุณภาพของคนทั้งในเชิงสถาบัน ระบบ และโครงสรางของสังคมให เข ม แข็ ง สามารถเป น ภู มิ คุ ม กั น การเปลี่ ย นแปลงต า งๆ ที่ จ ะเกิ ด ขึ้ น ในอนาคต อย า งไรก็ ต าม สถานการณการพัฒนาที่ผานมาสงผลกระทบตอสังคมไทยหลายประการ ดังนี้ ๑.๑ โครงสรางประชากรมีแนวโนมประชากรวัยสูงอายุเพิ่มขึ้น ขณะที่ประชากรวัยเด็กและ วัยแรงงานลดลง ภาวะอนามัยเจริญพันธุรวมอยูต่ํากวาระดับทดแทน ชวงแผนฯ ๑๑ ประเทศไทยได กา วเขา สู สัง คมผูสู ง อายุ แล ว และจะเปน สัง คมผูสู ง อายุอ ย า งสมบู รณ ในป ๒๕๖๘ โดยภาคตะวันออกเฉียงเหนือจะมีประชากรวัยสูงอายุมากที่สุดถึงเกือบ ๑ ใน ๓ ของ ประชากรสูงอายุทั้งประเทศ ขณะที่กรุงเทพมหานครจะมีการเพิ่มขึ้นของประชากรวัยสูงอายุ อยางรวดเร็ว สําหรับโครงสรางประชากรวัยเด็กมีสัดสวนลดลงอยางตอเนื่องจากรอยละ ๒๐.๕ ในปจจุบันเหลือรอยละ ๑๘.๓ ในป ๒๕๕๙ เปนผลมาจากภาวะเจริญพันธุของสตรีไทยที่ ลดลงต่ํากวาระดับทดแทน ซึ่งปจจุบันอยูที่ ๑.๖ การเปลี่ยนแปลงโครงสรางประชากรดังกลาว ทําใหสัดสวนประชากรวัยแรงงานลดลงจากสัดสวนประชากรเด็ก : แรงงาน : ผูสูงอายุ จาก ร อ ยละ ๒๐.๕ : ๖๗.๖ : ๑๑.๙ ในป ๒๕๕๓ เปน รอ ยละ ๑๘.๓ : ๖๖.๙ : ๑๔.๘ ในป ๒๕๕๙ ๑.๒ คนไทยไดรับการพัฒนาศักยภาพเพิ่มขึ้น แตยังมีปญหาดานสติปญญาของเด็กปฐมวัย คุณภาพการศึกษาของเด็กวัยเรียน ผลิตภาพในวัยแรงงาน และการดูแลสุขภาพในวัย ผู สู ง อายุ ภาพรวมในป ๒๕๕๑ คนไทยมี อ ายุ ขั ย เฉลี่ ย เพิ่ ม ขึ้ น เป น ๗๕.๖ ป มี จํ า นวนป การศึกษาเฉลี่ยของประชากรวัย ๑๕ ปขึ้นไปเพิ่มขึ้นเปน ๘.๙ ป อยางไรก็ตาม ผลการพัฒนา ตามชวงวัย พบวา กลุมวัยเด็กมีพัฒนาการดานสติปญญาและอารมณ (IQ/EQ) คอนขางต่ํา ขณะเดียวกันยังมีภาวะโภชนาการเกินและโรคอวน โดยในป ๒๕๔๙ เด็กอายุต่ํากวา ๕ ปมี
  • 103. ๘๖ ภาวะโภชนาการเกินถึงรอยละ ๑๐.๖ และคาดวาอีก ๑๐ ปขางหนา ๑ ใน ๕ ของเด็กปฐมวัย จะเปนโรคอวน สืบเนื่องจากพฤติกรรมการบริโภคที่ไมเหมาะสม สวนเด็กวัยเรียนมีผลสัมฤทธิ์ ทางการเรียนต่ํากวาเกณฑ ขณะที่กลุมวัยทํางาน ภาพรวมกําลังแรงงานมีการศึกษาสูงขึ้น แตผลิตภาพแรงงานโดยเฉลี่ยยังคงอยูในระดับต่ํา โดยป ๒๕๕๑ มีกําลังแรงงานจบการศึกษา สูงกวาระดับประถมศึกษาเพิ่มขึ้นเปนรอยละ ๔๓.๑ และสัดสวนนักเรียนสายอาชีวะตอสาย สามั ญ อยู ใ นอั ต รา ๔๐:๖๐ แต ก ารเรี ย นต อ ในสายอาชี ว ศึ ก ษายั ง ไม ส อดคล อ งกั บ ความ ตองการกําลังคนระดับกลางของประเทศที่มีถึงรอยละ ๖๐ นับเปนจุดออนอยางมากตอการ ขยายการผลิตในภาคอุตสาหกรรมและผลิตภาพโดยรวมของประเทศ กลุมวัยสูงอายุแมจะมี อายุยืนยาวขึ้นแตประสบปญหาการเจ็บปวยดวยโรคเรื้อรังเพิ่มขึ้น โดยพบวารอยละ ๓๑.๗ ปวยเปนโรคความดันโลหิตสูง รองลงมาคือ เบาหวาน รอยละ ๑๓.๓ และหัวใจรอยละ ๗.๐ สงผลตอภาระคาใชจายดานการรักษาพยาบาลของภาครัฐในอนาคต ๑.๓ คนไทยกลุมวัยตางๆ ไดรับสวัสดิการทางสังคมเพิ่มขึ้น แตปญหาความปลอดภัยใน ชีวิตและทรัพยสินยังคงคุกคามคุณภาพชีวิตของประชาชน ปจจุบันคนไทยรอยละ ๙๙.๒ ไดรับสวัสดิการและมีหลักประกันดานสุขภาพ จําแนกตามกลุมวัย พบวา กลุมเด็กวัยเรียนรอย ละ ๙๘.๔ สามารถเขาถึงสวัสดิการดานการศึกษาตามนโยบายเรียนฟรี ๑๕ ป ขณะที่กลุมวัย ทํางานรอยละ ๒๕.๓ ของผูมีงานทําทั้งหมด ไดรับการคุมครองอยูในระบบประกันสังคม อยางไรก็ตาม ยังมีแรงงานนอกระบบจํานวนมากถึงรอยละ ๖๒.๗ ยังไมไดรับการคุมครองทาง สังคมซึ่งเปนกลุมที่รัฐตองเรงสรางระบบการคุมครองทางสังคมรองรับในชวงของแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๑๑ สําหรับกลุมวัยสูงอายุรอยละ ๗๐.๒ ไดรับการชวยเหลือเบี้ยยังชีพผูสูงอายุคนละ ๕๐๐ บาทต อ เดื อ นเพื่ อ เป น หลั ก ประกั น ความมั่ น คงด า นรายได ส ว นที่ เ หลื อ อยู ใ นระบบ ประกันสังคมและสวัสดิการตางๆ ของภาครัฐ นอกจากนี้ ยังมีกลุมผูพิการที่รัฐไดใหความ ช ว ยเหลื อ โดยการจ า ยเบี้ ย ยั ง ชี พ ความพิ ก ารคนละ ๕๐๐ บาทต อ เดื อ น โดยเริ่ ม จ า ยในป ๒๕๕๓ สําหรับผูพิการที่ขึ้นทะเบียน ขณะเดียวกันความปลอดภัยในชีวิตและทรัพยสินยังคง เปนปญหาสําคัญที่สงผลกระทบตอคุณภาพชีวิตประชาชน โดยปญหายาเสพติดยังคงเปน ปญหาหลักและมีแนวโนมเพิ่มขึ้นอยางตอเนื่อง โดยป ๒๕๕๑ มีจํานวนคดีสูงถึง ๒๒๔.๙ คดี ตอประชากรแสนคน สวนปญหาอาชญากรรมมีแนวโนมลดลง การกอคดีชีวิต รางกาย และ เพศ ไดลดลงจาก ๗๖.๔ คดีตอประชากรแสนคน ในป ๒๕๔๖ เหลือ ๖๒.๖ คดีตอประชากร แสนคน ในป ๒๕๕๑ แตคดีประทุษรายตอทรัพยเพิ่มขึ้นจาก ๑๐๖.๖ คดีตอประชากรแสนคน เปน ๑๑๕.๘ คดี ในชวงเวลาเดียวกัน
  • 104. ๘๗ ๑.๔ วิถีชีวิตไทยมีการเปลี่ยนแปลงเชื่อมโยงเขากับวัฒนธรรมจากนานาอารยประเทศที่มี ความหลากหลายมากขึ้น เศรษฐกิจและสังคมโลกไดปรับเปลี่ยนจาก “สังคมเกษตรกรรม” สู “สังคมอุตสาหกรรม” และ “สังคมฐานความรู” สรางกระแสการเปลี่ยนแปลงของวัฒนธรรม อยางรวดเร็วผานกระแสโลกาภิวัตนและโลกไซเบอร ทําใหคนไทยมุงแสวงหาความสุขและ สรางอัตลักษณสวนตัวมากขึ้น มีแนวโนมสรางเครือขายทางสังคมผานโลกไซเบอร เกิดเปน วัฒนธรรมยอยรวมสมัยมากมายในรูปแบบของการรวมกลุมของบุคคลที่สนใจเรื่องเดียวกัน ขณะที่วัฒนธรรมที่บงบอกความเปนไทยไมสามารถแสดงบทบาทที่ชัดเจน อยางไรก็ตาม ปจจุบันไดเกิดปรากฏการณของกระแสวัฒนธรรมที่เคลื่อนผานจากโลกตะวันตกมาสูโลก ตะวันออกที่มุงแสวงหาทางจิตวิญญาณมากขึ้น โดยเห็นไดจากปจจุบันผูคนเริ่มตระหนักรูถึง วิถีชีวิตและคุณคาดั้งเดิมที่เปนอยูอยางเรียบงายมากขึ้น นํามาซึ่งบริการตางๆ อยางหลากหลาย อาทิ แพทยทางเลือก สินคาซึ่งเปนผลิตภัณฑชุมชน (OTOP) และการนอมนําปรัชญาของ เศรษฐกิจพอเพียงมาปรับใชในดานตางๆ มากขึ้น ๑.๕ สั ง คมเมื อ งมี แ นวโน ม เปลี่ ย นแปลงจากสั ง คมเครื อ ญาติ สู สั ง คมป จ เจกมากขึ้ น ความสัมพันธแบบเครือญาติที่มีความเอื้อเฟอเผื่อแผชวยเหลือเกื้อกูลกันเริ่มหมดไป คนไทย เริ่มมีพฤติกรรมเปนปจเจกหรือเปนสวนตัวมากขึ้นอยางชัดเจน เชน มีการกําหนดมาตรฐาน คานิยม การดําเนินชีวิต และความตองการที่เปนสวนตัวมากขึ้น วิถีชีวิตมีลักษณะตางคนตาง อยู ขาดการปฏิสัมพันธและทํากิจกรรมรวมกัน โครงสรางครอบครัวมีการเปลี่ยนแปลงไปสู ครัวเรือนที่อยูคนเดียว ครัวเรือนที่อยูดวยกันแบบไมใชญาติ และครัวเรือนที่มีอายุรุนเดียวกัน สองรุน และรุนกระโดด (ตายาย-หลาน) หรือครัวเรือนที่เปนเพศเดียวกัน พฤติกรรมการอยู รวมกันของสมาชิกในครอบครัวเปนแบบตางคนตางอยู มีเวลาในการอยูพรอมหนาและทํา กิจกรรมรวมกันนอยลง ๒. การวิเคราะหความเสี่ยงและการสรางภูมิคุมกัน ๒.๑ การวิเคราะหความเสี่ยง ๒.๑.๑ โครงสรางประชากรมีความไมสมดุลทั้งในเชิงปริมาณและคุณภาพ สงผลตอ การขยายตัวทางเศรษฐกิจและขีดความสามารถในการพัฒนาประเทศ โดย ประชากรวัยเด็กนอกจากมีอัตราการเกิดที่ลดลงแลว ยังมีพัฒนาการดานสติปญญา อารมณและสังคมอยูในระดับต่ํา (IQ/EQ/MQ) สงผลใหประเทศไทยอาจประสบ ป ญ หาภาวะขาดแคลนกํ า ลั ง แรงงานที่ มี คุ ณ ภาพในอนาคต ขณะที่ ป จ จุ บั น ประชากรวัยทํางานมีแนวโนมลดลง โดยเฉพาะภาคการเกษตร พบวา ชวงที่ผานมา ภาคเกษตรมีสัดสวนกําลังแรงงานลดลงอยางตอเนื่อง จากรอยละ ๔๑ ในป ๒๕๔๕
  • 105. ๘๘ เปน ๓๘.๕ ในป ๒๕๔๘ และรอยละ ๓๗.๗ ในป ๒๕๕๒ อีกทั้ง ปจจุบันยังเริ่มมี อายุเฉลี่ยสูงขึ้นเรื่อยๆ ในป ๒๕๕๒ เฉลี่ยอยูที่ ๔๓ ป โดย เปนผูมีอายุมากกวา ๕๐ ป ขึ้นไปถึงรอยละ ๒๐.๕ และอายุมากกวา ๖๐ ปขึ้นไป รอยละ ๑๒ สถานการณ ดังกลาวอาจนําไปสูปญหาการขาดแคลนแรงงานภาคเกษตร จนอาจตองมีการ นําเขาแรงงานตางดาวจํานวนมาก ขณะเดียวกันกําลังแรงงานในปจจุบันยังมีผลิต ภาพและทั ก ษะความรู อ ยู ใ นระดั บ ต่ํ า ส ง ผลให ผ ลิ ต ภาพการผลิ ต และการ เจริญเติบโตทางเศรษฐกิจของประเทศชะลอตัวลง สวนวัยสูงอายุที่มีจํานวนเพิ่มขึ้น เรื่อยๆ สวนใหญมีปญหาดานสุขภาพ มีความรูต่ํา เขาไมถึงความรู ขอมูลขาวสาร จําเปนที่ภาครัฐตองมีการจัดบริการพื้นฐานตางๆ ในการดูแลผูสูงอายุใหสามารถอยู ในสังคมไดอยางมีความสุข อาทิ ดานการรักษาพยาบาล การสรางหลักประกันดาน รายได การปรับปรุงโครงสรางพื้นฐานที่เอื้อตอการดํารงชีวิตทั้งที่อยูอาศัย สถาน บริการเฉพาะทาง บริการสาธารณะ การจัดหาผูดูแลผูสูงอายุ เปนตน ซึ่งจะสงผลให ประเทศตองมีภาระงบประมาณในการดูแลผูสูงอายุเพิ่มมากขึ้น ๒.๑.๒ ความเสื่อมถอยทางคานิยมไทย สงผลใหคนในสังคมขาดความไวเนื้อเชื่อใจ และชวยเหลือเกื้อกูลกัน สถาบันทางสังคมมีแนวโนมออนแอลงตั้งแตระดับ ครอบครัว ชุมชน สังคม และประเทศ ปจจุบันวัฒนธรรมของนานาประเทศได ไหลเขาสูวิถีชีวิตคนไทยจํานวนมาก ที่ผานมาคนไทยรับวัฒนธรรมจากภายนอก มากกวาความพยายามในการเผยแพรวัฒนธรรมไทยสูสากล เนื่องจากคนไทยมี นิสัยในการเปดกวางทางวัฒนธรรม วัฒนธรรมตางชาติจึงมีการไหลเวียนเขามางาย ตลอดจนไมมีความเขาใจในวัฒนธรรมของตนเอง ทํา ใหสังคมไทยมี แนวโนม มี ลักษณะตางคนตางอยูมากขึ้น มีความเอื้อเฟอเผื่อแผลดลง ตลอดจนมีการรวมตัว ตั้งเปนกลุมตางๆ เพื่อตอบสนองความตองการและความชอบของตนเองเปนหลัก มากกวาคํานึงถึงประโยชนสวนรวม นําไปสูปญหาทางสังคมที่หลากหลายทั้งการ แยงชิงทรัพยากร การทุจริตคอรัปชั่น การเอารัดเอาเปรียบ อีกทั้ง กระแสวัฒนธรรม เสมือนจริงที่แพรเขามาในประเทศทําใหมีการสรางเครือขายทางสังคม ผานโลก ไซเบอรมากขึ้น ซึ่งรูปแบบใหมของการสื่อสารและการปฏิสัมพันธดังกลาวนี้ พบวา คนไทยเพียงสวนนอยไดนํามาใชประโยชนในเชิงสรางสรรค เพื่อสรางสังคมแหงการ เรียนรู ขณะที่คนสวนใหญโดยเฉพาะเด็กและเยาวชนใชประโยชนจากวัฒนธรรม เสมือนจริงในเชิงของการสรางปญหามากกวาสรางสรรค ไดแก ความสัมพันธกับ คนรอบขางลดลง เกิดชองวางภายในครอบครัว กาวราว ซึมเศรา การมีสวนรวมใน สังคมลดลง เกิดอาชญากรรมบนเครือขาย และการละเมิดสิทธิเสรีภาพสวนบุคคล มากยิ่งขึ้น
  • 106. ๘๙ ๒.๑.๓ การจัดบริการทางสังคมยังมีปญหาเรื่องคุณภาพ ขาดการกระจายที่ทั่วถึงใน ทุกพื้นที่ สงผลกระทบตอความเหลื่อมล้ําของการไดรับบริการ การจัดบริการ ดานการศึกษายังมีปญหาดานคุณภาพมาตรฐานของสถานศึกษาถึงรอยละ ๖๕ ซึ่ง ส ว นใหญ เ ป น โรงเรี ย นขนาดเล็ ก ในชนบท สง ผลให ปจ จุบั น เด็ ก วั ย เรี ย นยั ง คงมี ผลสั ม ฤทธิ์ ท างการเรี ย นอยู ใ นระดั บ ต่ํ า ผู สํ า เร็ จ อาชี ว ศึ ก ษาและอุ ด มศึ ก ษามี ความสามารถและสมรรถนะไมสอดคลองกับความตองการของผูใช ขาดทักษะ ความรู พื้ น ฐานที่ จํ า เป น ส ง ผลต อ ผลิ ต ภาพแรงงาน นอกจากนี้ การจั ด บริ ก าร การศึ ก ษาตลอดชี วิต การศึ ก ษานอกระบบและการศึ ก ษาตามอั ธ ยาศั ย ยั ง ขาด เนื้อหาและวิธีการที่เหมาะสม มีกฎระเบียบที่ไมเอื้ออํานวยใหผูเรียนสามารถเรียนรู ดวยตนเอง ทําใหการศึกษาตลอดชีวิตยังไมเปนวิถีชีวิตของคนในชาติ ขณะที่บริการ ดานสุขภาพ ยังมีปญหาการใหบริการรักษาพยาบาลในแตละระบบประกันสุขภาพ ไม เ ท า เที ย มกั น บุ ค ลากรทางการแพทย แ ละสาธารณสุ ข ยั ง กระจุ ก ตั ว อยู ใ น กรุงเทพมหานครและภาคกลาง สงผลใหในแตละภูมิภาคยังมีความเหลื่อมล้ําในการ จั ดบริ ก าร ส ว นอัต ราการเจ็ บปว ยและตายดว ยโรคจากสาเหตุที่ ปองกัน ได ยัง มี แนวโนมเพิ่มขึ้นอยางตอเนื่อง นอกจากนี้ การกาวเขาสูสังคมผูสูงอายุของประเทศ ยังขาดการเตรียมความพรอมในการพัฒนาระบบการดูแลผูสูงอายุระยะยาว สงผล ใหผูสูงอายุที่อยูในภาวะยากลําบาก ขาดหลักประกันดานรายได ขาดสิ่งอํานวย ความสะดวก และผูทําหนาที่ดูแลในการทํากิจวัตรประจําวัน เปนตน ๒.๒ การสรางภูมิคุมกัน จากสถานการณ ก ารเปลี่ย นแปลงและปจจัย เสี่ย งที่ค าดว า จะเป น อุปสรรคสํา คั ญ ในการ พัฒนาคน จําเปนตองสรางภูมิคุมกันใหคนไทยในประเด็นสําคัญ ดังนี้ ๒.๒.๑ คนไทยยึดหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงเปนแนวทางในการดําเนิน ชีวิต จากหลักการพื้นฐานสําคัญที่คนไทยตองมีความรู ใฝเรียนรู ตัดสินใจดวย ความระมัดระวัง มีสํานึกในศีลธรรมและจริยธรรม การดําเนินชีวิตดวยเพียร อดทน มีสติใชปญญาจะนําไปสูความพอประมาณ ความมีเหตุผล และการมีภูมิคุมกันตอ ผลกระทบการเปลี่ยนแปลง ดําเนินชีวิตอยางสมดุลทุกดาน นําไปสูการวางรากฐาน ของการสรา งสัง คมแหง ความรู และเปน ภูมิคุม กัน ของคนและสัง คมได อาทิ ดา นการเงิน ใหมีการใชจายบนพื้นฐานของความมีเหตุผล มีการอดออม เพื่อไม กอใหเกิดวิกฤตทางเงิน สวนดานสังคม สงเสริมใหสมาชิกในครอบครัวรูรักสามัคคี มีความเอื้อเฟอเผื่อแผ ไมเบียดเบียนซึ่งกันและกัน สังคมจะไดอยูรวมกันอยางสงบ สุข ขณะที่ดานวัฒนธรรม ตองสรางความตระหนักรู สามารถคิดวิเคราะห มีเหตุผล คน ไทยจะได มี ค วามระมั ด ระวั ง รู จั ก กลั่ น กรองเลื อ กรั บ ปรั บ ใช วั ฒ นธรรมให เ กิ ด ประโยชนตอการดํารงชีวิตในอนาคต
  • 107. ๙๐ ๒.๒.๒ คนไทยมีการเรียนรูตลอดชีวิต การเรียนรูตลอดชีวิตเปนการศึกษาที่ผสมผสาน ระหวางการศึกษาในระบบ การศึกษานอกระบบ และการศึกษาตามอัธยาศัยหรือ การเรียนรูจากแหลงความรูอื่น ๆ ตั้งแตเกิดจนตาย จึงเปนการพัฒนาคนอยางเต็ม ศักยภาพ ใหมีความรู มีทักษะ มีประสบการณ เพื่อดํารงชีวิตและประกอบอาชีพใน สังคมขอมูลขาวสาร และกระแสการเปลี่ยนแปลงไดอยางเหมาะสมถูกตองทุกชวง อายุของชีวิต การที่สังคมไทยตองสัมพันธกับสังคมที่มีการแขงขันตามอิทธิพลของ กระแสที่เปนเสรี โครงสรางเศรษฐกิจจะเปลี่ยนจากการใชแรงงานไปเปนการใช ความรูและเทคโนโลยีมากขึ้น ดังนั้น คนจึงตองมีการเรียนรูอยางตอเนื่องทั้งใน เรื่องการศึกษา ทักษะการทํางานและการดําเนินชีวิต เพื่อเปนภูมิคุมกันสําคัญ. ในการดํารงชีวิตและปรับตัวใหทันกับการเปลี่ยนแปลงของโลกในยุคศตวรรษที่ ๒๑ ๒.๒.๓ คนไทยตระหนักถึงคุณคาวัฒนธรรมและภูมิปญญาไทย อดีตที่ผานมาคนไทย มีวัฒนธรรมเปนสิ่ง ที่เชื่อมโยงวิถีชีวิต ความเชื่อ และแนวคิดของคน ครอบครัว ชุมชนและชาติ เขาไวดวยกัน ทําใหประเทศไทยรอดพนวิกฤตการณตางๆ มาได อาทิ การมีวิถีชีวิตแบบสังคมเครือญาติที่มีแตความเอื้อเฟอเผื่อแผ ชวยเหลือเกื้อกูล กัน การใหความเคารพผูอาวุโส การยึดมั่นในหลักศีลธรรมและความรูผิดชอบชั่วดี เปนตน ดังนั้น การที่คนไทยตระหนักเห็นคุณคาวัฒนธรรมและภูมิปญญาไทย มี จิตสํานึกที่ดี มีคานิยมที่พึงประสงค อยูรวมกันดวยความรัก ความสามัคคี เปนน้ําหนึ่ง ใจเดียวกัน บนความแตกตางหลากหลายทางวัฒนธรรม ซึ่งจะเปนฐานการพัฒนาที่ สําคัญในการกาวไปสูสังคมที่มีความใสใจและแบงปนตอผูอื่น ตลอดจนสามารถ นําไปสูการสรางและพัฒนานวัตกรรมและผลิตภัณฑทางวัฒนธรรมที่เชื่อมตอกับ เศรษฐกิจสรางสรรคของประเทศในอนาคต ๒.๒.๔ ความเขมแข็ งของสถาบันทางสังคมเริ่มตั้งแตสถาบันครอบครัว สถาบั น ศาสนา สถาบันการศึกษา (บาน วัด โรงเรียน) และชุมชน ในอดีตสถาบันทาง สังคมตางๆ เปนสถาบันหลักในการปลูกฝงจริยธรรม คุณธรรม คานิยมใหแกเด็ก และเยาวชน อาทิ ครอบครัวที่มีความเปนระบบเครือญาติ ชวยเหลือเกื้อกูลและอยู กันพรอมหนาจะมีสวนชวยทําหนาที่ใหการเลี้ยงดู อบรมและหลอหลอมสมาชิกใน ครอบครั ว ขณะที่สถาบันการศึกษาจะทํ าหนาที่ ในการพัฒนาความรู ความคิด ความสามารถรวมทั้ ง คุ ณ ธรรมและจริย ธรรมเพื่ อ การดํ า เนิ น ชี วิ ต สถาบัน ทาง ศาสนาเปนผูมีบทบาทในการถายทอดหลักธรรมคําสอนของศาสนาตางๆ เปนที่ยึด เหนี่ยวจิตใจใหผูคนในสังคมเปนคนดี มีคุณธรรมและเอื้ออาทรตอการพัฒนาระบบ คุณคาของสังคม โดยชุมชนจะเปนตัวยึดโยงสถาบันตางๆ ในการรวมทําหนาที่และ สืบทอดประเพณี คานิยมที่ดีงาม ดังนั้น การทําใหสถาบันทางสังคมทั้งบาน วัด โรงเรียน และชุมชนมีความเขมแข็ง สามารถทําบทบาทหนาที่ของตนเองไดอยาง เหมาะสมกับสถานการณที่มีการเปลี่ยนแปลงตลอดเวลา จะเปนภูมิคุมกันสําคัญใน การพัฒนาคนและปจจัยแวดลอมของคนใหมีคุณภาพ
  • 108. ๙๑ ๓. ยุทธศาสตรและแนวทางการพัฒนา ๓.๑ วัตถุประสงค ๓.๑.๑ เพื่อพัฒนาคนไทยทุกกลุมวัยใหมีศักยภาพ มีความพรอมทั้งกาย ใจ สติปญญา มีจิต สํา นึก วั ฒ นธรรมที่ดีง ามและรู คุณค า ความเป น ไทย มี โ อกาสและสามารถ เรียนรูตลอดชีวิตอยางมีคุณภาพ มีภูมิคุมกันตอการเปลี่ยนแปลงและเปนพลังทาง สังคมที่เขมแข็งในการพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมของประเทศ ๓.๑.๒ เพื่อเสริมสรางสภาพแวดลอมทางครอบครัว ชุมชน และสังคมใหมั่นคงและเอื้อตอ การพัฒนาคนอยางสอดคลองกับบริบทการเปลี่ยนแปลงทางเศรษฐกิจและสังคมใน อนาคต ๓.๒ เปาหมายการพัฒนา คนไทยทุ ก คนได รั บ การพั ฒ นาทั้ ง ทางร า งกายและจิ ต ใจ มี คุ ณ ธรรม มี สุ ข ภาพสมบู ร ณ แข็งแรง มีความรู ความสามารถในการคิด วิเคราะห สังเคราะห มีนิสัยใฝเรียนรูตลอดชีวิต มี ความคิดสรางสรรค สามารถสรางนวัตกรรมความรูตางๆ รูจักสิทธิหนาที่ของตนเองและของผูอื่น มี ค า นิ ย มความเป น ไทย สามารถทํ า บทบาทหน า ที่ ข องตนเองได อ ย า งเหมาะสม มี สภาพแวดลอมที่เอื้ออํานวยตอการดํารงชีวิตไดอยางมีความสุข ๓.๓ ตัวชี้วัด (KPI) ๓.๓.๑ ระดับอัตราเจริญพันธุรวมของประชากรไทยไมต่ํากวา ๑.๖ ๓.๓.๒ อัตราการยายถิ่นจากเขตชนบทเขาสูเมืองลดลง ๓.๓.๓ คุณภาพคนโดยรวมดีขึ้น โดย (๑) ประชากรวัยเด็กมีการพัฒนาระดับสติปญญา อารมณ มีคุณธรรมจริยธรรม เพิ่ ม ขึ้ น มี ผ ลสั ม ฤทธิ์ ท างการเรี ย นสูง ขึ้ น ประชากรวั ย ทํ า งานมี ผลิ ต ภาพ แรงงานเพิ่มขึ้น ความสามารถในการเขาถึงและใชประโยชนจากแหลงเรียนรู และเทคโนโลยีของคนทุกวัยมีมากขึ้น (๒) อั ต ราการปว ยด ว ยโรคที่ เ ปน ป ญ หาสํ า คั ญ สามารถเฝ า ระวั ง และควบคุ ม ปองกันไดลดลง (๓) คนไทยมีระดับคุณธรรมและจริยธรรมสู ง ขึ้น คา ดัชนีการทุจริต คอรัปชั่ น ลดลง จํานวนคดีดานอาชญากรรมและยาเสพติดลดลง ๓.๓.๔ สถาบันทางสังคมมีความเขมแข็งมากขึ้น ดัชนีความเขมแข็งของสถาบันครอบครัว สูงขึ้น สถาบันการศึกษาที่ผานการรับรองคุณภาพมาตรฐานมีมากขึ้น ภาคธุรกิจ เอกชนที่ ดํ า เนิ น กิ จ กรรมด า นสั ง คมมี ม ากขึ้ น ชุ ม ชนมี ค วามเข ม แข็ ง และมี ขี ด ความสามารถในการพึ่งพาตนเองไดเพิ่มขึ้น
  • 109. ๙๒ ๓.๔ แนวทางการพัฒนา ๓.๔.๑ การสงเสริมคนไทยใหมีการเกิดที่มีคุณภาพ มีการกระจายที่สอดคลองกับ ศัก ยภาพและโอกาสของพื้น ที่ โดยกํา หนดนโยบายประชากรที่เ นน มาตรการ เชิงคุณภาพที่หลากหลายและมีความเชื่อมโยงกัน ๑) สง เสริม การเกิด ที่มีคุณ ภาพและรัก ษาระดับ อัต ราเจริญ พัน ธุใ หเ หมาะสม โดยการสงเสริมและคุมครองดานอนามัยเจริญพันธุในทุกชวงวัยของประชากร การ สงเสริมใหมีมาตรการที่เอื้อตอการมีบุตร โดยเนนการจูงใจใหคูสมรสที่มี ศักยภาพและความพรอมมีบุตรเพิ่มขึ้น การพัฒนาอนามัยการเจริญพันธุอยาง บูรณาการ การสรางเครือขายความรวมมือของทุกภาคสวนจัดทําระบบการ จัดการความรูในเรื่องขอมูลและบริการดานสุขภาพ ๒) มุงพัฒนานโยบายสาธารณะที่เอื้อตอสุขภาพอยางมีสวนรวม เพื่อเสริมสราง สุขภาวะคนไทยใหมีความสมบูรณแข็งแรงทั้งรางกายและจิตใจ ควบคูกับการ สงเสริมใหชุมชนทองถิ่นมีความเขมแข็งในการดําเนินการดานสุขภาพ ๓)สนับสนุนการกระจายตัวของประชากรใหเหมาะสมสอดคลองกับศักยภาพและ โอกาสของพื้นที่ รวมทั้งสงเสริมการตั้งถิ่นฐานของประชากรใหสอดคลองกับ ทรัพยากรธรรมชาติ การรักษาสิ่งแวดลอมทั้งในเขตเมืองและชนบท พัฒนา ระบบขอมูลการยายถิ่นใหมีความสมบูรณ เพื่อใหสามารถจัดบริการพื้นฐานที่ ครอบคลุมกลุมประชากรยายถิ่นไดอยางเหมาะสม ๓.๔.๒ พัฒนาคุณภาพคนไทยทุก ชวงวัย มีภูมิคุมกันตอการเปลี่ยนแปลงและการ พัฒนาประเทศในอนาคต ๑) พัฒนาเด็กปฐมวัยตั้งแตแรกเกิดอยางเปนองครวมทั้งดานสติปญญา อารมณ คุณธรรมและจริยธรรม ตั้งแตการใหความรูในการเลี้ยงดูเด็ก การสงเสริมให ศูนยเด็กเล็กเปนศูนยกลางเชื่อมโยงคนทุกชวงวัยในการเสริมสรางพัฒนาการ ของเด็กและคุณภาพชีวิตของสมาชิกในครอบครัว โดยชุมชนและทองถิ่นมี บทบาทหลักในการบูรณาการความรวมมือของทุกภาคสวน จัดหาและพัฒนา ทักษะผูดูแลเด็กใหเพียงพอและกระจายอยางทั่วถึง ๒) พัฒนาเด็กวัยเรียนใหมีความรูทางวิชาการที่เขมแข็ง โดย (๑) พัฒนาคุณภาพมาตรฐานการจัดการศึกษาและการเรียนรูทุกระดับใหได มาตรฐานระดับชาติและกาวสูมาตรฐานระดับสากลอยางทั่ว ถึง ควบคู กับ การเสริม สรา งคุณ ธรรม จริย ธรรม จิต สาธารณะ รัก และภูมิใจใน ความเปนไทย รูสิทธิหนาที่การเปนพลเมืองที่ดีอยูในกฎกติกาของสังคม
  • 110. ๙๓ (๒) การพั ฒ นาคุ ณ ภาพครู ผู ส อนให ทั น ต อ การเปลี่ ย นแปลงของโลกและ วิทยาการตางๆ เนนการใชโรงเรียนเปนฐานในการพัฒนาครูไปพรอมกับ การพัฒนาคุณภาพนักเรียน (๓) เสริมสรางพฤติกรรมสุขภาพที่เหมาะสมและถูกตองใหแกเด็ก โดยสราง ความรูความเขาใจในหลักโภชนาการ คุณคาของอาหาร การออกกําลังกาย และการใชเวลาอยางสรางสรรคและมีคุณภาพ (๔) จัดใหมีกลไกการขับเคลื่อนและสนับสนุนการปฏิรูปการศึกษาใหเชื่อมโยง ทั้งในระบบ นอกระบบ และในทุกระดับการศึกษา ตลอดจนการสรา ง นวัตกรรมทางการศึกษา และสงเสริมความรวมมือของภาคีเครือขายใน สังคมเขามามีสวนรวมในการพัฒนาการศึกษาและการเรียนรู เพื่อยกระดับ คุณภาพของเด็กและเยาวชนสูสังคมแหงการเรียนรู ๓) พัฒนากําลังแรงงานใหมีความรูและสมรรถนะที่สอดคลองกับโครงสรางการ ผลิตและบริการบนฐานความรูและเศรษฐกิจสรางสรรค (๑) สงเสริมและพัฒนากําลังแรงงานในภาคเกษตรที่มีอยูและสรางแรงจูงใจ แก ค นรุ น ใหม ใ นการเข า สู อ าชี พ เกษตรกรรม โดยการสนั บ สนุ น ด า น วิชาการ ปฏิรูปการฝกอบรมอาชีพสูการปฏิบัติจริงเพื่อสรางมูลคาและ คุณคาแกสินคาเกษตร และการแลกเปลี่ยนเรียนรูระหวางชุมชน การเชิดชู เกษตรกรดีเ ด น เพื่อสรางความมั่ นคงทางดานรายได และสรา งความ ตระหนักในคุณคาและศักดิ์ศรีของอาชีพเกษตรกร (๒) สงเสริมการผลิตและพัฒนากําลังคนระดับกลางเพื่อตอบสนองภาคการ ผลิตและบริการ เนนการจัดการเรียนการสอนตามแนวทฤษฎีการเรียนรูที่ สรางสรรคดวยปญญา และการสรางเครือขายการเรียนรูนานาชาติ ควบคู กั บ การยกระดั บ คุ ณ ภาพมาตรฐานอาชี ว ศึ ก ษาให มี สมรรถนะในการ ประกอบอาชีพที่เชื่อมโยงกับกลุมอุตสาหกรรมเปาหมาย และสอดคลองกับ ความเชี่ยวชาญของสถานศึกษา (๓) พัฒนาและเชื่อมโยงการเรียนรูดานวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี ตั้งแต ระดับการศึกษาขั้นพื้นฐาน การอาชีวศึกษาฐานวิทยาศาสตรเทคโนโลยี และระดับอุดมศึกษา เพื่อยกระดับคุณภาพมาตรฐานการผลิตกําลังคน ดานวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี รวมทั้งสนับสนุนการผลิตและพัฒนา นักวิจัย ผูสรางและพัฒนานวัตกรรมในสาขาตางๆ ตลอดจนการตอยอดสู การสรางสรรคนวัตกรรมระดับสูงที่เชื่อมโยงองคความรูใหมกับภูมิปญญา วัฒนธรรมไทย เพื่อเพิ่มมูลคาและคุณคาของสินคาและบริการที่สามารถ ใชประโยชนในเชิงพาณิชยหรือเชิงสังคม
  • 111. ๙๔ ๔) พัฒนาผูสูงอายุใหมีความมั่นคงทางเศรษฐกิจและสังคม มีคุณภาพ มีคุณคา สามารถปรับตัวเทาทันการเปลี่ยนแปลง เปนพลังในการพัฒนาสังคม (๑) สงเสริมการสรางรายไดและการมีงานทําในผูสูงอายุโดยกําหนดลักษณะ ประเภทงานและอัตราคาจางที่เหมาะสม พรอมทั้งทบทวนกฎ ระเบียบ ที่ เกี่ยวของ และสรางแรงจูงใจในการจางงานผูสูงอายุ ควบคูกับการเพิ่มพูน ความรู ทักษะทั้ ง ดา นวิชาการและการใชสื่อ การเรีย นรูสมัย ใหมใหแก ผูสูงอายุเพื่อการประกอบอาชีพ และการเรียนรูอยางตอเนื่อง (๒) สงเสริมและสนับสนุนใหมีการนําความรูและประสบการณของผูสูงอายุที่ เปนคลังสมองของชาติ ปราชญชาวบาน/ผูมีความรูภูมิปญญาทองถิ่นมา ใชประโยชนในการพัฒนาชุมชน ทองถิ่น และประเทศ (๓) สงเสริมใหสถาบันครอบครัว ชุมชน และทองถิ่นมีบทบาทสําคัญในการ ดูแลผูสูงอายุอยางเปนเครือขายเชื่อมโยงกับวัฒนธรรมประเพณีในแตละ พื้นที่ อาทิ การจัดบริการขั้นพื้นฐานและการดูแลสุขภาพผูสูงอายุในชุมชน การจัดสวัสดิการใหผูสูงอายุควบคูกับกองทุนเงินออมเพื่อชราภาพ เพื่อ สรางการคุมครองทางสังคมแกผูสูงอายุอยางยั่งยืน ๕) สนั บ สนุ น กระบวนการพั ฒ นาคนแบบองค ร วม เป ด รั บ การเรี ย นรู อ ย า ง กวางขวางสอดคลองกับแนวโนมการจางงานในอนาคต ดวยการเรียนรูใน ศาสตรวิทยาการใหสามารถประกอบอาชีพไดอยางหลากหลาย ควบคูกับการ เรียนรูสูวัฒนธรรมแหงการเกื้อกูล ดวยการเสริมสรางทักษะใหมีจิตสาธารณะ ๕ ด า น ทั้ง การเรีย นรูตอเนื่องตลอดชีวิ ต คิดเปน ทํา เปน การสัง เคราะห ความรู สั่งสม และตอยอดสูนวัตกรรมความรู การฝกฝนจนเกิดความคิด สรางสรรค การเปดใจกวางพรอมรับทุกความคิดเห็น และการปลูกฝงจิตใจที่ มีคุณธรรม ๖) เรง จั ดระเบี ย บแรงงานตา งดา วที่ถูก กฎหมายให เ ป น ระบบ เพื่อนํ าไปสูก าร กําหนดมาตรฐานการจางและแนวทางในการพัฒนาทักษะฝมือแรงงานตางดาวที่ เหมาะสม ควบคูกับการบังคับใชกฎหมายและลงโทษผูประกอบการที่มีการจาง แรงงานผิดกฎหมายหรื อไมปฏิบัติตามกฎหมายการคุมครองแรงงานอยา ง จริงจัง โดยสรางความรวมมือกับประเทศตนทางของแรงงานตางดาว
  • 112. ๙๕ ๓.๔.๓ สงเสริมการเรียนรูตลอดชีวิต สรางโอกาสการเรียนรูอยางตอเนื่องใหคนทุกกลุม ทุกวัยสามารถเขาถึงแหลงเรียนรูและองคความรูที่หลากหลาย ทั้งที่เปนวัฒนธรรม ภูมิปญญาและองคความรูใหม ๑) สรางวัฒนธรรมการเรียนรู ใหตระหนักถึงประโยชนและความสําคัญของการ เรียนรูตลอดชีวิตที่นําไปสูการยกระดับคุณภาพชีวิตและความสามารถในการ ดํารงชีวิตไดอยางรูเทาทัน ดวยการสรางกระแสสังคมใหการเรียนรูเปนหนาที่ ของคนไทยทุกคน สรางนิสัยใฝรูตั้งแตวัยเด็ก ควบคูกับการสงเสริมใหองคกร และสื่อทุกประเภทเปนแหลงเรียนรูอยางสรางสรรค ๒) เสริมสรางและพัฒนาแหลงเรียนรูทั้งในระดับทองถิ่น ชุมชน และประเทศ โดย พัฒนาแหลงเรียนรูของชุมชนในรูปแบบที่หลากหลายสอดคลองกับภูมิสังคม ควบคูกับการพัฒนาและเปดโอกาสใหใชประโยชนแหลงเรียนรูทั่วไป อาทิ หองสมุด พิพิธภัณฑ ศูนยการเรียนรู ศูนยกีฬา และศูนยทดลองของสวน ราชการตาง ๆ อยางกวางขวาง รวมทั้งเปดพื้นที่สาธารณะเพื่อกระตุนการ เรียนรูของเด็กและเยาวชนอยางสม่ําเสมอ ๓) การสรางปจจัยสนับสนุนใหเกิดการเรียนรูตลอดชีวิต (๑) พัฒนาองคความรูของทองถิ่นทั้งจากผูรู ปราชญชาวบาน และจัดใหมี การจัดการองคความรูในชุมชนอยางเปนระบบ ควบคูกับการจัดระบบ ข อ มู ล ข า วสารการเรี ย นรู ต ลอดชี วิ ต ที่ ทุ ก คนสามารถเข า ถึ ง สื่ อ และ เทคโนโลยีสารสนเทศ (๒) การปรับปรุงกฎ ระเบียบ และกฎหมายที่เกี่ยวของกับการเรียนรูตลอด ชีวิต มาตรการภาษีที่เกี่ยวของ ใหเอื้ออํานวยและสงเสริมใหเกิดการ จัดการเรียนรูอยางตอเนื่อง ๔) สรางโอกาสอยางเปนธรรมใหคนทุกกลุมสามารถเขาถึงบริการทางสังคม ที่มี คุณภาพไดอยางทั่วถึง ทั้งบริการดานการศึกษา สุขภาพ สวัสดิการสังคม กระบวนการยุติธ รรม รวมถึง สามารถเขา ไปมีสว นรว มในกิจ กรรมตา งๆ โดยไมถูกกีดกันและแบงแยก โดยเฉพาะในกลุมเด็ก เยาวชน ผูพิการหรือทุพพล ภาพ ผูสูงอายุ ผูดอยโอกาสทางสังคม คนยากจน และผูอยูในพื้นที่หางไกล ๕) จัดระบบความสัมพันธของสวัสดิการทางสังคมที่ จัดโดยระดับชาติ ระดับ ทองถิ่น และชุมชนอยางเชื่อมโยงและเกื้อกูล ควบคูกับการกระจายอํานาจให ชุมชนสามารถจัดการกับปญหาของชุมชนดวยตนเอง ทําบทบาทหนาที่ของ ตนเองในการสงเสริมการเรียนรูตลอดชีวิตไดอยางเหมาะสมกับสถานการณที่ มีการเปลี่ยนแปลงตลอดเวลา
  • 113. ๙๖ ๓.๔.๔ เสริมสรางคานิยมและวัฒนธรรมไทยที่ดี ๑) เสริมสรางคุณธรรม จริยธรรม คานิยมที่ดี และวัฒนธรรมประชาธิปไตย โดย การสรางความรู ความเขาใจ การปลูกฝงจิตสํานึก คานิยมและทัศนคติที่ ถูกตองใหคนทุกกลุมทุกวัย เริ่มตั้งแตวัยเด็กผานการจัดการเรียนการสอนโดย ใชชุมชนเปนฐาน ๒) เสริมสรางความเขมแข็งใหแกสถาบันหลักของสังคมทั้งสถาบันครอบครัว สถาบันศาสนา ใหมีบทบาทหลักในการหลอหลอม บมเพาะเด็กและเยาวชน และการปลุกจิตสํานึกแกกลุมคนตางๆฟนฟู วัฒนธรรมและคานิยมไทยที่ดีงาม อาทิ ความเอื้ออาทร เอื้อเฟอเผื่อแผ เคารพผูอาวุโส อยูรวมกันฉันทพี่นอง ภายใตความหลากหลายของวัฒนธรรมอยางสงบสุข ๓) ส ง เสริ ม องค ก รธุ ร กิ จ ในการดํ า เนิ น งานที่ มี ค วามรั บ ผิ ด ชอบต อ สั ง คม โดยเฉพาะบทบาทในการพั ฒ นาคุ ณ ภาพชี วิ ต ในชุ ม ชนที่ ส อดคล อ งกั บ ศักยภาพแตละพื้นที่ โดยรัฐใหการสนับสนุนในดานแรงจูงใจและการยกยอง ตอสาธารณะ
  • 115. ยุทธศาสตรการสรางความสมดุลและมั่นคงของอาหารและพลังงาน ๑. สถานการณดานอาหารและพลังงาน ประเทศไทยมี ฐานการผลิ ตการเกษตรที่ เข มแข็ ง มี ที่ ตั้ งทางภู มิ ประเทศและภู มิ อากาศเหมาะสม มีภูมิปญญาดานการผลิต การประยุกตดัดแปลง และวัฒนธรรมอาหารที่เขมแข็งและหลากหลาย ทําใหไทยเปนประเทศผูผลิตอาหารที่สําคัญรายใหญของโลก โดยมีพื้นที่ทําการเกษตร รอยละ ๔๐ ของพื้นที่ทั้งประเทศ สามารถทําการผลิตสินคาเกษตรและอาหารทั้งพืช ปศุสัตว และประมง สวนใหญ มีปริมาณผลผลิตพอเพียงกับความตองการใชภายในประเทศ และมีเหลือสงออกสรางรายได เชน ขาว ผลผลิตรอยละ ๕๕ ถูกนํามาบริโภคภายในประเทศและรอยละ ๔๕ สงออก ผลผลิตพืช อาหารสํา คั ญ เช น มั น สํา ปะหลั ง อ อย และปาลม น้ํ า มัน บางส ว นนํา มาใช เ ปน วัตถุ ดิบเพื่ อผลิ ต พลังงานทดแทนเพื่อใชในประเทศนอกเหนือจากการสงออกอีกดวย อยางไรก็ตาม ในชวงหลายปที่ผานมา ความเขมแข็งของภาคเกษตรไทยมีแนวโนมลดลง โดยจะเห็น ไดจากการมีประสิทธิภาพการผลิตต่ํา เกษตรกรประสบปญหาความยากจน มีหนี้สิน มีแนวโนม สูญเสียการเปนเจาของที่ดินกลายเปนผูเชามากขึ้น เนื่องจากปญหาความเสื่อมโทรมของดินและ ขาดแคลนน้ํา นอกจากนั้น ผลจากภาวะโลกรอน รวมทั้งการเขาสูสังคมผูสูงอายุ มีสวนทําให ความเข ม แข็ ง ของภาคเกษตรไทยมี แ นวโน ม ลดลง การเปลี่ ย นแปลงสภาพภู มิ อ ากาศ โดยเฉพาะอย า งยิ่ ง การเปลี่ ย นแปลงในเรื่ อ งของปริ ม าณและการกระจายตั ว ของน้ํ า ฝน ระดั บ อุณหภูมิเฉลี่ยที่มีแนวโนมสูงขึ้น รวมทั้งการเปลี่ยนแปลงในเชิงฤดูกาลตางๆ สงผลกระทบโดยตรงตอ ภาคเกษตรในประเทศไทย จะทําใหเกิดผลกระทบตอผลผลิตพืชสําคัญที่มีบทบาทอยางมากตอ ความมั่นคงอาหารและพลังงาน ในขณะเดียวกัน ปญหาการยึดครองทรัพยากรพันธุกรรมและการ ผูกขาดทางการคาเมล็ดพันธุพืช จะสงผลกระทบตอวิถีชีวิตของเกษตรกรรายยอยจํานวนมากที่พงพา ึ่ อาศัยทรัพยากรปาไม พันธุพืชตางๆ เพื่อเปนอาหารและยาสมุนไพร และกระทบตอความมั่นคงทาง อาหารของประเทศในระยะยาว นอกจากนั้น การเขาสูสังคมผูสูงอายุ ทําใหประชากรเกษตรที่มีอายุ ๕๐ ปขึ้นไปมีแนวโนมเพิ่มขึ้น ในขณะที่คนหนุมสาวไมสนใจทําการเกษตร จํานวนแรงงานภาคเกษตร ลดลงประมาณรอยละ ๑.๘๗ ตอป ในชวง ๒๕๔๑-๕๐ สงผลตอการขาดแคลนแรงงานในภาคเกษตร และศักยภาพภาคเกษตรในอนาคต ในขณะที่ ความตองการอาหารทั้งภายในประเทศและของโลก มีแนวโนมเพิ่มขึ้นอยางรวดเร็วอันเกิดจากจํานวนประชากรที่เพิ่มขึ้นสงผลตอความมั่นคงอาหาร ในอนาคต
  • 116. ๙๘ ขณะเดี ยวกัน ความตองการใช พลังงานของไทยมีแนวโน มสูง ขึ้น มี การพึ่ งพิ งการนําเขา พลังงานจากตางประเทศจํานวนมาก เปนมูลคาปละ ๑ ลานลานบาท หรือประมาณรอยละ ๑๑ ของ GDP โดยการใชพลังงานเชิงพาณิชยขั้นตนของไทยมีการเติบโตขึ้นอยางตอเนื่องทุกป ในขณะที่ การเพิ่มขึ้นของการผลิตพลังงานในประเทศไมสามารถตอบสนองความตองการใชพลังงานที่เพิ่มขึ้น ไดอยางเพียงพอ หรือผลิตไดเพียงรอยละ ๕๐ ของความตองการใชในประเทศเทานั้น โดยเฉพาะ ในชวงป ๒๕๕๑ - ๒๕๕๒ ราคาน้ํามันดิบในตลาดโลกปรับตัวสูงขึ้นและผันผวนอยางมาก สงผลให สูญเสียเงินตราตางประเทศในการนําเขาพลังงานและมีผลตอสถานะความมั่นคงดานพลังงาน ในประเทศ ซึ่งหลายประเทศในโลก รวมทั้งประเทศไทย ไดมีนโยบายสงเสริมการใชพลังงานทดแทน จากพืชแทนการใชพลังงานจากเชื้อเพลิงฟอสซิลมากขึ้น ทําใหมีความตองการพืชที่สามารถนําไป ผลิตพลังงานเพิ่มขึ้น เชน มันสําปะหลัง ออย และปาลมน้ํามัน การเปลี่ยนแปลงรูปแบบการใช ประโยชน พื้ น ที่ เ กษตรจากการปลู ก พื ช อาหารมาเปน พืช พลั ง งานมากขึ้ น ซึ่ง สามารถกอ ให เ กิ ด ผลกระทบตอปริมาณผลผลิตอาหาร รวมทั้งความมั่นคงอาหารของประเทศและการสงออกได ๒. ปจจัยเสี่ยงตอความมั่นคงดานอาหารและพลังงาน ทรัพยากรธรรมชาติซึ่งเปนฐานการผลิตภาคเกษตรมีความเสื่อมโทรมมากขึ้น การพัฒนา ที่ผานมาไดมีการใชทรัพยากรธรรมชาติตางๆ จํานวนมาก เพื่อการผลิตทางเศรษฐกิจ รวมทั้งภาคเกษตร เพื่อใหมีการขยายตัวอยางตอเนื่อง และเปนการใชอยางสิ้นเปลือง ไมมีประสิทธิภาพ และขาดการ บํารุงรักษา ทําใหในปจจุบันทรัพยากรธรรมชาติที่เปนฐานการผลิตของภาคเกษตรที่สําคัญ มีความ เสื่อมโทรม โดยเฉพาะทรัพยากรดิน ที่พบปญหาดินเสื่อมสภาพ เชน ดินเค็ม ดินเปรี้ยว โดยในป ๒๕๔๗ ประเทศไทยมีพื้นที่ที่มีปญหาดินเค็มประมาณ ๔.๕ ลานไร ดินเปรี้ยวจัด ๕.๕ ลานไร และ ดินที่มีปฏิกิริยาเปนกรด ๙๘.๔ ลานไร อันเนื่องมาจาก การเสื่อมไปตามสภาพการใชประโยชนที่ดิน ที่ไมถูกตองตามสมรรถนะของดิน และการใชสารเคมีทางการเกษตรในปริมาณมาก โดยมีการนําเขา ปุยเคมีและสารกําจัดศัตรูพืชปละ ๓.๗ ลานตัน มูลคากวา ๔๐,๐๐๐ ลานบาท รวมทั้งมีปญหาการ ขาดแคลนน้ําอันเนื่องมาจากประสบปญหาน้ําตนทุนลดลงอยางมากสงผลตอการใชน้ําในการผลิต การเกษตร และมีปญหาคุณภาพน้ํา ตลอดจนความหลากหลายทางชีวภาพที่ถูกทําลายมากขึ้น ซึ่งปญหา ที่ เ กิ ด ขึ้ น เป น ป จ จั ย เสี่ ย งที่ ทํ า ให มี ผ ลต อ การพั ฒ นาการเกษตรให เ กิ ด ความมั่ น คงและยั่ ง ยื น ได ในอนาคต การเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศมีแนวโนมรุนแรงเพิ่มมากขึ้น สงผลตอการผลิตภาคเกษตร โดยเฉพาะภาวะภัยแลง น้ําทวม และฝนตกไมตรงตามฤดูกาล รวมถึงโรคและแมลงศัตรูพืชระบาด ซึ่งผลกระทบจากภาวะโลกรอนนี้มีผลโดยตรงตอปริมาณผลผลิตทางการเกษตร เชน การคาดการณ
  • 117. ๙๙ ของศูนยเครือขายงานวิเคราะหวิจัยและฝกอบรมการเปลี่ยนแปลงของโลกแหงเอเซียตะวันออกเฉียง ใต (SEA START) (๒๕๔๗) พบวา การเพิ่มขึ้นของปริมาณน้ําฝนในภาคกลาง จะทําใหเกิดน้ําทวม บอยครั้งและจํานวนความถี่มากขึ้น มีผลตอการผลิตขาวในแถบลุมน้ําเจาพระยาและผลผลิตลดลง นอกจากนี้ การเกิดโรคและแมลงศัตรูพืชระบาดรุนแรงขึ้น เชน การระบาดของเพลี้ยกระโดดสีน้ําตาล โรคเขียวเตี้ยและโรคใบหงิก ในภาคกลางประมาณ ๒.๓๙ ลานไร และการระบาดของเพลี้ยแปง ประมาณ ๑ ลานไร ในป ๒๕๕๒ เปนตน ซึ่งสงผลตอศักยภาพการผลิตของภาคเกษตร ความออนแอของภาคเกษตรที่เปนฐานการผลิตที่สําคัญของประเทศ โดยเฉพาะเกษตรกร รายยอย ทั้งนี้เปนผลจากหลายปจจัยที่สําคัญ คือ การเปลี่ยนแปลงของวิถีชีวิตในสังคมเกษตร ที่ เ ข า สู สั ง คมป จ เจกมากขึ้ น มี ลั ก ษณะต า งคนต า งอยู ความสั ม พั น ธ แ บบเครื อ ญาติ ที่ มี ค วาม เอื้อเฟอเผื่อแผชวยเหลือเกื้อกูลกันเริ่มหมดไป ขาดการปฏิสัมพันธและทํากิจกรรมรวมกัน ในขณะที่ ผลิตภาพการผลิตของภาคเกษตรลดลง อันเกิดจากการวิจัยและพัฒนา การพัฒนาพันธุพืชพันธุ สัตว และโครงสรางพื้นฐานดานการเกษตรที่ยังไมเพียงพอตอการเพิ่มผลิตภาพการผลิต โดยเฉพาะ พื้นที่ชลประทาน ที่มีเพียง ๒๘ ลานไร หรือรอยละ ๒๒ ของพื้นที่ทางการเกษตร การถือครองที่ดินทํา การเกษตรของครัวเรือนเกษตรที่มีแนวโนมลดลงจากเฉลี่ย ๒๓.๐๑ ไร/ครัวเรือน ในป ๒๕๔๙ เปน ๒๒.๖๒ ไร / ครั ว เรื อน ในป ๒๕๕๒ และมีแ นวโน ม การเป น ผู เ ช า เพิ่ ม ขึ้ น โดยเฉพาะอย า งยิ่ ง ใน ภาคกลาง ในขณะเดียวกันตนทุนการผลิตที่มีแนวโนมสูงขึ้น อันเนื่องจากราคาปจจัยการผลิต และการขนสงสูงขึ้นที่ปรับตัวตามราคาพลังงาน ทําใหไมสามารถลดตนทุนการผลิตลง ประกอบกับ แรงงานเกษตรมีแนวโนมลดลงและเปนผูสูงอายุ รวมทั้งเกษตรกรรุนใหมไมไดรับการสงเสริม อยางจริงจัง และมีการยายออกจากภาคเกษตรไปในภาคการผลิตอื่น เชน ภาคอุตสาหกรรมและ ภาคบริการที่ใหผลตอบแทนสูงกวา ทําใหภาคเกษตรตองเผชิญกับความเสี่ยงดานแรงงานมากขึ้น นอกจากนั้น ยังมีการพึ่งพาตางประเทศทั้งปจจัยการผลิตและตลาดสงออก เชน เทคโนโลยี ปุยเคมีและสารกําจัดศัตรูพืช ที่ตองนําเขาปละกวา ๔๐,๐๐๐ ลานบาท และตองเผชิญความเสี่ยง จากความผันผวนดานราคาดวย ขณะที่ ผลผลิตทางการเกษตรที่สําคัญสวนใหญของไทยประมาณ รอยละ ๖๐-๗๐ ตองพึ่งพิงตลาดสงออก รวมถึงเปนสินคาขั้นปฐมที่มีมูลคาเพิ่มนอย ทําใหเกษตรกร มีรายไดต่ําและไมมีเสถียรภาพ ประกอบกับการเปดเขตการคาเสรีอาเซียนสงผลกระทบตอ เกษตรกรรายยอยในประเทศ ทําใหไมสามารถแขงขันกับสินคาเกษตรจากประเทศเพื่อนบานที่มี ตนทุนการผลิตต่ํากวา ในขณะที่ทรัพยากรถูกแยงชิงจากภาคการผลิตอื่น ทั้งทรัพยากรที่ดินและ น้ํา เพื่อตอบสนองความตองการตามการขยายตัวทางเศรษฐกิจและการเพิ่มขึ้นของประชากร ประเทศไทยมีความตองการใชพลังงานในประเทศเพิ่มมากขึ้นอยางตอเนื่อง ตามการขยายตัว ของภาคสวนตางๆ ในระบบเศรษฐกิจ ขณะที่ราคาน้ํามันมีความผันผวนไมแนนอน ทําใหภาคการผลิต
  • 118. ๑๐๐ โดยเฉพาะภาคการเกษตรมีความเสี่ยงในการผลิตสินคา ทั้งนี้ ที่ผานมาแมวาการผลิตพลังงานรวม ของประเทศจะเพิ่มขึ้นอยางตอเนื่อง แตยังไมเพียงพอกับความตองการ โดยความตองการใชพลังงาน ขั้นสุดทายตอประชากรเพิ่มขึ้นจาก ๐.๙๙ ตันเทียบเทาน้ํามันดิบตอคน ในป ๒๕๔๗ เปน ๑.๐๔ ตัน เที ย บเท า น้ํ า มั น ดิ บ ต อ คน ในป ๒๕๕๑ นอกจากนี้ ยั ง ต อ งพึ่ ง พิ ง การนํ า เข า จากต า งประเทศ เปนจํานวนมาก คิดเปนสัดสวนการนําเขาตอการบริโภคพลังงานเชิงพาณิชยขั้นตนอยูที่รอยละ ๖๐ เปนเงินกวา ๑ ลานลานบาท หรือประมาณรอยละ ๑๑ ของ GDP ป ๒๕๕๑ ตองสูญเสียไปกับการ นําเขาน้ํามันดิบ ขณะที่แนวโนมการปรับตัวสูงขึ้นอยางตอเนื่องของราคาน้ํามัน ในชวงป ๒๕๕๑ - ๒๕๕๒ ราคาน้ํามั นดิบในตลาดโลกไดปรับตัวเพิ่ม สูงขึ้น และมีความผันผวนอยางมากจาก ๓๕ เหรียญสหรัฐฯ ตอบารเรล ถึงกวา ๑๔๘ เหรียญสหรัฐฯ ตอบารเรล สงผลใหประเทศตางๆ ทั่วโลก รวมถึงประเทศไทยมีการใชพลังงานทางเลือก ทดแทนการใชพลังงานจากเชื้อเพลิงฟอสซิลมากขึ้น ทําใหมีความตองการพืชที่สามารถนําไปผลิตเปนพลังงานเพิ่มมากขึ้น เชน ออย มันสําปะหลัง ปาลม น้ํามัน ถั่วเหลือง เปนตน เกษตรกรจึงเปลี่ยนรูปแบบการใชประโยชนพื้นที่เกษตร จากการปลูกพืช อาหารเป น พื ชพลั ง งานแทน ซึ่ ง สง ผลใหพื้ น ที่ เ พาะปลู ก พื ช อาหารลดลง และราคาพื ช อาหารมี แนวโน ม เพิ่ม สูง ขึ้น เนื่ อ งจาก พื้ น ที่ เ พาะปลูก พื ช อาหารลดลง สํา หรั บ ประเทศไทย รั ฐบาลได มี นโยบายสงเสริมการผลิตและใชเอทานอล ไบโอดีเซลใหมีสัดสวนที่สูงขึ้น เพื่อลดการนําเขาและการ ใชพลังงานจากเชื้อเพลิงฟอสซิล โดยมีเปาหมายในการเพิ่มการใชเอทานอลและไบโอดีเซล เปน สวนประกอบในน้ํามันเบนซินและดีเซล ไมนอยกวา ๙ และ ๔.๕ ลานลิตรตอวัน ภายในป ๒๕๖๕ ตามลําดับ เพิ่มขึ้นจากปจจุบันที่มีการใชเอทานอล ๑ ลานลิตรตอวัน และไบโอดีเซล ๑.๓๙ ลานลิตร ตอวัน และที่ผานมาพบวามีปริมาณเอทานอลที่ผลิตจากมันสําปะหลังเพิ่มขึ้นจาก ๕๗.๖ ลานลิตร ในป ๒๕๔๖ เปน ๓๗๖.๒๐ ลานลิตร ในป ๒๕๔๙ ซึ่งสถานการณดังกลาวนับเปนปจจัยเสี่ยงตอ ความสมดุลและมั่นคงทางดานอาหารของประเทศในระยะยาว ๓. ภูมิคุมกันที่จําเปนตอการสรางความมั่นคงดานอาหารและพลังงาน ฐานการผลิตการเกษตรที่เขมแข็ง ที่สามารถสรางอาชีพ สรางรายไดและความมั่นคงดานอาหาร และพลังงานใหกับประเทศ ใหกับเกษตรกรและสังคมชนบท รวมทั้งสรางความอุดมสมบูรณของ สภาวะแวดลอม วิถีชีวิต ขนบธรรมเนียมประเพณีและวัฒนาธรรมที่เอื้ออาทรของสังคมเกษตรกรรม และสนับสนุนการผลิตดานอุตสาหกรรม การคาและบริการ องค ค วามรู เทคโนโลยี ที่ เ หมาะสม เพื่ อ สร า งความสามารถในการผลิ ต ซึ่ ง จะสนั บ สนุ น ให เกษตรกรสามารถนําองคความรูที่มีไปใชในการวางแผนและพัฒนาการผลิตพืชอาหารและพลังงาน ให เ กิด ประสิท ธิภ าพประสิ ท ธิ ผลอย า งมั่น คงมากขึ้น รวมทั้ง เกษตรกรสามารถปรับตัว ได อย า ง เหมาะสมและสอดคลองกับสถานการณที่เปลี่ยนแปลงไป ทั้งดานการใชประโยชน กายภาพ การ เปลี่ยนแปลงภูมิอากาศ ความผันผวนดานราคา และภาวะทางเศรษฐกิจ
  • 119. ๑๐๑ ทรัพยากรธรรมชาติที่มีความอุดมสมบูรณ และปจจัยการผลิตที่เหมาะสม เพื่อจะสนับสนุนให การผลิตทางการเกษตรมีประสิทธิภาพ และสรางมูลคาเพิ่มไดมากขึ้น โดยเฉพาะทรัพยากรดิน น้ํา แรงงาน รวมทั้ ง เทคโนโลยี แ ละเครื่ อ งจั ก รกลการเกษตรที่ เ หมาะสม ไม ส ง ผลกระทบกั บ ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอม ซึ่งจะนําไปสูการพัฒนาอยางยั่งยืน พลังงานทดแทนที่เหมาะสมกับประเทศ เพื่อลดตนทุนการผลิตและการนําเขาพลังงานจาก ตางประเทศ รวมทั้ง ชวยลดมลภาวะแกชุมชน เชน พลังงานขยะ พลังงานชีวมวล พลังงานกาซ ชีวภาพ เปนตน กลไกการบริหารจัดการที่มีธรรมาภิบาล จะเปนเครื่องมือสนับสนุนใหเกิดการพัฒนาภาคเกษตร ใหมีความเขมแข็งทั้งดานการผลิตและการตลาด การสรางมูลคาเพิ่ม การแบงปนผลประโยชนอยาง เปนธรรม มีการเขาถึง และใชทรัพยากรธรรมชาติอยางคุมคา ไมสงผลกระทบตอสิ่งแวดลอม เพื่อ สรางความเทาเทียมกันในสังคม และความเขมแข็งในชุมชนชนบท ๔. วัตถุประสงคและเปาหมาย ๔.๑ วัตถุประสงค ๔.๑.๑ เพื่อสรางฐานภาคเกษตรใหเขมแข็ง สามารถผลิตอาหารที่มีคุณภาพและมีปริมาณ เพียงพอสําหรับผูบริโภคทุกคนภายในประเทศ มีราคาที่เหมาะสม และสนับสนุน ความเขมแข็งของชุมชนในชนบท ๔.๑.๒ เพื่อใหภาคเกษตรเปนฐานการผลิตที่ทําใหเกิดความมั่นคงในอาชีพและรายได ใหกับเกษตรกร ๔.๑.๓ เพื่อสรางความสมดุลและมั่นคงของการใชผลิตผลการเกษตรเพื่อเปนอาหารและ พลังงาน ๔.๑.๔ เพื่อจัดหาพลังงานใหมีความมั่นคงเพียงพอกับความตองการใชในประเทศ ๔.๒ เปาหมาย ๔.๒.๑ เพิ่ ม มู ล ค า ผลผลิ ต ภาคเกษตรไม น อ ยกว า ร อ ยละ ๑๐ ของผลิ ต ภั ณ ฑ ม วลรวม ภายในประเทศ ๔.๒.๒ ปริมาณผลผลิตการเกษตรเพิ่มขึ้นสอดคลองกับความตองการ และมีคุณภาพตาม มาตรฐานสากล ๔.๒.๓ เกษตรกรมีอาชีพและรายไดมั่นคงจากการผลิตทางการเกษตร ๔.๒.๔ เพิ่มประสิทธิภาพการผลิตภาคเกษตรและพลังงานทดแทน ๔.๒.๕ สรางความสมดุล มั่นคงดานพลังงาน และความหลากหลายของพลังงานทางเลือก
  • 120. ๑๐๒ ๔.๓ ตัวชี้วัด ๔.๓.๑ สัดสวนมูลคาผลิตผลภาคเกษตรตอผลิตภัณฑมวลรวมภายในประเทศ ๔.๓.๒ ปริมาณสินคาเกษตรอาหารที่ไดรับการรับรองคุณภาพมาตรฐานสากล ๔.๓.๓ ปริมาณการนําเขาปุยเคมีและสารเคมีทางการเกษตร ๔.๓.๔ ผลผลิตตอพื้นที่ของพืชอาหารและพืชพลังงาน และสัดสวนพลังงานที่ผลิตไดจาก พืชตอพืชพลังงานที่ใชเปนเชื้อเพลิง ๔.๓.๕ รายไดสุทธิทางการเกษตร และความสามารถในการชําระหนี้สินของเกษตรกร ๔.๓.๖ สัดสวนการใชพลังงานทดแทนรูปแบบตางๆ และความสามารถในการพึ่งพาตัวเอง ดานพลังงานของชุมชนชนบท ๕. แนวทางการพัฒนา ๕.๑ พัฒนาทรัพยากรธรรมชาติที่เปนฐานการผลิตภาคเกษตรใหเขมแข็งและยั่งยืน โดยมี แนวทางการดําเนินงาน ดังนี้ ๕.๑.๑ รั ก ษาและคุ ม ครองพื้น ที่ที่มีศัก ยภาพทางการเกษตรและสนั บสนุ น ให เ กษตรกร รายยอยมีที่ดินเปนของตนเองหรือมีสิทธิทํากินในที่ดิน โดยการปรับปรุงกฎ ระเบียบ ที่ มี อยู และออกกฎหมายใหเ อื้อ ต อการรั ก ษาพื้น ที่เ กษตรกรรมที่ มีศั ก ยภาพสู ง ที่รัฐบาลไดมีการลงทุนโครงสรางพื้นฐานไวแลว เชน ระบบชลประทาน ระบบคมนาคม ขนสง เปนตน และบังคับใชกฎหมายอยางจริงจังโดยเฉพาะพระราชบัญญัติผังเมือง เพื่อใหเปนฐานการผลิตทางการเกษตรที่มีประสิทธิภาพและยั่งยืนของประเทศ รวมทั้ง ฟนฟูทรัพยากรดินใหมีความอุดมสมบูรณอยางตอเนื่องและเอื้อตอการผลิต ภาคเกษตรอยางมีประสิทธิภาพ โดยสนับสนุนใหเกษตรกรปรับวิธีการเพาะปลูก ที่เหมาะสมที่เอื้อการตอการรักษาความอุดมสมบูรณของดิน ๕.๑.๒ พัฒนาและปรับปรุงกฎหมายปฏิรูปที่ดินใหสามารถซื้อที่เอกชนมาดําเนินการปฏิรูป ได โ ดยใชมาตรการทางภาษีเ พื่อบั ง คับ หรือจูงใจใหบุคคลผู ถือครองที่ดิน ไวเ ปน จํานวนมากโดยไมไดทําประโยชนในทางเศรษฐกิจและสังคมใหหันมาทําประโยชน ในพื้นที่ดังกลาวมากขึ้น และเรงรัดการออกเอกสารสิทธิ์หรือใหสิทธิในการจัดสรร ที่ดินใหแกเกษตรกรผูไรที่ทํากิน ๕.๑.๓ เรงรัดศึกษาระบบธนาคารที่ดินเพื่อรวบรวมและนําที่ดินที่ยังไมไดใชประโยชนมา จัดสรรใหกับเกษตรกรรายยอยมากขึ้น และสนับสนุนการดําเนินการใหไดสิทธิใช ประโยชนที่ดินของรัฐแกเกษตรกรและชุมชนใหมีที่ดินเปนของตนเอง
  • 121. ๑๐๓ ๕.๑.๔ บริหารจัดการน้ําอยางบูรณาการ โดยการพัฒนาแหลงน้ําเดิมใหสามารถเก็บกักน้ํา ในปริมาณที่เพิ่มขึ้น ปรับปรุงและขยายพื้นที่เก็บกักน้ําในลักษณะแกมลิงและอาง เก็บน้ํา การจัดหาแหลงน้ําใหมเพิ่มเติมใหเพียงพอกับความตองการใชน้ําในภาค เกษตรอยางทั่วถึง และเพิ่มประสิทธิภาพการกระจายน้ําของระบบชลประทานอยาง เปนธรรม ๕.๑.๕ สนับสนุนใหมีการพัฒนาแหล งน้ําขนาดเล็กในไรนา เพื่อสามารถเก็บน้ําเพื่อการ เกษตรและอุปโภคบริโภคไดอยางพอเพียง เพื่อสรางความมั่นคงและปจจัยพื้นฐาน ในการผลิตของเกษตรกรและชุมชน ๕.๒ เพิ่มประสิทธิภาพการผลิตภาคเกษตรและสรางมูลคา โดยมีแนวทางการดําเนินงาน ดังนี้ ๕.๒.๑ สนั บ สนุ น การวิ จั ย และพั ฒ นาพั น ธุ พื ช พั น ธุ สั ต ว ที่ ส ามารถเจริ ญ เติ บ โตได อ ย า ง มีประสิทธิภาพรองรับการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศโลก เพื่อใหประเทศไทย สามารถพึ่งพาตนเองดานอาหารและคงความเปน ผู นํา ดานการเกษตรของโลก ในอนาคตไดอยางยั่งยืน ๕.๒.๒ ปรับปรุงบริการขั้นพื้นฐานเพื่อการผลิตใหทั่วถึง เชน ศูนยเครื่องจักรกลการเกษตร ในระดับชุมชน เปนตน เพื่อสนับสนุนการผลิตไดอยางมีประสิทธิภาพและยั่งยืน สามารถตอบสนองตอการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ ควบคูไปกับการพัฒนา ระบบโลจิสติกส เชน ถนนในไรนา ลานตาก ไซโล และคลังสินคา เปนตน ๕.๒.๓ เสริมสรางความรูและการใชเทคโนโลยีการผลิตที่เ ปนมิตรตอสิ่งแวดลอมใหแก เกษตรกรอยางตอเนื่องและทั่วถึง โดยผานศูนยเรียนรูและถายทอดเทคโนโลยีการ ผลิต เครือขายเกษตรกรที่มีความรูความเชี่ยวชาญในแตละพื้นที่ และจากเกษตรกร ที่ประสบความสําเร็จหรือปราชญชาวบาน ตลอดจนเพิ่มความสามารถและชองทาง ในการรับรูขาวสารใหแกเกษตรกรอยางทั่วถึง ๕.๒.๔ พัฒนาคุณภาพมาตรฐานความปลอดภัยของสินคาเกษตรและอาหาร เพื่อสราง ความเชื่อมั่นใหแกผูบริโภค โดยผลิตพืชอาหารที่มีคุณภาพและมีความปลอดภัยให ไดตามมาตรฐาน GAP และมาตรฐานสากล สงเสริมการผลิตสินคาเกษตรอินทรีย ตามมาตรฐานเกษตรอินทรีย ๕.๒.๕ รณรงคใหเกษตรกรลดการใชสารเคมีและหันมาใชสารชีวภาพมากขึ้น และพัฒนา ระบบการควบคุมและตรวจสอบการผลิตใหรวดเร็ว ทั่วถึง และประหยัดสําหรับ เกษตรกร รวมทั้งสนับสนุนใหมีการรับรองสินคาอาหารปลอดภัยที่เปนที่ยอมรับ อยางแทจริง
  • 122. ๑๐๔ ๕.๒.๖ สงเสริมการผลิตที่ปลอดจากการตัดแตงพันธุกรรมเพื่อคงไว ซึ่งความหลากหลาย ของพันธุพืชและสัตวที่เหมาะสมกับสภาพภูมิอากาศและสิ่งแวดลอมของประเทศไทย ๕.๒.๗ สงเสริมระบบตลาดกลางสินคาเกษตรและตลาดสินคาเกษตรลวงหนาใหเขมแข็ง และมี ป ระสิ ท ธิ ภ าพ โดยการสนั บ สนุ น สิ่ ง จู ง ใจ เช น สิ น เชื่ อ ดอกเบี้ ย ต่ํ า ให กั บ ผูประกอบการ โดยเฉพาะอยางยิ่งผูประกอบการตลาดกลางสินคาเกษตร เพื่อให เกิดกลไกตลาดที่มีความเปนธรรม ๕.๒.๘ สงเสริมภาคเอกชนและองคกรชุมชนเขามามีบทบาทรวมกันบริหารจัดการระบบ สินคาเกษตร การเพิ่มมูลคา และการจัดการดานการตลาด รวมกับสถาบันเกษตรกร เพื่อชวยใหเกษตรกรมีชองทางในการสรางรายไดที่เปนธรรมและเหมาะสมเพิ่มขึ้น ๕.๒.๙ สนับสนุนการผลิตและบริการของชุมชนในการสรางมูลคาเพิ่มสินคาเกษตรและ อาหาร และพลังงาน โดยพัฒนาศักยภาพจากฐานทรัพยากรและภูมิปญญาทองถิ่น ในชุมชน เชน สมุนไพร ผลิตภัณฑอาหารและบริการเพื่อสุขภาพ เปนตน ๕.๓ สรางความมั่นคงในอาชีพและรายไดใหแกเกษตรกร โดยมีแนวทางการดําเนินงาน ดังนี้ ๕.๓.๑ พัฒนาระบบประกันรายไดเกษตรกรใหครอบคลุมเกษตรกรทั้งหมด ควบคูไปกับ การเพิ่มประสิทธิภาพการผลิต เพื่อสรางความมั่นใจกับเกษตรกรในรายไดขั้นต่ํา ที่ ส ามารถยึ ด ภาคการเกษตรเป น อาชี พ ได อ ย า งมั่ น คงตามหลั ก ปรั ช ญาของ เศรษฐกิจพอเพียง ๕.๓.๒ เรงพัฒนาระบบประกันภัยพืชผลการเกษตรจากภัยธรรมชาติ โดยเกษตรกรตอง ชํ า ระเบี้ ย ประกั น ตามความเสี่ ย งของพื้ น ที่ ซึ่ ง จะช ว ยลดความเสี่ ย งในการทํ า การเกษตรมากขึ้น ๕.๓.๓ สงเสริมระบบการทําการเกษตรแบบมีพันธะสัญญาที่สรางความเปนธรรมแกทุกฝาย ที่เกี่ยวของ เพื่อเปนหลักประกันทั้งดานรายไดที่มั่นคงแกเกษตรกร และความมั่นคง ดานวัตถุดิบแกภาคอุตสาหกรรมการเกษตร ทั้งดานอาหารและพลังงานในระยะยาว ๕.๓.๔ พัฒนาระบบสังคมสวัสดิการใหครอบคลุมแรงงานนอกระบบซึ่งรวมถึงเกษตรกร ใหมีคุณภาพชีวิตและความมั่นคงในชีวิตมากขึ้น ๕.๓.๕ สงเสริมและสนับสนุนเกษตรกรรุนใหมใหเขาสูภาคเกษตร เพื่อทดแทนเกษตรกร ที่สูงอายุและมีสุขภาพที่ไมแข็งแรง โดยการสรางโอกาสการพัฒนาตางๆ ใหเอื้อตอ การจูงใจในการประกอบอาชีพการเกษตรที่ยั่งยืน เชน การสนับสนุนองคความรู ทักษะในการผลิต การแปรรูป และการตลาดอยางครบวงจร การจัดหาที่ดินเพื่อ ประกอบอาชีพการเกษตร การเขาถึงแหลงทุน การใหขอมูลขาวสารเพื่อการวางแผน การพัฒนาการเกษตร การใชเทคโนโลยีที่เหมาะสมมาประยุกตใชควบคูกับความรู สมัยใหมเพื่อเพิ่มมูลคาผลิตผลการเกษตร เปนตน
  • 123. ๑๐๕ ๕.๓.๖ พัฒนาสถาบันเกษตรกรใหมีความเขมแข็ง เพื่อใหเปนกลไกในการพึ่งพาตนเองของ เกษตรกรไดอยางแทจริง โดยสนับสนุนการพัฒนาความรูและความเขมแข็งดาน การตลาดและการบริหารจัดการของสถาบันเกษตรกร และ การสนับสนุนสินเชื่อ ดอกเบี้ยต่ําที่จําเปนตอการพัฒนาและการดําเนินธุรกิจของสถาบันเกษตรกรภายใต ระบบการควบคุมตรวจสอบที่รัดกุม รวมทั้งการสนับสนุนการเชื่อมโยงเครือขาย สถาบันเกษตรกรกับสภาเกษตรกรแหงชาติที่จะเกิดขึ้นในอนาคต เพื่อใหเกษตรกร มี ส ว นร ว มในการวางแนวทางการพั ฒ นาและแก ไ ขป ญ หาในภาคเกษตรกรรม ที่สอดคลองกับพื้นฐานและความตองการของเกษตรกรอยางเปนระบบ ๕.๓.๗ เสริมสรางความเขมแข็งเกษตรกรรายยอยใหมีความพรอมและสามารถแขงขันกับ สินคาเกษตรที่มีตนทุนต่ําจากประเทศเพื่อนบาน อันเนื่องมาจากการเปดเขตการคา เสรีอาเซียนได ๕.๓.๘ สนับสนุนการผลิตตามศักยภาพของพื้นที่และแหลงรองรับผลผลิต เพื่อใหเกิดการ ใชทรัพยากรและการจัดสรรทรัพยากรเปนไปอยางมีประสิทธิภาพ โดยคํานึงถึง ปจจัยพื้นฐานทางการเกษตร เชน ระบบชลประทาน โรงงานอุตสาหกรรมแปรรูป และระบบโลจิสติกส และอยูบนพื้นฐานของความสมัครใจและการมีสวนรวมของ เกษตรกรหรือประชาชนในการวางแผนและจัดทํามาตรการในการกําหนดเขตการใช ที่ดิน โดยภาครัฐใชมาตรการจูงใจใหแกเกษตรกรที่ทําการผลิตตามศักยภาพของ ดิ น และสนั บ สนุ น ข อ มู ล เพื่ อ การตั ด สิ น ใจ รวมทั้ ง ส ง เสริ ม ให มี ก ารขึ้ น ทะเบี ย น เกษตรกรผูปลูกพืชแตละชนิดเพื่อสามารถวางแผนการผลิตไดอยางมีประสิทธิภาพ ในเขตปลูกพืชอาหารและพืชพลังงาน ๕.๔ สรางความมั่นคงดานอาหารและพลังงานในระดับครัวเรือนและชุมชน มีแนวทางการ ดําเนินงาน ดังนี้ ๕.๔.๑ ส ง เสริ ม ให เ กษตรกรทํ า การเกษตรกรรมที่ ยั่ ง ยื น เช น เกษตรอิ น ทรี ย เกษตร ผสมผสาน เกษตรทฤษฏีใหม เปนตน โดยเฉพาะเกษตรกรรายยอย เพื่อสรางความ มั่นคงและความหลากหลายดานอาหาร โดยการถายทอดความรูและเทคโนโลยี การผลิตผานเครือขายปราชญชาวบาน เกษตรกรที่ประสบความสําเร็จ และแหลง ความรูในพื้นที่ ๕.๔.๒ สนับสนุนการสรางเครือขายการผลิตและการบริโภคที่เกื้อกูลกันในระดับชุมชนที่อยู บริ เ วณใกลเ คี ย งกั น ซึ่ง จะทํ า ใหปริมาณผลผลิตมีตลาดรองรับมากขึ้น สามารถ พัฒนาเปนวิสาหกิจชุมชนและนําไปสูการสรางชุมชนที่เขมแข็งมีศักยภาพในการ ผลิตและเขาถึงอาหารและโภชนาการที่ดี
  • 124. ๑๐๖ ๕.๔.๓ สงเสริมการนําวัตถุดิบเหลือใชจากการเกษตรมาผลิตเปนพลังงานทดแทนใชใน ระดับครัวเรือนและชุมชน เชน พลังงานชีวมวลที่ไดจากมูลสัตว และสิ่งเหลือใชจาก การเกษตร เปนตน ๕.๔.๔ ฟ น ฟู แ ละส ง เสริ ม ค า นิ ย มและวั ฒ นธรรมที่ ดี ข องชุ ม ชน โดยเฉพาะวิ ถี ชี วิ ต และ วัฒนธรรมทางการเกษตรที่ใหความสําคัญกับการดูแลทรัพยากรธรรมชาติที่เปน ฐานการผลิตทางการเกษตร เชน ดิน แหลงน้ํา เปนตน ๕.๔.๕ สงเสริมและพัฒนาโครงสรางพื้นฐานในพื้นที่ใหเปนเครื่องมือในการสรางความ เขมแข็งดานอาหารและพลังงานใหกับเกษตรกรและชุมชนอยางเปนระบบ โดย สนับสนุนบทบาทการบริหารจัดการโครงสรางพื้นฐานภายในชุมชน เชน ศูนยพันธุขาว ชุมชน โรงปุยชีวภาพปุยอินทรีย โรงสี ลานตาก เปนตน เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพและ คุณภาพผลิตผลการเกษตรในชุมชน ๕.๕ สรางความมั่นคงดานพลังงานเพื่อสนับสนุนการพัฒนาประเทศและความเขมแข็ง ภาคเกษตร มีแนวทางการดําเนินงาน ดังนี้ ๕.๕.๑ วิจัยและพัฒนาเพื่อเพิ่มประสิทธิภาพการผลิตพลังงานจากพืชพลังงาน เพื่อลด ตนทุนและการนําเขาจากตางประเทศ และลดมลภาวะแกชุมชน โดยการวิจัยและ พั ฒ นาพั น ธุ พื ช พลั ง งานที่ เ หมาะสมกั บ ประเทศและให ผ ลผลิ ต สู ง และการใช เทคโนโลยีเพื่อเพิ่มปริมาณผลผลิตตอไรใหสูงขึ้น รวมทั้งศึกษาแนวทางการเพิ่ม ประสิทธิภาพในกระบวนการผลิตพลังงานจากพืช เพื่อใหสามารถผลิตพลังงาน ไดมากขึ้น ในปริมาณพืชเทากัน ๕.๕.๒ สงเสริมการใชพลังงานสะอาดและพัฒนาพลังงานทางเลือก เพื่อกระจายแหลง พลังงานใหมีความหลากหลายมากขึ้น สงเสริมการวิจัยพัฒนาพลังงานทดแทนทุก รูปแบบอยางจริงจังรวมทั้งกําหนดมาตรการจูงใจที่เหมาะสมเพื่อสนับสนุนการผลิต และการใชพลังงานทดแทนทั้งในภาคการผลิตไฟฟาและภาคขนสง โดยเฉพาะการ พัฒนาเชื้อเพลิงชีวภาพและชีวมวล เชน แกสโซฮอล ไบโอดีเซล ขยะ และมูลสัตว เปนตน รวมทั้ง สนับสนุนใหมีการผลิตและใชพลังงานหมุนเวียนในระดับชุมชน หมูบาน ๕.๕.๓ เพิ่มประสิทธิภาพการใชพลังงานในทุกระดับ เพื่อใหเกิดการประหยัดพลังงานมาก ขึ้น โดยปรับปรุงโครงสรางราคาพลังงานใหสะทอนตนทุนที่มีประสิทธิภาพ และ สรางแรงจูงใจในการลดการใชพลังงานตั้งแตระดับบุคคล ครัวเรือน ชุมชน องคกร และประเทศ รวมทั้งสนับสนุนการพัฒนาเทคโนโลยีและนวัตกรรมในภาคการผลิตที่ กอใหเกิดการประหยัดและใชพลังงานอยางคุมคา
  • 125. ๑๐๗ ๕.๕.๔ สรางจิตสํานึกในการใชพลังงานอยางมีประสิทธิภาพและคุมคา โดยสงเสริมการ สรางจิตสํานึกในการอนุรักษพลังงานอยางจริงจังและตอเนื่องตั้งแตวัยเด็ก และการ สรางองคความรูใหแกประชาชนในทุกระดับทั้งในดานการอนุรักษพลังงาน และการ ใชพลังงานอยางมีประสิทธิภาพ การสรางความเขาใจเกี่ยวกับแนวทางการพัฒนา พลังงานทางเลือกในอนาคต ผานกระบวนการมีสวนรวมของประชาชนเพื่อเตรียม ความพรอมและเปดโอกาสใหประชาชนมีสวนรวมในกระบวนการพัฒนาพลังงาน ทางเลือกในอนาคต ๕.๖ ปรับระบบบริหารจัดการภาครัฐเพื่อเสริมสรางความสมดุลดานอาหารและพลังงาน มี แนวทางการดําเนินงาน ดังนี้ ๕.๖.๑ สนับสนุนบทบาทของเกษตรกร เครือขายปราชญชาวบาน และชุมชนใหเขามามี สวนรวมในการกําหนดทิศทางและวางแผนการผลิตทางการเกษตร เพื่อสรางความ สมดุลดานอาหารและพลังงานทั้งในระดับชุมชนและระดับประเทศเชื่อมโยงกับ กลไกการบริหารจัดการภาครัฐและองคกรเกษตรกรที่เกี่ยวของทั้งในระดับพื้นที่และ สวนกลาง เชน สภาเกษตรกรแหงชาติ เปนตน รวมทั้ง มีสวนรวมในการติดตาม ตรวจสอบการทํางานของภาครัฐอยางเปนระบบ ๕.๖.๒ ปรับบทบาทหนวยงานภาครัฐใหเปนผูสนับสนุนการพัฒนาดานเกษตร อาหาร และ พลังงาน ที่สอดคลองกับความตองการของชุมชนในพื้นที่ รวมทั้งกําหนดใหมีกลไก ตรวจสอบการดําเนินงานแบบมีสวนรวมของชุมชนในพื้นที่ ๕.๖.๓ พัฒนาปรับปรุงระบบกฎหมายเฉพาะใหมีความเหมาะสมตอการคุมครองพันธุพืช และสมุนไพร ใหมีประสิทธิภาพในการบังคับใชมากยิ่งขึ้น และมีความเปนธรรมใน การคุมครองภูมิปญญาทองถิ่น เพื่อเพิ่มศักยภาพในการผลิตอาหารของประเทศ ๕.๖.๔ สรางความรวมมือดานการเกษตร อาหารและพลังงานในเวทีความรวมมือระหวาง ประเทศทั้งในระดับพหุภาคีและทวิภาคี เชน กลุมอาเซียน เปนตน เพื่อสรางโอกาส ทางการคาและการลงทุนดานอาหารและพลังงานอยางตอเนื่อง
  • 126. ๔. ยุทธศาสตรการสรางเศรษฐกิจฐานความรู และการสรางปจจัยแวดลอม
  • 127. ยุทธศาสตรการสรางเศรษฐกิจฐานความรูและการสรางปจจัยแวดลอม ๑. สถานการณโครงสรางทางเศรษฐกิจและปจจัยแวดลอม การพัฒนาเศรษฐกิจของประเทศในระยะที่ผานมาไดปรับเปลี่ยนโครงสรางทางเศรษฐกิจของไทย จากเดิมที่พึ่งพาภาคเกษตรกรรมเปนปจจัยขับเคลื่อนเศรษฐกิจสําคัญของประเทศ ไปสูการผลิตใน ภาคอุตสาหกรรมเพื่อใชในการสงออกไปยังตางประเทศ โดยอาศั ยการใชแรงงานราคาถูกและ ทรัพยากรธรรมชาติที่อุดมสมบูรณภายในประเทศ เปนปจจัยพื้นฐานที่สนับสนุนการเปลี่ยนผานจน ประสบความสําเร็จ ผลจากการดําเนินนโยบายดังกลาวสอดรับกับสภาพแวดลอมทางเศรษฐกิจ ภายนอกประเทศที่เอื้ออํานวย จนทําใหการพัฒนาทางดานเศรษฐกิจขยายตัวอยางรวดเร็ว ในขณะที่ การพั ฒ นาด า นสัง คมและสิ่ ง แวดล อ มไม สามารถปรั บตั ว ไดทั น นํ า ไปสู ความไม ส มดุล ระหว า ง เศรษฐกิจ สังคม และทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอมในที่สุด ในการเชื่อมโยงเศรษฐกิจของประเทศกับเศรษฐกิจตางประเทศจากการปรับโครงสรางครั้งสําคัญ ดังกลาว ทําใหประเทศไทยตองพึ่งพิงและเผชิญกับการเปลี่ยนแปลงของปจจัยภายนอกประเทศมาก ขึ้นตามลําดับ ดังนั้น หากกระบวนการพัฒนาของไทยดําเนินการโดยปราศจากการบริหารจัดการที่มี ประสิทธิภาพ เปนระบบ และรูเทาทันความเสี่ยงและการเปลี่ยนแปลงที่จะเกิดขึ้นลวงหนาแลว ผลกระทบจากการพัฒนาจะเกิดขึ้นตามมา ทั้งในรูปของความเสียหายทางเศรษฐกิจ คุณภาพชีวิตที่ ลดลงของประชาชน ความไมสมดุลในมิติตางๆ ตลอดจนการสูญเสียความสามารถในการแขงขัน เนื่องจากการปรับตัวที่ชากวาประเทศคูแขง โดยเฉพาะดานการพัฒนาทรัพยากรมนุษย โครงสราง พื้นฐานทางกายภาพ และโครงสรางพื้นฐานทางวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี ซึ่งเปนปจจัยหลักที่ จําเปนในการรักษาความตอเนื่องของการปรับโครงสรางเศรษฐกิจ และยกระดับความสามารถใน การแขงขันทางเศรษฐกิจของประเทศไทยในอนาคต ดังนั้น ทิศทางการพัฒนาในระยะตอไปควรมุงเนนการพัฒนาในภาคเกษตรกรรมและภาคบริการซึ่ง ประเทศไทยมีความไดเปรียบและมีปจจัยพื้นฐานที่ดี เพื่อใหเปนแหลงสรางงานและแหลงที่มาของ รายไดใหมที่สําคัญของประเทศ ในขณะที่ภาคอุตสาหกรรมยังคงประสบปญหาการขาดความเชื่อมั่น ดานการผลิตที่เปนมิตรตอสิ่งแวดลอม โดยใชนวัตกรรมและเศรษฐกิจสรางสรรคเปนพลังขับเคลื่อน ใหม ที่ จ ะเสริ ม การปรั บ โครงสร า งเศรษฐกิ จ โดยเฉพาะภาคการผลิ ต และบริ ก ารให มี ก ารสร า ง มูลคาเพิ่ มที่สูงขึ้น ในขณะเดียวกันจะเปนการสรางใหเกิดธุ รกิจใหมที่ใชศักยภาพแฝงที่มีอยูใน สังคมไทย ซึ่งจะสงผลตอการกระจายรายไดและความยั่งยืนในระยะยาว โดยผานกระบวนการการ ขับเคลื่อนเศรษฐกิจที่สมดุลและยั่งยืนอยางแทจริง
  • 128. ๑๑๐ บทบาทของภาคเกษตรมีนัยสําคัญตอระบบเศรษฐกิจ โดยเฉพาะในมิติความมั่นคงทาง อาหารและเปนฐานในการสรางมูลคา แมวาประสิทธิภาพของภาคเกษตรไมไดเพิ่มขึ้นมาก นัก โดยที่สัดสวนผลิตภัณฑมวลรวมภาคเกษตรตอผลิตภัณฑมวลรวมภายในของประเทศ ลดลง จากรอยละ ๑๐.๑ ในป ๒๕๔๒ เปนรอยละ ๘.๙ ในป ๒๕๕๒ และมีมูลคาสงออกสินคาเกษตรและ ผลิตภัณฑตอมูลคาสินคาสงออกทั้งหมดของประเทศ ลดลงจากรอยละ ๑๙.๘ ในป ๒๕๔๒ เหลือ รอยละ ๑๘.๒ ในป ๒๕๕๒ โดยการเติบโตของภาคเกษตรมาจากพื้นฐานความเขมแข็งของความ อุ ด มสมบู ร ณ ข องทรั พ ยากรธรรมชาติ ทั้ ง ที่ ดิ น น้ํ า และป า ไม การมี ที่ ตั้ ง ที่ เ หมาะสมกั บ สภาพ ภูมิอากาศในการทําการเกษตร และมีฐานความรูและภูมิปญญาทางการเกษตรที่เขมแข็ง สนับสนุน การสรางรายไดใหกับเกษตรกรและเพิ่มมูลคาใหกับภาคเกษตร ภาคอุตสาหกรรมยังคงเปนภาคที่มีบทบาทสูงตอระบบเศรษฐกิจ แตประสิทธิภาพการผลิต โดยรวมของภาคอุตสาหกรรมยังไมไดรับการพัฒนาเทาที่ควร โดยมีสัดสวนตอผลิตภัณฑมวล รวมภายในประเทศเพิ่มขึ้นจากรอยละ ๓๘.๑ ในป ๒๕๔๒ เปนรอยละ ๔๑.๓ ในป ๒๕๕๒ แตมีผลิต ภาพการผลิตเฉลี่ยชวงสองปแรกของแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๑๐ (ป ๒๕๕๐-๒๕๕๑) ขยายรอยละ ๒.๖๖ เทานั้น เนื่องจากการผลิตสวนใหญยังคงอาศัยปจจัยทุนและยังคงพึ่งพาตลาดการสงออกสูง ตลอดจนยังคงพึ่งพาวัตถุดิบและเทคโนโลยีจากตางประเทศ โดยอาศัยจุดแข็งจากการที่มีฐานการ ผลิตอุตสาหกรรมชั้นนําที่มีความตองการในตลาดตางประเทศสูงเปนหลักทําใหผูประกอบการไทย สวนใหญเปนเพียงผูรับจางผลิต สงผลใหเกิดมูลคาเพิ่มตอประเทศต่ํา ภาคบริการไดมีบทบาทในการขับเคลื่อนเศรษฐกิจมากขึ้น ทั้งการชวยสรางมูลคาเพิ่มใหกับ ภาคเศรษฐกิจที่แทจริง การสนับสนุนการเติบโตทางเศรษฐกิจที่ยั่งยืน การดึงดูดการลงทุน จากตางประเทศ การลดการขาดดุลทางการคาบริการ และการพัฒนาคุณภาพชีวิตของประชาชน อยางไรก็ตาม วิกฤตการณภายในประเทศและวิกฤตเศรษฐกิจโลกที่เกิดขึ้นในระยะ ๒ - ๓ ปที่ผาน มา รวมถึงภาวะการแขงขันที่ทวีความรุนแรง ไดสงผลตออัตราการขยายตัวของสาขาธุรกิจในภาค บริการอยางตอเนื่อง โดยเฉพาะสาขาการผลิตหลัก คือ สาขาคาสงคาปลีก สาขาการขนสง คมนาคม และคลังสินคา สาขาการเงิน สาขาอสังหาริมทรัพย และสาขาโรงแรมและภัตตาคาร ทําใหสัดสวน มูลคาผลิตภัณฑมวลรวมในประเทศลดลงจากรอยละ ๕๑.๘ ในป ๒๕๔๒ เหลือรอยละ ๔๙.๘ ในป ๒๕๕๒ การคาระหวางประเทศยังคงมีบทบาทสําคัญตอการพัฒนาเศรษฐกิจมาโดยตลอด ทั้งนี้การ สงออกของไทยมีการขยายตัวอยางตอเนื่องในชวง ๑๐ ปที่ผานมา (ป ๒๕๔๑ - ๒๕๕๑) แต เริ่มขยายตัวลดลงในป ๒๕๕๒ อันเปนผลมาจากวิกฤตเศรษฐกิจ อยางไรก็ตาม ประเทศไทย สามารถรักษาสัดสวนการสงออกในตลาดโลกที่รอยละ ๑.๑ ตอเนื่องมาตลอดนับแตป ๒๕๔๙ ถึง ๒๕๕๑ โดยมีสินคาอุตสาหกรรมเปนสินคาสงออกหลักของประเทศ ในสัดสวนกวารอยละ ๗๕ ของ การสงออกทั้งหมด ตลาดสงออกที่สําคัญของไทยคือ ตลาดอาเซียน สหภาพยุโรป และญี่ปุน อยางไร ก็ตามประเทศไทยยังพึ่งพิงวัตถุดิบนําเขาจากตางประเทศสัดสวนที่สูง มีสัดสวนการนําเขาวัตถุดิบ
  • 129. ๑๑๑ และสินคากึ่งสําเร็จรูปกวารอยละ ๔๐ ในขณะที่การลงทุนโดยตรงจากตางประเทศ ยังคงมีบทบาท สําคัญตอการขยายตัวของระบบเศรษฐกิจไทยเชนกัน แตจากภาวะเศรษฐกิจโลกที่ตกต่ํา ทําใหในป ๒๕๕๑ การลงทุนดังกลาวลดลง ผลการจัดอันดับความสามารถการแขงขันของไทยโดยสถาบันระหวางประเทศ ทั้ง สถาบัน การจัดการนานาชาติ (International Institute for Management Development : IMD) และ เวิลด อีโคโนมิก ฟอรั่ม (World Economic Forum : WEF) มีขอสรุปตรงกันวา ประเทศไทย ยังมีความออนแอดานวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี โดยตัวชี้วัดหลักดานการลงทุนในการวิจัย และพัฒนา การลงทุนในโครงสรางพื้นฐานวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี จํานวนบุคลากรทางการวิจัย และพัฒนา จํานวนสิทธิบัตร และการคุมครองทรัพยสินทางปญญา ยังเปนขอจํากัดตอการนําเอา องคความรูวิทยาศาสตรและเทคโนโลยีมาใชสนับสนุนการเพิ่มศักยภาพการแขงขันของประเทศ โดยรวม การพัฒ นาโครงสร า งพื้ น ฐานที่ ผา นมา ภาครัฐ มีบ ทบาทนํา เพื่ อ สรา งโครงสรา งพื้น ฐาน ในการสนับสนุนการเพิ่มขีดความสามารถในการแขงขันของประเทศ ในระยะที่ผานมา มีการ พั ฒ นาโครงสร า งพื้ น ฐานทั้ ง ทางบก ทางเรื อ และทางอากาศ มี สั ด ส ว นการขนส ง ผู โ ดยสาร ภายในประเทศ โดยทางถนนรอยละ ๗๔ ทางรถไฟรอยละ ๒๑ ที่เหลือเปนทางอากาศรอยละ ๕ สําหรับการขนสงสินคานั้นสวนใหญเปนการขนสงทางถนน รอยละ ๘๒ ทางน้ํารอยละ ๑๕ และทาง รถไฟร อ ยละ ๓ ส ว นการใช พ ลั ง งานของประเทศเป น การพึ่ ง พาก า ซธรรมชาติ เ ป น หลั ก โดยมี เปาหมายที่จะลดสัดสวนการใชพลังงานกาซธรรมชาติและเพิ่มสัดสวนการใชพลังงานหมุนเวียนที่ เปนมิตรกับสิ่งแวดลอม อยางไรก็ดี ในการพัฒนาโครงสรางพื้นฐานของประเทศในระยะที่ผานมา ยัง ขาดกระบวนการมี สว นร ว มของทุ กภาคสว น เปน ผลทํา ให ก ารพัฒ นาโครงสรา งพื้น ฐานในบาง โครงการเมื่ อ ดํ า เนิ น การสร า งแล ว เสร็ จ ไม ส ามารถใช ป ระโยชน จ ากการลงทุ น นั้ น ได อ ย า งเต็ ม ประสิทธิภาพ ๒. วิเคราะหปจจัยเสี่ยงและภูมิคุมกัน ๒.๑ ปจจัยเสี่ยง ๒.๑.๑ ผลิ ต ภาพการผลิ ต ในภาคการผลิ ต และบริ ก ารยั ง อยู ใ นระดั บ ต่ํ า ทํ า ให ประเทศไทยไมสามารถยกระดับความสามารถในการแขงขันและขับเคลื่อน การเติบโตทางเศรษฐกิจไดอยางยั่งยืน โดยผลผลิตตอไรของสินคาเกษตรยังอยู ในระดับต่ํ า และการขยายพื้นที่ช ลประทานโดยรวมเพิ่ม ขึ้ น เพีย งรอยละ ๐.๗๕ รวมทั้งการปรับปรุงพันธุยังกระจายไมทั่วถึง ขณะเดียวกันสินคาเกษตรที่นํามาแปร รูปในภาคอุตสาหกรรมสวนใหญเปนอุตสาหกรรมขั้นตนที่ใชวัตถุดิบสินคาเกษตร ขั้นพื้นฐานหรือแปรรูปขั้นตน ในขณะที่สินคาอุตสาหกรรมมีการพัฒนาเพื่อเพิ่ม มูลคาแตมูลคาที่เพิ่มขึ้นสวนใหญไมไดตกอยูกับประเทศไทยเนื่องจากเปนเพียงฐาน
  • 130. ๑๑๒ การผลิตเพื่อการสงออก และยังตองมีการนําเขาวัตถุดิบ ชิ้นสวนและอุปกรณ จาก ต า งประเทศในสั ด ส ว นที่ ค อ นข า งสู ง รวมทั้ ง ต อ งพึ่ ง พาทุ น และเทคโนโลยี จ าก ตางประเทศ ตลอดจนในกระบวนการผลิตไดสงผลกระทบตอชุมชนและสิ่งแวดลอม จนนําไปสูความขัดแยงระหวางชุมชนและประชาชนในพื้นที่กับภาคอุตสาหกรรม สวนภาคบริการ การลงทุนสวนใหญเปนการสรางสวัสดิการและยกระดับคุณภาพ ชีวิตใหกับประชาชนโดยไมเกิดผลตอบแทนทางเศรษฐกิจ นอกจากนี้ ภาคบริการยัง ขาดแคลนแรงงานที่มีคุณภาพในการใหบริการและบริหารจัดการ ประกอบกับตอง ประสบภาวะวิกฤตเศรษฐกิจอยางตอเนื่อง ๒.๑.๒ ทรัพยากรธรรมชาติมีอยูอยางจํากัดและความเสื่อมโทรม ทําใหเกิดความ เหลื่ อ มล้ํ า ของการกระจายผลประโยชน ที่ เ ป น ธรรมและเกิ ด การแย ง ชิ ง ทรัพยากร สงผลตอการลงทุนพัฒนาภาคการผลิตของไทย ทั้งการใชประโยชน ในเชิงพื้นที่ภาคการเกษตร อุตสาหกรรม และการทองเที่ยว โดยคุณภาพดินที่เสื่อม โทรมลง เปนที่ดินที่มีปญหาประมาณ ๑๙๐ ลานไร หรือคิดเปนรอยละ ๖๐ ของพื้นที่ ทั้งประเทศ ซึ่งขยายตัวเพิ่มขึ้นเกือบปละ ๑ ลานไร ในขณะที่แผนการฟนฟูดินของ ภาครัฐไดกําหนดเปาหมายใหมีการแกไขปญหาประมาณปละ ๒ ลานไร ทําใหการ ดําเนินงานไมทันตอสภาพปญหาที่เกิดขึ้น สงผลใหความเสื่อมโทรมของดินทวีความ รุนแรงยิ่งขึ้น ประกอบกับปญหาการขาดแคลนน้ํา ปญหาคุณภาพน้ํา และความ หลากหลายทางชีวภาพที่ถูกทําลายมากขึ้น ซึ่งปจจัยพื้นฐานดังกลาวเปนสิ่งจําเปนใน การพัฒนาการผลิตใหเกิดความมั่นคงและยั่งยืน ๒.๑.๓ ภาวะโลกรอนสงผลใหเกิดวิกฤตดานการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศใน โลก ซึ่ ง กระทบต อ ผลผลิ ต ภาคการเกษตร รู ป แบบการผลิ ต ของ ภาคอุตสาหกรรม และการลงทุนพัฒนาธุรกิจบริการ รวมทั้งการเดินทาง ของนักทองเที่ยว ประเทศไทยก็ไดรับผลกระทบจากวิกฤตภาวะโลกรอนอยางไม สามารถหลีกเลี่ยงได เชน การเพิ่มขึ้นของอุณหภูมิโลกและระดับน้ําทะเล สงผล กระทบตอระบบนิเวศทางทะเลและชายฝง ซึ่งเปนแหลงผลิตสัตวน้ํา ทรัพยากร ประมงลดลง การเปลี่ ย นแปลงของฤดู ก าล ส ง ผลกระทบต อ ผลผลิ ต ในภาค การเกษตร เปนตน สงผลใหเกิดแรงกดดันของประเทศตางๆ ในการใชมาตรการทาง การคาเพื่อสิ่งแวดลอมเพื่อแก ปญหาภาวะโลกรอน ทําใหหลายประเทศรวมทั้ง ประเทศไทยตองปรับกระบวนการและรูปแบบการผลิตไปสูสังคมคารบอนต่ํา (Low Carbon Society) การผลิตที่เปนมิตรกับสิ่งแวดลอม และการทองเที่ยวเชิงนิเวศ เพื่อรักษาศักยภาพและขีดความสามารถในการแขงขันของประเทศอยางยั่งยืน
  • 131. ๑๑๓ ๒.๑.๔ โครงสร า งประชากรในการเข า สู สั ง คมผู สู ง อายุ ส ง ผลต อ พฤติ ก รรมและ รสนิยมการบริโภคสินคาและบริการ การปรับตัวของประชากรที่กําลังเขาสูสังคม ผูสูงอายุ ซึ่งสงผลตอมีการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมและรสนิยมของผูบริโภคไปสูการ นิย มบริ โภคสิน ค า เปนประโยชนตอสุ ขภาพและเป นมิ ตรตอสิ่ งแวดลอ มมากขึ้น นอกจากนั้นรสนิยมดานการทองเที่ยวของนักทองเที่ยวชาวตางชาติที่หันมานิยม การท อ งเที่ ย วที่ มี ลั ก ษณะเฉพาะตั ว มากขึ้ น เช น การท อ งเที่ ย วเชิ ง นิ เ วศ การ ทองเที่ยวเชิงวัฒนธรรม สงผลใหผูประกอบการตองเรงปรับเปลี่ยนโครงสรางภาค การผลิตและบริการของประเทศใหสอดคลองกับพฤติกรรมและรสนิยมการบริโภค ของประชากรโลกที่เปลี่ยนแปลงไป ๒.๑.๕ กฎระเบียบและกฎ กติกาใหมๆ ในการบริหารจัดการเศรษฐกิจโลก อาทิ กฎ ระเบียบดานการคาและการลงทุน และดานสิ่งแวดลอม ถือเปนปจจัย เสี่ ย งที่ ป ระเทศไทยจะต อ งเผชิ ญ ในอนาคต ซึ่ ง จะส ง ผลต อ การพั ฒ นา เศรษฐกิจ การคาและการลงทุนของประเทศ โดยเฉพาะมาตรการกีดกันทาง การคาที่ไมใชภาษี เชน มาตรการแรงงาน สิ่งแวดลอม สุขอนามัยและสุขอนามัยพืช มาตรการตอบโต ก ารทุ ม ตลาดและการอุ ด หนุ น เป น ต น ซึ่ ง จะมี ผ ลทํ า ให ผู ป ระกอบการในภาคการผลิ ต และบริ ก ารจํ า เป น ต อ งให ค วามสํ า คั ญ ต อ การ ยกระดับการผลิตใหไดมาตรฐานเพื่อใหสามารถแขงขันได และตระหนักถึงความ รับผิดชอบตอสังคมและสิ่งแวดลอม ทําใหการสงสินคาจากประเทศกําลังพัฒนาไป จําหนายในประเทศพัฒนาแลวทําไดยากขึ้น รวมทั้งมีตนทุนในการผลิตที่สูงขึ้น และ มี ผ ลกระทบต อ ระดั บ ความสามารถในการแข ง ขั น ของประเทศ นอกจากนี้ กฎ ระเบียบดานสิ่งแวดลอมที่มีความเขมงวดมากขึ้น เชน การตองปฏิบัติตามมาตรา ๖๗ วรรคสองแหงรัฐธรรมแหงราชอาณาจักรไทย พ.ศ.๒๕๕๐ สําหรับโครงการ ลงทุนภาคการผลิตและโครงสรางพื้นฐานที่อาจสงผลกระทบตอสิ่งแวดลอมและ ชุ ม ชนอย า งรุ น แรงที่ กํ า หนดให ต อ งจั ด ทํ า รายงานการวิ เ คราะห ผ ลกระทบต อ สิ่งแวดลอมและรายงานการวิเคราะหผลกระทบตอสุขภาพ สงผลใหการดําเนิน โครงการลงทุนใชระยะเวลานานขึ้น และมีผลกระทบตอความเชื่อมั่นของนักลงทุน จากต า งประเทศ ซึ่ ง จะมี ผ ลกระทบต อ การพั ฒ นาระบบเศรษฐกิ จ ของประเทศ โดยรวม รวมทั้ง กฎระเบียบและมาตรฐานทางบัญชีที่เขมงวดขึ้น ในเรื่องการดํารง เงินกองทุนตอสินทรัพยเสี่ยงของสถาบันการเงิน ตามขอตกลงบาเซิล ๑ และ ๒
  • 132. ๑๑๔ ๒.๑.๖ การเปดเสรีการคาการลงทุน กอใหเกิดผูประกอบการใหมและการเขาสู ตลาดของสินคามากขึ้น สงผลใหเกิดการแขงขันสูงขึ้นดวย ซึ่งจะสงผลกระทบ ตอผูประกอบการไทยที่ความสามารถในการแขงขันยังไมเทาเทียมกับตางประเทศ หรือไมสามารถปรับตัวไดทันตอการเปลี่ยนแปลง โดยเฉพาะอยางยิ่ง ผูประกอบการ ไทยยังขาดความสามารถในการเขาถึงแหลงเงินทุนและ ตลาดใหมหรือฐานลูกคา ใหม โ ดยเฉพาะตลาดที่ เ ป น ลู ก ค า ต า งชาติ ทํ า ให เ สี ย เปรี ย บผู ป ระกอบการที่ มี ตางชาติถือหุน รวมทั้งขาดการลงทุนในเทคโนโลยีใหมๆ เพื่อเพิ่มขีดความสามารถ ในการแขงขัน ๒.๒ ภูมิคุมกัน ๒.๒.๑ การพัฒนาเสริมสรางทักษะความชํานาญ องคความรู เทคโนโลยี และภูมิ ปญญา รวมทั้งการประยุกตใชนวัตกรรมในการยกระดับหวงโซคุณคาของ ภาคการผลิตและบริการ จะเปนภูมิคุมกันในการยกระดับขีดความสามารถของ ผูประกอบการไทยในการเพิ่มผลิตภาพการผลิตและสรางมูลคาเพิ่มใหกับสินคา บน ฐานความรูและเทคโนโลยีที่เหมาะสม เพื่อรองรับการเปดเสรีการคาการลงทุน และ การเข า มาของนั ก ลงทุ น ต า งชาติ แ ละสิ น ค า และบริ ก ารในรู ป แบบใหม รวมทั้ ง แก ป ญ หาการขาดแคลนแรงงานอั น เป น ผลมาจากการเปลี่ ย นแปลงโครงสร า ง ประชากร ๒.๒.๒ การสงเสริมใหเกิดการพัฒนาเมืองอุตสาหกรรมเชิงนิเวศ โดยมีหลักปรัชญา เศรษฐกิจพอเพียง เปนรากฐานของการพัฒนา และเนนการใชเมือง/เขต/พื้นที่เปน จุดศูนยกลางในการรวมกิจกรรมของทุกภาคสวน เพื่อสรางกระบวนการมีสวนรวม ในการจั ด การด า นวั ต ถุ ดิบ พลัง งาน สิ่ ง แวดล อ ม ให เ ป น ไปตามแบบของระบบ นิเวศวิทยาที่มีการพึ่งพาอาศัยซึ่งกันและกัน ที่คํานึงถึงประโยชน คุณภาพชีวิตของ ชุมชน และผลกระทบสิ่งแวดลอมเปนหลัก โดยมีหลักของการพัฒนาที่สําคัญ ๓ ประการคือ การมุงสูสังคมคารบอนต่ํา การมีสวนรวมของทุกภาคสวน และการใช หลักการพัฒนาคลัสเตอรอุตสาหกรรมนิเวศ เปนกลไกปกปองสิ่งแวดลอมและแกไข ปญหามลพิษ กอใหเกิดกิจกรรมที่ชวยเพิ่มผลิตภาพการผลิต เพิ่มทุนทางสังคม ลด ความขัดแยง และกอใหเกิดการจางงาน ๒.๒.๓ การสงเสริมการใชพลังงานสะอาดและเพิ่มประสิทธิภาพการใชพลังงาน จะ เปนการสรางความมั่นคงในการจัดหาพลังงานและลดการพึ่งพาการนําเขา พลังงาน ทั้งนี้การสงเสริมการเพิ่มประสิทธิภาพการใชพลังงานในทุกภาคสวน
  • 133. ๑๑๕ โดยเฉพาะในภาคขนสงและอุตสาหกรรม รวมทั้งปรับเปลี่ยนและพัฒนาสิ นคา ประเภทอุปกรณ เครื่องมือเครื่องใช รถยนต จะนําไปสูการลดการใชพลังงาน สราง ความตระหนัก และเขาใจถึงความจําเปนในการที่จะชวยกันประหยัดและอนุรักษ พลังงานมากขึ้นในภาคครัวเรือน ซึ่งจะชวยแกไขปญหาภาวะโลกรอนและการขาด แคลนทรัพยากรธรรมชาติอีกทางหนึ่ง ๒.๒.๔ การรั ก ษาจุ ด เด น ของที่ ตั้ ง ทางภู มิ ศ าสตร ความอุ ด มสมบู ร ณ แ ละความ หลากหลายของทรั พ ยากรธรรมชาติ ความมี เ อกลั ก ษณ โ ดดเด น ของ ประเพณีวัฒนธรรม ภูมิปญญาทองถิ่นและความเปนไทย เพื่อใหประเทศไทย มีศักยภาพในการพัฒนาเปนแหลงทองเที่ยวที่มีคุณภาพของโลก เปนแหลงผลิต อาหารและศูนยกระจายสินคาของภูมิภาค ตลอดจนสามารถสรางสรรค สินคาใหม ๆ บนฐานองคความรู เทคโนโลยี และนวัตกรรม เพื่อใหสอดรับกับพฤติกรรมและ รสนิยมของผูบริโภคที่เปลี่ยนแปลงไป และชวยเพิ่มผลิตภาพในภาคการผลิตและ บริการโดยรวม ๒.๒.๕ การดํ า เนิ น การปรั บ ปรุ ง กฎ ระเบี ย บ และกฎหมายที่ เ อื้ อ ต อ การเพิ่ ม ผลิตภาพ การสรางบรรยากาศการคาและการลงทุน เพื่อใหมีกฎหมายที่เปน สากล โปรงใส เปนธรรม สอดคลองกับการปรับโครงสรางเศรษฐกิจสูเศรษฐกิจ ฐานความรู อันจะนําไปสูการยกระดับความสามารถในการแขงขันทางเศรษฐกิจ ของประเทศ ๓. ยุทธศาสตร ๓.๑ วัตถุประสงค ๓.๑.๑ เพื่อสนับสนุนใหประเทศไทยเปนศูนยกลางการผลิตสินคาและบริการในภูมิภาคบน ฐานปญญา นวัตกรรม ความคิดสรางสรรค และเปนมิตรกับสิ่งแวดลอม ๓.๑.๒ เพื่อปรับโครงสรางเศรษฐกิจใหเสริมสรางการเจริญเติบโตอยางตอเนื่องทั้งในระยะ กลางและระยะยาวอยางสมดุล โดยคํานึงถึงบทบาทและการมีสวนรวมของทุกภาค สวน และลดความเหลื่อมล้ําดานรายไดและกระจายผลประโยชนจากการพัฒนา อยางเปนธรรม ๓.๑.๓ เพื่อสรางระบบประกัน และบริหารจัดการความเสี่ยงในดานเศรษฐกิจ ๓.๑.๔ เพื่อสรางบรรยากาศที่เสรี และเปนธรรมใหเอื้อตอการผลิต การคา และการลงทุน รวมทั้งการพัฒนาผูประกอบการใหม
  • 134. ๑๑๖ ๓.๑.๕ สรางเครือขายโครงสรางพื้นฐานและโลจิสติกสภายในที่เชื่อมโยงไปสูประเทศใน ภูมิภาค โดยคํานึงถึงผลประโยชนรวมกัน ๓.๑.๖ เพื่อใหมีการพัฒนาองคความรู เทคโนโลยี และนวัตกรรม และนําผลไปใชในการ ยกระดับหวงโซการผลิตและการใหบริการ เพื่อสรางความไดเปรียบในการแขงขัน บนฐานความรูของตนเอง โดยเฉพาะสําหรับผูประกอบการวิสาหกิจขนาดกลางและ ขนาดยอม และกลุมวิสาหกิจชุมชน ๓.๒ เปาหมายการพัฒนา ๓.๒.๑ รักษาอัตราการขยายตัวของภาคการผลิตและบริการใหเติบโตอยางตอเนื่อง โดยให ความสําคัญกับภาคเกษตรและภาคบริการมากขึ้น ๓.๒.๒ พัฒนาฐานการผลิตและบริการที่เนนการใชองคความรู เทคโนโลยี และนวัตกรรม โดยพัฒนาใหภาคเกษตรเปนฐานการผลิตที่เชื่ อมโยงกับภาคอุ ตสาหกรรมและ บริการเพิ่มขึ้น ๓.๒.๓ ยกระดับขีดความสามารถของประเทศโดยรวมใหเปน ๑ ใน ๗ ของเอเชีย ๓.๒.๔ เพิ่มอันดับความสามารถในการแขงขันดานวิทยาศาสตรและเทคโนโลยีใหสูงขึ้น ๓.๒.๕ เพิ่มอันดับความสามารถในการแขงขันดานความสามารถในการประกอบธุรกิจ (Ease of Doing Business) และความสามารถในการอํานวยความสะดวกทาง การคา (Enabling Trade Index) ใหสูงขึ้น ๓.๒.๖ เพิ่มอันดับความสามารถในการแขงขันดานโลจิสติกสของประเทศไทยใหสูงขึ้นเพื่อ ลดสัดสวนตนทุนโลจิสติกสตอผลิตภัณฑมวลรวมภายในประเทศ ๓.๒.๗ เพิ่ ม มู ล ค า ผลิ ต ภั ณ ฑ ข องวิ ส าหกิ จ ขนาดกลางและขนาดย อ มที่ ใ ช เ ทคโนโลยี นวัตกรรม ๓.๓ ดัชนีชี้วัด ๓.๓.๑ ผลิตภาพการผลิตรวมสูงขึ้นไมต่ํากวารอยละ ๓ ตอป โดยภาคเกษตรมีผลิตภาพ การผลิตไมต่ํากวารอยละ ๑ ภาคอุตสาหกรรมไมต่ํากวารอยละ ๓ และภาคบริการ ไมต่ํากวารอยละ ๓ และเพิ่มสัดสวนการใชสิทธิประโยชนจากความตกลงการคาเสรี ตอมูลคาการสงออกรวมจากรอยละ ๒๙ ในป ๒๕๕๒ เปน รอยละ ๕๐ ในป ๒๕๕๙
  • 135. ๑๑๗ ๓.๓.๒ สัดสวนมูลคาการผลิตภาคการเกษตรเพิ่มขึ้นไมต่ํากวารอยละ ๑๐ ของผลิตภัณฑ มวลรวมภายในประเทศ เพิ่มสัดสวนมูลคาภาคบริการไมต่ํากวารอยละ ๕๐ ของ ผลิตภัณฑมวลรวมภายในประเทศ และพัฒนาใหเกิดเขต/เมือง/นิคมอุตสาหกรรม นิเวศอยางนอย ๒ แหง ๓.๓.๓ ผลิตภาพแรงงานภาคอุตสาหกรรมขยายตัวเพิ่มขึ้นอยางนอยไมต่ํากวารอยละ ๕ ตลอดจนใหภาคการผลิตสินคาและบริการบนฐานเศรษฐกิจสรางสรรคมีสัดสวน มูลค า สิน คาเศรษฐกิจสร างสรรคไม ต่ํา กวา รอยละ ๑๕ ของผลิตภัณฑ ม วลรวม ภายในประเทศ ๓.๓.๔ การลงทุนเพื่อการวิจัยและพัฒนาไมนอยกวารอยละ ๑ ของผลิตภัณฑมวลรวมใน ประเทศ มีสัดสวนการลงทุนวิจัยและพัฒนาของภาคเอกชนตอภาครัฐเพิ่มขึ้นเปน ๕๐:๕๐ และเรงผลิตบุคลากรวิจัยและพัฒนาที่สามารถตอบสนองความตองการ ของภาคการผลิตและบริการเปน ๑๐ คนตอประชากร ๑๐,๐๐๐ คน ๓.๓.๕ เพิ่มอันดับความสามารถในการประกอบธุรกิจ ใหเปน ๑ ใน ๑๐ ของโลก และเพิ่ม อันดับความสามารถในการอํานวยความสะดวกทางการคาใหสูงขึ้นหรือตองรักษา อันดับความสามารถในการอํานวยความสะดวกทางการคาใหเปน ๑ ใน ๓ ของ อาเซียนเปนอยางนอย ๓.๓.๖ ลดสัดสวนตนทุนโลจิสติกสตอผลิตภัณฑมวลรวมประชาชาติเหลือรอยละ ๑๖ และ เพิ่มสัดสวนการขนสงทางรางเปนรอยละ ๕ ภายในสิ้นแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๑๑ ๓.๓.๗ เพิ่ ม มู ล ค า ผลิ ต ภั ณ ฑ ข องวิ ส าหกิ จ ขนาดกลางและขนาดย อ มที่ ใ ช เ ทคโนโลยี นวัตกรรม ใหมีสัดสวนไมต่ํากวารอยละ ๔๐ ของผลิตภัณฑมวลรวมภายในประเทศ ๓.๔ แนวทางการพัฒนา แนวทางการพั ฒ นาจะมุ ง เน น ให ค วามสํ า คั ญ ต อ การใช แ นวคิ ด สร า งสรรค แ ละการสร า ง นวั ต กรรม รวมทั้ ง ต อ ยอดองค ค วามรู ให ส ามารถสนั บ สนุ น การสร า งมู ล ค า ในการปรั บ โครงสร า งภาคการผลิ ต และบริ ก ารในทุ ก ขั้ น ตอนตลอดห ว งโซ อุ ป ทาน เพื่ อ ให เ ศรษฐกิ จ สรางสรรคเปนพลังขับเคลื่อนใหมไปสูเศรษฐกิจที่สมดุลและยั่งยืนในระยะยาว ๓.๔.๑ พัฒนาการผลิตภาคเกษตรและอุตสาหกรรมการเกษตร โดยการพัฒนา โครงสรางพื้นฐานและปรับโครงสรางการผลิตภาคเกษตร เพื่อเพิ่มผลิตภาพการ ผลิตและมูลคาผลผลิตทางการเกษตร ใหสามารถแขงขันไดในระยะยาวโดยไม กระทบตอทรัพยากรธรรมชาติและเปนมิตรตอสิ่งแวดลอม รวมทั้งสามารถรองรับ การเปลี่ยนแปลงของสภาพภูมิอากาศโลก โดยมีแนวทางที่สําคัญ ไดแก
  • 136. ๑๑๘ (๑) พัฒนาโครงสรางพื้นฐานภาคเกษตรใหเอื้อตอการผลิตและการตลาด โดยการปรับปรุงระบบชลประทานและแหลงน้ําใหมีปริมาณเพียงพอและมี ประสิ ท ธิ ภ าพมากขึ้ น พั ฒ นาระบบโลจิ ส ติ ก ส สิ น ค า เกษตร อาทิ ระบบ รวบรวมและกระจายสินคา ระบบตลาดซื้อขายลวงหนา ตลาดกลางสินคา เกษตรใหทําหนาที่สนับสนุนการผลิตและการตลาดดานการเกษตรไดอยางมี ประสิทธิภาพ และจัดระบบการถือครองที่ดินใหเอื้อตอเกษตรกรรายยอย สามารถมีที่ดินทํากินเปนของตนเองหรือมีสิทธิในที่ทํากินอยางมั่นคงในรูป ของโฉนดชุมชน รวมถึงคุมครองพื้น ที่เกษตรกรรมที่มีศักยภาพในการทํา การเกษตรสูง และพื้นที่เกษตรกรรมที่รัฐจัดสรรที่ดินทํากินใหแกเกษตรกร (๒) พัฒนาสินคาเกษตรและเกษตรแปรรูปที่มีมูลคาเพิ่มสูงและมีโอกาสทาง การตลาด ใหมีคุณภาพและความปลอดภัยตามมาตรฐานสากลและเปนมิตร กับสิ่งแวดลอมสําหรับสินคาเพื่ออุปโภคบริโภค เชน มาตรฐานเกษตรอินทรีย (Organic) มาตรฐานเกษตรดีที่เหมาะสม (GAP) เปนตน และเพื่อสนับสนุน การผลิตดานอุตสาหกรรมและบริการ โดยควรใหความสําคัญในกลุมสินคา จํ า พวกสิ น ค า อิ น ทรี ย ซึ่ ง มี ก ระบวนการผลิ ต ที่ เ ป น มิ ต รกั บ สิ่ ง แวดล อ ม ผลิตภัณฑยาและอาหารเพื่อสุขภาพและเสริมความงามจากสมุนไพรไทย และ พืชพลังงาน เปนตน (๓) สร า งความเข ม แข็ ง และความมั่ น คงด า นรายได แ ก เ กษตรกรและ สถาบันเกษตรกร โดยการถายทอดความรูดานการผลิต การตลาด และการ บริหารจัดการองคกรโดยเฉพาะสถาบันสหกรณผานหนวยงานของรัฐหรือ ผานการศึกษาดูงานจากเกษตรกรหรือองคก รที่ประสบความสําเร็จ และ พัฒนาระบบประกันภัยพืชผลและระบบประกันรายไดเกษตรกรใหครอบคลุม เกษตรกรกลุมตางๆ เพิ่มขึ้น และพัฒนาเครื อขายของเกษตรกรและกลุม เกษตรกรใหเชื่อมโยงกัน เพื่อชวยเหลือและสนับสนุนการดําเนินธุรกิจของ สถาบันเกษตรกรในรูปวิสาหกิจชุมชนใหมากขึ้น นอกจากนั้นควรสงเสริมให มีศูนยเรียนรูและถายทอดเทคโนโลยีการผลิตในระดับชุมชน เพื่อทําหนาที่ใน การสนับสนุนความรู ปจจัยการผลิตการตลาด และเครื่องมือเครื่องจักรทาง การเกษตรสําหรับชุมชน รวมทั้งพัฒนาเกษตรกรรุนใหมที่เปนมืออาชีพให เป น กํ า ลั ง สนั บ สนุ น การขยายฐานการผลิ ต ภาคการเกษตรอย า งมี ประสิทธิภาพตอไป
  • 137. ๑๑๙ (๔) สนับสนุนการบริหารจัดการสินคาเกษตรแบบกลุมการผลิต (Cluster) เพื่อใหเกิดการพัฒนาผลิตภัณฑเดิมและผลิตภัณฑใหมและเพิ่มประสิทธิภาพ การผลิ ต ซึ่ งจะช วยเพิ่ มขี ดความสามารถในการแข งขั นของประเทศ โดย สนับสนุนใหเกษตรกรรวมกลุมและทําการผลิตรวมกัน ตั้งแตระดับตนน้ําจนถึง ปลายน้ํา ยกระดับการผลิตใหเปนวิสาหกิจชุมชนและสรางเครือขายเชื่อมโยง กับวิสาหกิจชุมชนอื่นๆ สงเสริมการทําการศึกษาความตองการของตลาดหรือ ของผูบริโภคตามกลุมอายุ การสรางตราสินคาเปนของตนเอง และรวมมือหรือ เชื่อมโยงกับภาคธุรกิจเอกชน สถาบันการศึกษา และสถาบันวิจัย เพื่อพัฒนา หวงโซการผลิต ใหเกิดความเขมแข็งดานการตลาด (๕) สนับสนุนการวิจัยและพัฒนาดานการผลิตและแปรรูปสินคาเกษตร ทั้งในดานพันธุพืช/พันธุสัตว ปจจัยการผลิต และเกษตรแปรรูปที่มีมูลคาเพิ่ม สูง ตลอดจนเทคโนโลยีการผลิตแปรรูปที่เปนมิตรกับสิ่งแวดลอม โดยสงเสริม สถาบันการศึกษาในพื้นที่เขามารวมทําการศึกษาวิจัย และใหความสําคัญ กับการนําภูมิปญญาทองถิ่นมาปรับใช เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพการผลิต ลด ต น ทุ น และการพึ่ ง พาป จ จั ย การผลิ ต จากต า งประเทศ รวมถึ ง เพิ่ ม คุ ณ ค า (Value Creation) ใหกับผลิตภัณฑเกษตร (๖) สงเสริมความรวมมือกับประเทศเพื่อนบานในการผลิต การตลาด การ วิจัยพัฒนาสินคาเกษตรที่เปนที่ตองการของตลาด และบริหารจัดการ ทรั พ ยากรที่ มี แ นวโน ม ได รั บ ผลกระทบจากสภาพภู มิ อากาศโลกที่ เปลี่ยนแปลง โดยเฉพาะปริมาณน้ําในแมน้ําโขง เพื่อรองรับการขยายตัวและ การเพิ่มศั กยภาพของภาคอุ ตสาหกรรมเกษตรภายในประเทศ รวมทั้ งเพื่อ สนับสนุนการเพิ่มปริมาณผลผลิตเพื่อความมั่นคงดานอาหารในระดับภูมิภาค (๗) ปรั บ ปรุ ง การบริ ห ารจั ด การภาครั ฐ ให โ ปร ง ใสและมี ป ระสิ ท ธิ ภ าพ เพื่อใหการพัฒนาดานการเกษตรเกิดผลสําเร็จตามเปาหมายที่ไดวางไว โดย มี ร ะบบการวางแผนและกระบวนการเร ง รั ด ติ ด ตามและตรวจสอบการ ดําเนินงานที่มีภาคประชาชนหรือเกษตรกรเขารวม และสรางทัศนคติการ ทํางานที่มุงผลสัมฤทธิ์และผลลัพธ (Outcome) ที่เกษตรกรจะไดรับประโยชน มากกวาผลผลิต (Output) รวมถึงการจัดสรรงบประมาณที่สอดคลองกับ สภาพปญหา ความจําเปนเรงดวนของเกษตรกรในพื้นที่ และศักยภาพของ พื้นที่สําหรับการพัฒนาเพื่อเพิ่มมูลคาการผลิตภาคเกษตร รวมทั้ง การบูรณา การการจัดสรรงบประมาณระหวางหนวยงานภายใตกระทรวงเกษตรและ สหกรณ เพื่ อ ให ก ารพั ฒ นาภาคเกษตรเป น ไปในทิ ศ ทางและเป า หมาย เดียวกัน และงบประมาณถูกนําไปใชอยางคุมคาไมเกิดความซ้ําซอน
  • 138. ๑๒๐ ๓.๔.๒ พัฒนาภาคอุตสาหกรรม เพื่อเพิ่มขีดความสามารถในการแขงขัน และสราง ภูมิคุมกันจากผลกระทบจากปจจัยภายนอกที่ไมสามารถควบคุมได และปรับตัวรับ กับสภาพการเปลี่ยนแปลงของบริบทโลกไดอยางยั่งยืน โดย (๑) พั ฒ นาคุ ณ ภาพทุ น มนุ ษ ย ผ า นการพั ฒ นาระบบการศึ ก ษา และการ ฝกอบรมองคความรูและทักษะอยางตอเนื่อง โดยเฉพาะทักษะดานภาษา และการใชเทคโนโลยีสารสนเทศ รวมทั้งจัดใหมีระบบการบริหารจัดการองค ความรู การสั่งสม และการเผยแพร โดยใหมีชองทางการเขาถึงแหลงองค ความรูตางๆ ไดอยางสะดวกและหลากหลาย ตลอดจนมีการประสานความ รวมมือการพัฒนาระหวางภาครัฐและภาคเอกชน สถาบันเฉพาะทาง และ สถาบันการศึกษา (๒) เสริ ม สร า งธรรมาภิ บ าลด ว ยการใช ก ฎระเบี ย บต า งๆ ที่ โ ปร ง ใส ตรวจสอบได โดยการสร า งกระบวนการตรวจสอบที่ เ ป น ที่ ย อมรั บ ของ ผูบริโภคทั้งภายในและภายนอกประเทศ เพื่อตอบสนองตอกระแสเรียกรอง ความรับผิดชอบตอสังคมจากภาคอุตสาหกรรมที่ขยายวงกวางขึ้น และตอ มาตรการระหวางประเทศดานสิ่งแวดลอมและความปลอดภัย (๓) สงเสริม สนับสนุ นใหมีการเชื่อมโยงการผลิ ตภาคอุตสาหกรรมกั บ อุตสาหกรรมทองถิ่น โดยเนนการพัฒนาระบบหวงโซอุปทาน เพื่อสราง ความเชื่ อ มโยงระหว า งผู ป ระกอบการ SMEs และ OTOP กั บ ภาคอุตสาหกรรม และเนนการสรางการจับคูทางธุรกิจเพื่อพัฒนาเทคโนโลยี และนวัตกรรมรวมกัน เพื่อเปนชองทางในการพัฒนาคุณภาพสินคาและเพิ่ม มูลคาใหกับสินคา ซึ่งจะสงผลใหเกิดการกระจายรายไดใหกับทองถิ่นมากขึ้น (๔) เพิ่มผลิตภาพและประสิทธิภาพภาคอุตสาหกรรมอยางตอเนื่อง โดย เร ง สร า งความเข ม แข็ ง ของป จ จั ย พื้ น ฐานของการผลิ ต ด ว ยการปรั บ ปรุ ง กระบวนการผลิตตลอดหวงโซทั้งในดานประสิทธิภาพ และมาตรฐาน และ สร า งนวั ต กรรมเพื่ อ ให ส ามารถรองรั บ ต อ กระแสทิ ศ ทางการพั ฒ นา ภาคอุ ตสาหกรรมที่มุง สูก ารเปน อุต สาหกรรมสรางสรรค และเปน มิ ตรต อ สิ่งแวดลอม ตลอดจนรองรับตอกฎกติกาการคาและการลงทุนในสภาวะ แวดลอมการแขงขันในรูปแบบใหมๆ
  • 139. ๑๒๑ (๕) พัฒนาเมืองอุตสาหกรรมเชิงนิเวศในพื้นที่เศรษฐกิจหลัก โดยกําหนด แผนที่นําทางพัฒนาเมืองอุตสาหกรรมนิเวศในระดับพื้นที่ กําหนดมาตรการ ในการบริหารจัดการทรัพยากรธรรมชาติ คุณภาพสิ่งแวดลอม และสุขภาพ ในระดับพื้นที่ใหชัดเจน โดยเนนการเปดโอกาสใหทุกภาคีการพัฒนามีสวน รวมในการบริหารจัดการ และทบทวน กฎระเบียบอื่นๆ ที่เอื้อตอการพัฒนา เมือง/เขต/พื้นที่นิเวศ (๖) ฟนฟูสิ่งแวดลอมในพื้นที่อุตสาหกรรมหลักของประเทศอยางตอเนื่อง โดยกําหนดใหมีพื้นที่สีเขียวลอมรอบโรงงานและนิคมอุตสาหกรรมทั้งภายใน และภายนอกโครงการอยางเหมาะสม จัดมาตรการสงเสริมใหภาคประชาชน และสถาบันการศึกษามีบทบาทในการกํากับดูแลการควบคุมมลพิษรวมกับ ผูประกอบการและภาครัฐ โดยจัดใหมีศูนยเ ฝาระวัง คุณภาพสิ่งแวดลอม รวมกัน กําหนดพื้นที่สําหรับการพัฒนาอุตสาหกรรมใหชัดเจน โดยในแตละ พื้นที่ มีขนาดที่เหมาะสมสอดคลองกับขนาดของชุมชนและขีดความสามารถ ในการรองรั บ ของพื้น ที่ และให จัดทํ า ขอมู ลขี ด ความสามารถการรองรั บ มลพิษของพื้นที่นั้นๆ เพื่อเปนเกณฑกํากับการพัฒนาอุตสาหกรรมใหมีสมดุล กับพื้นที่และชุมชน (๗) เตรียมพัฒนาพื้นที่เศรษฐกิจหลักแหงใหม โดยใชประโยชนจากที่ตั้งทาง ภูมิศาสตรเชื่อมโยงเศรษฐกิจนานาชาติ ภายใตการมีสวนรวมของประชาชน ในพื้นที่ เพื่อใหการพัฒนามีความสมดุล ยั่งยืน และสอดรับกับความตองการ ของประชาชน ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอม ๓.๔.๓ พั ฒนาภาคบริ ก าร เพื่ อ สร า งมู ลค า เพิ่ มให กั บ สาขาธุ ร กิ จ บริ ก ารที่ มี ศั ก ยภาพ ยกระดับคุ ณภาพแหล งทองเที่ย วใหสอดคลอ งกั บ ความตองการของตลาดและ ชุมชน ใหเปนแหลงสรางรายไดหลักของประเทศ รวมถึงเปนแหลงกระจายรายไดสู ทองถิ่นที่สามารถใชเปนเครื่องมือในการกระจายผลประโยชนจากการพัฒนาได อยางทั่วถึงและเปนธรรม โดย (๑) ขยายฐานการผลิ ต การลงทุ น การตลาด ภาคธุ ร กิ จ บริ ก ารที่ มี ศักยภาพและเปนมิตรกับสิ่งแวดลอมของประเทศ เพื่อรองรับกระแส การเปลี่ยนแปลงของโลก ขอตกลงการคาระหวางประเทศ และกรอบความ ร ว มมื อ กั บ ประเทศเพื่ อ นบ า น ได แ ก ธุ ร กิ จ บริ ก ารสุ ข ภาพ การศึ ก ษา นานาชาติ บริการทางการเงิน ระบบโลจิสติกส เปนตน
  • 140. ๑๒๒ (๒) สงเสริมการใชความสรางสรรคเพื่อเพิ่มมูลคาสินคาและบริการ โดย สงเสริมการศึกษาวิจัยและพัฒนาเชิงลึกในสาขาเศรษฐกิจสรางสรรคและทุน วัฒนธรรม สงเสริมและพัฒนาสาขาธุรกิจสรางสรรคที่มีศักยภาพ พัฒนา ทัก ษะและองค ค วามรู ข องผู ป ระกอบการและบุ ค ลากรในการสร า งสรรค สินคาและบริการรูปแบบใหมใหมีจุดเดนและสามารถตอยอดดวยความคิด และนวั ต กรรม รวมทั้ ง สร า งความได เ ปรี ย บจากความหลากหลายและ เอกลักษณของวัฒนธรรมและความเปนไทย (๓) พั ฒ นาป จ จั ย แวดล อ มด า นเศรษฐกิ จ สร า งสรรค โดยเพิ่ ม มาตรการ กระตุน ดึงดูดบริษัทขามชาติใหรวมลงทุนกับภาคเอกชนและชุมชนไทยใน การพัฒนาสินคาเชิงสรางสรรค ประยุกตใชวัฒนธรรมทองถิ่นพัฒนาสินคา สรางสรรคดวยนวัตกรรมและองคความรูสมัยใหม พัฒนาระบบฐานขอมูลที่ ทันสมัยและมีความตอเนื่อง สงเสริมแหลงเรียนรูสาธารณะและพัฒนาพื้นที่ สาธารณะรูปแบบตางๆ เพื่อสรางเวทีนักคิดและสรางสรรคตางๆ สงเสริมการ ประยุ ก ตใ ช ให เ หมาะสมกับ บริ บทของชุม ชนและวั ฒ นธรรมทอ งถิ่ น และ พัฒนาบุคลากรใหสามารถตอบสนองความตองการของการภาคการผลิต และบริการทั้งในระดับวิชาชีพเชิงสรางสรรคและผูประกอบการใหมีความคิด สรางสรรค ตลอดจนสรางบรรยากาศที่เอื้ออํานวยตอการพัฒนากรุงเทพฯ และเมืองศูนยกลางความเจริญในภูมิภาคใหเปนเมืองเศรษฐกิจฐานความรู และสรางสรรค (๔) ฟนฟูแหลงทองเที่ยวเสื่อมโทรม และพัฒนายกระดับคุณภาพแหลง ทองเที่ยวใหมในเชิงกลุมพื้นที่ที่มีศักยภาพ เพื่อใหมีการกระจายตัวของ นักทองเที่ยวตามแหลงทองเที่ยวที่มีศักยภาพ และเปนเครื่องมือในการชวย สร า งรายได ใ ห กั บ ภาคการเกษตรและชุ ม ชนในชนบทไทย โดย พั ฒ นา เครือขายวิสาหกิจในกลุมพื้นที่ที่มีศักยภาพสูง และสอดคลองกับทิศทางการ พัฒนาของจังหวัดและกลุมจังหวัด อาทิ กลุมวัฒนธรรมลานนา กลุมมรดกโลก กลุมวัฒนธรรมขอม กลุมทองเที่ยวเชิงนิเวศนระดับสากล (ภาคตะวันออก) กลุมรอยัลโคสท (ภาคใตตอนบน) กลุมชายฝงทะเลภาคใต กลุมวิถีชีวิตลุม น้ําภาคกลาง กลุมวิถีชีวิตลุมน้ําโขง และการทองเที่ยวเมืองชายแดน (๕) เ ส ริ ม ส ร า ง ค ว า ม เ ข ม แ ข็ ง ข อ ง ภ า ค เ อ ก ช น ท อ ง ถิ่ น ชุ ม ช น ผูประกอบการรายยอย และวิสาหกิจชุมชนในอุตสาหกรรมทองเที่ยว เพื่ อ ให เ ข า มามี บ ทบาทในการพั ฒ นาอุ ต สาหกรรมท อ งเที่ ย วทั้ ง ในระดั บ ทองถิ่น ภูมิภาค และประเทศ โดยใชแนวคิดการพัฒนาเครือขายวิสาหกิจ เชิ ง กลุ ม พื้ น ที่ และการเชื่ อ มโยงระหว า งสาขาการผลิ ต และบริ ก ารเป น
  • 141. ๑๒๓ เครื่องมือในการพัฒนา พัฒนาทักษะและองคความรูขององคกรปกครองสวน ทองถิ่นและชุมชน เสริมสรางศักยภาพของผูประกอบการวิสาหกิจขนาด กลางและขนาดย อ มให ส ามารถปรั บ ตั ว เพื่ อ รองรั บ ผลกระทบจากการ เปลี่ยนแปลงกฎระเบียบใหมของโลก (๖) ฟนฟูภาพลักษณเพื่อสรางความเชื่อมั่นใหกับนักทองเที่ยว ควบคูกับ การส ง เสริ ม ตลาดท อ งเที่ ย วต า งประเทศและตลาดในประเทศ ให สอดคลองกับความตองการของตลาดและชุมชนในทองถิ่น เพื่อรักษาฐาน ตลาดเดิม ขยายตลาดใหมๆ ที่มีศักยภาพ และกระจายรายไดไปยังแหลง ทองเที่ยวตางๆ ทั่วประเทศ (๗) พั ฒ นาป จ จั ย สนั บ สนุ น ให เ อื้ อ ต อ การส ง เสริ ม การท อ งเที่ ย วของ ประเทศ โดยพัฒนามาตรฐานความปลอดภัยและมาตรฐานแหลงทองเที่ยว และการใหบริการนักทองเที่ยว พัฒนาเครือขายความเชื่อมโยงของระบบ คมนาคม จัดทําผังเมือง การใชเทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสารเพื่อ สงเสริมการตลาดที่สอดคลองกับพฤติกรรมนักทองเที่ยว พัฒนาคุณภาพ บุ ค ลากรในภาครั ฐ และเอกชนทั้ ง ส ว นกลางและท อ งถิ่ น การปรั บ ปรุ ง กฎระเบียบและการบังคับใชกฎหมายอยางเขมงวด พัฒนากลไกเพื่อบริหาร จั ด การความเสี่ ย งจากป จ จั ย ภายนอกและภายในที่ ส ง ผลกระทบต อ อุตสาหกรรมทองเที่ยว เปนตน ๓.๔.๔ พัฒนาภาคการคาและการลงทุน เพื่อลดผลกระทบจากการพึ่งพาตลาดหลัก แกปญหาการขาดแคลนแรงงานและวัตถุดิบในประเทศ รวมทั้งสรางประโยชนทาง การคาและการลงทุนใหกับประเทศและผูประกอบการของไทย โดย (๑) เสริมสรางประสิทธิภาพดานการตลาดและการกระจายผลผลิตไปสู ตลาด โดยสงเสริมภาคเอกชนในการกระจายตลาดสินคาในกลุมเศรษฐกิจ ตางๆ ทั้งระดับทวิภาคีและพหุภาคี สรางโอกาสทางการตลาดและดูแลรักษา เสถียรภาพราคาสินคาเกษตร เชื่อมโยงการกระจายผลผลิตจากแหลงผลิต ไปยังผูบริโภค รวมทั้งพัฒนาการใหบริการของกิจการคลังสินคา ไซโล และ ห อ งเย็ น ตลอดจนพั ฒ นาสิ น ค า ที่ มี เ ครื่ อ งหมายการค า ของตนเองที่ เ น น คุณภาพและมาตรฐานมีการวางระบบการขายและกระจายสินคาอยางครบ วงจร ดวยการสนับสนุนการใชกลไกการประสานความรวมมือของหนวยงาน ภาครัฐในตางประเทศ
  • 142. ๑๒๔ (๒) พัฒนาทักษะและองคความรูของผูประกอบการไทยในภาคการผลิต และการค า ทั้ ง ในด า นการผลิ ต การบริ ห ารจั ด การ และการตลาด ให สามารถแขงขันกับธุรกิจขามชาติ โดยสนับสนุนการนําเทคโนโลยีสารสนเทศ มาใชในกระบวนการจัดการและการตลาด รวมทั้งใหสามารถเขาถึงแหลง เงินทุนโดยมีมาตรการทางการเงินที่เหมาะสม (๓) สงเสริมผูประกอบการไทยในการขยายการลงทุนไปสูตางประเทศ โดย ใชประโยชนจากสิทธิพิเศษ (GSP) ของประเทศเพื่อนบานในการผลิตเพื่อ สงออก เรงสรางมูลคาเพิ่มโดยการสรางตราสัญลักษณและสรางเครือขาย ธุรกิจดวยการหาตัวแทนและหุนสวนในตางประเทศ (๔) ผลักดันการจัดทําความตกลงการคาเสรี และเรงรัดการใชประโยชน จากขอตกลงที่มีผลบังคับใชแลว โดยมีมาตรการในการใหความชวยเหลือ ผูที่ไดรับผลกระทบอยางเต็มที่ และเปดโอกาสใหทุกภาคสวนที่เกี่ยวของได เขามามีสวนรวมในการกําหนดทาทีเจรจาการคาระหวางประเทศ ๓.๔.๕ พัฒนาวิทยาศาสตร เทคโนโลยี วิจัย และนวัตกรรม เพื่อเปนพลังขับเคลื่อน ภาคเศรษฐกิจใหเติบโตอยางยั่งยืนบนฐานความรู ภูมิปญญา ความคิดสรางสรรค ดวยการสงเสริมการลงทุนวิจัยและพัฒนาหรือผลักดันใหมีการนํางานวิจัยไปตอ ยอด ถายทอด และประยุกตใชประโยชนทั้งเชิงพาณิชยและชุมชน อันจะกอใหเกิด การแพรกระจายขององคความรูและนวัตกรรม และนําไปสูการสรางรายได และ พัฒนาคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้น โดย (๑) สร า งสภาพแวดล อ มที่ เ อื้ อ อํ า นวยต อ การพั ฒ นาและประยุ ก ต ใ ช วิทยาศาสตร เทคโนโลยี วิจั ย และนวั ตกรรม โดยปรับปรุงกฎหมาย กฎระเบียบ สิทธิประโยชนใหเอื้อตอการปฏิบัติจริง และครอบคลุมถึงการ พัฒนาเทคโนโลยี รวมทั้งเพิ่มมาตรการจูงใจเพื่อกระตุนใหภาคเอกชนและ นั ก ลงทุ น ต า งชาติ ล งทุ น วิ จั ย และพั ฒ นามากขึ้ น หรื อ ต อ ยอดจาก ความสามารถทางเทคโนโลยีที่มีอยู ทั้งในรูปการรวมทุนระหวางภาคเอกชน สถาบันการศึกษา สถาบันวิจัย หรือการจัดตั้งกองทุนวิจัยรวมภาครัฐและ เอกชน เพื่อรวมทําวิจัยและพัฒนา ถายทอด แลกเปลี่ยนความรู และแบงปน ผลประโยชนซึ่งกันและกันอยางเหมาะสม และมีมาตรการดูดซับเทคโนโลยี จากการลงทุ น ตรงจากต า งประเทศ หรื อ สนั บ สนุ น ให จั ด ตั้ ง ศู น ย วิ จั ย ใน ประเทศไทย ตลอดจนสง เสริม การคุม ครองทรั พ ย สิน ทางป ญ ญาอย า งมี ประสิทธิภาพ อาทิ มีกลไกสนับสนุนการจดสิทธิบัตรในตางประเทศ เปนตน
  • 143. ๑๒๕ (๒) พั ฒ นาโครงสร า งพื้ น ฐานทางวิ ท ยาศาสตร เทคโนโลยี วิ จั ย และ นวั ต กรรมให ทั่ ว ถึ ง และเพี ย งพอทั้ ง ในเชิ ง ปริ ม าณและคุ ณ ภาพใน ลักษณะของความรวมมือระหวางภาครัฐและเอกชน โดยสงเสริมใหมี อุท ยานวิท ยาศาสตร ศูน ยบม เพาะ สถาบัน วิ จั ยและพัฒนา สถาบั น วิจัย เฉพาะทางในสาขาวิทยาศาสตร และศูน ยบริการวิเคราะหทดสอบอยา ง เพียงพอและสอดคลองกับความตองการ และสรางความเชื่อมโยงและรวมมือ ในการวิ จั ยและพั ฒนาในรู ปแบบเครื อข ายวิ จั ยระหว าง สถาบั นการศึ กษา สถาบันวิจัย ภาคการผลิตและชุมชน เครือขายวิสาหกิจตางๆ และสมาคม และองคกรที่เกี่ยวของ รวมทั้งสงเสริมการผลิตและพัฒนาบุคลากรวิจัยในสาขา วิทยาศาสตรและวิศวกรรม ครูวิทยาศาสตร รูปแบบและสื่อการเรียนการสอน ที่ทันสมัย และสรางความตระหนักของประชาชนใหเรียนรู คิดและทําอยาง เปนวิทยาศาสตร ตลอดจนปรับปรุงการจัดทําฐานขอมูล ดัชนีชี้วัดที่ทันสมัย และครบถวนสอดคลองตามมาตรฐานสากล และกําหนดตัวชี้วัดดานการ ถ า ยทอดเทคโนโลยี จากการใหสิท ธิ ประโยชนแก บริษัท ลงทุน ข า มชาติ ที่ ชัดเจน ๓.๔.๖ พัฒนาโครงสรางพื้นฐานและระบบโลจิสติกส เพื่อพัฒนาระบบการขนสงและ สิ่งอํานวยความสะดวกในการขนสงใหมีประสิทธิภาพ สามารถรองรับตอการพัฒนา ภาคเศรษฐกิจของประเทศ และลดภาระการลงทุนของภาครัฐ โดย (๑) ผลักดันการพัฒนาโครงสรางพื้นฐานและการบริหารจัดการโลจิสติกส ของประเทศ โดยเนนการพัฒนาใหเกิดการปรับเปลี่ยนรูปแบบการขนสงให มีประสิทธิภาพอยางตอเนื่องทั้งในดานการพัฒนาระบบการขนสงตอเนื่อง หลายรูปแบบที่เชื่อมโยงการขนสงทางถนน ทางราง ทางน้ํา และทางอากาศ ในลักษณะบูรณาการ และสามารถรองรับปริมาณความตองการขนสงสินคา ไดอยางมีประสิทธิภาพทั้งดานความเร็ว ความปลอดภัย และความตรงตอ เวลา นอกจากนี้พัฒนาสิ่งอํานวยความสะดวกในการขนสงตอเนื่องหลาย รูปแบบ เชน สถานีบรรจุและแยกสินคากลอง ศูนยรวบรวมและกระจาย สินคาในภูมิภาค เปนตน รวมทั้งยกระดับประสิทธิภาพกระบวนการอํานวย ความสะดวกทางดานการคา เชน การพัฒนาระบบ National Single Window เป น ต น ตลอดจนพัฒ นากฎหมายและระเบีย บที่ เ กี่ย วข อง และ พัฒนาบุคลากรดานโลจิสติกสอยางเปนระบบ
  • 144. ๑๒๖ (๒) ส ง เสริ ม และสนั บ สนุ น ให เ อกชนเข า มี ส ว นร ว มในการลงทุ น ด า น โครงสรางพื้นฐานเพิ่มขึ้น โดยพัฒนาปรั บปรุ งระเบียบ กฎหมาย และ แนวทางการใหเอกชนเขารวมลงทุนในกิจการของภาครัฐทั้งในดานโครงสราง พื้นฐาน สาธารณสุขการศึกษา ใหมีความทันสมัย มีความคลองตัว และมี ความโปร ง ใสเพิ่ ม ขึ้ น และพั ฒ นาสิ่ ง อํ า นวยความสะดวกที่ จํ า เป น แก ประชาชนเพื่ อ ลดภาระการลงทุ น ของภาครั ฐ และเพิ่ ม ประสิ ท ธิ ภ าพการ ใหบริการ นอกจากนี้ตองพัฒนารูปแบบและวิธีการใหเอกชนเขารวมลงทุนที่ ความสอดคลองกับกิจการของรัฐในแตละประเภท ๓.๔.๗ ปฏิรูปกฎหมายเศรษฐกิจ และกฎ ระเบียบตางๆ ใหเอื้อประโยชนตอการ ประกอบธุรกิจอยางเปนธรรม โดยสรางบรรทัดฐานในการบังคับใชกฎหมายของ ผูปฏิบัติใหมีความเปนเอกภาพและเสมอภาค พัฒนาบุคลากรและผูที่เกี่ยวของกับ การบังคับใชกฎหมาย ผลักดันใหมีการประกาศใชกฎหมายใหมๆ เพื่อรองรับการ เปดเสรี เชน กฎหมายเกี่ยวกับเทคโนโลยีสารสนเทศ ศึกษาทบทวนกฎหมายที่เอื้อ ตอการพัฒนาการผลิตและบริการสรางสรรคและการคุมครองทรัพยสินทางปญญา รวมทั้ ง ให มี ก ระบวนการบั ง คั บ ใช ก ฎหมายเพื่ อ พิ ทั ก ษ แ ละป อ งกั น การละเมิ ด ทรัพยสินทางปญญาอยางมีประสิทธิภาพ
  • 146. ยุทธศาสตรการสรางความเชื่อมโยงกับเศรษฐกิจในภูมิภาค ๑. สถานการณการเปลี่ยนแปลง ความกาวหนาในยุคโลกาภิวัตนในปจจุบันไดเชื่อมโยงประเทศในภูมิภาคตางๆ ใหใกลชิดกันมากขึ้น ซึ่งการที่โลกเขาสูชวงของการเปลี่ยนแปลงครั้งใหญทั้งในดานเศรษฐกิจและสังคม สงผลกระทบในวง กวางตอระบบเศรษฐกิจและการปรับตัวของแตละประเทศ ทําใหการกําหนดทิศทางดําเนินนโยบาย การรวมกลุมทางเศรษฐกิจของประเทศในภูมิภาคตางๆ ทั้งในระดับทวิภาคี และระดับพหุภาคี และ ภูมิภาคมีความสําคัญเพิ่มมากขึ้น ในฐานะเปนเครื่องมือเพื่อสรางอํานาจตอรองทางเศรษฐกิจและ เพิ่มขีดความสามารถในการแขงขันของกลุมกับกลุมเศรษฐกิจอื่นๆ ประกอบกับการกาวสูความเปน โลกหลายศูนยกลางอันเนื่องจากการขยายตัวของขั้วอํานาจทางเศรษฐกิจใหม คือ จีน รัสเซีย อินเดีย และบราซิล (BRIC) จะเพิ่มบทบาทของเศรษฐกิจเอเชียในเวทีโลกมากขึ้น สถานการณดังกลาวทําให ประเทศไทยตองปรับบทบาทเพื่อรองรับการเปลี่ยนแปลงทั้งในดานการขยายรวมมือดานเศรษฐกิจ การค า การคมนาคมขนส ง การพั ฒ นาและแลกเปลี่ ย นความรู ทั้ ง ทางด า นทรั พ ยากรมนุ ษ ย เทคโนโลยี และสารสนเทศกับกลุมประเทศตางๆ ดังนั้นการแสวงหาความรวมมือทางเศรษฐกิจและ ความรวมมืออื่นๆ กับประเทศตางๆ ในภูมิภาคจึงมีความจําเปนมากขึ้น ๑.๑ การรวมกลุมในภูมิภาคเอเซีย และการเปนประชาคมอาเซียน (ASEAN Community) เปนความทาทายและโอกาสใหมของประเทศไทย โดยเฉพาะการจัดตั้งประชาคม อาเซียน (ASEAN Community) ซึ่งมีกําหนดใหสําเร็จภายในป พ.ศ. ๒๕๕๘ จะทําใหเกิด ความรวมมือทางเศรษฐกิจ และพัฒนาหวงโซมูลคาเพิ่มในภูมิภาค (Regional Value Chain) การเพิ่มความสามารถในการแขงขัน การเพิ่มอํานาจในการตอรอง และการขยายตลาดจาก ประชาชนไทย ๖๐ ลานคน เปนประชาชนอาเซียนกวา ๕๕๐ ลานคน ซึ่งปจจุบันอาเซียน นับเปนคูคาอันดับหนึ่งของไทย เห็นไดจากมูลคาการคาระหวางไทยและสมาชิกอาเซียน ในป ๒๕๕๒ มีมูลคาประมาณ ๕๑,๕๙๐ ลานเหรียญสหรัฐฯ คิดเปนรอยละ ๒๐.๐๕ ของมูลคา การคาทั้งหมดของไทย หรือจากตัวเลขการลงทุนโดยตรงจากตางประเทศสุทธิในป ๒๕๕๑ จากประเทศในภูมิภาคอาเซียนดวยกัน มีสัดสวนสูงถึงรอยละ ๑๘.๒ ของมูลคาการลงทุน โดยตรงจากต า งประเทศทั้ ง หมด เมื่อรวมสัดสว นการลงทุ นโดยตรงของ ASEAN+๓ เข า ดวยกั น มีถึ ง รอยละ ๓๕.๐๔ ของการลงทุนโดยตรงจากตางประเทศทั้ง หมด หรือคิ ดเปน ๒๐,๘๒๖ ลานเหรียญสหรัฐ ขณะเดียวกันอาเซียนไดจัดทําแผนแมบทอาเซียนวาดวยการ เชื่อมโยงระหวางกันในภูมิภาค (The Master Plan on ASEAN Connectivity) ซึ่งจะทําใหเกิด การพัฒนาการเชื่อมโยงทางกายภาพหรือโครงสรางพื้นฐาน องคกรสถาบัน และการเชื่อมโยง
  • 147. ๑๒๘   ระหวางคนกับคน ซึ่งคาดวาจะกอใหเกิดเครือขายการผลิตและการกระจายสินคาภายใน ภูมิภาคอาเซี ย น การขยายเครื อขายสิ น คา และพื้น ที่ประกอบกิจกรรมในประเทศสมาชิก อาเซียนเพิ่มขึ้น และการมีบทบาทในเครือขายการผลิตและกระจายสินคาไปสูระดับโลกและ ภูมิภาคเอเชียตะวันออกมากขึ้นอยางตอเนื่อง ในสวนของประเทศไทย การรวมตัวกันอยางใกลชิดทางดานเศรษฐกิจดังกลาวจะชวยเพิ่ม โอกาสทางการคาและการลงทุนใหกับไทย อีกทั้งสงผลใหไทยมีศักยภาพที่จะเปนศูนยกลาง ทางการคมนาคมและขนสงของอาเซียน ที่มีการเคลื่อนยายสินคา บริการ และบุคคล ระหวาง ประเทศสมาชิกที่สะดวกขึ้น ทั้งยังสามารถใชเปนเวทีผลักดันการแกไขปญหาของเพื่อนบาน และเกื้อหนุนความสัมพันธของไทยในกรอบทวิภาคี เชน ความรวมมือกับมาเลเซียในการลด เงื่อนไขของปญหา ๓ จังหวัดชายแดนใต นอกจากนี้ อาเซียนยังชวยสงเสริมความรวมมือใน ภูมิภาค เพื่อเผชิญกับภัยคุกคามที่สงผลกระทบตอประชาชนโดยตรง เชน SARs ไขหวัดนก การคามนุษย การตอตานการกอการราย ภัยพิบัติทางธรรมชาติ หมอกควัน ยาเสพติด ปญหา โลกรอน ปญหาการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ และปญหาความยากจน เปนตน ๑.๒ ประเทศไทยไดแสดงบทบาทการเปนหุนสวนการพัฒนาในอนุภูมิภาค ผานนโยบาย กรอบความรวมมือทางเศรษฐกิจกับประเทศเพื่อนบาน เชน กรอบความรวมมือในอนุ ภูมิภาคลุมแมน้ําโขง (Greater Mekong Subregion Economic Cooperation: GMS) กรอบ แผนงานการพัฒนาเขตเศรษฐกิจสามฝาย อินโดนีเซีย-มาเลเซีย-ไทย (Indonesia-Malaysia- Thailand Growth Triangle: IMT-GT) ซึ่งเปนเครื่องมือในการขับเคลื่อนการบูรณาการ ศักยภาพระหว างอนุภูมิภาค เพื่อนํา ไปสูการลดชองวางอั นเกิดจากการพัฒนาไดอยางมี ประสิทธิผล ขณะเดียวกันคํานึงถึงปจจัยแวดลอมที่เปนพลวัตรในระบบเศรษฐกิจโลกตาม กระแสโลกาภิวัตน ซึ่งเปนกรอบทิศทางในการกําหนดยุทธศาสตรการพัฒนาที่ยั่งยืนรวมกันใน ระยะตอไป ความพยายามในการร ว มมื อ ดั ง กล า วผลั ก ดั น ให เ กิ ด ความก า วหน า ในการพั ฒ นาระบบ คมนาคมขนส ง เชื่ อ มต อ ระหว า งประเทศ จนกลายเป น ระเบี ย งการขนส ง ของภู มิ ภ าค (Transport Corridor) เชน แนวเศรษฐกิจตะวันออก-ตะวันตก เปนตน ซึ่งเปนการสรางโอกาส ทางเศรษฐกิ จจากการขยายตลาดความรวมมื อไปสูประเทศเพื่อนบ านในภู มิภาคเพื่อให ผูประกอบการไทยที่มีศักยภาพเขาไปดําเนินกิจการเชิงรุก ทั้งนี้ ในชวงทศวรรษที่ผานมา การคาระหวางประเทศไทยกับประเทศอื่นในภูมิภาคอาเซียน ขยายตัวกวารอยละ ๙ ตอป และประเทศไทยไดเปรียบดุลการคากับประเทศเพื่อนบานเกือบทุกประเทศ
  • 148. . ก ก กF F F F F ก กF F F ก F กก F ก OSS ก ก กF กF F F ก ก ก FกF F F F F F ก OSS F กก ก . F ก ก ก ก กF F ก ก ก F F ก F ก ก F ก ก F ก Fก ก ก F F ก F Fก ก F Fก ก ก กF ก ก ก F F F . ก ก F Fก ก F F ก ก กF F F กF F ก กF ก F ก F F F ก F F ก กF ก F F F F ก F ( F ก ) ก ก F F F F ก ก ก ก ก ก F F ก F F F F กF ก F ก F ก F ก F ก Fก F F F Fก F F ก กF ก ก F F ก ก ก F ก F ก F ก ก ก F ก F F ก F ก ก F ก กF F F
  • 149. ๑๓๐   ๒. การวิเคราะหความเสี่ยงและภูมิคุมกัน ๒.๑ ความเสี่ย ง การเชื่ อ มโยงกับเศรษฐกิจในภูมิภาคและประเทศเพื่อ นบ านดั ง กลาว ทํ า ให ประเทศไทยเผชิ ญ ความเสี่ ย งหลายประการซึ่ ง จะส ง ผลให ก ารพั ฒ นาไม ส ามารถได รั บ ประโยชนจากโอกาสที่เกิดขึ้นใหมและสรางผลประโยชนรวมกันระหวางประเทศสมาชิกได อยางเปนรูปธรรม กลาวคือ ๒.๑.๑ การขับเคลื่อนระบบอํานวยความสะดวกทางการคาและการขนสงผานแดน และขามแดนที่ลาชา และการไมบรรลุผลในการเจรจาตามขอตกลงความ รวมมือดานการขนสงสินคาผานแดนและขามแดนจะสงผลใหประเทศไทย เสียเปรียบทางเศรษฐกิจ ทั้งนี้ หลายประเทศยังมีการใชมาตรการกีดกันทาง การคาที่ไมใชภาษีในการดําเนินธุรกิจระหวางประเทศภายในภูมิภาค ทําใหภัย คุกคามจากบริษัทตางชาติที่มีความไดเปรียบทั้งดานเงินทุน เทคโนโลยี และความ ชํานาญเฉพาะดาน โดยเฉพาะธุรกิจโลจิสติกส ซึ่งมีบทบาทสําคัญในการเชื่อมโยง เศรษฐกิจในภูมิภาคทําใหผูประกอบการไทยตองประสบกับสถานการณการแขงขันที่ รุนแรงมากขึ้น ๒.๑.๒ ศั ก ยภาพของแรงงานไทยที่ ด อ ยกว า ประเทศอื่ น จะส ง ผลให เ กิ ด ความ เสียเปรียบทางการคาการลงทุนระหวางประเทศ เมื่อเปรียบเทียบกับประเทศ อื่นๆ ที่มีการจัดสงแรงงานไปทํางานตางประเทศ เชน ฟลิปปนส อินโดนีเซีย และ เวี ย ดนาม โดยเฉพาะฟ ลิ ป ป น ส ซึ่ ง แรงงานมี ก ารศึ ก ษาที่ ดี ก ว า สามารถพู ด ภาษาอังกฤษได มีการจัดองคกรภาครัฐที่ดีและยังมีองคกรเอกชนดานการยายถิ่น ในฟลิปปนส ซึ่งมีเครือขายในตางประเทศใหบริการและสนับสนุนผูยายถิ่น ถือเปน อุปสรรคของการจัดสงแรงงานไทยไปทํางานตางประเทศ ๒.๑.๓ ผลเสียที่มาพรอมกับประโยชนทางการคา อาจถูกใชเปนขออางเพื่อกีดกัน ทางการคาของไทย ไดแก การคามนุษย ปญหาแรงงานตางดาว ปญหาการแพร ระบาดของโรคติดตอ ปญหาการคาอาวุธขามพรมแดน ปญหาอาชญากรรม การกอ การราย การรวมกลุมเปนจํานวนมากจนกระทบตอความมั่นคงและวิถีชีวิตของคน ไทยในพื้นที่ รวมทั้งประเด็นสิทธิ สวัสดิการของแรงงานตางดาวและเด็กไรสัญชาติ ๒.๒ ภูมิคุมกัน ความเสี่ยงดังกลาวเปนสิ่งทาทายของประเทศไทยที่ตองคํานึงถึง เพื่อการกําหนด นโยบายในการปองกันและบรรเทาปญหาที่จะเกิดขึ้น ตลอดจนการกําหนดนโยบายความ รวมมือกับประเทศเพื่อนบานในระดับอนุภูมิภาค ใหมีความสอดคลองกับแนวทางการพัฒนา ในระดับภูมิภาค เพื่อใหประเทศไทยไดรับประโยชนสูงสุดในการพัฒนาประเทศ ดังนี้
  • 150. ๑๓๑   ๒.๒.๑ การกําหนดบทบาทและทิศทางพัฒนาของประเทศที่จะกระตุนใหเกิดการ เติบโตและเชื่อมโยงของสาขาเศรษฐกิจบนโครงขายคมนาคมระหวางประเทศ ในป จ จุ บั น และที่ จ ะดํ า เนิ น การเพิ่ ม เติ ม ในอนาคต จนสามารถยกระดั บ ให เ ป น เสนทางการคาและการลงทุนของภูมิภาค (Economic Corridor)อยางเต็มศักยภาพ ๒.๒.๒ การสร า งความเข มแข็ง และการพัฒ นาความสามารถในการปรับตัว ของ ผูประกอบการไทยใหทันกับสถานการณการเชื่อมโยงระหวางภูมิภาคที่เกิดขึ้น อยางรวดเร็ว เพื่อเสริมสรางโอกาสทางเศรษฐกิจและเพิ่มระดับความเชื่อมั่นของ ประเทศไทยในเวทีระหวางประเทศ ๒.๒.๓ การใช ศั ก ยภาพความได เ ปรี ย บของที่ ตั้ ง ทางภู มิ ศ าสตร เ ศรษฐกิ จ และ ศักยภาพของพื้นที่ในภูมิภาคตางๆ ของประเทศ เพื่อสรางฐานการผลิตให สามารถแข ง ขั น ได ใ นตลาดโลก ซึ่ ง จํ า เป น ต องวางทิ ศ ทางการพั ฒ นาพื้ น ที่ ข อง ประเทศใหสอดคลองกับโอกาสและศักยภาพการพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมของแต ละภูมิภาค โดยเชื่อมโยงความรวมมือระหวางประเทศของกลุมเศรษฐกิจในอนุ ภูมิภาคลุมแมน้ําโขง (GMS) และความรวมมือทางเศรษฐกิจอิระวดี-เจาพระยา-แม โขง (ACMECS) รวมทั้งเขตเศรษฐกิจสามฝายอินโดจีน-มาเลเซีย-ไทย (IMT-GT) ใหเปนโอกาสในการพัฒนาพื้นที่เมืองและชุมชนศูนยกลางในภูมิภาคที่สําคัญของ ประเทศ เพื่อกอใหเกิดการกระจายความเจริญไปสูภูมิภาคและทองถิ่น และสราง ความสมดุลของการพัฒนา ๒.๒.๔ การพัฒนาเขตเศรษฐกิจชายแดนและเมืองชายแดนแบบมีสมดุล และการ จัดระบบบริหารแรงงานตางดาวแบบองครวม จะสรางโอกาสใหพื้นที่ชายแดนของ ไทยสามารถพัฒนาเปนฐานการคาและฐานการผลิตรวมกับประเทศเพื่อนบาน และ เปนเครื่องมือในการลดชองวางทางเศรษฐกิจและสังคมดวยการสรางงาน สราง รายไดใหกับประชาชนในพื้นที่ชายแดนโดยไมกอใหเกิดผลกระทบตอสังคมและวิถี ชีวิตของประชาชนในทองถิ่น ๒.๒.๕ การรับมือกับความเสี่ยงดานความมั่นคง ทั้งที่มาจากปญหาการกอความไมสงบ ปญหาการกอการราย การรับมือวิกฤตเศรษฐกิจและการแขงขันดานตางๆ ในเวที ระหวางประเทศ รวมทั้งภัยพิบัติทางธรรมชาติ จําเปนตองมีการปรับวิธีคิด ปรับ โครงสราง ปรับนโยบาย ยุทธศาสตร และการบริหารจัดการใหม โดยใหความสําคัญ กับการบริหารจัดการวิกฤตการณ (Crisis Management) การเตรียมความพรอม เพื่อการตอบสนองอยางฉับไว (Rapid Response Capability) และการกูวินาศภัย ในภาวะฉุกเฉิน (Consequence Management) ครอบคลุมถึงการเตรียมความ พรอม การวางมาตรการปองกันและแกไขเมื่อเกิดภาวะฉุกเฉิน และมาตรการฟนฟู ภายหลังเกิดเหตุการณ
  • 151. ๑๓๒   ๓. แนวทางการพัฒนา ๓.๑ วัตถุประสงค ๓.๑.๑ เตรี ย มพร อ มและปรั บ ตั ว เข า สู บ ริ บ ทโลกและภู มิ ภ าคที่ เ ปลี่ ย นแปลงไป โดยเฉพาะการเขาสูประชาคมอาเซียน (ASEAN Community) และการสรางความ เชื่อมโยงดานการคาการลงทุนกับขั้วเศรษฐกิจที่ขยายตัวสูงและประเทศเพื่อนบาน เพื่อดํารงไวซึ่งความสามารถในการแขงขันของไทยในเวทีโลก ๓.๑.๒ เสริมสรางความไดเปรียบเชิงเศรษฐกิจจากศักยภาพที่ตั้งทางภูมิศาสตร เศรษฐกิจของประเทศ โดยดําเนินงานความรวมมือในภูมิภาคและอนุภูมิภาค เพื่อ สรางความมั่นคงทางเศรษฐกิจและสังคมของประเทศทางดานพลังงาน อาหาร และ แรงงาน ตามแนวทางการปรับโครงสรางทางเศรษฐกิจของไทย ๓.๑.๓ สงเสริมบทบาทไทยในเวทีระหวางประเทศใหเดนชัด โดยสรางสัมพันธกับ ภาคี การพัฒ นา บริหารจั ดการถว งดุลอํา นาจของประเทศจากนอกภูมิ ภาค ลด ชองวางการพัฒนากับประเทศเพื่อนบาน และเสริมสรางความเชื่อมโยงทางสังคม และวัฒนธรรมของไทยในทุกระดับกับประเทศในภูมิภาค ๓.๑.๔ บรรเทาผลกระทบเชิ ง ลบและประเด็ น ป ญ หาร ว มระหว า งประเทศ อั น เนื่องมาจากบริบทโลกและภูมิภาคที่เปลี่ยนแปลงไป ครอบคลุมถึงภัยกอการราย และอาชญากรรมข า มชาติ ป ญ หายาเสพติ ด โรคอุ บั ติ ใ หม และภั ย พิ บั ติ ท าง ธรรมชาติที่สงผลกระทบตอความมั่นคงของประเทศ ๓.๒ เปาหมายการพัฒนา ๓.๒.๑ ประเทศไทยไดรับการยอมรับจากประชาคมอาเซียนและประเทศเพื่อนบาน ในการเปนศูนยกลางธุรกิจและการคาของภูมิภาค อันจะนําสูไปสูความมั่นคงและ ความรุงเรืองรวมกันของภูมิภาค ๓.๒.๒ เพิ่มการใชสิทธิประโยชนจากความตกลงทางการคาเสรีใหมากขึ้น โดยมี เปาหมายจะเพิ่มสัดสวนการใชสิทธิประโยชนจากความตกลงการคาเสรีตอมูลคา การสงออกรวมจากรอยละ ๒๙ ในป ๒๕๕๒ เปนรอยละ ๕๐ ในป ๒๕๕๙ ๓.๒.๓ ลดตนทุนการประกอบธุร กิจภายในประเทศและระหวางประเทศภายใน ภูมิภาค โดยลดสัดสวนตนทุนโลจิสติกสตอผลิตภัณฑมวลรวมภายในประเทศเปน รอยละ ๑๖ ภายในป ๒๕๕๙ เพิ่มสัดสวนการขนสงสินคาทางรางใหสูงขึ้นเปนรอยละ ๕ ภายในป ๒๕๕๙
  • 152. ๑๓๓   ๓.๒.๔ สร า งฐานเศรษฐกิ จ ของประเทศโดยอาศั ย ความได เ ปรี ย บด า นที่ ตั้ ง และ ประสิทธิภาพของโครงสรางพื้นฐานและระบบอํานวยความสะดวกทางการคาขามแดน และผานแดน โดยเพิ่มอันดับความสามารถในการอํานวยความสะดวกทางการคา ของประเทศไทย (Enabling Trade Index) ในสวนของการบริหารจัดการจุดผานแดน (Border Administration) ใหสูงขึ้นเปนอันดับ ๒ ของภูมิภาคอาเซียน ๓.๒.๕ พัฒนาศักยภาพผูประกอบการในภาคธุรกิจที่เกี่ยวของใหสามารถเชื่อมโยง การคาและการลงทุนกับประเทศอื่นในภูมิภาค โดยเพิ่มจํานวนบุคลากรที่ผานการ อบรมจากหลักสูตรที่ไดมาตรฐานสากล ใหสามารถประกอบธุรกิจระหวางประเทศ ไดอยางมีประสิทธิภาพ ๓.๒.๖ ลดปญหาการกอการรายและอาชญากรรม ยาเสพติด และภัยพิบัติ ภายใต ความรวมมือกับมิตรประเทศที่เปนไปอยางรวดเร็วและตอเนื่อง ๓.๓ แนวทางการพัฒนา ๓.๓.๑ สร า งความพร อ มในการเข า สู ป ระชาคมอาเซี ย น โดยผลั ก ดั น ให อ าเซี ย น มีบทบาทนําที่สรางสรรคในเวทีระหวางประเทศ ยกระดับการใหบริการดานสุขภาพ และบริการดานสาธารณสุข ทั้งบุคลากรและมาตรฐานการใหบริการเพื่อกาวสูการ เปนศูนยกลางการใหบริการสุขภาพของภูมิภาค (Medical Hub) รวมทั้งเสริมสราง ความเขมแข็งใหสถาบันการศึกษาทั้งของรัฐและเอกชนใหมีมาตรฐานเปนที่ยอมรับ ในระดับสากล ตลอดจนการยกระดับทักษะฝมือแรงงานและทักษะดานภาษาเพื่อ เตรียมความพรอมของแรงงานไทยเขาสูตลาดแรงงานในภูมิภาคอาเซียน ๓.๓.๒ ขยายความรวมมือภายใตกรอบความรวมมือตางๆ และความเปนหุนสวน กั บ ประเทศคู ค า ของไทยในภู มิ ภ าคต า งๆ โดยเฉพาะความร ว มมื อ ทาง เศรษฐกิจในอนุภูมิภาคลุมน้ําโขง ๖ ประเทศ (GMS) ความรวมมือทางเศรษฐกิจ อิ ร ะวดี -เจ า พระยา-แม โ ขง (ACMECS) การพั ฒ นาเขตเศรษฐกิ จ สามฝ า ย อินโดนีเซีย-มาเลเซีย-ไทย (IMT-GT) ความริเริ่มแหงอาวเบงกอลสําหรับความ รวมมือหลากหลายสาขาทางวิชาการและเศรษฐกิจ(BIMSTEC) และความรวมมือ ภายใต ค ณะกรรมการวา ด ว ยยุ ท ธศาสตร รว มในการพั ฒ นาพื้น ที่ช ายแดนไทย- มาเลเซีย (JDC) โดย (๑) พัฒนาบริการขนสงและโลจิสติกสที่มีประสิทธิภาพและไดมาตรฐานสากล โดยเฉพาะรูปแบบบริการขนสงที่จะชวยเพิ่มประสิทธิภาพการใชพลังงาน การพัฒนาระบบเครือขายและการบริหารเครือขายธุรกิจของภาคบริการ ขนสงและโลจิสติกสตลอดทั้งหวงโซอุปทานในภูมิภาค เพื่อใหสามารถใช ทรัพยากรรวมกันและเกิดการถายทอดองคความรู ซึ่งจะนําไปสูการลดตนทุน การทํ า ธุ ร กิ จ การปรั บ ปรุ ง ประสิ ท ธิ ภ าพระบบอํ า นวยความสะดวกการ เดินทาง การคา และการขนสงสินคาผานแดนและขามแดน
  • 153. ๑๓๔   (๒) ปรับปรุงกฎระเบียบการขนสงคนและสินคาที่เกี่ยวของเพื่อลดจํานวนเอกสาร ตนทุนการดําเนินงาน และระยะเวลาที่ใชในกระบวนการขนสงผานแดนและ ขามแดน (๓) พั ฒ นาบุ ค ลากรในธุ ร กิ จ การขนส ง และโลจิ ส ติ ก ส เพื่ อ เพิ่ ม ศั ก ยภาพของ ภาคเอกชนไทยทั้ ง ในด า นทัก ษะภาษาต า งประเทศ และความรู ดา นการ บริหารจัดการโลจิสติกส ซึ่งจะชวยใหผูประกอบการไทยสามารถเชื่อมโยง การดําเนินธุรกิจขนสงและโลจิสติกสไดตลอดทั้งหวงโซอุปทาน ทั้งในระดับ ภายในประเทศและระหวางประเทศ ๓.๓.๓ ปรับปรุงและเสริมสรางความเขมแข็งของภาคีการพัฒนาตั้งแตระดับชุมชน ทองถิ่น ใหพรอมตอการเชื่อมโยงทิศทางการพัฒนาที่เปลี่ยนแปลงในบริบทโลก อาเซียน และอนุภูมิภาค โดย (๑) เสริ ม สร า งศัก ยภาพชุม ชนทอ งถิ่ น ใหรั บรู แ ละเตรี ย มพร อ มรับ กระแสการ เปลี่ยนแปลงทั้งภายในและภายนอกประเทศ โดยการพัฒนาองคความรูและ สรางเครือขายแลกเปลี่ยนเรียนรู (๒) สนับสนุนกลไกการพัฒนาระดับพื้นที่ โดยเฉพาะคณะกรรมการบริหารงาน จังหวัดแบบบูรณาการ (กบจ.) คณะกรรมการบริหารงานกลุมจังหวัดแบบ บูรณาการ (กบก.) คณะกรรมการ กรอ. จังหวัด และคณะกรรมการ กรอ. กลุมจังหวัด รวมทั้งหนวยงานดานความมั่นคงในพื้นที่ อาทิ กอ.รมน. จังหวัด ในการกํ า หนดยุ ท ธศาสตร ก ารพั ฒ นาระดั บ จั ง หวั ด และกลุ ม จั ง หวั ด โดยเฉพาะจังหวัดชายแดน ใหสามารถพัฒนาเชื่อมโยงกับประเทศเพื่อนบาน ในทิศทางที่สอดคลองกับนโยบายระหวางประเทศ (๓) สงเสริมศักยภาพดานวิชาการและเครือขายของสถาบันการศึกษาของไทย เพื่อสรางความใกลชิดทางสังคม วัฒนธรรม และปฏิสัมพันธกับประเทศใน อนุภูมิภาค ๓.๓.๔ สนับสนุนการเปดการคาเสรีและวางแนวทางปองกันผลเสียที่จะเกิดขึ้น โดย (๑) เรงปฏิรูปกฎหมายเศรษฐกิจ และกฎ ระเบียบตางๆ ใหเอื้อประโยชนตอการ ประกอบธุ ร กิ จ การค า การลงทุ น อย า งเป น ธรรม และผลั ก ดั น ให มี ก าร ประกาศใชกฎหมายใหมๆ เพื่อรองรับการเปดเสรี เชน กฎหมายเกี่ยวกับ เทคโนโลยีสารสนเทศ รวมทั้งจัดทํากรอบแนวทางมาตรการตามกฎหมาย เพื่อสรางบรรทัดฐานในการบังคับใชกฎหมายของผูปฏิบัติใหมีความเปน เอกภาพและเสมอภาค ตลอดจนพัฒนาบุคลากรและผูที่เกี่ยวของกับการ บังคับใชกฎหมาย โดยเฉพาะกฎหมายใหม ๆ ที่รองรับการเปดเสรีทางการคา
  • 154. ๑๓๕   (๒) ส ง เสริ ม การจดสิ ท ธิ บั ต ร การคุ ม ครองและบริ ห ารจั ด การทรั พ ย สิ น ทาง ปญญา การแบงปนผลประโยชนระหวางสถาบันการศึกษา สถาบันวิจัย และ นัก วิ จัย รวมถึง สิ ท ธิใ นการครอบครองลิ ขสิ ท ธิ์ ใ นผลิ ตภัณ ฑที่มี ก ารกลไก สนับสนุนการจดสิทธิบัตรในตางประเทศ ๓.๓.๕ พัฒนาฐานลงทุนเพื่อเพิ่มขีดความสามารถในการแขงขันในภูมิภาค มุงเนน ความรวมมือกับประเทศเพื่อนบานในการสรางฐานการผลิตตามแนว Economic Corridor ซึ่งเปนยุทธศาสตรเชิงพื้นที่ที่สามารถสนองตอบการปรับโครงสรางทาง เศรษฐกิจของประเทศ โดย (๑) พั ฒ นาพื้ น ที่ ใ นภู มิ ภ าคต า งๆ ของประเทศให เ ชื่ อ มโยงกั บ ภู มิ ภ าคเอเชี ย ตะวันออกเฉียงใต เพื่อเปนฐานการพัฒนาดานอุตสาหกรรม การเกษตรและ การแปรรูปการเกษตร และการทองเที่ยวในภูมิภาค โดยเฉพาะการพัฒนา พื้ น ที่ เ ชื่ อ มโยงทางเศรษฐกิ จ ตามแนวตะวั น ออก-ตะวัน ตก และตามแนว เหนือ-ใต (๒) พัฒนาเขตเศรษฐกิจชายแดนและเมืองชายแดนใหมีบทบาทการเปนประตู เชื่อมโยงเศรษฐกิจกับประเทศเพื่อนบาน ทั้งพื้นที่เศรษฐกิจชายแดนที่พัฒนา ตอเนื่องและพื้นที่ใหม โดยเฉพาะการพัฒนาระบบคมนาคมขนสง ระบบ โลจิสติกส มาตรฐานการใหบริการและอํานวยความสะดวกบริเวณจุดผาน แดน ขีดความสามารถของบุคลากรและผูประกอบการทองถิ่น เพื่อสนับสนุน การพัฒนาการคา การลงทุน การทองเที่ยว และความสามารถในการสกัดกั้น แรงงาน ยาเสพติดและสิ่งผิดกฎหมายขามแดน โดยคํานึงถึงศักยภาพดาน กายภาพ เศรษฐกิจ สังคมและวัฒนธรรมของพื้นที่ และความสอดคลองกับ แผนการพัฒนาโครงสรางพื้นฐานเชื่อมโยงระหวางประเทศ (๓) บูรณาการแผนพัฒนาพื้ นที่เชื่อมโยงกั บประเทศเพื่อนบาน โดยเชื่ อมโยง แผนพัฒนาเพื่อใหบรรลุประโยชนรวมทั้งในดานความมั่นคงและเสถียรภาพ ของพื้นที่ ซึ่งเปนปจจัยเริ่มแรกของการพัฒนาเศรษฐกิจที่ยั่งยืน และเพื่อให เกิ ด การพั ฒ นาจากระบบการผลิ ต ร ว มที่ ส ร า งสรรค ป ระโยชน ที่ ทั ด เที ย ม ระหวางกัน จากการบริการ การจัดสรรและการใชทรัพยากรธรรมชาติและ แรงงานที่เปนประโยชนรวมกัน ๓.๓.๖ สรางความเปนหุนสวนทางเศรษฐกิจในภูมิภาคดานการพัฒนาทรัพยากร มนุษย การเคลื่อนยายแรงงาน และการสงเสริมแรงงานไทยในตางประเทศ ในลักษณะเกื้อกูลกัน ผานกิจกรรมเชื่อมโยงหวงโซการผลิตและการเคลื่อนยาย แรงงานระหวางกันอยางเสรีและมีประสิทธิภาพ โดย
  • 155. ๑๓๖   (๑) เรงดําเนินการดานการยอมรับมาตรฐานฝมือระหวางประเทศเพื่ออํานวย ความสะดวกการเคลื่อนยายแรงงาน ซึ่งจะชวยเพิ่มความสามารถในการ แขงขันของไทยและประเทศเพื่อนบานไปพรอมกัน รองรับการปรับโครงสราง เศรษฐกิจภายในประเทศและอนุภูมิภาค และการเขาสูสังคมผูสูงอายุของ ไทยในอนาคตอันใกล (๒) สงเสริมผูประกอบการไทยในการขยายการลงทุนไปสูตางประเทศ โดยเฉพาะ ในประเทศเพื่อนบาน เพื่อแกปญหาการขาดแคลนแรงงานและวัตถุดิบใน ประเทศ และใชประโยชนจากสิทธิพิเศษ (GSP) ของประเทศเพื่อนบานใน การผลิตเพื่อสงออก โดยการสรางตราสัญลักษณ และสรางเครือขายธุรกิจ โดยการหาตัวแทนและหุนสวนในตางประเทศ การสนับสนุนดานสินเชื่อ การ ใหความรูเกี่ยวกับการจัดตั้งธุรกิจและการเขาสูตลาดตางประเทศ การจัดตั้ง หอการค า และสมาคมธุ ร กิ จ เอกชนไทยในต า งประเทศ การส ง เสริ ม ให ผู ป ระกอบการและผู ส ง ออกไทยใช สิ ท ธิ พิ เ ศษทางการค า ตามข อ ตกลง ทางการคาตางๆ (๓) คุมครองและสงเสริมสิทธิและผลประโยชนของคนไทยและแรงงานไทยใน ต า งประเทศ และสนั บ สนุ น การสร า งความเข ม แข็ ง ให แ ก ชุ ม ชนไทยใน ตางประเทศ โดยการใหความรูดานกฎหมายทองถิ่น สนับสนุนกิจกรรมคน ไทย เสริ ม สร า งชุ ม ชนไทยในต า งประเทศให อ ยู ไ ด อ ย า งมี ศั ก ดิ์ ศ รี แ ละ มีคุณภาพชีวิตที่ดี สนับสนุนการฝกอบรมทักษะฝมือและทักษะการใชภาษา การสร า งหลั ก ประกั น การคุ ม ครองดู แ ลการจั ด ส ง แรงงานไปทํ า งานใน ต า งประเทศ และการติ ด ตามดู แ ลช ว ยเหลื อ คนไทยที่ ป ระสบป ญ หาใน ตางประเทศ และคุมครองสิทธิประโยชนแรงงานไทยในตางประเทศใหไดรับ ประโยชนตามที่กฎหมายกําหนด ๓.๓.๗ เสริมสรางความรวมมือที่ดีระหวางประเทศในการสนับสนุนการเจริญเติบโต ทางเศรษฐกิจอยางมีจริยธรรมไมสงผลกระทบตอสิ่งแวดลอม โดย (๑) ดํ า เนิ น การตามพั น ธกรณี ร ะหว า งประเทศด า นสิ่ ง แวดล อ มต า งๆ อย า ง ตอเนื่อง อาทิ อนุสัญญาสหประชาชาติวาดวยการเปลี่ยนแปลงภูมิอากาศ โลกและพิ ธี ส ารโตเกี ย ว สนธิ สั ญ ญาระหว า งประเทศว า ด ว ยทรั พ ยากร พันธุกรรมพืชเพื่ออาหารและการเกษตร อนุสัญญาบาเซลวาดวยการควบคุม เคลื่อนยายและกําจัดของเสียอันตรายขามแดน และความรวมมือเพื่อการ พัฒนาที่ยั่งยืนของแมน้ําโขง
  • 156. ๑๓๗   (๒) เสริมสรางการผลิตและบริโภคสินคาและบริการที่นําสูการลดการปลอยกาซ เรือนกระจก ลดมลพิษ ลดการใชทรัพยากรธรรมชาติอยางไมมีประสิทธิภาพ และลดผลกระทบตอสิ่งแวดลอม เชน การขยายอุตสาหกรรมสีเขียว การใช พลั ง งานทดแทน การผลิ ต ที่ มี ค าร บ อนต่ํ า การบริ ห ารจั ด การน้ํ า อย า งมี ประสิทธิภาพ โดยการเผยแพรความรูเรื่องเทคโนโลยีที่มีประสิทธิผลในการ นําไปใชไดอยางเหมาะสมและมีตนทุนที่ต่ํา การสรางแรงจูงใจในภาคเอกชน และการสรางหุนสวนความรวมมือระหวางภาครัฐและเอกชน ๓.๓.๘ ปองกันภัยจากการกอการรายและอาชญากรรม ยาเสพติด ภัยพิบัติ และ เชื้อโรค ที่สงผลตอความมั่นคงแหงชีวิต เศรษฐกิจ ความเปนอยู เพื่อใหเกิดการ พัฒนาอยางมั่นคงในภูมิภาค โดย (๑) พั ฒ นาศั ก ยภาพและความพร อ มในการป อ งกั น และแก ป ญ หาข า มชาติ ดานการกอการรา ย ปญหายาเสพติ ด และการหลบหนีเขาเมืองทั้งระบบ เพื่อลดผลกระทบจากการเปดเสรีและสรางความมั่นทางเศรษฐกิจ ควบคู ไปกับการปรับปรุงระบบการเขาเมือง การจัดระเบียบชายแดน การจัดระบบ แรงงานตางดาว และการแกไขปญหาสถานะและสิทธิของบุคคลที่ชัดเจน (๒) เตรียมพรอมรับภัยพิบัติทางธรรมชาติและเหตุฉุกเฉิน โดยพัฒนาศักยภาพ และความรวมมือภายในภูมิภาค เพื่อพรอมรับตอเหตุการณฉุกเฉินและภัย ทางธรรมชาติ โดยการสรางความยืดหยุนทางธุรกิจ เรงสรางความสัมพันธ ระหวางภาครัฐและเอกชน เพื่อปกปองธุรกิจ การคา และการเจริญเติบโต ทางเศรษฐกิจ ผา นการใช เ ทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสารที่ มี ประสิทธิภาพ (๓) รวมมือในการปองกันการติดเชื้อและการแพรระบาดของโรคภัยประเภทที่ เกิดขึ้นใหมในโลก โดยสรางศักยภาพในการเตรียมความพรอมรับการดูแล ดานสาธารณสุข รวมทั้งการแพรระบาดของโรคอุบัติใหมและโรคระบาดซ้ํา
  • 157. ๖. ยุทธศาสตรการจัดการทรัพยากรธรรมชาติ และสิ่งแวดลอมอยางยั่งยืน
  • 158.     ยุทธศาสตรการจัดการทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอมอยางยั่งยืน ๑. สถานการณทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอม ทรัพยากรธรรมชาติของไทยเสื่อมโทรมลงมาก มีพื้นที่ปาไมเหลือเพียง ๙๙. ๑๖ ลานไร หรือรอยละ ๓๐.๙ ในป ๒๕๔๙ พื้นที่ปาตนน้ํา ๑๔ ลานไร อยูในขั้นวิกฤติ ขณะที่พื้นที่ปาชายเลนเพิ่มขึ้นจาก ๑.๕ ลานไรในป ๒๕๔๗ เปน ๑.๗ ลานไรในป ๒๕๔๙ การสูญเสียความหลากหลายทางชีวภาพ มีแนวโนมสูงขึ้น ดินที่คุณภาพเสื่อมโทรมมีถึงรอยละ ๖๐ การขยายตัวของเมืองรุกพื้นที่เกษตรกรรมมี มากขึ้น พื้นที่ชายฝงใน ๒๒ จังหวัด รอบอาวไทยมีแนวโนมที่ถูกกัดเซาะเพิ่มขึ้น การขาดแคลนน้ํา เพิ่มความรุนแรงขึ้นจากความตองการใชน้ําที่เพิ่มขึ้น โดยปจจุบันมีปริมาณน้ําตนทุนเพียง ๒ ใน ๓ ของความตองการใชน้ําเทานั้น ขณะที่สถานการณมลพิษดานตางๆ เชน มลพิษทางอากาศ น้ํา และขยะมีปริมาณเพิ่มขึ้นจากการ เจริญเติบโตทางเศรษฐกิจ การขยายตัวของชุมชน และพฤติกรรมการบริโภคที่ฟุมเฟอย ทั้งนี้ภาคการ ผลิตไฟฟา คมนาคมขนสง และอุตสาหกรรมปลดปลอยกาซคารบอนไดออกไซด ๑๙๓,๗๘๙ พันตัน หรือรอยละ ๙๘ ของการปลอยสารมลพิษทางอากาศทั้งหมด สวนน้ําบาดาลในหลายพื้นที่มีการ ปนเปอนจากสารเคมีที่เปนอันตราย มูลฝอยชุมชนไดรับการกําจัดอยางถูกตองเพียงรอยละ ๓๘ และ มีอัตราการนํากลับมาใชประโยชนใหม เพียงรอยละ ๒๓ สําหรับของเสียอันตรายเกิดขึ้นประมาณ ๑.๘๖ ลานตันในป ๒๕๕๑ ซึ่งเกิดจากภาคอุตสาหกรรมรอยละ ๗๘ นอกจากนี้ การเกิดอุบัติภัยจาก สารเคมีมีแนวโนมเพิ่มขึ้น ๒. การวิเคราะหปจจัยเสี่ยงและภูมิคุมกัน ๒.๑ ปจจัยเสี่ยง ๒.๑.๑ การเปลี่ ย นแปลงสภาพภู มิ อ ากาศจะส ง ผลให ส ถานการณ แ ละแนวโน ม ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอมที่เสื่อมโทรม ทวีความรุนแรงยิ่งขึ้น ประเทศไทยมีความเปราะบาง (Vulnerable) หลายดานและมีแนวโนมที่จะไดรับ ผลกระทบจากการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ ดังนี้ (๑) การสูญเสียพื้นที่ชายฝง พื้นที่ชายฝงประเทศไทยที่มีความเสี่ยงสูงที่จะ ไดรับผลกระทบจากการเปลี่ยนแปลงภูมิอากาศในอนาคตอยางรุนแรง ทั้งจาก ปญหาชายฝงถูกกัดเซาะ รวมถึงแนวโนมการเพิ่มสูงขึ้นของระดับน้ําทะเล ซึ่งจะสงผลกระทบตอการประกอบอาชีพและแหลงที่อยูอาศัยของประชาชน ทําใหเกิดการยายถิ่นฐาน  
  • 159. ๑๔๐   (๒) การขาดแคลนทรัพยากรน้ํา จากการที่ปริมาณฝนที่มีความแปรปรวนใน หลายพื้นที่ สงผลใหสมดุลน้ํามีแนวโนมลดลง รวมทั้งมีปริมาณน้ําจืดเพื่อการ บริโภคตอหัวต่ํา (๓) ความไมมั่นคงดานอาหาร การเปลี่ยนแปลงภูมิอากาศมีแนวโนมทําให ผลผลิตทางเกษตรที่สําคัญของไทยลดลง อาทิ ขาว น้ําตาล และมันสําปะหลัง ประกอบกับการหันมาผลิตพลังงานทดแทนจากพืชอาจสงผลกระทบตอราคา และความมั่นคงดานอาหารในที่สุด (๔) ภัยพิบัติธรรมชาติ การเปลี่ยนแปลงภูมิอากาศคาดวาจะเปนปจจัยเสริม ทั้งดานความถี่และระดับความรุนแรงของภัยพิบัติในหลายพื้นที่ของประเทศ ไดแก ภัยแลง อุทกภัย แผนดินถลม และวาตภัย ซึ่งกระทบตอความมั่นคง ของมนุษย โดยเฉพาะประชากรยากจน ที่มีขีดความสามารถในการรับมือกับ ผลกระทบดวยตนเองต่ํา ๒.๑.๒ รูปแบบการผลิตและพฤติกรรมการบริโภคที่ฟุมเฟอยทําใหทรัพยากรถูกใช อยางสิ้นเปลืองโดยไมคํานึงถึงขอจํากัด ซึ่งมีสาเหตุมาจากหลายปจจัย ดังนี้ (๑) ประชาชนขาดจิ ต สํ า นึ ก สาธารณะและความตระหนั ก เกี่ ย วกั บ การ บริโภคที่ยั่งยืน อาจเปนผลมาจากการขาดความรูและความเขาใจ รวมทั้ง ไม ส ามารถเข า ถึง ขอ มู ล เพราะไม มี ร ะบบการให ข อมู ลที่ เ พีย งพอต อการ ตัดสินใจ จึงใชจายอยางฟุมเฟอยตามกระแสวัตถุนิยม กอใหเกิดน้ําเสีย อากาศเสีย ขยะ และกากของเสียอันตรายเพิ่มมากขึ้น โดยเฉพาะในเขตพื้นที่ เมือง (๒) ภาคอุ ต สาหกรรมขนาดกลางและขนาดเล็ก สว นใหญยอมยังคงใช เทคโนโลยีที่มีประสิทธิภาพต่ําในการผลิตและจัดการของเสีย ทําให กระทบกับสิ่งแวดลอม และทรัพยากรถูกใชอยางสิ้นเปลือง ขาดประสิทธิภาพ ไมคุมคา และเพิ่มปริมาณการปลอยกาซเรือนกระจกซึ่งเปนตนเหตุของภาวะ โลกรอน นอกจากนี้ การออกแบบผลิตภัณฑใหมีวงจรอายุที่สั้นลงภายใต อิทธิพลของกระแสบริโภคนิยม ทําใหทรัพยากรถูกใชหมดไปอยางรวดเร็ว (๓) ภาคเกษตรเร ง เพิ่ ม ผลผลิ ต ตอบสนองตลาดจนส ง ผลกระทบต อ สิ่งแวดลอมและระบบนิเวศ การปลูกพืชเชิงเดี่ยวและขยายพื้นที่บุกรุก พื้นที่ปา ใชสารเคมีปริมาณมาก ทั้งปุยและยาปราบศัตรูพืช เหลือเปนสาร ตกคาง ทําลายความอุดมสมบูรณของดิน และทําลายความหลากหลายทาง ชีวภาพในที่สุด  
  • 160. ๑๔๑   ๒.๑.๓ ความขัดแยงเชิงนโยบายและความออนแอในการบริหารจัดการของภาครัฐ (๑) นโยบายการอนุรักษทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอมกับนโยบาย การพัฒนาเศรษฐกิจมีความขัดแยงในทางปฏิบัติ โดยเฉพาะนโยบาย สงเสริมอุตสาหกรรมที่เปดรับการยายฐานการผลิตของอุตสาหกรรมที่กอ มลพิษสูง สงผลใหทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอมรอยหรอเสื่อมโทรม ในทางกลับกัน รัฐธรรมนูญมาตรา ๖๗ (๒) สงผลใหการพัฒนาโครงสราง พื้นฐานหรือการลงทุนขนาดใหญดําเนินการไดยากขึ้น ซึ่งแมจะเปนผลดีตอ ทรั พ ยากรธรรมชาติ แต ก ลั บ เป น ข อ จํ า กั ด ต อ การพั ฒ นา อาทิ โครงการ พลังงานไฟฟา อางเก็บน้ําขนาดใหญ เปนตน (๒) กลไกการบริหารไมมีประสิทธิภาพ ขาดการบูรณาการ ขาดเอกภาพและ ความโปรงใส เนนการสั่งการและควบคุม ขาดกระบวนการมีสวนรวมของ ทองถิ่นและชุมชน โดยเฉพาะการจัดการทรัพยากรน้ําและปาไม การบังคับใช กฎหมายไมเขมงวด ไมเปนธรรม และไมโปรงใส เกิดความไมเทาเทียมกัน และเอื้อตอการทําลายทรัพยากรในบางกรณี นอกจากนี้ การดําเนินงานตาม แผนยังขาดความตอเนื่อง (๓) การขาดองคความรูและระบบขอมูลที่ทันสมัยของภาครัฐ ทําใหการ บริหารจัดการของภาครัฐไมมีประสิทธิผล เชน ระบบฐานขอมูลที่ดินและการ ใชที่ดิน การบุกรุกทําลายปา ตลอดจน การขาดองคความรูทางวิทยาศาสตร ดานผลกระทบและการเปลี่ยนแปลงระบบนิเวศ ๒.๑.๔ กระแสแรงกดดันของประชาคมโลกสงผลใหประเทศไทยตองเตรียมพรอม รับภาระในการลดการปลอยกาซเรือนกระจกในอนาคตอันใกล การเจรจา ภายใตอนุสัญญาสหประชาชาติวาดวยการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ เพื่อหา ขอสรุปเกี่ยวกับกรอบพันธกรณีในอนาคต (Post Kyoto-๒๐๑๒) รวมทั้งการใช มาตรการฝายเดียวและความรวมมือในกรอบทวิภาคีของหลายประเทศคูคาสําคัญ ทําใหการผลิตทั้งดานเกษตร อุตสาหกรรมและบริการตองปรับเปลี่ยนวิธีการใหเปน มิตรกับสิ่งแวดลอมมากขึ้น ๒.๒ ภูมิคุมกันที่จําเปนตอการบริหารฟนฟูทรัพยากรธรรมชาติ ๒.๒.๑ การมีระบบฐานขอมูลและองคความรู เทคโนโลยี และภูมิปญญาทองถิ่น ที่เหมาะสมในการปรับตัวเพื่อรองรับผลกระทบจากภาวะโลกรอน ทั้งดาน ภัยพิบัติจากธรรมชาติ โรคระบาด ปจจัยการผลิตที่ลดลงหรือเปลี่ยนแปลงไป รวมไปถึง การลงทุนดานการพัฒนาโครงสรางพื้นฐานทางกายภาพและการฟนฟูระบบนิเวศ เชน การปองกันชายฝง น้ําเค็ม แหลงกักเก็บน้ํา และการคืนสมดุลและบรรเทาความ แหงแลง  
  • 161. ๑๔๒   ๒.๒.๒ การดําเนินชีวิตตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง วิถีชีวิตไทย และ ความตระหนั ก ถึ ง ประโยชน แ ละคุ ณ ค า ของทรั พ ยากรธรรมชาติ แ ละ สิ่งแวดลอม จะเปนภูมิคุมกันนําไปสูสังคมและเศรษฐกิจสีเขียวที่มีแบบแผนการ ผลิ ต และบริ โ ภคอย า งยั่ ง ยื น และเป น มิ ต รต อ สิ่ ง แวดล อ ม การแก ไ ขป ญ หาด ว ย เทคโนโลยีเพียงอยางเดียวอาจไมทันกับปญหาที่สะสมอยางตอเนื่อง หากประชาชน ยั ง คงมี พ ฤติ ก รรมการบริ โ ภคเกิ น พอดี ขาดความตระหนั ก รั ก และหวงแหนใน ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอม อันจะเปนพื้นฐานในการเปลี่ยนพฤติกรรมไปสู วิถีแหงการผลิตและบริโภคที่มีความพอดี ประหยัด รูคุณคาและยั่งยืน ๒.๒.๓ เครื่องมือและกลไกบริหารจัดการเพื่อรับมือกับการเปลี่ยนแปลงภูมิอากาศ และระบบธรรมาภิ บ าลในการบริ ห ารจั ด การทรั พ ยากรธรรมชาติ แ ละ สิ่งแวดลอม จะชวยใหการกําหนดนโยบายและมาตรการเอื้อตอการอนุรักษและ ใชประโยชนทรัพยากรธรรมชาติอยางเหมาะสม มีประสิทธิภาพ มีองคความรู ขอมูล และระบบติดตามประเมินผลที่มีประสิทธิภาพ มีเครื่องมือทางเศรษฐศาสตรเพื่อสราง แรงจูงใจและเปลี่ยนแปลงพฤติกรรม ลดการปลอยกาซเรือนกระจกและมลพิษ อีกทั้ง ชวยใหการบริหารจัดการเกิดความโปรงใสเปนธรรมกับทุกภาคสวนในการเขาถึงและ ใชประโยชนจากทรัพยากร ๒.๒.๔ ความเข ม แข็ ง ของชุ ม ชนในการบริ ห ารจั ด การทรั พ ยากรธรรมชาติ แ ละ สิ่งแวดลอม การที่ชุมชนมีความเขมแข็งมากขึ้น สามารถรวมกลุมเพื่อแกไขปญหา และพั ฒ นาเศรษฐกิ จ และสั ง คมของชุ ม ชนได ม ากขึ้ น รวมทั้ ง บริ ห ารจั ด การ ทรัพยากรธรรมชาติในทองถิ่นของตนเองไดอยางเหมาะสม ทําใหสามารถอนุรักษ และฟนฟูฐานทรัพยากรความหลากหลายทางชีวภาพไดอยางยั่งยืน นอกจากนี้ การเปลี่ ยนแปลงกระบวนการพัฒนาที่เ นนการมี สวนรวมและยึดหลักเศรษฐกิจ พอเพีย ง ส งผลใหชุม ชนมี ขีดความสามารถในการพัฒ นาที่สอดคลองกั บสภาพ ภูมิสังคม ทําใหปรับไปสูวิถีการพึ่งตนเองและเกิดความยั่งยืนได ๓. ยุทธศาสตร ๓.๑ วัตถุประสงค ๓.๑.๑ เพื่ออนุรักษและฟนฟูทรัพยากรธรรมชาติใหมีความอุดมสมบูรณ สามารถเอื้อตอการ ผลิตทั้งภาคเกษตร อุตสาหกรรม และบริการไดอยางมีประสิทธิภาพ รวมทั้งเปนฐาน ในการดํารงชีวิตของประชาชนไดอยางมีความสุข สามารถเขาถึงทรัพยากรไดอยาง เสมอภาคและเปนธรรม  
  • 162. ๑๔๓   ๓.๑.๒ เพื่อขั บเคลื่ อนการผลิตและบริโภคของประเทศไปสู การเป น สัง คมที่เ ปน มิ ตรกั บ สิ่งแวดลอม ๓.๑.๓ เพื่อสรางภูมิคุมกัน และเตรียมความพรอมในการรองรับและปรับตัวตอผลกระทบ จากการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ ๓.๒ เปาหมายการพัฒนา ๓.๒.๑ เพิ่ม ความอุดมสมบู รณข องฐานทรัพ ยากรและความหลากหลายทางชี ว ภาพให เพียงพอกับการรักษาระบบนิเวศและการใชประโยชนอยางสมดุล ๓.๒.๒ เพิ่มประสิทธิภาพการบริหารจัดการและการใชทรัพยากรอยางคุมคาและเปนธรรม ๓.๒.๓ สร า งขี ด ความสามารถในการปรั บ ตั ว เพื่ อ รั บ มื อ และลดผลกระทบจากการ เปลี่ยนแปลงภูมิอากาศ ปกปองและลดการสูญเสียพื้นที่เสี่ยงภัยทางเศรษฐกิจและ ระบบนิเวศ ๓.๓ ตัวชี้วัด ๓.๓.๑ พื้นที่ปาไมและพื้นที่อนุรักษที่ไดรับการอนุรักษฟนฟู ๓.๓.๒ จํานวนชนิดพันธุที่เสี่ยงตอการสูญพันธุ ๓.๓.๓ สัดสวนมูลคาของสินคาที่เปนมิตรตอสิ่งแวดลอมตอสินคาทั่วไป ๓.๓.๔ สัดสวนการใชพลังงานตอมูลคารวมของผลผลิตมวลรวมในประเทศ ๓.๓.๕ ระบบฐานขอมูลทรัพยากรที่ถูกตอง เชื่อถือได ๓.๓.๖ จํานวนชุมชนที่มีสวนรวมในการบริหารจัดการทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอม ๓.๓.๗ ปริมาณน้ําทาและน้ําตนทุน /มูลคาความเสียหายจากภัยพิบัติธรรมชาติ ๓.๓.๘ มีฐ านขอ มู ล และแผนที่แ สดงพื้ น ที่ เ สี่ ย งภั ย จากผลกระทบของการเปลี่ ย นแปลง ภูมิอากาศ ทั้งระดับประเทศ ภาค และจังหวัด ๓.๔ แนวทางการพัฒนา ๓.๔.๑ การอนุรักษ ฟนฟู และสรางความมั่นคงของฐานทรัพยากรธรรมชาติและ สิ่งแวดลอม มีแนวทางหลัก ดังนี้ (๑) คุมครอง รักษา และฟนฟูฐานทรัพยากร ดิน แหลงน้ํา ปาไม ชายฝงทะเล แหลงแรและความหลากหลายทางชีวภาพ โดยใหความสําคัญกับชุมชน ให สิทธิชุมชน และการมีสวนรวมของทองถิ่นในการบริหารจัดการ การอนุรักษ ฟนฟู และใชประโยชน เพื่อคงความสมดุลและยั่งยืนของระบบนิเวศ และ สรางความมั่นคงในการดํารงชีวิตของประชาชน  
  • 163. ๑๔๔   (๒) พัฒนาระบบฐานขอมูล ระบบสารสนเทศภูมิศาสตร และการจัดการ องคความรู เพื่อใชเปนเครื่องมือในการวางแผนและพัฒนาประสิทธิภาพ การบริหารจัดการ โดยสนับสนุนใหมีการจัดทําแผนที่แนวเขตที่ดินของรัฐและ การใช ป ระโยชน ใ นเขตพื้ น ที่ อ นุ รั ก ษ ใ ห เ กิ ด ความชั ด เจน เพื่ อ ให ท ราบถึ ง ขอเท็จจริงและสามารถวางระบบการจัดการแกไขปญหาใหสอดคลองกับ สถานการณปจจุบัน รวมทั้งสนับสนุนการจัดทําฐานขอมูลทรัพยากรปาไม ความหลากหลายทางชีวภาพ ปาชายเลน แหลงน้ํา ที่ดิน และทรัพยากรแร โดยใหมีการรายงานตอสาธารณะเปนรายป เพื่อใหทราบถึงการเปลี่ยนแปลง และสถานการณปญหาทรัพยากรของประเทศ (๓) ปรับปรุงการบริหารจัดการที่ดินทั้งระบบ กระจายการถือครองที่ดินให เกิดความเปนธรรมและคุมครองความมั่นคงและฐานการดํารงชีวิต ของเกษตรกรยากจน โดยใหมีการจัดทําระบบสารสนเทศและทะเบีย น ขอมูลที่ดินและแผนที่แหงชาติ แสดงการครอบครองใชประโยชนที่ดินประเภท ตางๆ ในที่ดินของรัฐ ที่ดินเอกชน รวมทั้งผูถือครองที่ดินโดยไมมีเอกสารสิทธิ์ เพื่ อจํ า แนกกลุม ผูถือครองที่ดิน ใหเ กิด ความชัดเจน เพื่อใชเ ปน ขอมูล การ บริหารจัดการและกําหนดมาตรการเพื่อกระจายการถือครองที่ดินใหเปนธรรม รวมทั้ง กํ าหนดมาตรการปอ งกั นการสูญเสีย กรรมสิทธิ์ที่ดินของเกษตรกร รายยอย (๔) สรางแรงจูงใจและสงเสริมการสรางรายไดจากการอนุรักษ โดยอาศัย กลไกการลดกาซเรือนกระจกจากการทําลายปาและความเสื่อมโทรมของปา ในประเทศกํ า ลั ง พั ฒ นา การจ า ยค า ชดเชยแลกเปลี่ ย นกั บ การรั ก ษา ทรัพยากรธรรมชาติและระบบนิเวศ และคารบอนเครดิตในภาคปาไม ซึ่งจะ ทําใหเกิดความตระหนักถึงคุณคาของทรัพยากร ตองการปกปองดูแลใหคง ความอุดมสมบูรณยั่งยืนตลอดไป (๕) ปรับปรุงระบบบริหารจัดการน้ําอยางเปนระบบลุมน้ําและสนับสนุน องคกรปกครองสวนทองถิ่นและชุมชนรวมพัฒนาแหลงน้ํา อนุรักษ และใชประโยชนรวมกัน โดยเรงฟนฟูบํารุงรักษาพื้นที่ปาตนน้ํา แหลงน้ํา ผิวดินและแหลงน้ําบาดาลที่มีอยู และเพิ่มเติมปริมาณน้ําตนทุนในแหลงน้ํา ที่มีศักยภาพดวยการผันน้ําระหวางลุมน้ําทั้งภายในและระหวางประเทศ การ จัด การความต องการใช น้ํา โดยคํ า นึง ถึ ง ความสมดุลและเปน ธรรมในการ จัดสรรน้ําใหภาคการใชน้ําตางๆ กับปริมาณน้ําตนทุนที่มีอยูทั้งน้ําผิวดินและ น้ําใตดิน รวมทั้งพัฒนาระบบพยากรณน้ําเพื่อประโยชนในการจัดสรรและ  
  • 164. ๑๔๕   เตือนภัยจากน้ําแลงและน้ําทวม และสนับสนุนองคกรปกครองสวนทองถิ่น และชุ ม ชนให มี ส ว นร ว มในการจั ด การ อนุ รั ก ษ แ ละใช ท รั พ ยากรน้ํ า การ ปองกันและแกไขมลพิษทางน้ํา การปองกันภัยจากน้ําทั้งน้ําแลงและน้ําทวม โดยผสานการจัดการน้ําดวยภูมิปญญาทองถิ่นกับขอมูลขาวสาร ความรูทาง เทคนิควิชาการ และเทคโนโลยีที่ภาครัฐทําหนาที่สนับสนุน ตลอดจนริเริ่ม โครงการพัฒนาแหลงน้ําในชุมชน เพื่อลดการสรางแหลงน้ําขนาดใหญที่มี ขอจํากัดในการหาพื้นที่ที่เหมาะสม และการสงเสริมความเขมแข็งของชุมชน ในการจัดการน้ําดวยการขยายเครือขายการจัดการลุมน้ํา (๖) สงเสริมการอนุรักษ ใชประโยชนจากทรัพยากรชีวภาพ และแบงปน ผลประโยชนอยางเปนธรรม โดยจัดใหมีการคุมครองพื้นที่อนุรักษและ ระบบนิเวศที่เปราะบาง ซึ่งเปนถิ่นกําเนิดของสมุนไพร มีความหลากหลาย ทางชีวภาพที่สมบูรณ และเปนถิ่นที่อยูของพันธุพืชพันธุสัตวที่หายากและใกล สูญพันธุ สนับสนุนการใชประโยชนทรัพยากรชีวภาพเพื่อการพึ่งตนเองและ การสรางความมั่นคงดานอาหารและสุขภาพ รวมทั้งการสรางนวัตกรรมจาก ทรัพยากรชีวภาพ เพื่อการพัฒนาเศรษฐกิจของประเทศ ภายใตกลไกการ แบงปนผลประโยชนอยางเปนธรรม ๓.๔.๒ การปรับกระบวนทัศนการพัฒนาและพฤติกรรมการบริโภคสูสังคมที่เปน มิตรกับสิ่งแวดลอม มีแนวทางดังนี้ (๑) ส ง เสริ ม ให ป ระชาชนทุ ก ภาคส ว นนํ า หลั ก ปรั ช ญาของเศรษฐกิ จ พอเพียงมาใชในการดําเนินชีวิต เพื่อเปนตนแบบของสังคมที่เปนมิตรกับ สิ่ ง แวดล อ มและปลู ก ฝ ง แนวคิ ด ให เ กิ ด ความตระหนั ก ว า ทรั พ ยากรและ สิ่งแวดลอมเกื้อกูลตอการอยูรอดและการพัฒนาของสังคมมนุษย ควบคูไป กับการเปลี่ยนแนวคิดจากการใชทรัพยากรธรรมชาติเพื่อผลประโยชนตอบ แทนทางเศรษฐกิจสูงสุดระยะสั้น สูการอยูรวมกันอยางเกื้อกูล และการใช ประโยชนอยางยั่งยืน รวมทั้งสรางคานิยมการบริโภคที่ยั่งยืน ใหเปนบรรทัดฐาน ของสังคม โดยการใชหลักศาสนา วัฒนธรรม ประเพณี การดํารงชีวิตตาม วิ ถี ไ ทยเป น เครื่ อ งมื อ เพื่ อ ปลู ก ฝ ง ค า นิ ย มการบริ โ ภคอย า งพอเพี ย ง และ รณรงคใหเกิดการปรับเปลี่ยนทัศนคติในการบริโภคโดยคํานึงถึงความพอดี พอประมาณ ยกยองและใหเกียรติบุคคลและชุมชนที่เปนแบบอยางที่ดีของ การบริโภคที่ยั่งยืนบนฐานภูมิปญญาดั้งเดิม  
  • 165. ๑๔๖   (๒) สร า งองค ค วามรู ด า นการบริ โ ภคที่ ยั่ ง ยื น ให กั บ ประชาชน ผ า น กระบวนการศึกษาในระบบ โดยบรรจุแนวคิดการบริโภคที่ยั่งยืนในหลักสูตร การเรียนการสอนและกิจกรรมเสริมหลักสูตรในทุกระดับของการศึกษา หรือ เวทีการเรียนรูของชุมชนและเครือขายปราชญชาวบาน รวมทั้งสงเสริมการ ศึกษาวิจัยและตอยอด เพื่อหาแนวทางการปรับเปลี่ยนสังคมไปสูการบริโภคที่ ยั่งยืน และงานวิจัยดานการออกแบบที่เปนมิตรตอสิ่งแวดลอม โดยมีการ พิจารณาทั้งวัฏจักรชีวิตของผลิตภัณฑและบริการ (๓) เพิ่ม ขี ด ความสามารถของประชาชนในการเลื อ กบริโ ภคสิ น คา และ บริการที่เปนมิตรกับสิ่งแวดลอม โดยพัฒนาระบบการเผยแพรและรับรู ขอมู ล ข าวสาร ตลอดจนแนวคิดและแนวปฏิบัติดานการบริ โภคของภาค ประชาชน การนํากลยุทธการตลาดเพื่อสังคม (Social Marketing) มาใชใน การเผยแพรและประชาสัมพันธขอมูลขาวสารและถายทอดความรูเกี่ยวกับ ผลกระทบของการบริโภคที่ไมยั่งยืน เพื่อใหผูบริโภคมีองคความรูเพียงพอ ตอการตัดสินใจเลือกซื้อสินคาและบริการ ที่มีกรรมวิธีการผลิตที่ชวยรักษา สิ่งแวดลอม หรือสินคาและบริการที่มีการปลอยคารบอนต่ํา (๔) เสริมสรางกลไกคุมครองผูบริโภค และสงเสริมเครือขาย สื่อ โฆษณา และประชาสัมพันธใหเขามามีบทบาทในการปรับเปลี่ยนสังคมไปสู การบริ โ ภคที่ ยั่ ง ยื น โดยสร า งความเข มแข็ งของกลไกการคุ มครองสิ ท ธิ์ ผูบริโภค จากการใหขอมูลทางเดียวที่มีลักษณะครอบงําหรือบิดเบือนคานิยมที่ มีตอสินคาหรือบริการ จากสื่อประเภทตางๆ ทั้งของรัฐและเอกชน ปรับปรุง กฎหมายควบคุมและกํากับดูแลสื่อ ใหเผยแพรขอมูลแกผูบริโภคอยางมีความ รับผิดชอบ และเขามามีบทบาทในการปรับเปลี่ยนสังคมไปสูการบริโภคที่ยั่งยืน รวมทั้งจัดใหมีเครือขายใหความรูและแลกเปลี่ยนประสบการณเพื่อสงเสริมให ธุรกิจดานการผลิตสื่อและโฆษณาตระหนักถึงความสําคัญ เกิดความรู ความ เขาใจ และมีจิตสํานึกเรื่องการบริโภคที่ยั่งยืน สามารถปรับเปลี่ยนแนวทางการ ผลิตสื่อเผยแพรโฆษณาที่เอื้อตอรูปแบบการบริโภคที่ยั่งยืน ๓.๔.๓ การเพิ่มประสิทธิภาพการใชทรัพยากรของภาคการผลิต และบริการเพื่อ นําไปสูสังคมที่เปนมิตรกับสิ่งแวดลอม มีแนวทางสําคัญ ดังนี้ (๑) ปรับระบบการผลิตของภาคอุตสาหกรรมใหเปนมิตรกับสิ่งแวดลอม ตลอดหวงโซอุปทานการผลิต โดยสนับสนุนดานสินเชื่อและสิทธิพิเศษดาน ภาษีใหกับอุตสาหกรรมที่มีการใชทรัพยากรและพลังงานอยางมีประสิทธิภาพ ปรั บ นโยบายส ง เสริ ม การลงทุ น ให เ อื้ อ สิ ท ธิ ป ระโยชน ม ากขึ้ น สํ า หรั บ  
  • 166. ๑๔๗   อุตสาหกรรมที่เปนมิตรกับสิ่งแวดลอม อาทิ อุตสาหกรรมพลาสติกชีวภาพ และอุตสาหกรรมพลังงานทดแทน เปนตน และไมสนับสนุ นการลงทุน ใน อุตสาหกรรมที่กอมลพิษสูง สงเสริมการออกแบบ พัฒนา และผลิตผลิตภัณฑ ที่ลดการปลอยกาซเรือนกระจก สงเสริมวิสาหกิจขนาดกลางและขนาดยอม ให ป รั บ เปลี่ ย นสู เ ทคโนโลยี ส ะอาด ตลอดจนสนั บสนุ นการอยู ร วมกั นของ อุตสาหกรรมและชุมชนอยางยั่งยืนในลักษณะเมืองอุตสาหกรรมเชิงนิเวศ ที่มี การใชทรัพยากรหมุนเวียนใหไดมากที่สุด และบริหารจัดการวัตถุดิบ และของ เสียอยางเปนระบบครบวงจร สงเสริมภาคเอกชนใหมีการปรับตัวดําเนินธุรกิจ ภายใตความรับผิดชอบตอสังคม (Corporate Social Responsibility : CSR) มากขึ้น รวมทั้งสงเสริมแนวคิดในการทําธุรกิจเพื่อสังคมโดยเฉพาะ (Social Enterprise : SE) (๒) สงเสริมการทําการเกษตรที่เกื้อกูลกับระบบนิเวศ ตามแนวคิดของการ ทําเกษตรแบบยั่งยืน เพื่อการพึ่งตนเองได ทําใหครัวเรือนเกษตรกรมีความ มั่นคงทางดานอาหาร และสามารถลดความเสี่ยง (Risk Management) จาก ความผันผวนดานราคา โดยสงเสริมการทําเกษตรอินทรีย เกษตรผสมผสาน วนเกษตร และเกษตรทฤษฎี ใหม และรณรงค ให เ กษตรกรใช ส ารชี ว ภาพ ทดแทนการใชสารเคมีการเกษตร เพื่อลดผลกระทบกับทรัพยากรธรรมชาติ และสิ่งแวดลอม ซึ่งจะเปนการลดตนทุนการผลิต และเพิ่มประสิทธิภาพการ ผลิตในระยะยาว และพัฒนาเทคโนโลยีการเกษตรที่เหมาะสมกับสภาวะและ ภูมิสังคมของประเทศ ปรับระบบการใชที่ดิน และการคนควาชนิดพันธุที่ สามารถปลูกไดในที่ที่ทนสภาพอากาศรอนจัดและหนาวจัด หรือทนแลง (๓) สงเสริมภาคบริการใหเปนตัวขับเคลื่อนเศรษฐกิจ เพื่อสรางงาน สราง รายได และกระจายรายไดสูชุมชน โดยสงเสริมธุรกิจบริการที่มีผลกระทบตอ สิ่ ง แวดล อ มน อ ยและประเทศไทยมี ศั ก ยภาพสู ง เช น การท อ งเที่ ย ว รักษาพยาบาลและสุขภาพ รวมทั้งสงเสริมการทองเที่ยวเชิงนิเวศ โดยกําหนด ทิศทางการพัฒนาของแหลงทองเที่ยวใหสอดคลองกับศักยภาพการรองรับ ของพื้ น ที่ เพื่ อ สร า งความยั่ ง ยื น ให กั บ การท อ งเที่ ย วในท อ งถิ่ น ตลอดจน สงเสริมองคความรูจากภูมิปญญาทองถิ่นที่สามารถนําไปสูการผลิตและตอ ยอดสิ น ค า และบริ ก ารที่ ช ว ยลดภาวะโลกร อ น และสิ น ค า และบริ ก ารเชิ ง สรางสรรค เพื่อนําไปสูเศรษฐกิจสีเขียว (๔) สร า งโอกาสทางการตลาดให กั บ สิ น ค า หรื อ บริ ก ารที่ เ ป น มิ ต รต อ สิ่งแวดลอม โดยขยายผลการจัดซื้อจัดจางที่เปนมิตรกับสิ่งแวดลอมของ ภาครัฐใหครอบคลุมกวางขวางถึงระดับทองถิ่น ใหสิทธิพิเศษดานภาษีกับ  
  • 167. ๑๔๘   ผูประกอบการหรือสินคาและบริการ เพื่อใหสามารถแขงขันกับสินคาอื่นๆ กํ า หนดหลั ก เกณฑ แ ละให ร างวั ล กั บ หน ว ยงานของรั ฐ ที่ เ ป น มิ ต รกั บ สิ่งแวดลอม พัฒนาระบบฉลากสิ่งแวดลอม เชน ฉลากเขียว ฉลากคารบอน ใบไม เ ขี ย ว เป น ต น เพิ่ ม ขี ด ความสามารถของหน ว ยงานที่ รั บ ผิ ด ชอบให สามารถเผยแพรขอมูลการลดกาซคารบอนไดออกไซด ผานสินคาและบริการ โดยพั ฒ นาและจั ด ทํ า ฐานข อ มู ล สิ น ค า ฉลากเขี ย ว ฉลากที่ แ สดงปริ ม าณ คาร บ อนฟุ ต พริ้ น ต ตลอดจนส ง เสริ ม การจั ด ซื้ อ จั ด จ า งที่ เ ป น มิ ต รกั บ สิ่งแวดลอมในองคกรเอกชนผานหวงโซอุปทานหรือการจัดการสิ่งแวดลอม ผานคูคาทางธุรกิจ (Greening the Supply Chains) ๓.๔.๔ การจัดการสิ่งแวดลอมเมืองและโครงสรางพื้นฐาน มีแนวทางสําคัญ ดังนี้ (๑) พัฒนาเมืองที่เนนการวางผังเมืองที่มีการผสมผสานวัฒนธรรม สังคม ระบบนิเวศเขาดวยกัน พัฒนาเมืองแบบกระชับและใหความสําคัญกับการ เพิ่มพื้นที่สีเขียว การเพิ่มประสิทธิภาพการใชพลังงานในพื้นที่เมืองโดยใช เทคโนโลยีการออกแบบอาคาร ที่อยูอาศัยที่ประหยัดพลังงาน การพัฒนา ระบบขนสงมวลชนและระบบขนสงสาธารณะอื่นๆ ที่มีความครอบคลุม และ สามารถใหบริการแกประชาชนทุกกลุมไดอยางมีประสิทธิภาพ และมีการ จัดการสิ่งแวดลอมเมืองอยางบูรณาการดวยเทคโนโลยีที่เหมาะสมทั้งในดาน การจัดการน้ําเสีย และขยะมูลฝอย ภายใตหลักการ Reduce Reuse และ Recycle ตลอดจนสงเสริมและเพิ่มศักยภาพของทองถิ่นใหสามารถบริหาร จัดการสิ่งแวดลอมในพื้นที่ไดอยางมีประสิทธิภาพ ภายใตการมีสวนรวมของ ทุกภาคสวน และมีการกํากับการใชประโยชนที่ดินตามผังเมืองอยางเขมขน (๒) พัฒนาโครงสรางพื้นฐานที่ใหความสําคัญกับการใชทรัพยากรอยาง คุ ม ค า และการบรรเทาผลกระทบสิ่ ง แวดล อ มและชุ ม ชน พั ฒ นา โครงสรางพื้นฐานที่เปนมิตรตอสิ่งแวดลอมโดยใหความสําคัญลําดับสูงกับ การลดผลกระทบตอสภาพแวดลอม และการมีสวนรวมของประชาชนและ ชุมชนในพื้นที่โครงการ การเพิ่มประสิทธิภาพการใชพลังงานในภาคขนสง โลจิสติกสโดยการปรับเปลี่ยนรูปแบบการขนสงจากการขนสงทางถนนไปสู การขนส ง ทางราง ส ง เสริม การใชร ะบบขนส ง มวลชนสาธารณะ และการ พัฒนาอุตสาหกรรมรถยนตพลังงานไฟฟา เพื่อใหเกิดการใชทรัพยากรอยาง คุมคา ลดการใชเชื้อเพลิงและลดการปลอยกาซเรือนกระจกออกสูบรรยากาศ  
  • 168. ๑๔๙   ๓.๔.๕ การยกระดั บ ขี ด ความสามารถในการปรั บ ตั ว รั บมื อ กั บ การเปลี่ ย นแปลง ภูมิอากาศ เพื่อใหสังคมมีความยืดหยุนและมีภูมิคุมกัน มีแนวทางสําคัญ ดังนี้ (๑) พัฒนาองคความรู และระบบฐานขอมูลเกี่ยวกับผลกระทบที่เกิดขึ้น จากการเปลี่ยนแปลงภูมิอากาศ โดยทําการศึกษาวิจัย และพัฒนาความรู ในการคาดการณ ประเมิ น ความเสี่ ย ง ความเปราะบางเพื่ อ วางแผน เตรียมการรับมือ และจัดการแกไขปญหาไดอยางเหมาะสม และประเมินผล กระทบที่จะเกิดขึ้นใหมีความละเอียดเปนรายสาขา และมีความแมนยํามากขึ้น ทั้งตอระบบนิเวศปาไม ความหลากหลายทางชีวภาพ พื้นที่ชายฝง การขาด แคลนน้ํา ภัยธรรมชาติ และภาคการผลิตที่สําคัญของประเทศ รวมถึงการจัดทํา ระบบฐานขอมูลเชิงพื้นที่เพื่อบงชี้พื้นที่เสี่ยงภัย พัฒนาเครือขายความรู และ การมีสวนรวม สนับสนุนการวิจัยพัฒนาทางวิทยาศาสตร เทคโนโลยี และ นวัตกรรมที่เกี่ยวของกับการลดกาซเรือนกระจกและการปรับตัว สรางนักวิจัย และเครือขายวิจัยดานการเปลี่ยนแปลงภูมิอากาศ จัดหลักสูตรการศึกษาวา ดวยการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ พัฒนาระบบฐานขอมูลที่เกี่ยวของกับ การเปลี่ยนแปลงภูมิอากาศ ฐานขอมูลกาซเรือนกระจกของประเทศ ขอมูล การปลอยกาซเรือนกระจกรายสาขาใหทันสมัยและมีมาตรฐาน และเผยแพร ฐานขอมูลและองคความรูใหทุกภาคสวนไดทราบ (๒) พัฒนาเครื่องมือในการบริหารจัดการเพื่อรับมือกับความทาทายจาก การเปลี่ยนแปลงภูมิอากาศ โดยสรางองคความรูและจัดทําฐานขอมูลกาซ เรือนกระจกของประเทศ พัฒนาระบบติดตามประเมินผลโครงการกลไกการ พัฒนาที่สะอาด (Clean Development Mechanism: CDM) จัดทําระบบ National Registry System สําหรับการจัดตั้งตลาดคารบอนตอไปในอนาคต กําหนดหลักเกณฑ เงื่อนไข และวิธีการจัดเก็บภาษีสิ่งแวดลอม คาธรรมเนียม และการใชเครื่องมือทางเศรษฐศาสตรอื่นๆ สงเสริมการนําฉลากสิ่งแวดลอม หรือฉลากคารบอน มาใชเพื่อสรางแรงจูงใจและเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมให ประชาชนลดการปล อ ยก า ซเรื อ นกระจก ส ง เสริ ม การพั ฒ นาระบบตลาด คารบอนในประเทศไทย เพื่อการบริหารจัดการกาซเรือนกระจกทั้งในรูปแบบ บังคับและสมัครใจ เพื่อสงเสริมใหเกิดโอกาสและประโยชนจากการซื้อขาย คารบอนเครดิต  
  • 169. ๑๕๐   (๓) เตรียมความพรอมเพื่อรับมือกับภัยพิบัติทางธรรมชาติ โดยศึกษาและ ประเมินผลกระทบที่อาจเกิดขึ้นจากภัยพิบัติทางธรรมชาติ จัดลําดับความ เสี่ยง/พื้นที่เสี่ยง และจัดทําแผนที่เพื่อบงชี้พื้นที่เสี่ยงภัยทั้งในระดับประเทศ ภูมิภาคและจังหวัด เพื่อกําหนดแนวทางเฝาระวัง และแนวทางบรรเทาและ ปองกันผลกระทบ จัดทําแผนจัดการภัยพิบัติที่ครอบคลุมตั้งแตกอนเกิดภัย ขณะเกิดภัย หลังเกิดภัย และแผนปองกันระยะยาวควบคูไปดวย การปองกัน และลดผลกระทบที่ใชทั้งมาตรการดานกายภาพและโครงสรางพื้นฐาน และ มาตรการควบคุ ม กิ จ กรรมทางเศรษฐกิ จ และสั ง คมในเขตพื้ น ที่ เ สี่ ย งภั ย รวมทั้งเผยแพรองคความรูที่เกี่ยวของกับการเตรียมพรอมรับมือกับภัยพิบัติ ทางธรรมชาติ การสรา งเครื อข า ย/ระบบเตือ นภั ย และเฝา ระวั ง ตลอดจน ประเมินความเสี่ยงของระบบสาธารณูปโภคและโครงสรางพื้นฐานสําคัญใน ปจจุบันตอแนวโนมการเปลี่ยนแปลงภูมิอากาศ เพื่อเสนอทางเลือกในการลด ความเสี่ ยงและปอ งกันผลกระทบที่อาจเกิดขึ้น รวมถึง กํา หนดให ก ารวาง ระบบสาธารณูปโภคและโครงการพื้นฐานในอนาคตตองสามารถรับมือกับ สภาพอากาศรุนแรงและโอกาสเกิดภัยพิบัติทางธรรมชาติที่รุนแรงภายใต แนวโนมการเปลี่ยนแปลงภูมิอากาศ (๔) พัฒนาศั กยภาพชุ มชนใหเขมแข็ง พรอมรับมือกับการเปลี่ ยนแปลง ภูมิอากาศ โดยถายทอดความรูดานการจัดการความเสี่ยงของหนวยงาน ต า งๆ สู ชุ ม ชน และจั ด สรรทรั พ ยากรที่ จํ า เป น ให แ ก ชุ ม ชน สนั บ สนุ น กระบวนการวางแผนชุมชนระยะยาว ปรับปรุงกฎหมาย และบทบาทของ หนวยงานรวมทั้งองคการปกครองสวนทองถิ่นใหสนับสนุนการสรางความ เขมแข็งของชุมชน ฟนฟูและยกระดับขีดความสามารถของกลุมเสี่ยงในการ ปรับตัวรับมือกับการเปลี่ยนแปลง เรงฟนฟูพื้นที่เสี่ยงที่ไดรับความเสียหาย ฟ น ฟู ท รั พ ยากรที่ เ สื่ อ มโทรมลง ส ง เสริ ม การจ า งงานเพื่ อ เพิ่ ม รายได ข อง ประชากรกลุมเสี่ยง และกํ า หนดมาตรการรองรับผลกระทบตอชุมชนและ สังคมที่ชัดเจน ทั้งมาตรการระยะสั้นและระยะยาว (๕) เพิ่มบทบาทประเทศไทยในเวทีประชาคมโลกและการสรางฐานความ รวมมือกับตางประเทศ โดยศึกษารายละเอียดและสรางความเขาใจของ พันธกรณีตางๆ และติดตามสถานการณการเจรจาและทาทีของประเทศตางๆ ที่จะมีผลกระทบทั้งเชิงบวก และลบตอประเทศ ทั้งในดานเศรษฐกิจ สังคม และสิ่งแวดลอม เพื่อใหสามารถกําหนดทาทีของประเทศที่เหมาะสม เตรียม  
  • 170. ๑๕๑   มาตรการรองรับผลกระทบที่จะเกิดขึ้นจากมาตรการทางการคาและขอตกลง ระหวางประเทศเกี่ยวกับการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ เชน Post-Kyoto และ Unilateral Measures ตลอดจนเสริมสรางเทคนิคการเจรจาและสราง แนวรวมเพื่อสรางอํานาจตอรองในเวทีการคา การลงทุน และสิ่งแวดลอม พัฒนาความรวมมือในกลุมอาเซียนเพื่อประโยชนรวมกันโดยเฉพาะความ รวมมือในการพัฒนาทางวิทยาศาสตรและเทคโนโลยีการลดกาซเรือนกระจก การปรับตัว และการใชทรัพยากรรวมกันอยางยั่งยืน ๓.๔.๖ การพั ฒ นาการบริ ห ารจั ด การทรั พ ยากรให มี ป ระสิ ท ธิ ภ าพ โปร ง ใสและ เปนธรรม มีแนวทางหลัก ดังนี้ (๑) พัฒนาชุ ม ชนใหเ ขม แข็ง และส ง เสริ มสิท ธิ ชุม ชนในการเขา ถึ ง และ ใชประโยชนทรัพยากร สนับสนุนแนวทางการใชประโยชนทรัพยากรเชิง อนุรักษ ตามวิถีชีวิต ภูมิปญญา และวัฒนธรรมดั้งเดิม ภายใตหลักการคนอยู รวมกับระบบนิเวศอยางเกื้อกูล สนับสนุนสิทธิและบทบาทของชุมชนในการ จัดการทรัพยากรเพื่อการพึ่งตนเอง ทั้งดานทรัพยากรชีวภาพ ปาชุมชน การ จัดการน้ํา การจัดการทรัพยากรชายฝง รวมทั้งการใชประโยชนที่ดินรวมกัน สรางความรูความเขาใจที่ถูกตองเกี่ยวกับระบบนิเวศเพื่อใหชุมชนเกิดความรัก และหวงแหนทรัพยากร (๒) สนั บ สนุ น กระบวนการมี ส ว นร ว ม พั ฒ นากลไกการจั ด การร ว ม ที่ประกอบดวยภาครัฐ ภาคเอกชน ภาควิชาการ องคกรปกครองทองถิ่น และ ชุมชน เพื่อพัฒนาและแกไขปญหา พัฒนากระบวนการรับฟงความคิดเห็น เกี่ ย วกั บ โครงการพั ฒ นาของภาครั ฐ ที่ อ าจส ง ผลกระทบต อ วิ ถี ชี วิ ต ความ เปนอยู สุขภาพอนามัยและสิ่งแวดลอมของชุมชนในทุกขั้นตอน บนพื้นฐาน ขององคความรู ขอมูลที่ถูกตอง เปดเผย โปรงใส สามารถเขาถึงไดอยางเทาเทียม เพื่อสรางกลไกการถวงดุล ติดตามและตรวจสอบที่โปรงใส มีประสิทธิภาพ เสริมสรางบทบาทของสื่อมวลชน เพื่อสรางความตระหนักรู และความตื่นตัว ของสาธารณชนในการดู แ ลคุ ม ครองทุ น ทรั พ ยากรและสิ่ ง แวดล อ มของ ประเทศ พัฒนาศักยภาพขององคกรปกครองสวนทองถิ่นใหเขมแข็ง สามารถ ตอบสนองป ญ หาและความต อ งการของชุ ม ชนได อ ย า งมี ป ระสิ ท ธิ ภ าพ โดยเฉพาะการบริหารจัดการทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอม  
  • 171. ๑๕๒   (๓) ปรั บ ปรุ ง กฎหมายและบั ง คั บ ใช อ ย า งเสมอภาคเป น ธรรม ปรั บ ปรุ ง กฎระเบียบของภาครัฐ เพื่อลดความขัดแยง แกไขปญหาความเหลื่อมล้ําใน การเขาถึงและใชประโยชนทรัพยากรของชุมชน ผลักดันการจัดเก็บภาษีที่ดิน แบบกาวหนาเพื่อกระจายการถือครองที่ดิน ผลักดันราง พ.ร.บ. เครื่องมือ ทางดานเศรษฐศาสตรเพื่อการจัดการสิ่งแวดลอม ปรับปรุงกฎหมายผังเมือง ใหทันสมัยและบังคับใชอยางเทาเทียมและจริงจัง พิจารณาออกกฎระเบียบที่ สนั บ สนุ น และจู ง ใจให เ กิ ด การอนุ รั ก ษ ทบทวนหลั ก เกณฑ ก ารจั ด สรร ผลประโยชน จ ากการใช ท รั พ ยากรแร เพิ่ ม บทลงโทษต อ ผู บุ ก รุ ก ทํ า ลาย ทรั พ ยากรและสิ่ ง แวดล อ ม นอกจากนั้ น ควรใช ก ลไกทางสั ง คมติ ด ตาม ตรวจสอบ กํากับดูแลผูละเมิดกฎหมายและการดําเนินงานของภาครัฐให เปนไปตามกฎหมาย (๔) นโยบายการลงทุ น ภาครั ฐ ควรเอื้ อ ต อ การอนุ รั ก ษ แ ละฟ น ฟู ทรั พ ยากรธรรมชาติ โดยเป น นโยบายที่ ไ ด คํ า นึ ง ถึ ง การสู ญ เสี ย ต น ทุ น ทางสังคมและสิ่งแวดลอม โดยสนับสนุนการศึกษาวิจัยเพื่อประเมินมูลคา ที่แทจริงของทรัพยากร รวมทั้ง มูลค าในอนาคตของทรัพยากรและการทํ า หน า ที่ ข องระบบนิ เ วศ ปรั บ ปรุ ง กระบวนการจั ด ทํ า รายงานการวิ เ คราะห ผลกระทบสิ่งแวดลอม พิจารณาจัดทําหลักเกณฑการประเมินความคุมคา ของโครงการลงทุ น และภาคการผลิ ต ที่ ใ ช ท รั พ ยากรสิ้ น เปลื อ ง ก อ มลพิ ษ สงผลกระทบตอสุขภาพและวิถีชีวิตของชุมชน โดยใหรวมตนทุนความสูญเสีย ดา นสิ่ ง แวดล อ มและดา นสั ง คมเขา ไวด ว ย เพื่อ ประกอบการตั ดสิ น ใจเชิ ง นโยบาย นอกจากนั้น จําเปนตองกําหนดมาตรการควบคุมการใชพื้นที่ตาม นโยบายส ง เสริ ม พื ช เศรษฐกิ จ ไม ใ ห เ กิ ด การบุ ก รุ ก ทํ า ลายเขตอนุ รั ก ษ ที่เปราะบางและมีความสําคัญเชิงนิเวศ