การประเมินความเสี่ยงทางด้านอาชีวอนามัย
และความปลอดภัย
Withaya Chanchai,Ph.D.,CRCST
Department of Public Health, Major of Occupational Health & Safety
Faculty of Medicine, Siam University.
2025 All rights reserved.
อันตราย (Hazard) หมายถึง สิ่งหรือเหตุการณ์ที่ถ้าเกิดขึ้นอาจก่อให้เกิดการ
บาดเจ็บ การเจ็บป่วย โรคจากการทำงาน ความเสียหายต่อทรัพย์สิน สภาพ
แวดล้อมหรือสิ่งต่าง ๆ เหล่านี้รวมกัน
การชี้บ่งอันตราย (Hazard Identification) หมายถึง การแจกแจง
อันตรายที่มีและที่แอบแฝงอยู่ในทุกงาน ทุกจุดทำงาน ทุกกิจกรรม ทุกขั้นตอน
งาน วัสดุ อุปกรณ์ เครื่องมือ เครื่องจักร และสิ่งแวดล้อมการทำงาน เป็นต้น
คำจำกัดความ
อุบัติเหตุ (Accident) หมายถึง เหตุการณ์ที่ไม่ได้คาดคิดไว้ล่วงหน้า ซึ่งมีผล
ให้เกิดการเสียชีวิต ความเจ็บป่วย การบาดเจ็บ ความเสียหาย หรือความสูญเสีย
อื่น ๆ
ความเจ็บป่วยจากการทำงาน หมายถึง ความเจ็บป่วยที่ได้พิจารณาว่ามีสาเหตุ
จากกิจกรรม การทำงาน หรือสิ่งแวดล้อมของที่ทำงาน
คำจำกัดความ
ความเสี่ยง (Risk) หมายถึง โอกาส หรือความเป็นไปได้ของอันตรายที่จะทำให้เกิดการ
บาดเจ็บ การเจ็บป่วย หรือความเสียหายต่อทรัพย์สิน อุปกรณ์ หรือสิ่งแวดล้อม และ
ความรุนแรงของอันตราย
ความเสี่ยง = โอกาสที่จะเกิดอันตราย x ความรุนแรงของอันตราย
ความเสี่ยง
การประเมินความเสี่ยง
การประเมินความเสี่ยง (Risk Assessment) หมายถึง
กระบวนการวิเคราะห์ถึงปัจจัยต่าง ๆ ที่อาจเป็นเหตุทำให้
อันตรายที่มีและที่แอบแฝงอยู่ก่อให้เกิดอุบัติเหตุ การเจ็บป่วย
โรคจากการทำงาน หรืออุบัติภัยร้ายแรง โดยพิจารณาถึง
โอกาสที่จะเกิดและความรุนแรงของอันตรายเหล่านั้น
การประเมินความเสี่ยง
ความแตกต่างระหว่างความปลอดภัยและสุขภาพอนามัย
ในการดำเนินการประเมินความเสี่ยง จะต้องพิจารณาทั้งความเสี่ยงของการเกิดอันตราย
ด้านความปลอดภัยและความเสี่ยงที่เป็นอันตรายต่อสุขภาพอนามัยด้วย โดยเฉพาะอย่างยิ่ง
การประเมินผลกระทบต่อสุขภาพในระยะยาว
ความแตกต่างระหว่างความปลอดภัยและสุขภาพอนามัย
ความเสี่ยงของอันตรายด้านความปลอดภัย โดยทั่วไปจะเห็นได้ชัดเจน และนายจ้างให้
ความสนใจ เนื่องจากเป็นความเสี่ยงที่เห็นได้ชัดเจน เช่น การไม่มีที่ครอบส่วนที่เป็น
อันตรายของเครื่องจักร (เครื่องปั๊ ม เครื่องตัด ฯลฯ) การบาดเจ็บจะเกิดขึ้นทันทีและเห็น
ได้ชัดเจนทั้งหมด
ความแตกต่างระหว่างความปลอดภัยและสุขภาพอนามัย
ความเสี่ยงที่เป็นอันตรายต่อสุขภาพอนามัย จะเห็นได้ไม่ชัดเจนนัก นายจ้างจึงให้
ความสนใจน้อย ปัญหาสุขภาพที่มีสาเหตุจากการทำงาน ได้แก่ การเจ็บป่วย หรือโรค
จากการทำงาน ในบางรายอาจเกิดขึ้นโดยไม่ปรากฏให้เห็นชัดเจนจนกระทั่งเกิดการเจ็บ
ป่วยมากขึ้น สิ่งที่ต้องนำมาพิจารณาความเสี่ยงที่เป็นอันตรายต่อสุขภาพอนามัย ได้แก่
สิ่งที่สัมผัส ปริมาณ ความถี่ ระยะเวลาและลักษณะของการสัมผัส เช่น
ความแตกต่างระหว่างความปลอดภัยและสุขภาพอนามัย
การยกของหนักที่อยู่ในลักษณะไม่สมดุล
ซ้ำ ๆ เป็นเวลานาน ๆ
การสัมผัสสารเคมีกำจัดศัตรูพืช สาร
กำจัดแมลง สารกำจัดเชื้อรา สารกำจัด
หนอน
การประเมินความเสี่ยง – กระบวนการ 5 ขั้นตอน
ผู้ดำเนินการประเมินความเสี่ยง ได้แก่ นายจ้าง เจ้าหน้าที่ความปลอดภัยในการทำงานหรือผู้ที่ได้รับมอบ
หมาย และลูกจ้างที่เกี่ยวข้อง ซึ่งต้องดำเนินการตาม 5 ขั้นตอน ดังนี้
ขั้นตอนที่ 1 ชี้บ่งอันตราย โดยระบุว่าอะไรที่เป็นอันตราย
ขั้นตอนที่ 2 ระบุว่าใครเป็นผู้ที่มีความเสี่ยงและเสี่ยงอย่างไร
ขั้นตอนที่ 3 ประเมินความเสี่ยง - โดยพิจารณาเลือกมาตรการควบคุมความเสี่ยงด้านความ ปลอดภัย
และอาชีวอนามัย ซึ่งประกอบด้วยขั้นตอนย่อย 2 ขั้นตอน ได้แก่
ขั้นตอนที่ 3ก พิจารณามาตรการควบคุมความเสี่ยงที่มีอยู่แล้ว (ถ้ามี)
ขั้นตอนที่ 3ข พิจารณากำหนดมาตรการควบคุมความเสี่ยงที่ต้องเพิ่ม หรือควรดำเนินการในอนาคต
การประเมินความเสี่ยง – กระบวนการ 5 ขั้นตอน
ขั้นตอนที่ 4 ผู้รับผิดชอบในการดำเนินการประเมินความเสี่ยง มาตรการควบคุม และ
กรอบระยะเวลา กำหนดจะแล้วเสร็จเมื่อใด โดยกำหนดวันที่แล้วเสร็จตามแผน และ
วันที่ดำเนินการแล้วเสร็จจริง
ขั้นตอนที่ 5 ทบทวนการประเมินความเสี่ยง และปรับให้เป็นปัจจุบัน
ขั้นตอนการประเมินความเสี่ยง
1. กิจกรรมของงาน (Work Activity)
2. อันตรายที่อาจจะเกิดขึ้น (Hazards)
3. มาตรการควบคุมที่มีอยู่ (Control in place)
4. บุคคลที่มีโอกาสเสี่ยง (Personnel at risk)
5. สิ่งที่น่าจะก่อให้เกิดอันตราย (ความเป็นไปได้ในการเกิด
อันตรายนั้นมีมากน้อยเพียงใด)
6. ความรุนแรงของอันตราย
7. ระดับความเสี่ยง
8. สิ่งที่ต้องการทำภายหลังการประเมิน
9. รายละเอียดทั่วไป เช่น ชื่อผู้ประเมิน วันที่ประเมิน ฯลฯ
รูปแบบการประเมินความเสี่ยง (RiskAssessment Pro-Forma)
สูตรที่เราใช้ในการประเมินความเสี่ยง (Risk Assessment)
• Risk : คือ โอกาสที่จะทำให้สูญเสีย
• Likelihood : ระยะเวลา ความถี่
• Severity : อันตราย หรือ Hazard
JSA ย่อมากจาก Job Safety Analysis หรือบาง
ครั้งเรียกว่า JHA : Job Hazard Analysis
JSA ย่อมากจาก Job Safety Analysis หรือบาง
ครั้งเรียกว่า JHA : Job Hazard Analysis
JSA ย่อมากจาก Job Safety Analysis หรือบาง
ครั้งเรียกว่า JHA : Job Hazard Analysis
แบบการประเมินความเสี่ยง
แบบการประเมินความเสี่ยงที่ได้จัดทำขึ้นนี้ เพื่อผู้ใช้นำไปปรับให้เหมาะสมและนำไปใช้
งาน ซึ่งเป็นแบบที่ต้องดำเนินการ 5 ขั้นตอน สำหรับการประเมินความเสี่ยงในการ
ทำงานในลักษณะต่างๆ
ตารางแบบการประเมินความเสี่ยง
1. แต่งตั้งผู้บริหารระดับสูงขององค์กร เพื่อส่งเสริมและจัดการกิจกรรมการประเมินความ
เสี่ยง
2. ปรึกษากับทุกฝ่ายที่เกี่ยวข้องว่าควรวางแผนทำอะไรแล้วขอความคิดเห็นและคำมั่นสัญญา
3. กำหนดความต้องการของการฝึกอบรม การประเมินความเสี่ยงสำหรับบุคลากร หรือกลุ่ม
บุคคลที่เป็นผู้ประเมินแล้วจัดให้มีโครงการฝึกอบรมอย่างเหมาะสม
4. ทบทวนความเพียงพอของการประเมิน ให้กำหนดว่ารายละเอียดความเข้มงวดของการ
ประเมินเหมาะสมและเพียงพอหรือไม่
5. จัดทำเอกสารรายละเอียดเกี่ยวกับการจัดการ และสาระสำคัญที่พบจากการประเมิน
ข้อกำหนดในการประเมินความเสี่ยง
การกำหนดมาตรการเพื่อลดความเสี่ยง
มีข้อพิจารณา ดังนี้
ขอขอบคุณ
หัวหน้าภาควิชาสาธารณสุขศาสตร์
สาขาวิชาอาชีวอนามัยและความปลอดภัย
คณะแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยสยาม
ดร.วิทยา ชาญชัย
Certified Registered Central Service Technician (CRCST)
Purdue University, United States
Ph.D. (Public Health)
College of Public Health Sciences, Chulalongkorn University
withaya.cha@siam.edu โทร : 093-569-4151

บทที่ 5 การประเมินความเสี่ยงทางด้านอาชีวอนามัยและความปลอดภัย.pdf