Downloaded 110 times
More Related Content
![Lekts 5 tulburiin chadwar [repaired]](https://cdn.slidesharecdn.com/ss_thumbnails/lekts5tulburiinchadwarrepaired-140320063951-phpapp02-thumbnail.jpg?width=640&height=640&fit=bounds)
уснббоус Be 2011
- 1. УСНББОУС, Төсөвт байгууллагын нягтлан бодох бүртгэл Сангийн яамны НБББГ-ын ахлах мэргэжилтэн Д.Дариймаа 1
- 2. УСНББОУС-н хэрэгжилт Шинээр гарсан УСНББОУС-н талаар 2
- 3. Монгол улсын “Нягтланбодох бүртгэлийн тухай ” хуулийн 10.1 дүгээр зүйлд Аж ахуйн нэгж байгууллага нь Санхүүгийн тайлагналын олон улсын стандартад, төсөвт байгууллага нь Улсын секторын нягтлан бодох бүртгэлийн олон улсын стандартад нийцүүлэн санхүүгийн тайлангаа гаргана.. Санхүүгийн тайлагналын олон улсын стандарт Улсын секторын нягтлан бодох бүртгэлийн олон улсын тунхаглалын гарын авлага
- 4. УСНББОУС-ын тухай Мөрдөх УСНББОУС-ыг төсөвт байгууллагад мөрдөнө. Засгийн газар ба орон нутгийн засаг захиргаа Засгийн газрын холбогдох байгууллага, харъяа байгууллага • Төрийн өмчийн бизнесийн байгууллага мөрдөхгүй. 4
- 5. Холбогдох хууль УСНББОУС- Улсын сектор- үндэсний Засгийн газар, бүс нутгийн засаг захиргааны байгууллага болон Засгийн газрын холбогдох байгууллага Сангийн сайдын тушаалаар батлагдсан заавар журмууд Олон улсын валютын сангаас гаргасан “Засгийн газрын санхүүгийн статистик 2001” гарын авлага 5
- 6. Төсөвт байгууллагын нягтлан бодох бүртгэл Засгийн газрын санхүүгийн статистик мэдээлэл GFC 2001 УСНББОУС Аж ахуйн нэгж байгууллага нь СТОУС 6
- 7. Төрийн болон ороннутгийн өмчийн тухай хууль 5-р зүйл Төрийн өөрийн өмч 5.4 Улсын төсвийн хөрөнгө болон төрийн бусад тусгай сан 6-р зүйл Төрийн өмчид эд хөрөнгө олж авах 6.2 үйлдвэрлэл, ажил үйлчилгээний үр дүнд бий болсон хөрөнгө 6.4 Хандив тусламж, бэлэглэл, өвлөх журмаар олж авсан эд хөрөнгө 7
- 8. Төрийн болон ороннутгийн өмчийн тухай хууль 30-р Төрийн өмчийн эд хөрөнгийг үнэ төлбөргүй шилжүүлэх 30.2 Төрийн өмчийн үл хөдлөх, хуулийн этгээдийн эрх хэмжээнд хамааруулснаас бусад хөдлөх хөрөнгийг Засгийн газрын шийдвэрээр, Засгийн газраас зөвшөөрөл олгосон тохиолдолд Төрийн өмчийн хорооны шийдвэрээр шилжүүлж болно. 8
- 9. Төрийн болон ороннутгийн өмчийн тухай хууль 30-р Төрийн өмчийн эд хөрөнгийг үнэ төлбөргүй шилжүүлэх 30.3 Хуульд өөрөөр заагаагүй бол төрийн өөрийн өмчийн эд хөрөнгийг эрх бүхий байгууллагын зөвшөөрөлгүйгээр хандивлах, бэлэглэх, барьцаалах, зээлдүүлэх, бусад өмчийн этгээдэд хувь хөрөнгө болгон оруулахыг хориглоно. 9
- 10. Төрийн болон ороннутгийн өмчийн тухай хууль 31-р Эзэмшилдээ байгаа илүүдэл буюу ашиглах хугацаа дууссан, шаардлага хангахгүй болсон эд хөрөнгийг худалдах, шилжүүлэх, устгах 31.2 Энэ зүйлийн 1 дэх хэсэгт заасан хөрөнгийг худалдах, шилжүүлэхэд эрх бүхий байгууллагын зөвшөөрөл авна. 10
- 11. Төрийн болон ороннутгийн өмчийн тухай хууль 65.1 2/ Энэ хуулийн 65.2,65.3,65.4 дүгээр зүйлд заасан гэрээний үндсэн дээр төрийн өмчит хуулийн этгээдийн удирдах үйл ажиллагаа, үзүүлж байгаа тусламж, үйлчилгээг удирдлагын, гүйцэтгэлийн гэрээгээр гүйцэтгүүлэн болон төрийн өмчийн эд хөрөнгийг түрээсийн гэрээгээр ашиглуулахад төрийн өмчийн аливаа эд хөрөнгө, эд хөрөнгийн эрх бусдад шилжихгүй. 11
- 12. Сангийнсайдын 2005.10.17-ны 276 тоот тушаал “ Дансны жагсаалт батлах тухай” Сангийн сайдын 2006.01.27-ны 32 тоот тушаал” “Журам батлах тухай” / ТЕЗ-ын нэгтгэсэн тайлан гаргах талаар/ Сангийн сайдын 2006.11.27-ны 388 тоот тушаал “Төсөвт байгууллагад мөрдөх нягтлан бодох бүртгэлийн заавар, журам ” / улсын бүртгэлийн 2671 дугаартай/ Сангийн сайдын 2008 оны 326 тоот тушаал “Нэмэлт өөрчлөлт оруулах тухай” /улсын бүртгэлийн 2950 дугаартай/ СС-н 2007 оны 326 тоот тушаал “Засгийн газрын шугамаар авч, ашиглаж буй хөнгөлөлттэй зээл болон буцалтгүй тусламжийн хөрөнгөөр хэрэгжиж байгаа төсөл, хөтөлбөр, тусгай санд мөрдөх НББ-н дансны заавар” /2827/ СС-н 2009 оны 263 тоот тушаал “ 2010-2014 оны санхүүгийн нэгтгэсэн УСНББОУС-т нийцүүлэх ү/а хөтөлбөр” 12
- 13. УСНББОУС 1 Санхүүгийн тайлангийн толилуулга УСНББОУС 2 Мөнгөн гүйлгээний тайлан УСНББОУС 3 Тайлангийн үеийн цэвэр ашиг буюу алдагдал, суурь алдаа ба нягтлан бодох бүртгэлийн бодлогын өөрчлөлт УСНББОУС 4 Гадаад валютын ханшийн өөрчлөлтийн үр нөлөө УСНББОУС 5 Зээлийн зардал УСНББОУС 6 Нэгтгэсэн санхүүгийн тайлан ба хяналтанд байгаа байгууллагын нягтлан бодох бүртгэл УСНББОУС 7 Хараат компант дахь хөрөнгө оруулалтын бүртгэл УСНББОУС 8 Хамтарсан үйлдвэр дэх хувь оролцооны санхүүгийн тайлагнал УСНББОУС 9 Арилжааны ажил гүйлгээний орлого 13
- 14. УСНББОУС 10 Хэт инфляци бүхий эдийн засгийн үеийн санхүүгийн тайлагнал УСНББОУС 11 Барилгын гэрээ УСНББОУС 12 Бараа материал УСНББОУС 13 Түрээс УСНББОУС 14 Тайлангийн өдрийн дараах үйл явдал УСНББОУС 15 Санхүүгийн хэрэглүүр: тодруулга ба толилуулга УСНББОУС 16 Хөрөнгө оруулалтын зориулалттай үл хөдлөх хөрөнгө УСНББОУС 17 Үндсэн хөрөнгө УСНББОУС 18 Сегментийн тайлагнал УСНББОУС 19 Нөөц, болзошгүй өр төлбөр ба болзошгүй хөрөнгө УСНББОУС 20 Холбоотой талуудын тодруулга 14
- 15. УСНББОУС 1 Санхүүгийнтайлангийн толилуулга Санхүүгийн тайлангийн зорилго Санхүүгийн тайлангийн төлөө хүлээх хариуцлага 17,18 Санхүүгийн тайлангийн бүрэлдхүүн хэсгүүд19 Нягтлан бодох бүртгэлийн бодлого 37,38,39 Зарчмууд Тасралтгүй байх зарчим Толилуулгын тогтвортой байдал Материаллаг байдал ба нэгтгэл Цэвэр дүн Зэрэгцүүлэгдэх мэдээлэл Бүтэц ба агуулга/тайлангийн төрлөөр/
- 16. НББОУС 1 Санхүүгийн УСНББОУС 1 тайлангийн Санхүүгийн тайлангийн толилуулга толилуулга Аж ахуйн нэгж Байгууллага Орлогын тайлан Санхүүгийн үр дүнгийн тайлан Баланс Санхүүгийн байдлын тайлан Өмчийн тайлан Цэвэр хөрөнгө/өмчийн тайдан Цэвэр хөрөнгө/өмч- байгууллагын хөрөнгийн дүнгээс бүх өр төлбөрийг хассаны дараа үлдэх хувь оролцоог хэлнэ 16
- 17. ÓÑÍÁÁÎÓÑ1 Ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíãèéí òºëºº õ¿ëýýõ¿¿ðýã õàðèóöëàãà Íÿãòëàí áîäîõ “Íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýëèéã óäèðäàí çîõèîí áàéãóóëàõ ¿¿ðýã á¿ðòãýëèéí õàðèóöëàãûã àæ àõóéí íýãæ, áàéãóóëëàãûí óäèðäëàãà õ¿ëýýíý.” òóõàé õóóëèéí 17.1-ð ç¿éë Áèå äààñàí áàéãóóëëàãûã óäèðäàæ áàéãàà õ¿í (îðîí òîîíû äàðãà áóþó çàõèðàë) áîëîí òºâ ñàíõ¿¿ãèéí ÓÑÍÁÁÎÓÑ1 àãåíòëàãèéí äàðãà (ñàíõ¿¿ãèéí 17-ð ç¿éë àõëàõ ìýðãýæèëòýí òóõàéëáàë, õÿíàí øàëãàã÷ áà åðºíõèé íÿãòëàí áîäîã÷)- ûã áàãòààíà. 17
- 18. ªÌ×ÈÉÍ ªªÐ×˪ËÒÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ Õóâ ü Äàõè í Õº ðâ ¿¿ë ýë - Õóðè ì òë àãä ñàí Í èéò î ðóóë ñàí ¿í ýë ãýýí è é òè é í í º º ö àø è ã/(àë ä àãä àë ) ä ¿í êàï è òàë í ººö 20Õ0 î í û 12-ð ñàðû í 31-í è é ¿ë ä ýãä ýë Õ Õ (Õ) Õ Õ Í ÿãòëàí áî äî õ á¿ðòã ýëèéí áî äëî ã í º º ð÷ëº ëò û (Õ) (Õ) (Õ) Äàõèí èëýðõèéëñýí ¿ëäýãäýë Õ Õ Õ Õ Õ ¯ ë õº äëº õ õº ðº í ãèéí äàõèí ¿í ýëã ýýí èé í ýì ýã äýë Õ Õ Õº ðº í ã î ðóóëàëòû í äàõèí º ¿í ýëã ýýí èé ãàðç (Õ) (Õ) Âàëþ òû í õº ðâ¿¿ëýëòèéí çº ð¿¿ (Õ) (Õ) Ñàí õ¿¿ã èéí ¿ð ä¿í ãèéí òàéëàí ä õ¿ëýýí çº âø º º 𺠺 ã öýâýð î ëç ¿é áà ãàðç Õ (Õ) Õ Òàéëàí ò ¿åèéí öýâýð àø èã Õ Õ 20Õ1 î í û 12-ð ñàðû í 31–í èé ¿ëäýã äýë Õ Õ (Õ) Õ Õ ¯ ë õº äëº õ õº ðº í ãèéí äàõèí ¿í ýëã ýýí èé àëäàã äàë (Õ) (Õ) Õº ðº í ã î ðóóëàëòû í äàõèí º ¿í ýëã ýýí èé àø èã Õ Õ Âàëþ òû í õº ðâ¿¿ëýëòèéí çº ð¿¿ (Õ) Õ Ñàí õ¿¿ãèéí ¿ð ä¿í ã èéí òàéëàí ä õ¿ëýýí çº âø º º 𺠺 ã öýâýð î ëç ¿é áà ãàðç (Õ) (Õ) (Õ) Òàéëàí ò ¿åèéí öýâýð àëäàã äàë (Õ) (Õ) 20Õ2 î í û 12-ð ñàðû í 31–í èé ¿ëäýãäýë Õ Õ (Õ) Õ Õ 18
- 19. ÓÑÍÁÁÎÓÑ1 Åðºíõèé ç¿éë¿¿ä Á ðò ãýë è é í ¿ Íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýëèéí á îä ë îã ûã áîäëîãî ãýäýã íü: á à é ã ó ó ë ë à ã ûí ó äè ðäë àãà á îë îâ ñð ó ó ë íà . “ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíã Ó ÿ í õ à ò à í, ¿ ð áýëòãýõ, òîëèëóó ëàõàä àø è ãò àé ìºðäºõ òóñãàé çàð÷èì, áàé äë ààð ñóóðü, ¿íäýñëýë, ä¿ðýì á îë îâ ñð ó ó ë à õ ¸ ñò îé . æóðàì þì.” 19
- 20. ÓÑÍÁÁÎÓÑ1 Åðºíõèé ç¿éë¿¿ä ÀÀÍ-èéã òàòàí Òàñðàëòã¿é áàéõ áóóëãàõ, çàð÷ìààð çîãñîîõ ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíã çîðèëãîã¿é áàéõ. áýëòãýíý. Àæèë Àêêðóýë ñóóðèàð ã¿éëãýý, ¿éë ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíã ÿâäëûã ãàðñàí ãàðãàíà. ¿åä íü á¿ðòãýæ, òàéëàãíàíà. 20
- 21. ÓÑÍÁÁÎÓÑ1 Åðºíõèé ç¿éë¿¿ä Ìàòåðèàëëàã Ìàòåðèàëëàã áóñ ä¿íòýé ç¿éëèéã øèíæ ÷àíàðûí íü áàéäàë, íýãäýë äàãóó èæèë ç¿éëèéí ä¿íòýé íýãòãýíý. Õºðºíãº, ºð òºëáºðèéí Öýâýð ä¿í öýâýð ä¿íã ãàðãàõã¿é. Èæèë òºðëèéí àæèë ã¿éëãýýíèé îðëîãî, çàðäëûã õàñ÷, öýâýð ä¿íãýýð òîëèëóóëíà. Çýðýãö¿¿ëýãäýõ Á¿õ òîîí ìýäýýëëèéã ìýäýýëýë çýðýãö¿¿ëýãäýõýýð òîëèëóóëíà. 21
- 22. ÓÑÍÁÁÎÓÑ 2 Мөнгөн гүйлгээний тайлан ãèéí á¿òýц , бүрэлдэхүүн , Энэ тайлан нь : Ү ндсэн , хөрөнгө оруулалтын , санхүүгийн үйл ажиллагааны мөнгөн гүйлгээ ã тайлагнах ёстой. (2.18) Нэг ажил гүйлгээг мөнгөн гүйлгээнд өөр өөрөөр ангилж болно . Жишээлбэл , зээлийн төлбөр капитал болон хүүг агуулж байвал , хүү нь үндсэн үйл ажиллагаанд , капитал нь санхүүгийн үйл ажиллагаанд ангилагдаж болно гэсэн үг . ( 2.20)
- 23. ÓÑÍÁÁÎÓÑ 2 ØÓÓÄ ÀÐÃÀ Шууд аргаар тодорхойлсон , мөнгөн орлого болон зар ëàãûí мэдээл ýл : 1. аж ахуйн нэгжийн нягтлан бодох бүртгэл , тайлангаас ; 2. ¯íäñýí ¿éë àæèëëàãààíû îðëîãî, çàðäàë (õ¿¿ áîëîí ò¿¿íòýé àäèë òºñòýé îðëîãî, õ¿¿íèé çàðäàë áîëîí óëñûí ñàíõ¿¿ãèéí èíñòèòóòýä òºëñºí àäèë òºñòýé øèìòãýë) áîëîí áóñàä ç¿éëñèéã ñàíõ¿¿ãèéí ¿ð ä¿íãèéí òàéëàíä òîõèðóóëàõàä äîîð äóðäñàí áàéäëààð îéëãîæ áîëíî: Áàðàà ìàòåðèàë, ¿íäñýí ¿éë àæèëëàãààíû àâëàãà áîëîí ºãëºãèéí òàéëàíò ¿åèéí ººð÷ëºëò; Áóñàä ìºí㺺ð èëýðõèéëýýã¿é ç¿éëñ; áà Õºðºí㺠îðóóëàëòûí ýñâýë ñàíõ¿¿ãèéí ¿éë àæèëëàãààíû ìºíãºí ã¿éëãýýíèé ¿ð ä¿í áîëæ áàéãàà áóñàä ç¿éëñ.борлуулалт , борлуулалтын өртөг (хүү болон түүнтэй адил төстэй орлого мөн хүүгийн зардал ãýõ ìýò) орлогын тайлан дахь бусад зүйлүүдийг зохицуулснаас ;
- 24. ÓÑÍÁÁÎÓÑ 2 ТӨСВИЙН БАЙГУУЛЛАГА Харьцуулсан санхүүгийн тайлан 2004 оны 12-р сарын 31-ний байдлаар 2003 он 2002 он Өөрчлөлт Эргэлтийн хөрөнгө Дансаарх авлага 30,000 39,000 9,000 Буурсан Урьдчилж төлсөн түрээсийн 15,000 10,000 5,000 Өсөлт зардал Бараа, материал 20,000 18,000 2,000 Өсөлт Богино хугацаат өр төлбөр Дансаарх өглөг 18,000 12,000 6,000 Өсөлт Хүүний өглөг 9,000 7,000 2,000 Өсөлт
- 25. ÓÑÍÁÁÎÓÑ 2 ТӨСВИЙН БАЙГУУЛЛАГА Санхүүгийн үр дүнгийн тайлан 2004 оны 12-р сарын 31-ний байдлаар Орлого Үйлчилгээний орлого 400,000 Үндсэн хөрөнгө худалдасны олз 20,000 Нийт орлого 420,000 Зардал Материалын өртөг 280,000 Үйл ажиллагааны зардал (түрээс) 82,000 Элэгдлийн зардал 15,000 Хүүний зардал 8,000 Нийт зардал 385,000 Цэвэр ашиг 35,000
- 26. Үндсэн үйл ажиллагаанымөнгөн гүйлгээ (Шууд арга) Аккруэл Нэмэх Хасах Мөнгөн суурь гүйлгээ Борлуулалт 400,000 9,000 409,000 (+) (авлага) Үндсэн хөрөнгө 20,000 20,000 -0- худалдсаны олз орлого Борлуулсан 280,000 2,000 6,000 276,000 (-) бүтээгдэхүүний өртөг (бараа Өр төлбөр материал) Үйл ажиллагааны 82,000 5,000 (түрээс) 87,000 (-) зардал Элэгдлийн зардал 15,000 15,000 Элэгдэл -0- Хүүний зардал 8,000 2,000 6,000 (-) Хүүний өглөг Цэвэр ашиг 35,000 Үйл ажиллагааны мөнгөн хөрөнгө 40,000
- 27. УСНББОУС 2 “Мөнгөн гүйлгээний тайлан” 32-р заалт Мөнгөн гүйлгээ нь тухайн байгууллагын үйл ажиллагааг бус харин бусад талын үйл ажиллагааг тусгаж байгаа худалдан авагч, татвар төлөгч болон тэтгэмж хүлээн авагчийн нэрийн өмнөөс төлсөн мөнгөн төлбөр болон цуглуулсан мөнгөн орлогыг цэвэр сууриар тайлагнаж болно. Эргэлт нь хурдан, их дүнтэй, богино хугацаанд төлөгдөх зүйлд төлсөн төлбөр болон хүлээн авсан мөнгөн орлого 27
- 28. УСНББОУС 3 Тайлангийнүеийн цэвэр ашиг буюу алдагдал, суурь алдаа ба нягтлан бодох бүртгэлийн бодлогын өөрчлөлт Тайлангийн үеийн цэвэр ашиг буюу алдагдал Нягтлан бодох бүртгэлийн тооцооллын өөрчлөлт 33 Суурь алдаа 41,45 Нягтлан бодох бүртгэлийн бодлогын өөрчлөлт 60,65
- 29. УСНББОУС 3 Тайлангийнүеийн цэвэр ашиг буюу алдагдал, суурь алдаа ба нягтлан бодох бүртгэлийн бодлогын өөрчлөлт Òîäîðõîéëîëò Åðäèéí ¿éë àæ èëëàãààíû àøèã /àëäàãäàë ãýæ åðäèéí ¿éë àæèëëàãààíààñ ¿¿ññýí îðëîãîîñ åðäèéí ¿éë àæèëëàãààíààñ ¿¿ññýí çàðäëûã õàññàíû äàðàà ¿ëäýõ ä¿íã õýëíý. Ñóóðü àëäàà ãýæ ìýäýãäýõ¿éö àëäààã móõàéí òàéëàíò ¿åä èëð¿¿ëñíýýð íýã áóþó ò¿¿íýýñ ºìíºõ ¿å¿äèéí ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàí íü òýäíèéã ãàðãàñàí ºäðººð íàéäâàðã¿é ãýæ òîîöîãäîõûã õýëíý. Íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýëèéí áîäëîãî ãýäýã íü ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàí ãàðãàõ, òîëèëóóëàõàä ìºðääºã òóõàéí àæ àõóéí íýãæèéí áàòàëñàí òóñãàé çàð÷èì, ¿íäýñëýë, ä¿ðýì, æóðàì áîëîí ïðàêòèê ¿éë àæèëëàãàà þì. Îíöãîé øèíæòýé ç¿éëñ ãýæ õýâèéí áóñ, áàéíãûí äàâòàìæã¿é, îíö ñîäîí, ñàíàìñàðã¿é ¿éë ÿâö áóþó õýâèéí ¿éëäëýýñ àíãèä òîõèîëäëûí øèíæòýé ¿éë àæèëëàãààíààñ ¿¿ñýõ ýëäýâ îëç, ãàðçûã õýëíý. 29
- 30. УСНББОУС 3 Тайлангийнүеийн цэвэр ашиг буюу алдагдал, суурь алдаа ба нягтлан бодох бүртгэлийн бодлогын өөрчлөлт Ñóóðü àëäàà íü: ìàòåìàòèê òîîöîîëëûã áóðóó õèéñíýýñ; á¿ðòãýëèéí áîäëîãûã áóðóó õýðýãëýñíýýñ; áàðèìòûã áóðóó îéëãîñíîîñ; çàëèëàí ìýõýëñíýýñ; õÿíàëòã¿éãýýñ ¿¿ñýí áèé áîëíî. Àëäààíû çàëðóóëãûã òóõàéí òàéëàíò ¿åèéí öýâýð àøèã, àëäàãäàëûã òîäîðõîéëîõäîî òóñãàíà. 30
- 31. УСНББОУС 3 Тайлангийнүеийн цэвэр ашиг буюу алдагдал, суурь алдаа ба нягтлан бодох бүртгэлийн бодлогын өөрчлөлт ÍÁÁÁ-ûí ººð÷ëºëò ÍÁÁ-èéí íýã ñóóðèéã íºãºº ñóóðèàð ñîëèõ Õ¿ëýýí çºâøººðºëò áóþó õýìæèëòèéí ººð÷ëºëò Äýýä áàéãóóëëàãûí òîãòîîë, øèéäâýð, øààðäëàãààð õèéãäñýí ººð÷ëºëò Õºðºíãèéí äàõèí ¿íýëñýí ä¿íãýýð äàíñàíä á¿ðòãýõ áîäëîãûã ýõýëæ ìºðäºõ 31
- 32. УСНББОУС 3 Тайлангийнүеийн цэвэр ашиг буюу алдагдал, суурь алдаа ба нягтлан бодох бүртгэлийн бодлогын өөрчлөлт ÍÁÁÁ-ûí ººð÷ëºëòºíä òîîöîãäîõã¿é ç¿éëñ àãóóëãûí õóâüä ºìíºõ àæèë ã¿éëãýý, ¿éë ÿâö, ¿éëäëýýñ çàð÷ìûí ÿëãààòàé òèéì ¿éë ÿâö, ¿éëäýëä çîðèóëæ á¿ðòãýëèéí áîäëîãûã ººð÷ëºõ; ºìíº íü òîõèîëäîîã¿é, ýñâýë õýðýãæýýã¿é ¿éë ÿâö, ¿éëäýëä çîðèóëæ á¿ðòãýëèéí øèíý áîäëîãî áîëîâñðóóëàõ 32
- 33. УСНББОУС 3 Тайлангийнүеийн цэвэр ашиг буюу алдагдал, суурь алдаа ба нягтлан бодох бүртгэлийн бодлогын өөрчлөлт Суурь алдаа Нягтлан бодох бодлогын өөрчлөлт 41,45,60,65 Гол хандлага Зөвшөөрөгдсөн сонголтод хандлага Залруулгын дүнг Тухайн тайлангийн хуримтлагдсан ашиг, үеийн цэвэр ашиг, алдагдлын эхний алдагдалд залруулгын үлдэгдлийг тохируулна. дүнг оруулна 33
- 34. УСНББОУС 9 Арилжааныажил гүйлгээний орлого Орлого гэж эздийн оруулах хувь нэмэртэй ямар нэгэн холбоогүйгээр, байгууллагын хөрөнгө капиталыг өсгөхөд хүргэсэн хөрөнгийн өсөлт, эсвэл өр Арилжааны ажил төлбөрийн багасалт хэлбэрээрх тайлант үеийн эдийн гүйлгээний орлого засгийн өгөөж нэмэгдэхийг хэлнэ. Арилжааны бус ажил Зорилго гүйлгээний орлого орлогыг хүлээн зөвшөөрөх цаг үеийг тодорхойлох асуудал юм. 1. Эдийн засгийн ирээдүйн өгөөжийг тухайн аж ахуйн нэгж хүртэх бүрэн магадлалтай 2. Уг өгөөжийг үнэн бодитойгоор тодорхойлох боломжтой байгаа нөхцөлд 34
- 35. УСНББОУС 9 Арилжааныажил гүйлгээний орлого Энэ Стандарт нь дараах орлогод хамаарахгүй: • Арилжааны бус ажил гүйлгээний; • Түрээс, хараат компанийн ноогдол ашиг, үл хөдлөх болон үндсэн хөрөнгө борлуулалтын олз; • Даатгалын байгууллагуудын даатгалын гэрээнээс үүссэн; • Санхүүгийн хөрөнгө ба өр төлбөрийн бодит үнэ цэнийн өөрчлөлттэй холбогдох; • Эргэлтийн хөрөнгийн үнэ цэнийн өөрчлөлттэй холбогдох; • Мал, хөдөө аж ахуйн болон ойн бүтээгдэхүүний байгалийн өсөлттэй холбогдох; • Төмрийн хүдрийн олборлолттой холбогдох. 35
- 36. УСНББОУС 9 Арилжааныажил гүйлгээний орлого Жишээ Арилжааны ба арилжааны бус ажил гүйлгээ Арилжааны ажил Арилжааны бус гүйлгээ ажил гүйлгээ • бараа, үйлчилгээний худалдан • татвар ногдуулалт; авалт буюу борлуулалт; • зээлийн хүү; • засгийн газрын татаас; • тоног төхөөрөмжийн хөлслөлт; • сургалтын төлбөрийн • эрхийн шимтгэл буюу тэтгэлэг; лицензийн төлбөр; • хөрөнгө оруулалтын ноогдол • хандив; ашиг. • торгууль. 36
- 37. УСНББОУС 9 Арилжааныажил гүйлгээний орлого Тодорхойлолт Бараа Бараа Үйлчилгээ Үйлчилгээ борлуулалт; борлуулалт; Орлого тухайн байгууллага нь тухайн байгууллага нь хүү, эрхийн төлбөр, ноогдол хүү, эрхийн төлбөр, ноогдол ашиг бий болгогч хөрөнгөө ашиг бий болгогч хөрөнгөө бусдад хэрэглүүлэх бусдад хэрэглүүлэх 37
- 38. УСНББОУС 9 Арилжааныажил гүйлгээний орлого Үйлчилгээ Үйлчилгээ үзүүлэх нь тохиролцсон зорилтыг тохиролцсон хугацаанд хийх байгууллагын ажлын гүйцэтгэлийг хэлнэ. Үйлчилгээ нь нэг үеийн дотор, эсвэл нэгээс илүү үеийн туршид хэрэгжиж болно. 38
- 39. УСНББОУС 9 Арилжааныажил гүйлгээний орлого Бараа борлуулалт Дараах бүх нөхцөл бүрэн бүрдсэн үед бараа борлуулалтын орлогыг хүлээн зөвшөөрөх ёстой: барааны өмчлөлийн мэдэгдэхүйц эрсдэл ба шагналыг худалдан авагчид шилжүүлсэн байх; өмчлөлтэй холбогдох удирдлагын оролцоо ба уг борлуулсан бараанд тавих үр ашигтай хяналтын аль алиныг цаашид хариуцахгүй болсон байх ; орлогын дүнг найдвартай хэмжиж чадах; ажил гүйлгээтэй холбогдох эдийн засгийн өгөөж буюу үйлчилгээний чадавхи орох магадлалтай байх; ажил гүйлгээний хувьд гарсан буюу гарах өртгийг найдвартай хэмжиж чадах . 39
- 40. УСНББОУС 9 Арилжааныажил гүйлгээний орлого Хүү, ноогдол ашиг, эрхийн төлбөр Хөрөнгөө бусдад хэрэглүүлснээс дараах хэлбэрийн орлогыг бий болгоно: Хүү Эрхийн төлбөр Ноогдол ашиг Тодорхой ангиллын Мөнгөн хөрөнгө ба Удаан эдэлгээтэй, капиталын эзэмшилд түүнтэй адилтгах тухайлбал патент, оролцож байгаа хувь зүйлээ бусдад худалдааны тэмдэг, хэмжээгээр нь ашиглуулсны хөлс, зохиогчийн эрх, цахим хувьцаат хөрөнгө эсвэл бусдаас авах тооцоолуурын программ эзэмшигчдэд авлагаа хойшлуулсны хангамж зэрэг хөрөнгөө хуваарилсан ашгийн төлөө авах төлбөр ашиглуулсны орлого хуваарилалт 40
- 41. УСНББОУС 9 Арилжааныажил гүйлгээний орлого Дараах нөхцөл бүрдсэн үед хүү, эрхийн төлбөр, ноогдол ашгийг хүлээн зөвшөөрнө: а) тухайн ажил гүйлгээний эцсийн үр өгөөжийг тухайн байгууллага хүртэх магадлалтай байх; б) орлогын дүнг үнэн магадтайгаар хэмжин тооцох боломжтой бол. 41
- 42. УСНББОУС 12 Барааматериал Тодорхойлолт Бараа материал Үйлчилгээ Үйл Худалдан Үйлдвэрлэлийн үзүүлэхэд ажиллагааны борлуулах процесст хуваарилагдах хэвийн үед эсвэл ашиглагдах эсвэл борлуулах хуваарилах материал буюу хэрэглэгдэх буюу зорилгоор хангамжийн материал буюу хуваарилахаар үйлдвэрлэлийн зүйлс хэлбэрээр хангамжийн эзэмшиж процесст байгаа хөрөнгө зүйлс хэлбэрээр байгаа хөрөнгө байгаа зүйлс байгаа хөрөнгө 42
- 43. УСНББОУС 12 Барааматериал Тодорхойлолт Одоогийн орлуулалтын өртөг гэдэг нь байгууллага тайлангийн өдрөөр уг хөрөнгийг худалдан авахад гарч болох зардал юм. Цэвэр боломжит үнэ цэнэ нь үйл ажиллагааны хэвийн явцад борлуулахаар тооцсон үнээс түүнийг иж бүрдэл болгон тооцсон зардал ба борлуулах, солилцох эсвэл хуваарилахад шаардагдах тооцсон зардлыг хассан дүнг хэлнэ. 43
- 44. УСНББОУС 12 Барааматериал Жишээ Батлан хамгаалах Хэрэглээний зүйлс • Тэсрэх бодис, буу • Конторын хангамжийн зүйлс • Хувцас ба тоног төхөөрөмж • Шатахуун • Зэвсэг хэрэгсэл • Ерөнхий нөөц Стратегийн нөөц Боловсролын хангамжийн зүйлс • Тос ба шатахууны нөөц • Ном • Хүнс • Хэрэглээний зүйлс • Хэрэгсэл ба тоног • Жижиг тоног төхөөрөмж төхөөрөмж Барааны үйлдвэрлэлд ашиглах Засвар үйлчилгээний материал материал ба сэлбэг хэрэгсэл • Тос ба тослох материал Борлуулах буюу хандивлах • Багаж хэрэгсэл зориулалттай бэлэн бүтээгдэхүүн • Тээврийн хэрэгсэл болон Борлуулах зориулалттай газар буюу бусад тоног төхөөрөмжийн эд үл хөдлөх хөрөнгө анги, сэлбэг 44
- 45. УСНББОУС 12 Барааматериал Бүртгэл Үнэлгээ Бараа материалыг өртөг ба цэвэр боломжит үнийн аль багаар үнэлнэ. Үнэгүй (эсвэл нэрлэсэн үнээр) хуваарилахаар эзэмшиж байгаа бараа материал, үнэгүй (эсвэл нэрлэсэн үнээр) хуваарилах, нийлүүлэх бүтээгдэхүүн, үйлчилгээний үйлдвэрлэлд ашиглах бараа материалыг өртөг ба одоогийн орлуулалтын өртгийн аль багаар үнэлнэ. 45
- 46. УСНББОУС 12 Барааматериал Бараа, материалын бүртгэл Бараа материалын өртөг Худалдан авалтын өртөг 14, 15-р зүйл Худалдан авсан үнэ, импортын хураамж , бусад татвар, тээврийн болон ачиж буулгах зардал Хувиргалтын зардал 16-19-р зүйл Шууд хөдөлмөрийн зардал Үйлдвэрлэлийн нэмэгдэл зардал Бусад зардал 20-р зүйл 46
- 47. УСНББОУС 12 Барааматериал Бараа, материалын бүртгэл – 21-р зүйл Бараа материалын өртөгт ордоггүй бөгөөд тайлант үеийн зардал гэж хүлээн зөвшөөрөгддөг зардлууд: бараа материалыг үйлдвэрлэлийн одоогийн өмнөх хаягдал байршилд авчрах дамжлагаас материал, болон тухайн дараагийн шат хөдөлмөр эсвэл байдалд Борлуулалтын дамжлага дунд үйлдвэрлэлийн оруулахтай зардал. зайлшгүй гарах бусад зардлын холбогдож зардлаас бусад хэвийн бус дүн гараагүй хадгалалтын удирдлагын зардал нэмэгдэл зардал 47
- 48. УСНББОУС 12 Барааматериал Бараа, материалын бүртгэл 25, 28-р зүйл Бараа материалыг бүртгэх арга Тусгай тэмдэглэгээний арга Дундаж өртгийн арга Эхэлж авсныг эхэлж зарлагадах арга – ЭАЭЗ (FIFO) 48
- 49. УСНББОУС 12 Барааматериал Äàðààõ òîõèîëäîëä öýâýð áîëîìæèò ¿íý öýí õ¿ðòýë áóóðóóëíà: эвдэрсэн; хуучирсан; эсвэл борлуулах үнэ огцом буурсан тохиолдолд 49
- 50. УСНББОУС 12 Барааматериал Тодруулга Санхүүгийн тайланд дараах зүйлсийн аль алиныг нь тодруулах ёстой: (a) бараа материалыг үнэлэхэд баримталсан нягтлан бодох бүртгэлийн бодлого; (б) бараа материалын нийт дансны үнэ; (в) цэвэр боломжит үнээр үнэлсэн бараа материалын дансны үнэ; (г) өр төлбөрийн баталгаа болгож барьцаалсан бараа материалын дансны өртөг. 50
- 51. УСНББОУС 12 “37” Бараа материал борлуулах солилцох хуваарилах Өртөг Холбогдох орлогыг хүлээн зөвшөөрсөн бууралт Холбогдох үйлчилгээ үзүүлсэн гарз Тайлант үеийн зардал 51
- 52. УСНББОУС- 17 Үндсэнхөрөнгө Анхдагч •• эхлээд өртгөөр нь үнэлэх эхлээд өртгөөр нь үнэлэх үнэлгээ •• олж авсан өдрийн бодит үнэ цэнэ олж авсан өдрийн бодит үнэ цэнэ Үндсэн чухал бус зүйлийг нэгтгэх-нийлмэл үнэ чухал бус зүйлийг нэгтгэх-нийлмэл үнэ хөрөнгийн бие бүтэц хэсэг бүрийг тус тусад нь бүтэц хэсэг бүрийг тус тусад нь даасан бүртгэх нь – нийт зарлагыг бүртгэх нь – нийт зарлагыг зүйл бүрэлдэхүүн хэсгүүдэд хуваарилах бүрэлдэхүүн хэсгүүдэд хуваарилах 52
- 53. Стандартын заалт УСНББОУС 17,СТОУС 16 “Үндсэн хөрөнгө ” 54-р зүйлд: Тайлангийн үеийн элэгдлийн шимтгэлийг зардал гэж хүлээн зөвшөөрнө. 57-р зүйлд: Хөрөнгийн ашиглахаар тооцсон хугацааг байгууллагад оруулах хөрөнгийн хүлээгдэж буй ашиглалтын нөхцөлөөр тодорхойлно. 53
- 54. УСНББОУС 17 ”Үндсэнхөрөнгө” 35 дугаар заалт эдийн засгийн ирээдүйн өгөөж буюу үйлчилгээний чадавхийг дахин сэргээх эсвэл хэвээр хадгалах зорилгоор үндсэн хөрөнгийн засвар буюу засвар үйлчилгээтэй холбоотой зарлагыг зардал хэмээн хүлээн зөвшөөрнө. 54
- 55. УСНББОУС- 17 Үндсэнхөрөнгө Дахин үнэлгээ давтамж нь үндсэн хөрөнгийн бодит үнэ цэнийн өөрчлөлтөөс шалтгаалдаг. Үндсэн хөрөнгийн ангийг бүхэлд нь дахин үнэлэх шаардлагатай Нэмэгдэл нь хэрэгжсэн үед дахин үнэлгээний нэмэгдлийг хуримтлагдсан ашиг руу шилжүүлнэ. 55
- 56. УСНББОУС- 17 Үндсэн хөрөнгө Дахин үнэлгээний үр дүнд хөрөнгийн дансны үнэ нэмэгдсэн дахин үнэлгээний нэмэгдэл гэсэн дансанд шууд кредитлэнэ. дахин үнэлгээний нэмэгдлийг орлого гэж хүлээн зөвшөөрнө. буурсан • буурсан хэмжээг зардал гэж зөвшөөрнө. • хөрөнгийн ижил ангийн дахин үнэлгээний өсөлтөөс дахин үнэлгээний бууралтыг суутгана. 56
- 57. УСНББОУС- 17 Үндсэнхөрөнгө Дахин үнэлгээний үед хуримтлагдсан элэгдэл Дахин үнэлгээний үед хуримтлагдсан элэгдэл тооцох аргууд тооцох аргууд дахин тооцох дахин тооцох дансны нийт үнээс хасах дансны нийт үнээс хасах • хөрөнгийн дансны нийт • цэвэр дүнг хөрөнгийн дахин үнийн өөрчлөлтэй хувь үнэлсэн дүн хүртэл дахин тэнцүүлж тооцно. 57
- 58. УСНББОУС 21 Мөнгө бий болгодоггүй хөрөнгийн үнэ цэнийн бууралт УСНББОУС 22 Төв Засгийн газрын секторуудынг талаарх санхүүгийн мэдээллийг тодруулах нь УСНББОУС 23 Арилжааны бус ажил гүйлгээний орлого (татвар, шилжүүлэгүүд) УСНББОУС 24 Санхүүгийн тайланд төсвийн мэдээллийг толилуулах нь УСНББОУС 25 Ажиллагчдын тэтгэвэр тэтгэмж 58
- 59. УСНББОУС 26 Мөнгө бий болгогч хөрөнгийн үнэ цэнийн бууралт УСНББОУС 27 Хөдөө аж ахуй УСНББОУС 28 Санхүүгийн хэрэглүүр: Толилуулга УСНББОУС 29 Санхүүгийн хэрэглүүр: хүлээн зөвшөөрөлт ба хэмжилт УСНББОУС 30 Санхүүгийн хэрэглүүр: тодруулга УСНББОУС 31 Биет бус хөрөнгө 59
- 60.