BRİTANYA İMPARATORLUĞU GEORGİANLAR DÖNEMİ’NDE (1714-1830) UYGULANAN BAZI TUHAF VERGİLER

BRİTANYA İMPARATORLUĞU GEORGİANLAR DÖNEMİ’NDE (1714-1830) UYGULANAN BAZI TUHAF VERGİLER

• 1.
  P R OF. D R . C O Ş K U N C A N A K TA N  Kaynak: Coşkun Can Aktan, Vergi Devleti, İstanbul: Divan Kitap, 2020.  Sunumu Hazırlayan: Tahacan TAYAN B R İ T A N Y A İ M P A R A T O R L U Ğ U G E O R G İ A N L A R D Ö N E M İ ’ N D E ( 1 7 1 4 - 1 8 3 0 ) U Y G U L A N A N B A Z I T U H A F V E R G İ L E R
• 2.
  “Tüm vergilerin enzararlı olanı keyfî vergilerdir.” DAVID HUME
• 3.
  ADAM SMITH “Bunlar hemara sıra ortaya çıkan pek yürekler acısı vergilerdir.”
• 4.
  Bir zamanlar tarihtekien geniş topraklara sahip olan ve “üzerinde güneş batmayan imparatorluk" olarak da tanımlanan Britanya İmparatorluğu’nda vergilemenin tarihi de ağır, haksız, adaletsiz ve keyfî vergilerle doludur. Özellikle Georgian Dönemi olarak bilinen 1714- 1830 yıllarında Kral George I, Kral George II, Kral George III, Kral George IV tarafından yürürlüğe konulan vergiler tarihin belki de en tuhaf, ilginç, saçma-sapan ve acayip denebilecek vergileridir. İngiliz tarihinde Kral I. George ile başlayıp IV. George ile biten dönemi biz keyfî vergiler çağı olarak adlandırmayı uygun görüyoruz.
• 5.
  Kral I. GeorgeKral II. George Kral III. George Kral IV. George İngiliz tarihinde “Keyfi Vergiler Çağı”
• 6.
  SCUTAGE (1100- 1154) Scutage,Kral I. Henry ve Kral Stephen tarafından konulmuş ve tek amacı ordunun gelir kaynağını arttırmak olan bir vergi idi. 1100-1154 yılları arasında yürürlükte kaldı. Savaşta geri çekilmeyi veya her ne sebeple olursa olsun kral için savaşmamayı tercih eden şövalyelerden alınan bir vergidir Bu verginin Magna Carta Libertatum’un ilan edilmesine katkı sağladığı iddia edilmektedir.
• 7.
  ŞÖMİNE VERGİSİ (1662) •Şömine vergisi (hearth tax / chimney tax) 1662 yılında Kral II. Charles tarafından yürürlüğe konulmuştur. • Evlerinde ocak veya şömine olanların ödemekte oldukları bir vergi idi. • Vergilerin ağırlığı altında halk şöminelerini tuğla ile kapatmaya ve gizlemeye çalıştı. • 1689 yılında yürürlükten kaldırıldı.
• 8.
  Sakal vergisi (beardtax) 1535 yılında kendisi de sakallı olan Kral VIII. Henry tarafından yürürlüğe konulmuştur. En az iki haftalık sakal bırakanlardan zorunlu olarak alınan vergi bireylerin sosyal konumuna göre değişmekte idi. SAKAL VERGİSİ (1535)
• 9.
  DESİMASYON VERGİSİ (1655) Roma ordusunda,asi ve korkak askerleri cezalandırmak için subaylar tarafından kullanılan bir disiplin cezasını tanımlayan ve Latincede "onuncunun öldürülmesi" anlamına gelen desimasyon sözcüğünden türetilen desimasyon vergisi (decimation tax) 1655 yılında Koruyucu Lord (Lord Protector) Oliver Cromwell tarafından yürürlüğe konulmuştur. Kendisine muhalif olan kraliyet taraftarlarının servetleri üzerinden onda biri oranında (%10) vergi alınması öngörülmüştür.
• 10.
  PENCERE VERGİSİ (1696) Pencerevergisi (window tax), Kral III. William tarafından 1696 yılında yürürlüğe konulmuştur. Evlerin sahip olduğu pencere sayısına göre bir vergi ödeme zorunluluğu getirilmiştir. Bu vergi evlerin daha az pencereli yapılmasına veya mevcut pencerelerin tuğlalar ile kapatılmasına yol açtı.
• 11.
  İngiliz Roman YazarıCharles Dickens’in pencere vergisi üzerine şu sözleri aktarmaya değerdir: “Parlamento yasası dolayısıyla artık ‘hava bedava’ sözü anlamını yitirdi. Pencere vergisinin konulması neticesinde ne hava ne de ışık artık bedava değil. Doğanın hepimize cömertçe sunduğu hava ve ışık için her yıl pencere başına ödeme yapmak zorundayız; bu vergiyi ödeyemeyen yoksul insanlar ise yaşamın bu iki gerekli nimetinden mahrumlar.”
• 12.
  MUM VERGİSİ (1709) •Mum vergisi (candle tax), 1709 tarihinde hükümet tarafından yürürlüğü konulmuştur. • Bu vergi ile mum imalatı lisansa bağlandı ve ruhsat sahibi olunmadığı sürece evde mum yapımı yasaklandı. • Halk aydınlatma için muhtelif yöntemler denedi, 1831’de uygulamanın sona ermesiyle birlikte mumun popüleritesi hızla arttı.
• 13.
  OYUN KARTLARI VERGİSİ (1710) Oyunkartları kolay bir gelir yaratma kaynağı olarak değerlendirilmiş ve 1710 yılında hükümet tarafından oyun kartları vergisi (playing card tax) uygulamaya konulmuştur. Böylece oyun kartları ve zarların vergisini önemli ölçüde yükseltildi. Bu durum vergi ödememek için sahte oyun kartlarının yapılmasına yol açtı.
• 14.
  DUVAR KAĞIDI VERGİSİ (1712) 1712yılında Kraliçe Anne tarafından baskılı duvar kağıdı için duvar kağıdı vergisi (wallpaper tax) adında bir vergi getirilmiştir. Bunun üzerine üreticiler düz duvar kağıdı üretip daha sonra duvar üzerinde desenleri boyayarak vergiden kaçınmaya başladılar. Bu vergi uygulaması 1836 yılında kaldırıldı.
• 15.
  SABUN VERGİSİ (1712) Sabun vergisi(soap tax), 1712'de yürürlüğe konulmuştur. Külfetinden dolayı, geçimini sabun üretiminden sağlayan birçok sabun üreticisinin ülkeyi terk etmesine neden oldu. Söz konusu dönemde sabun lüks bir madde idi. Sabun vergisi 1835 yılına kadar yürürlükte kaldı.
• 16.
  CİN VERGİSİ (1736) Cin vergisi(gin tax), 1735 yılında cin tüketimini engellemek için yürürlüğe konulmuştur. Cin satıcılarının ve tüketicilerinin tepkilerine ve hatta isyanlara neden oldu. Cin vergisi 1743 yılında yürürlükten kaldırıldı.
• 17.
  CAM VERGİSİ (1746) Cam vergisi(glass tax), 1746 yılında Kral II. George tarafından cam üreticilerine getirilmiş bir vergidir. Söz konusu dönemde cam ağırlığına göre satılmakta idi ve bu vergi 1845 yılına kadar yürürlükte kaldı.
• 18.
  TUĞLA VERGİSİ (1784) 1784 yılında,Kral III. George tarafından tuğla vergisi (brick tax) adında bir vergi konuldu. Kısa bir süre sonra tuğla üreticileri verginin etkilerini azaltmak için tuğlalarının boyutunu değiştirmeye başladı. Bunun üzerine tuğlaların ölçüleri dikkate alınarak vergi miktarları da değiştirildi. Tuğla vergisi 1850 yılında yürürlükten kaldırıldı.
• 19.
  ŞAPKA VERGİSİ (1784) 1784 yılındahükümet tarafından şapka vergisi (hat tax) ile şapkaya bir vergi getirilmiştir. Tüketiciler bu durum üzerine şapkayı farklı isimler ile üretti. Bunun üzerine hükümet verginin tanımını değiştirdi ve başa giyilen her şeye vergi getirdi. Bu vergi 1811 yılında yürürlükten kaldırılmıştır.
• 20.
  SAÇ PUDRASI VERGİSİ (1795) 1795yılında hükümet tarafından saç pudrası kullanmak isteyenlere saç pudrası vergisi (hair powder tax) getirilmiştir. Buna göre saç pudrası kullanmak isteyen herkes ilgili birime uğrayıp belirli bir ücret karşılığında yıllık sertifika alıyordu. Saç pudrası vergisi 1869 yılına kadar yürürlükte kaldı.
• 21.
  SAAT VERGİSİ (1797) Saat vergisi(the clock tax), 1797 yılında yürürlüğe konulmuştur. Saatlerin fiyatlarının düşmesi ve popülerliğinin artması sonucunda saatler üzerinden vergi alınması saat üreticilerinin ve bayilerinin tepkisine yol açtı, saat talepleri yarı yarıya azaldı. Saat vergisi 1798’de yürürlükten kaldırıldı.