Factsheet hfm

Factsheet hfm

• 1.
  98 องคความรู (Factsheet) เรื่อง โรคติดตออุบัติใหม โรคติดเชื้อไวรัสเอนเทอโร (ENTEROVIRUS DISEASES) : โรคมือเทาปาก (HAND, FOOT AND MOUTH DISEASE : HFMD) 1. ลักษณะโรค : เปนโรคติดเชื้อไวรัสที่เกิดเฉียบพลัน และ สามารถหายไดเอง เกิดจากเชื้อไวรัสซึ่งมีหลายสายพันธุ เชน ในกลุมไวรัสเอนเทอโรหรือไวรัสในลําไส มักเกิดใน กลุมเด็กทารกและเด็กเล็กตามสถานรับเลียงเด็ก โรงเรียน  ้ อนุบาลฯ โดยมีปจจัยหลักที่โนมนําใหเกิดการระบาดมา จากความแออัด ระบบการถายเทอากาศไมดี สุขอนามัย สิ่งแวดลอมและสุขวิทยาสวนบุคคลบกพรอง เด็กอายุ ตํ่ากวา 5 ป มีความเสี่ยงตอการติดเชื้อมากกวาคนใน กลุมอายุอื่น ผูใหญในพื้นที่ที่มีโรคนี้เกิดเปนประจํามักมี ภูมิตานทานตอโรคนี้แลวบางสวน 2. ระบาดวิทยา : สถานการณทั่วโลก : โรคนี้พบผูปวย และการระบาดไดทั่วโลก มีรายงานการระบาดรุนแรงที่ มีสาเหตุจากเชื้อไวรัสเอนเทอโร 71 ในหลายประเทศใน ภูมิภาคเอเชีย เชน มาเลเซีย (พ.ศ. 2540) และไตหวัน (พ.ศ. 2541) เปนตน ประเทศในเขตรอนชื้น สามารถ เกิดโรคนี้ไดแบบประปรายตลอดป พบมากขึ้นในชวง ฤดูฝน ซึงอากาศเย็นและชืน การระบาดมักเกิดขึนในศูนย ่ ้ ้ เด็กเล็กและโรงเรียนอนุบาล สถานการณโรคในประเทศไทย : นับแตมีรายงานการ ระบาดของโรคมือ เทา ปาก ที่มีอาการรุนแรงจากการ ติดเชื้อไวรัสเอนเทอโร 71 ในประเทศตาง ๆ ของภูมิภาค เอเชียตังแต พ.ศ. 2540 กระทรวงสาธารณสุขไดตระหนัก ้
• 2.
  องคความรู (Factsheet) เรื่องโรคติดตออุบัติใหม 99 ถึงความสําคัญของปญหาดังกลาว จึงมอบหมายใหสานัก ํ ระบาดวิทยา และสํานักโรคติดตอทัวไป (ขณะนีแยกออก ่ ้ มาเปนสํานักโรคติดตออุบตใหม) กรมควบคุมโรค รวมกับ ัิ สถาบันวิจัยวิทยาศาสตรสาธารณสุข กรมวิทยาศาสตร การแพทย เริ่ ม มี ก ารเฝ า ระวั ง รายงานและสอบสวน ผูปวยสงสัยติดเชื้อ เอนเทอโร 71 และปองกันควบคุม โรคนับตั้งแตนั้นมา โดยเพิ่มเติมโรคมือ เทา ปาก ใน ระบบรายงานผูปวยในขายเฝาระวัง ลักษณะการเกิด โรคกระจัดกระจายหรือระบาดเปนครั้งคราว มักมีผูปวย เพิมขึนในชวงฤดูรอนตอตนฤดูฝน (พฤษภาคม - มิถนายน) ่ ้  ุ มักเปนกับเด็กอายุตํ่ากวา 10 ป ไมคอยพบในวัยรุน การ ระบาดมักเกิดขึ้นบอยในกลุมเด็ก เชน สถานรับเลี้ยงเด็ก โรงเรียนอนุบาล กลุมเสี่ยงตอโรค พบสูงสุดในเด็กกลุม อายุตํ่ากวา 5 ป โดยเฉพาะในพื้นที่ที่ไมถูกสุขลักษณะ อยูกนอยางแออัด และถามีการระบาดเปนระยะเวลานาน ั จะทําใหมีโอกาสที่จะแพรไปสูเด็กที่มีอายุมากขึ้นจนถึง วัยรุน และความรุนแรงของโรคก็จะเพิ่มมากขึ้น 3. อาการของโรค : มีไดหลายลักษณะ ดังนี้ 1. โรคแผลในคอหอย มีไข เจ็บคอ มีตุมพองใสขนาด 1 - 2 มิลลิเมตรบนฐานซึงมีสแดง กระจายอยูบริเวณ ่ ี  คอหอย และตุมพองใสจะขยายกลายเปนแผลคลาย  แผลรอนใน โดยมากพบที่บริเวณดานหนาของตอม ทอนซิล เพดานปากดานหลัง ลินไก และตอมทอนซิล ้ และมักเปนอยูนาน 4 - 6 วัน หลังเริ่มมีอาการ มีรายงานพบวาอาจพบอาการชักจากไขสูงรวมได รอยละ 5 แตไมมีรายงานผูเสียชีวิต 2. โรคมือ เทา ปาก แผลในปากคอนขางกระจายกวาง ในชองปาก กระพุงแกม และเหงือก รวมทั้งดานขาง ของลิ้น (ดังรูปที่ 26) ลักษณะตุมพองใสอาจอยูนาน 7 - 10 วัน และจะมีผื่นหรือตุมพองใส เกิดที่บริเวณ
• 3.
  100 องคความรู (Factsheet) เรื่อง โรคติดตออุบัติใหม ฝามือ นิ้วมือ (ดังรูปที่ 27) และฝาเทา (ดังรูปที่ 28) หรือบริเวณกน โดยทั่วไปหายไดเอง พบนอยมากที่ ทําใหเสียชีวิตในเด็กทารก รูปที่ 26 แผลบนลินและนิวหัวแมมอ โรคมือเทาปาก (Ulcers ้ ้ ื in the mouth and on the thumb) รูปที่ 27 ผื่ น บนฝ า มื อ และนิ้ ว ตุ ม พองใสบนฝ า มื อ และนิ้ ว โรคมือ เทา ปาก (Blisters on the palm and fingers)
• 4.
  องคความรู (Factsheet) เรื่องโรคติดตออุบัติใหม 101 รูปที่ 28 ตุมพองใสบริเวณหลังเทา โรคมือ เทา ปาก (Blisters  on the soles of the feet) 3. โรคคออักเสบมีตอมนํ้าเหลืองโต แผลที่คอนขาง แข็ง นูน กระจาย มีตุมกอนสีขาวหรือเหลืองขนาด ประมาณ 3 - 6 มิลลิเมตรอยูบนฐานรอบสีแดง และ พบมากบริเวณลิ้นไก ดานหนาตอมทอนซิล และ คอหอยดานหลัง แตไมพบผื่นหรือตุมพอง 4. ระยะฟกตัวของโรค : โดยเฉลี่ย 3 - 5 วัน สําหรับโรค แผลในคอหอยและโรคมือ เทา ปาก และโรคคออักเสบมี ตอมนํ้าเหลืองโต มีระยะฟกตัวประมาณ 5 วัน 5. การวินิจฉัยโรค : สามารถพบเชื้อไดจากตัวอยางจาก ปายแผล ชองปาก และอุจจาระ มาเพาะแยกเชื้อ หรือ ฉีดเพาะเชื้อในลูกหนู (suckling mice) และเนื่องจาก เชือมีหลายสายพันธุยอยซึงทําใหเกิดอาการคลายกัน และ ้  ่ ไมมีแอนติเจนที่ใชรวมกัน การตรวจหาทางนํ้าเหลืองจึง ตองกําหนดการสงตรวจเชื้อเพื่อการวินิจฉัยแบบเฉพาะ เจาะจงของเชื้อชนิดนั้นๆ
• 5.
  102 องคความรู (Factsheet) เรื่อง โรคติดตออุบัติใหม 6. การรักษา : ไมมการรักษาเฉพาะ ใชการรักษาตามอาการ ี 7. การแพรติดตอโรค : จากการสัมผัสโดยตรงกับเชื้อที่ปน เปอนในนํ้ามูก นํ้าลาย หรืออุจจาระของผูปวย หรือผูที่ มีเชื้อแตไมแสดงอาการ หรือการไอจามรดกัน แตไมพบ หลักฐานการแพรเชื้อติดตอผานทางแมลง นํ้า อาหาร หรือทอนํ้าทิ้ง 8. มาตรการปองกันโรค : ลดการสัมผัสแพรกระจายเชื้อ ระหวางคนสูคน เชน การลดความแออัด และการมีระบบ  ถายเทอากาศที่ดี การลางมือบอยๆ และการปฏิบัติตาม สุขอนามัยสวนบุคคลและอนามัยสิ่งแวดลอมที่ดีอยาง สมํ่าเสมอ 9. มาตรการควบคุมการระบาด : กรณีมีผูปวยเพิ่มขึ้นผิด ปกติ ตองรีบแจงสถานการณของโรค และลักษณะของ โรคใหแพทยและบุคลากรสาธารณสุขทราบ เพื่อการเฝา ระวังการระบาด รวมทั้งควรแยกผูปวยและเด็กที่มีไข สงสัยติดเชือไมใหคลุกคลีกบเด็กปกติ และระมัดระวังการ ้ ั สัมผัสนํ้ามูก นํ้าลาย หรือสิ่งขับถายของผูปวย ถาพบ ผูปวยในหองเรียนเดียวกันมากกวา 2 คน อาจพิจารณา ปดโรงเรียน/สถานศึกษาชั่วคราวเปนเวลา 5 - 7 วัน เพื่อ ทําความสะอาดพื้นผิวตางๆ ที่เด็กปวยสัมผัส ทั้งในบาน สถานศึกษา สถานที่สาธารณะ เชน หางสรรพสินคา แนะนําใหทําความสะอาดดวยสบู หรือผงซักฟอกปกติ ก อ นแล ว ตามด ว ยนํ้ า ยาฟอกผ า ขาว เช น คลอร็ อ กซ ไฮเตอร ทิ้งไว 10 นาที แลวลาง/เช็ด/แช ดวยนํ้าสะอาด เพือปองกันสารเคมีตกคาง สวนของเลนทีเด็กอาจเอาเขา ่ ่ ปากได ใหทาความสะอาดดวยสบูหรือผงซักฟอกตามปกติ ํ  และนําไปผึ่งแดด ลดโอกาสการแพรกระจายของโรค
• 6.
  องคความรู (Factsheet) เรื่องโรคติดตออุบัติใหม 103 เอกสารอางอิง: 1. กรมวิทยาศาสตรการแพทย. คูมอการเก็บตัวอยางสงตรวจ ื ทางหองปฏิบัติการ. ใน: การตรวจวินิจฉัยโรคจากไวรัส กลุมเอนเตอโร. กระทรวงสาธารณสุข; 2552. หนา 25. 2. Heymann DL., Editor, Control of Communicable Diseases Manual 19th Edition, American Associa- tion of Public Health, 2008.