Лекц-11
   Эдийн засгийн нөөцүүд, тэдгээрийн үнэ
   Хүчин зүйлийн зах зээлийн бүтэц
   Хүчин зүйлийн эрэлт, түүнд нөлөөлөх хүчин
    зүйл
   Хүчин зүйлийн эрэлтийн мэдрэмж
   Хөдөлмөрийн зах зээл
   Газрын зах зээл
   Капиталын зах зээл
Үйлдвэрлэлийн       Эдийн засгийн
 хүчин зүйлс            нөөц


Газар


Хөдөлмөр


Капитал


Удирдах ур чадвар
ҮХЗ              ҮХЗ-н үнэ
Хөдөлмөр            Цалин
Газар               Рент
Капитал             Хүү
Үйлдвэрлэл эрхлэх   Ашиг, урамшуулал
ур чадвар
Хэрэглэгчийн орлого



   Пүүсийн зардал



Нөөцүүдийн хувиарлалт
   Хүчин зүйлийн эрэлт нь тухайн хугацаанд
    тогтож байгаа тухайн хүчин зүйлийн үнийн
    түвшинд пүүсийн зүгээс худалдан авахад бэлэн
    байгаа хүчин зүйлийн тоо хэмжээгээр
    илэрхийлэгдэнэ.

   ХЗЗЗ дээр:
    ◦ Пүүс эрэлтийг бий болгодог
    ◦ Өрх гэр нийлүүлэлтийг бий болгодог
 ҮХЗ-н  ýðýëò ¿¿ñìýë,
    óëàìæëàãäñàí øèíæ чàíàðтай.
   ¯ХЗ íü ýäèéí çàñãèéí ñóáúåêò¿¿äèéí õýðýãöýýã
    øóóä õàíãàäàãã¿é

   ҮХЗ-н тóñëàìæòàéãààð ¿éëäâýðëýãäñýí
    á¿òýýãäýõ¿¿í, ¿éëчèëãýýãýýð äàìæèæ äàì
    áàéäëààð õàíãàäàã
Үнийн хүчин зүйл
• Тухайн хүчин зүйлийн үнэ

Үнийн бус хүчин зүйлс
• Хүчин зүйлийн бүтээмж
• Бүтээгдэхүүн, үйлчилгээний эрэлт
• Бусад хүчин зүйлийн үнэ
   Хүчин зүйлийн эрэлтийн муруй нь тухайн хүчин
    зүйлийн ахиуц бүтээгдэхүүний орлогын
    муруйгаар тодорхойлогдоно.


      X  MPx  MRPx 
   Хүчин зүйлийн хэмжээг нэг нэгжээр
    нэмэгдүүлэхэд нийт орлогод гарч байгаа
    өөрчлөлт юм.
                        TR
                 MRPx 
                        X
   MRPx – Х хүчин зүйлийн ахиуц бүтээгдэхүүний
       орлого
   ΔTR – Нийт орлогын өөрчлөлт
   ΔX – Х хүчин зүйлийн тоо хэмжээний өөрчлөлт
MRP, r


             A
   r1


                  B
   r2


                      D=MRP
        0
            x1   x2     Хүчин зүйлийн
                            тоо хэмжээ
1.   Õ¿÷èí ç¿éëèéí á¿òýýìæ õýäèé чèíýý ºíäºð
     áàéíà òºäèé чèíýý ýðýëò íü èõ áàéíà.
2.   Á¿òýýãäýõ¿¿í ¿éë÷èëãýэíèé ýðýëò èõ áàéíà
     òýð á¿òýýãäýõ¿¿í, ¿éëчèëãýýã ¿éëäâýðëýõýä
     îðîëöîæ áàéãàà õ¿чèí ç¿éë¿¿äèéí ýðýëò
     òºäèé чèíýý ºíäºð áàéíà.
3.   Áóñàä õ¿÷èí ç¿éëèéí ¿íý ãýäýãò òóõàéí
     íººöòýé õàðèëöàí îðîëäîã áîëîí õîñîëäîã
     õ¿чèí ç¿éë¿¿äèéí ¿íèéí ººðчëºëòèéã àâч
     ¿çäýã.
ҮХЗ-н
  үнэ                      Эрэлтийн өсөлт




        Эрэлтийн бууралт
                                            D2
                                   D0
                            D1
    0
                                     ҮХЗ-нТоо хэмжээ
Хүчин
              зүйлийн зах
                  зээл


Газрын зах   Капиталын зах   Хөдөлмөрийн
   зээл          зээл          зах зээл
   Газар арилжуулагдаж буй зах зээлийг газрын
    зах зээл гэнэ
   Үйлдвэрлэлийн үйл явцад ашиглагддаг
    байгалын гаралтай бүх зүйлсийг багтаадаг.
   Газрын дээрх болон доорх баялгыг газар гэсэн
    нөөцөд хамруулдаг.
   Үйлдвэрлэлийн салбар бүрийн хувьд газар
    гэдэг нөөц нь харилцан адилгүй байдлаар
    ашиглагддаг.
   Газрын эрэлт нь үүсмэл эрэлт байна.

   Газрын эрэлт нь тухайн үнийн түвшинд(рент)
    пүүсийн зүгээс худалдан авахад бэлэн байгаа
    газрын хэмжээ юм.
Рент


 R1



 R2


                   Dгазар
   0
       La1   La2            Газрын
                            хэмжээ
   Ãàçðûã õýí ч ¿éëäâýðëýí á¿òýýæ чàäàõã¿é
   Гàçðûã îðëóóëàõ нөөц байхгүй
   Ãàçðûã í¿¿ëãýí øèëæ¿¿ëýõ áîëîìæã¿é
   Ãàçðûí íººöèéí õýìæýý хÿçãààðëàãäìàë буюу
    нийлүүлэлт нь огт мэдрэмжгүй байна
Рент
        Sгазар


 R1



 R2




   0
       La        Газрын
                 хэмжээ
   Газрын рент нь газрын эрэлт, нийлүүлэлтийн
    тэнцвэрээр тодорхойлогдоно.

   Ãàçðûí õýñýã òóñ á¿ð íü õºðñíèé ¿ðæèë øèì
    áîëîí áàéðøëûí ÿëãààíààñ õàìààðààä
    õàðèëöàí àäèëã¿é ¿íý öýíýòýé áàéíà.
Рент
         Sгазар



 R*



                  Dгазар


   0
       La*             Газрын
                       хэмжээ
   Эдийн засгийн рент гэж юу вэ?
   Рентийн төрлүүд?

Lecture 11

  • 1.
  • 2.
    Эдийн засгийн нөөцүүд, тэдгээрийн үнэ  Хүчин зүйлийн зах зээлийн бүтэц  Хүчин зүйлийн эрэлт, түүнд нөлөөлөх хүчин зүйл  Хүчин зүйлийн эрэлтийн мэдрэмж  Хөдөлмөрийн зах зээл  Газрын зах зээл  Капиталын зах зээл
  • 3.
    Үйлдвэрлэлийн Эдийн засгийн хүчин зүйлс нөөц Газар Хөдөлмөр Капитал Удирдах ур чадвар
  • 4.
    ҮХЗ ҮХЗ-н үнэ Хөдөлмөр Цалин Газар Рент Капитал Хүү Үйлдвэрлэл эрхлэх Ашиг, урамшуулал ур чадвар
  • 5.
    Хэрэглэгчийн орлого Пүүсийн зардал Нөөцүүдийн хувиарлалт
  • 6.
    Хүчин зүйлийн эрэлт нь тухайн хугацаанд тогтож байгаа тухайн хүчин зүйлийн үнийн түвшинд пүүсийн зүгээс худалдан авахад бэлэн байгаа хүчин зүйлийн тоо хэмжээгээр илэрхийлэгдэнэ.  ХЗЗЗ дээр: ◦ Пүүс эрэлтийг бий болгодог ◦ Өрх гэр нийлүүлэлтийг бий болгодог
  • 7.
     ҮХЗ-н ýðýëò ¿¿ñìýë, óëàìæëàãäñàí øèíæ чàíàðтай.  ¯ХЗ íü ýäèéí çàñãèéí ñóáúåêò¿¿äèéí õýðýãöýýã øóóä õàíãàäàãã¿é  ҮХЗ-н тóñëàìæòàéãààð ¿éëäâýðëýãäñýí á¿òýýãäýõ¿¿í, ¿éëчèëãýýãýýð äàìæèæ äàì áàéäëààð õàíãàäàã
  • 8.
    Үнийн хүчин зүйл •Тухайн хүчин зүйлийн үнэ Үнийн бус хүчин зүйлс • Хүчин зүйлийн бүтээмж • Бүтээгдэхүүн, үйлчилгээний эрэлт • Бусад хүчин зүйлийн үнэ
  • 9.
    Хүчин зүйлийн эрэлтийн муруй нь тухайн хүчин зүйлийн ахиуц бүтээгдэхүүний орлогын муруйгаар тодорхойлогдоно. X  MPx  MRPx 
  • 10.
    Хүчин зүйлийн хэмжээг нэг нэгжээр нэмэгдүүлэхэд нийт орлогод гарч байгаа өөрчлөлт юм. TR MRPx  X  MRPx – Х хүчин зүйлийн ахиуц бүтээгдэхүүний орлого  ΔTR – Нийт орлогын өөрчлөлт  ΔX – Х хүчин зүйлийн тоо хэмжээний өөрчлөлт
  • 11.
    MRP, r A r1 B r2 D=MRP 0 x1 x2 Хүчин зүйлийн тоо хэмжээ
  • 12.
    1. Õ¿÷èí ç¿éëèéí á¿òýýìæ õýäèé чèíýý ºíäºð áàéíà òºäèé чèíýý ýðýëò íü èõ áàéíà. 2. Á¿òýýãäýõ¿¿í ¿éë÷èëãýэíèé ýðýëò èõ áàéíà òýð á¿òýýãäýõ¿¿í, ¿éëчèëãýýã ¿éëäâýðëýõýä îðîëöîæ áàéãàà õ¿чèí ç¿éë¿¿äèéí ýðýëò òºäèé чèíýý ºíäºð áàéíà. 3. Áóñàä õ¿÷èí ç¿éëèéí ¿íý ãýäýãò òóõàéí íººöòýé õàðèëöàí îðîëäîã áîëîí õîñîëäîã õ¿чèí ç¿éë¿¿äèéí ¿íèéí ººðчëºëòèéã àâч ¿çäýã.
  • 13.
    ҮХЗ-н үнэ Эрэлтийн өсөлт Эрэлтийн бууралт D2 D0 D1 0 ҮХЗ-нТоо хэмжээ
  • 14.
    Хүчин зүйлийн зах зээл Газрын зах Капиталын зах Хөдөлмөрийн зээл зээл зах зээл
  • 15.
    Газар арилжуулагдаж буй зах зээлийг газрын зах зээл гэнэ  Үйлдвэрлэлийн үйл явцад ашиглагддаг байгалын гаралтай бүх зүйлсийг багтаадаг.  Газрын дээрх болон доорх баялгыг газар гэсэн нөөцөд хамруулдаг.  Үйлдвэрлэлийн салбар бүрийн хувьд газар гэдэг нөөц нь харилцан адилгүй байдлаар ашиглагддаг.
  • 16.
    Газрын эрэлт нь үүсмэл эрэлт байна.  Газрын эрэлт нь тухайн үнийн түвшинд(рент) пүүсийн зүгээс худалдан авахад бэлэн байгаа газрын хэмжээ юм.
  • 17.
    Рент R1 R2 Dгазар 0 La1 La2 Газрын хэмжээ
  • 18.
    Ãàçðûã õýí ч ¿éëäâýðëýí á¿òýýæ чàäàõã¿é  Гàçðûã îðëóóëàõ нөөц байхгүй  Ãàçðûã í¿¿ëãýí øèëæ¿¿ëýõ áîëîìæã¿é  Ãàçðûí íººöèéí õýìæýý хÿçãààðëàãäìàë буюу нийлүүлэлт нь огт мэдрэмжгүй байна
  • 19.
    Рент Sгазар R1 R2 0 La Газрын хэмжээ
  • 20.
    Газрын рент нь газрын эрэлт, нийлүүлэлтийн тэнцвэрээр тодорхойлогдоно.  Ãàçðûí õýñýã òóñ á¿ð íü õºðñíèé ¿ðæèë øèì áîëîí áàéðøëûí ÿëãààíààñ õàìààðààä õàðèëöàí àäèëã¿é ¿íý öýíýòýé áàéíà.
  • 21.
    Рент Sгазар R* Dгазар 0 La* Газрын хэмжээ
  • 22.
    Эдийн засгийн рент гэж юу вэ?  Рентийн төрлүүд?