Lecture 9

Lecture 9

• 1.
  Улаанбаатар Их Сургууль Бизнесменежментийн тэнхим Аж ахуйн нэгжийн санхүү Лекц 9 Үнэт цаасны үнэлгээ Хичээлийн индекс: MG 301 Хичээлийн кредит: 3 Судлах анги: НББ-3
• 2.
  Сэдвийн агуулга      Үнэт цааснытухай Үнэлгээний тухай ерөнхий ойлголт Бондын үнэлгээг тооцох нь Онцгой эрхт хувьцааны үнэлгээг тооцох нь Энгийн хувьцааны үнэлгээг тооцох нь
• 3.
  Үнэт цаас гэдэгнь  Хөрөнгийн зах зээл дээр арилжаалагддаг санхүүгийн таваар юм.  Эрх бүхий байгууллага болох үнэт цаасны хороогоор батлагдаж нийтэд арилжаалахыг зөвшөөрсөн хөрөнгийн өмчлөл буюу зээллэгийг гэрчилсэн баримт бичиг юм.
• 4.
  Үнэт цаас гэдэгнь   Засгийн газар болон эрх бүхий этгээдээс гаргасан өрийн бичиг /бонд/, компаний бүх төрлийн хувьцаа, компаний гаргасан, эсвэл гаргахаар санал болгож буй хувьцааг худалдах, худалдан авах эрхийн опцион, хөрөнгө оруулалтын сангийн хувьцаа, түүнчлэн үнэт цаасны хорооноос үнэт цаас гэж тодорхойлсон баримт бичиг юм. Өмчийн эрхийг илэрхийлж, өрийн баталгаа болдог, орлого хүртэх эрхийг баталгаажуулдаг, хөрөнгө төвлөрүүлэх боломж олгодог хөрөнгийн зах зээлд оролцогчдын хоорондох харилцааг илэрхийлдэг санхүүгийн хэрэгсэл юм.
• 5.
  Үнэлгээний тухай ерөнхийойлголт   Үнэлгээ бол өгөөж эрсдэлийн хамаарлаас хөрөнгийн үнэ цэнийг тооцож гаргах үйл явц юм. Үнэт цаасны үнэлгээг хөрөнгө оруулагч, санхүүгийн менежерүүд тухайн үнэт цаасанд хөрөнгө оруулах эсэхээ шийдэхэд ихэвчлэн ашигладаг. Компаний гаргасан үнэт цаас нь хөрөнгө оруулагчийн сонирхлыг татаж чадах эсэхийг үнэт цаасны үнэлгээг хийснээр тодорхойлж болно. Үнэт цаасыг үнэлэх үзэл баримтлалыг мэдэхгүйгээр санхүүгийн үндэслэлтэй шийдвэр гаргах боломжгүй юм. Үнэт цаасны үнэлгээ нь мөнгөний цаг хугацааны үнэ цэнийн үзэл баримтлал дээр суурилсан байдаг.
• 6.
  Үнэлгээний тухай ерөнхийойлголт Үнэлгээ хийхийн тулд: ирээдүйд тухайн активааас орж ирэх мөнгөн урсгал тэдгээрийн орж ирэх цаг хугацаа шаардлагатай өгөөжийг тодорхойлно Мөнгөн урсгал: аливаа активын үнэ цэнэ нь түүнээс ирээдүйд орж ирэх мөнгөн урсгалаас маш их хамааралтай. Ирээдүйн мөнгөн урсгал нь тогтмол, эсвэл холимог байдалтай, ганц удаагийн гэх мэтээр янз бүр байж болно.
• 7.
     Үнэлгээний тухай ерөнхийойлголт Үнэлгээ хийхийн тулд: Цаг хугацаа: Хоѐрдахь үе шатанд ирээдүйн мөнгөн урсгалуудын орж ирэх цаг хугацааг нарийн тогтоох хэрэгтэй болдог. Шаардлагатай өгөөжийн хувь: Эрсдэл бол хүлээгдэж буй таамагласан үр дүн ба бодит байдал хоѐрын зөрүүтэй байх боломжийг илэрхийлдэг. Ирээдүйн мөнгөн урсгалтай холбоотой эрсдэл нь үнэ цэнэд шууд нөлөөлнө. Эрсдэл өндөр байхын хэрээр үнэ цэнэ бага байх хандлагатай.
• 8.
  Үнэлгээний ерөнхий загвар: n V t 1 CFt 1 k t -үнэт цаасны үнэ  - хугацааны t агшинд тухайн үнэт цааснаас орж CFt ирэх мөнгөн урсгал /төгрөгөөр/ k тухайн үнэт цааснаас олох орлогын норм буюу шаардлагатай өгөөж /%-иар/  - үнэт цаасны хэрэгжих /эргэн төлөгдөх/ n хугацаа  - хугацааны тодорхой үечлэл t  V
• 9.
  Бонд, түүний үнэлгээ    Үнэтцаасыг үндсэн 2 чиглэлээр үнэлдэг. ◦ Үнээр нь ◦ Өгөөж буюу орлогынх нь нормоор үнэлнэ. Бонд гэдэг нь нэрлэсэн үнэ ба бондын амьдралын хугацаанд тодорхой хүүгийн төлбөр төлөх урт хугацаат өрийн бичиг юм. Бондын хүү буюу купоныг ихэвчлэн хагас жилд нэг удаа олгодог бөгөөд бонд ихэвчлэн 30 хүртэл жилийн хугацаатай байдаг. Бондын үнэлгээг хийхдээ дараах мэдээллийг ашигладаг. Бондын нэрлэсэн үнэ /М/ - Энэ нь бондын нүүрэн талд бичсэн мөнгөний үнийн дүн юм. Бондыг ихэвчлэн 1000, 10000, 100000 төгрөгийн нэрлэсэн үнэтэйгээр гаргадаг.
• 10.
  Бонд, түүний үнэлгээ Бондын үнэлгээг хийхдээ дараах мэдээллийг ашигладаг.  Бондын нэрлэсэн хүү буюу купон /I/ - Бондын нэрлэсэн хүү нь түүний нэрлэсэн үнээс тодорхой хувиар тооцогддог бөгөөд үе бүрт тогтмол хэмжээтэй байдаг. Купон нь өөрөө нэрлэсэн хүүгийн хэмжээг бичсэн тасалбар юм. Бондын нэрлэсэн хүүг ихэвчлэн хагас жилд нэг удаа тооцож олгодог.  Бондын эргэн төлөгдөх хугацаа /n/ - Энэ нь бондын үндсэн төлбөр эргэж төлөгдөх он сар өдөр юм. .
• 11.
  Бонд, түүний үнэлгээ    Бондынбодит хүү буюу орлогын норм /r/ Бондод хөрөнгө оруулагчдын зүгээс бонд гаргагчаас төлөхийг шаардаж буй өгөөж буюу хүүгийн хувь хэмжээ юм. Бондыг үнээр нь үнэлэх: Bo I * PVIFA k ,n M * PVIFk ,n CP ◦ coupon payment.  Энэ нь бонд гаргаж байгаа компанийн жил болгон тогтмол хэмжээгээр төлөх хүүгийн нийт дүн болдог. CP CR * ParValue
• 12.
  Онцгой эрхт хувьцааныүнэлгээ Онцгой эрхт хувьцаа нь хөрөнгө оруулагчдад байнга тогтмол дивидент төлдөг үнэт цаасыг хэлнэ. Онцгой эрхт хувьцааны үнэ = Div p Kp
• 13.
  Энгийн хувьцааны үнэлгээ   Хөрөнгөоруулагчдад тогтмол өсөлттэй ноогдол ашиг төлдөг. Өөрөөр хэлбэл энгийн хувьцааны ноогдол ашиг тодорхой хүүгээр өсдөг. Бусад төрлийн үнэт цааснуудаа бодвол үнэлгээг хийхэд нэлээд төвөгтэй. Учир нь энэ төрлийн үнэт цааснаас ирээдүйд бий болох мөнгөн урсгал нь төдийлөн тодорхой бус байдагт оршино. Компанийн хүчин чадал, ашигт ажиллагаа, ноогдол ашгийн бодлого зэргээс шалтгаалаад энгийн хувьцааны үнэлгээг хийдэг хэд хэдэн загвар байдаг.
• 14.
  Энгийн хувьцааг үнэлэх “0 “ өсөлттэй загвар  Ноогдол ашгийн хэмжээ нь өөрчлөгддөггүй өөрөөр хэлбэл онцгой эрхт хувьцаатай адилаар жил бүр ижил хэмжээтэй ноогдол ашиг хуваарилдаг энгийн хувьцааны хувьд энэхүү загварыг ашиглана. Энд 1 зүйлийг анхаарах хэрэгтэй. Энэ нь хорогдуулах хувь хэмжээ буюу өнөөдрийн үнэ рүү шилжүүлэх хувь нь энгийн хувьцаанаас хөрөнгө оруулагчдын шаардах өгөөжийн хувь хэмжээтэй тэнцүү байдаг. C So Div S KS
• 15.
  Энгийн хувьцааг үнэлдэгүнэлгээний тогтмол өсөлттэй загвар  Зарим компаниуд ноогдол ашгаа жил бүр тодорхой хэмжээгээр өсгөх бодлого баримталдаг. Ийм компанийн гаргасан энгийн хувьцааг тогтмол өсөлттэй загвараар үнэлдэг. Хамгийн гол санаа нь ноогдол ашгийн жилийн өсөлтийг тогтмол гэж авч үздэгт оршино. Cso  DIVo * (1 g ) Ks g DIV 1 Ks g Үүнийг Горданы загвар ч гэж нэрлэдэг.
• 16.
    Энгийн хувьцааг үнэлэхүнэлгээний дээр үзсэн 2 загварыгаа бодвол энэ нь нэлээд төвөгтэй, олон үе шаттай загвар юм. Энэ нь уг хувьцаанаас бий болох мөнгөн урсгал нь тогтмол биш, өөр өөр байдагтай холбоотой. Энэхүү хувьцааны үнэлгээг дараах 4 алхамтайгаар хийнэ. Алхам 1. Ноогдол ашгийн эхний өсөлтийн үе дэх хэмжээг тодорхойлно. DIVt DIVo* (1 g1) t DIVo* FVIFg ,n Энгийн хувьцааг үнэлэх үнэлгээний хувьсах өсөлттэй загвар.
• 17.
   Алхам 2. Эхнийөсөлтийн үе дэх ноогдол ашгуудын өнөөгийн үнэ цэнийг тодорхойлж тэдгээрийн нийлбэрийг олно. n t 1  DIVo* (1 g1) t (1 Ks) t n t 1 DIVt (1 Ks) t n ( DIVt * PVIFKs ,t t 1 Алхам 3. 2 дахь өсөлтийн үеийн ноогдол ашгуудын өнөөгийн үнэ цэнийг олж тэдгээрийн нийлбэрийг олно. 1 DIVn * (1 g 2) * PVIF Ks ,n * Pn n Ks g 2 (1 Ks ) Энгийн хувьцааг үнэлэх үнэлгээний хувьсах өсөлттэй загвар.
• 18.
   Алхам 4. 2дахь болон 3 дахь алхамууддаа тооцоолсон мөнгөн урсгалуудын өнөөгийн үнэ цэнүүдээ нэмж энгийн хувьцааны өнөөгийн үнэ цэнэ буюу эцсийн үнэлгээг хийнэ. n Cso t 1 DIVo* (1 g1) t (1 Ks) t 1 DIVn* (1 g 2) * n Ks g 2 (1 Ks) Энгийн хувьцааг үнэлэх үнэлгээний хувьсах өсөлттэй загвар.
• 19.
  Ашигласан материал Л. Жаргал, Ж. Бат-Өлзий “Санхүүгийн менежмент” гуравдугаархэвлэл, УБ хот 2008 он  Р. Баянсан “Бизнесийн санхүү” УБ хот 2003 он  Б. Бүжинлхам “Санхүүгийн удирдлага” УБ хот 2004 он  Ц. Аюурзана “Компаний санхүү” УБ хот 2009 он  Stephen A.Ross, Randolph W.Westerfield, Jeffrey F.Jaffe “ Corporate finance” 1996 In the United States of America 