LEKSIKOGRAPIYA.pdf

LEKSIKOGRAPIYA.pdf

• 1.
  PAMANTASAN NG FATHERSATURNINO URIOS PROGRAMA NG SINING AT AGHAM SANGAY NG PANGKATAUHAN LUNGSOD NG BUTUAN MGA ARALIN SA BALARILA SA WIKANG FILIPINO LEKSIKOGRAPIYA Leksikograpiya at Leksikon Ang wikang Filipino, tulad ng ibang wika ay binubuo ng mga salita na may kanya- kanyang kahulugan at iba pang pakahulugan ayon sa kayarian ng pangungusap at di bilang nagsosolong salita. Kung pag-aaralang Mabuti ang mga salitang bumubuo ng isang wika, kailangang magsimula tayo sa leksikograpiya (Lachica, 2000). Kahulugan Ang leksikograpiya ay galing sa salitang Griyego, lexicon na nangangahulugan ng pagsasagawa o pagtitipon ng mga salita para sa talasalitaan. Ito’y binubuo ng mga salitang may mga sariling pakahulugan. Galing naman ang salitang lexicon sa lexis na ang ibigsabihin sa Filipino ay salita (word). Hindi maaaring ihiwalay ang lexis sa lexicon o ang leksikon sa leksikograpiya. Kapwa tumatalakay ang mga ito sa mga salitang bumubuo sa isang wika. Sa pamamagitan ng leksikograpiya, nakabubuo tayo ng kalipunan ng mga salita ng isang wika kasama ang kanilang katuturan o kahulugan. Sa kabilang dako, ang leksikon ay maaaring katagpuan lamang ng mga bokabularyong nakapaloob sa isang talumpati, maikling kuwento, nonela o dula, sa mga terminolohiya ng isang kasulatan o kasunduang legal. Ang mga salitang bumubuo sa isang wika, ay tinatawag na leksikon. Ang anumang buhay na wika tulad ng Filipino ay patuloy na mapaunlad. Kailangan pang paunlarin at payamanin ang bokabularyong Filipino. Ilan sa mga sistema ng pagpapayaman ng ating leksikon ay ang mga sumusunod: 1. Maaaring hiramin ang mga salitang Ingles nang walang palit sa ispelling, at kung magagawa, iangkop ang mga ito sa palabaybayang Filipino. Halimbawa: elektroniks, ceramics, cylinder, examen 2. Maaaring i-apply ang unang Sistema sa paghiram ng mga salitang Kastila. Halimbawa: maquina, liquid, Carrera, examen. 3. Gumamit ng mga salitang panrelihiyon. Halimbawa: Bana (Husband) – Bisaya – Cebuano, Alsem (acidity) – Ilocano, atbp. Kapag walang panumbas na leksikal sa teknikal na Filipino, maaaring hiramin nang tuwiran ang mga salita sa Ingles nang hindi pinapalitan ang ispelling. At kung hindi masunod ang mga paraang nabanggit, manghiram sa mga pangunahing dayalektong Filipino, lumikha ng bago o kaya’y gamitin ang katumbas na sinaunang Tagalog. Tunay na mahalaga ang leksikograpiya sa patuloy na paglago at pagyabong ng wikang Filipino. Nabanggit ni Komisyoner Ponciano B.P. Pineda (1990), na walang pinakamainam na mapagkukunan ng mga salita liban sa ating sariling wikain at wikang banyagang may linggwika at kultural na impluwensya sa ating bansa. Batay na rin sa kanyang pahayag, maaaring isagawa
• 2.
  ito sa pagtuklasng ibayo pang karunungan. Kasunod dito ang leksikulturalisasyon kung saan hiniram ang salita o mga salita mula sa ibang wikain na nagpapakita ng kaibahan ng kultura ng isang particular na pangkat. Maraming dayalekto sa Pilipinas na makapagpapayaman sa ating leksikograpiya. Ang isang mahusay na leksikograpiya ay makakatulong nang malaki sa pagsanib at pag- iisa ng ating bansa sa punto ng linggwistika; maisalin ang mayamang kultura ng iba’t ibang rehiyon; at maitanghal ang kakisigan at kahusayan sa wikang Filipino. Ayon kay Lachica (2000), may ilang pamantayang na dapat bigyang pansin sa pagpapayamang leksikal ng Filipino: 1. Mga salitang tumutukoy sa kaisipan o ideya, kaugalian o bagay na matatagpuan lamang sa isang particular na wikain at walang panumbas sa Filipino. Halimbawa: Bulanon - (Bk.) n. full moon Intawon - (Sl.) interj. What a pity Jihad - (moslem) n. religios war, the fasting month 2. Mga salitang magkakasingkahulugan na matatagpuan sa tatlong wikain maliban na lang kung may katulad na anyo sa Filipino na may ibang kahulugan. Halimbawa: Inday - (Hlg., Sl., Sb.) affectionate term for a girl Kalipay - (Hlg., Sl., Sb.) joy, happiness 3. Mga salitang may nakakatuwa o masamang kahulugan sa ibang wika. Halimbawa: baba - (Hlg., Sl., Sb.) n. mouth baba - (kpm., Png., Tg.) n. chin bayag - (llk., Png.) n. prolonged duration of time 4. Mga salitang may nakakatuwa o masamang kahulugan sa ibang wika. Halimbawa: agay-ay - (Tg.) atmosphere, ambient air, breeze agay-ay - (Hlg.) n. tiny worms that feed on spoil husked rice and bread babag - (Sb.) hindrance, obstacle around babag - (Tg.) impact, collision, clash kabyaw - (Tg.) milling of sugarcane kabyaw - (Hlg., Sb.) blanket of fishnet 5. Mga banyagang salitang hiram na may pambansang gamit at matatagpuan din sa bokabularyo ng dayalektong local. Halimbawa: Balcony - (Eng.) projecting platform with an entrance from an upperfloor or building. Chess - (Eng.) game palyed by two persons on chequered boards divided into 64 squraes. Xerox - (Eng.) an apparatus for making photocopies of drawings, maps, etc. without negative; a trade mark name. Sauna - (Finnish) a stem bath treatment
• 8.
  Inihanda ni: Donna DelgadoOliverio, MATF Instructor Father Saturnino Urios University A.Y. 2020-2021, 1st Semester Ang mga araling ito ay sinaliksik at inayos upang magsilbing gabay ng mga mag-aaral na kumukuha ng GE 114 Balarila ng Wikang Filipino. Ilang mga impormasyon ay hinalaw sa iba’t ibang aklat na ginamit ng guro para sa asignaturang ito. MGA SANGGUNIANG AKLAT: Garcia, Lydia G. 2000. Makabagong Gramar ng Filipino-Binagong Edisyon. Rex Book Store: Quezon City. Montera, Godfrey G. 2013. Komunikasyon sa Akademikong Filipino. Likha Publications: Cebu City. Santiago, Alfonso O. 1979. Panimulang Linggwistika. Rex Book Store: Quezon City. Santiago, Alfonso O. at Tiangco, Norma G.2003. Makabagong Balarilang Filipino.Rex Book Store: Manila City. Zamora, Nina Christina et al. Komunikasyon sa Akademikong Filipino. Mutya Publishing, Inc.: Malabon City. Ugot, Irma V. 2005. Batayang Linggwistika. University of San Carlos Press: Cebu City. _______________. Manual sa Panimulang Linggwistika. Mindanao State University, Marawi City. _______________.2014.Ortograpiyang Pambansa.Komisyon ng Wikang Filipino:Manila City.