Nummer 58

DUG OUT
Nummer

58
april
MAGAZINE VOOR VOETBALTRAINERS 2009

12
ja

e
ar
ga
ng
Maandelijkse uitgave • verschijnt niet in februari - mei - juli en oktober • afgiftekantoor Mechelen 1 • P109015

Francky Dury: “De individuele
kwaliteiten maken het verschil”!

DUG OUT NR. 58 – APRIL 2009

Dug-Out
IN DIT NUMMER
Uitgave van

sprl F&G Partners bvba
Partners in Sports
Leiebos 25 b A2 Standpunt Francky Dury: “De individuele kwaliteiten
2170 Antwerpen/Anvers
Editorial: +32 (0)486/85.15.73
maken het verschil”! 4
Service: +32 (0)476/51.00.89
BTW 0866.474.571

in samenwerking met Oefenstof Francky Dury 10

Hoofdredacteur
Kristof Geeraerts
FG.Partners@telenet.be Standpunt Johan Walem: “De Beloften van Anderlecht, 13
Redactieraad
een enorme uitdaging, maar ook een grote
Dr. M. D’Hooghe, M. Sablon, bouwwerf”!
R. Vandereycken, M. Van Geersom,
B. Browaeys, Prof. M. Cloes,
Prof. R. Philippaerts, Prof. W. Helsen,
Prof. T. Marique, Pr. J. Duchâteau,
J.-L. Donnay, G. Steens, K. Geeraerts, Oefenstof Johan Walem 17
F. De Keersmaecker, Marc Marchal

Redactiecomité
Jean-Louis Donnay, Danny Aerts,
Jean-Marie Saeremans, Kristof Geeraerts,
Oefenstof Federale Trainersschool KBVB 19
Tom Boudeweel, Stijn Joris

Uitgever
Dug-Out is een samenwerking Jeugdvoetbal De ideale wedstrijdvorm: 5 tegen 5! 32
van F&G Partners en de Koninklijke
BelgischeVoetbalbond.

Klantenservice
+32 (0)476/51.00.89 Langs de zijlijn 37
Prijs
Jaargang 2009: € 80
(inclusief BTW en verzendkosten).
Een abonnement loopt minstens voor een jaar
Standpunt Laszlo Bölöni: “Evenwicht krijg je door een snelle 38
en wordt daarna automatisch verlengd met omschakeling”!
een jaar tot uw schriftelijke wederopzegging.

Reclameregie
FG-Partners@telenet.be
Wetenschap Kunstgras: de noodzakelijke basiskennis 42
Verantwoordelijke uitgever voor de trainer!
Marc Fodderie, Leiebos 25 b A2
2170 Antwerpen

© 2009 F&G Partners
Behoudens de uitdrukkelijk bij wet bepaalde uitzonde-
ringen mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd,
opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of
openbaar gemaakt, op welke wijze ook, zonder de
uitdrukkelijke voorafgaande en schriftelijke toestemming
van de uitgever.

De redactie streeft naar betrouwbaarheid
van de gepubliceerde informatie, waarvoor ze
echter niet aansprakelijk kan worden gesteld.

Vragen staat vrij:
U kan schriftelijk al uw vragen over voetbal-
training voorleggen aan de redactie. Met deze
vragen zal zoveel mogelijk rekening gehouden
worden bij de inhoudelijke samenstelling van
de volgende nummers.

STANDPUNT

Francky Dury: “De individuele
kwaliteiten maken het verschil”!
Tom Boudeweel, sportjournalist

SV Zulte Waregem – Anderlecht: 4-0, Standard - SV Zulte Waregem: 1-2, SV Zulte Waregem - Club
Brugge: 3-1 en RC Genk - SV Zulte Waregem: 1-2. Niemand in de Jupiler Pro League slaagde er dit
seizoen in om de vier topclubs minstens één keer te kloppen. De fusieclub uit het
Regenboogstadion wel. Heeft trainer Francky Dury een geheim recept om
(Photonews)
de toppers uit de Belgische competitie te bekampen of is het gewoon
toeval? Geen slechte vraag op een winderige namiddag aan de
Gaverbeek.

Francky Dury: “Wanneer ik volmondig ‘Ja, het is toeval’
zeg, dan houdt het verhaal waarschijnlijk hier op. Wel,
het is toeval. Neen, grapje. Maar ergens heeft het
toeval er toch wat mee te maken hoor. Vooreerst
ontwikkelt een team meer motivatie tegen een
topploeg, tegen een op papier sterkere tegenstan-
der. Dat is nu eenmaal een regel in de sport. Zulte
Waregem wil zich tonen tegen Anderlecht, zoals
Anderlecht zich wil tonen tegen Real Madrid. Ik
denk dat het een pure samenloop van omstan-
digheden is dat we die wedstrijden hebben
gewonnen. Want op Club Brugge en op
Anderlecht viel onze prestatie tegen, de twee
matchen tegen Gent hebben we verloren. Thuis
4
tegen Genk speelden we dan weer heel goed,
ondanks de 1-3 nederlaag.

Eén zaak wil ik nu wel al meteen uit de wereld helpen:
ja, we schakelen heel snel over, maar neen, we zijn geen
counterploeg die wacht en het dan sluw uitspeelt. En wij
kunnen niet alleen goed spelen wanneer we ruimte krijgen
omdat de tegenstander het spel maakt. Wij nemen initiatief in
balverlies. Ik ga uit van mijn eigen filosofie, ooit begonnen in
derde provinciale en zo opgewerkt naar eerste klasse. Je legt
dat parcours niet af op basis van puur defensief en negatief
voetbal”.

NADENKEN
Francky Dury: “Een trainer van Zulte Waregem moet altijd
nadenken. Hij is verplicht om op zoek te gaan naar een
manier om resultaten te boeken. En dat vergt creativiteit.
Soms lukt het via een 4 – 5 – 1, soms een 4 – 4 – 2, zoals
onlangs op AA Gent. Waarom we net op Gent met twee
spitsen speelden? Met één diepe spits zit je meer in een
constructie. Alles is bezet. Dan ga je meer vanuit je positie
voetballen. Met twee spitsen voetbal je meer voorwaarts, met
meer lopende mannen. Daarnaast hielden we voor een stuk
rekening met het slechte veld in het Ottenstadion. We
ontmoetten een tegenstander met vertrouwen na een 9 op 9.
Maar anderzijds geloofden we ook in puntengewin, want de
statistieken leerden ons dat ze amper 7 op 15 haalden in de
meest recente thuiswedstrijden, in schril contrast met de
13 op 15 buitenshuis. Bovendien is het Ottenstadion een

Dug-Out - Nummer 58 - April 2009

beetje onze heimat door de Europese campagne die we daar wachten staat. Verdedigen heeft ook met mentaliteit te
afwerkten én we verloren in de eerste klasse nog nooit in maken. Als je niet mentaal sterk bent, kan je die bal nooit
Gentbrugge. Met al deze details hou ik me dus bezig. veroveren. Niet tegen Tubeke, ook niet tegen Anderlecht. De
vorm van verdedigen is hetzelfde. We sluiten de passlijnen af.
Elke wedstrijdvoorbereiding bevat een totale analyse van de Maar speler X van Tubeke zal je misschien wat meer vrijheid
match en ik pluk er telkens enkele details uit. Hoe zullen we geven dan Boussoufa bijvoorbeeld. Omdat je weet dat die
Anderlecht bekampen? Waar liggen de sterke punten? speler X in een bepaalde zone niet sterk genoeg is om het
Volgens mij valt Anderlecht terug op slechts één sterk punt: verschil te maken. En dat hangt af van je wedstrijdvoorberei-
Mbark Boussoufa. Tegen Racing Genk, dat opteert voor een ding. Je kunt de druk ook wat lager zetten, in de 50-30m zone
trage opbouw met een goede inspeelpass via Joao Carlos, in plaats van de normale 60-40. Omdat we niet altijd weten of
hebben we voortdurend druk gezet op rechtsachter Hans de tegenstander goed uitvoetbalt. Dat kan je wel eens
Cornelis. En daar boekten we in de Cristal Arena succes mee voorhebben in België. Ook de velden laten niet altijd toe om
door na de omschakeling te scoren. Tegen Standard weet je hoog druk te zetten. Op AA Gent hebben wij ook minder
dat je niet mag achteruit leunen, anders pak je De Camargo opgebouwd op onze eigen helft dan anders. Door een hele
en Mbokani mee in je eigen box en door hun kracht en slechte grasstrook. Bovendien beschikken ze met Maric en
gestalte dreigen ze voortdurend. Je kunt hen uit de rechthoek Smolders over veel recupererend vermogen in het midden-
houden door druk te zetten op Witsel en Defour. Zo ontleden veld en we mogen niet in de val trappen. En tot slot, in ons
wij telkens de komende tegenstander. land telt het verhaal: wie eerst scoort, wint. In 75% van de
wedstrijden bepaalt de eerste goal de uitslag. Daarom is het
De topploegen in onze competitie spelen ook herkenbaar belangrijk om rustig te blijven wanneer dat eerste doelpunt
voetbal. Ze starten elke wedstrijd vanuit een bepaalde visie, niet valt.
nemen vaker het initiatief. Daarom kunnen we ons tegen hen
beter organiseren in balverlies. Tegen Roeselare bijvoorbeeld Ik zie dat er almaar meer evenwicht en ervaring in mijn team
-dat niet kort opbouwt, maar meteen een lange bal stuurt- sluipt. De spelers worden niet meer zenuwachtig wanneer het
kunnen we moeilijk vasthouden aan onze filosofie. Je kunt je bij de rust nog 0-0 staat tegen een mindere ploeg. Tegen AA
minder voorbereiden omdat je niet altijd weet wat je te Gent bijvoorbeeld krijgen we een fantastisch doelpunt tegen.

5

(Photonews)


(Photonews)

De eerste 10 minuten na die goal boeien mij enorm. Ik ben initiatief nemen wanneer we de bal niet hebben, nog beter en
benieuwd hoe de spelers individueel en als groep reageren harder doorverdedigen. Een fout maken aan de middenlijn
op die opdoffer. Het heeft geen zin om als trainer met wanneer je net tekort komt. Zoals Gattuso dat doet bij Milan.
zwaaiende armen aan de zijlijn te staan of meteen je Ik vind ons te braaf wanneer we doorverdedigen. Wij pakken
spelconcept om te gooien. Wij bleven toen in de match en als teveel domme kaarten ook, ver van ons doel. Eigenlijk zou je
je in de match blijft, dan heb je een basis om terug te keren. pas geel mogen nemen, wanneer je geel verdient. Niet bij die
6 We hebben thuis trouwens een serieuze handicap: de stomme overtredingen.
atletiekpiste in het Regenboogstadion. De piste verhindert
het engagement bij de supporters. KV Mechelen pakt door In ons eerste jaar in de eerste klasse hebben we subliem
zijn entourage ‘Achter de kazerne’ misschien 10 punten op verdedigd. Toen namen we zelf het initiatief, we kropen nooit
een seizoen. Wij kunnen dat niet. Dus wij moeten veel terug. We konden toen verder bouwen op de succesformatie
nadenken en supergemotiveerd/geconcentreerd zijn”. van ons sterk kampioenenjaar in de tweede klasse. En
Mathieu Verschuere, zowat de enige nieuweling in het
VERDEDIGEN middenveld, vormde een tactische meerwaarde. Hij bezat
Francky Dury: “Ik onderscheid twee manieren van verdedi- een schitterend positiespel. Hij pikte de draad dus meteen op.
gen. Door zelf het initiatief te nemen om de bal te veroveren. Tegen AA Gent, dat in een 4 – 3 – 3 speelt, hebben we zo’n
Of door terug te vallen en de ruimte te beperken zodat de maand geleden geprobeerd om hen langs links te doen
tegenstander een slechte pass geeft, al dan niet gedwongen, opbouwen via Thompson. We hebben de speelhoek naar
en dan schakel je over. Wij kiezen vooral voor het eerste, Ruiz op de buitenkant vastgezet. Telkens weer zag je perfect
zelfs op AA Gent hebben we vanuit onze 4 – 4 – 2 bezetting onze ruit op het veld. Hetzelfde verhaal op de rechterkant bij
geopteerd om op bepaalde momenten druk te zetten op de Custovic. Centraal sta je met vier spelers tegenover drie
bal. Dat is een filosofie die ik eigenlijk al jaren hanteer. De ene tegenstanders. Zelfs mét de infiltrerende Smolders en Maric.
keer al succesvoller dan de andere. Het succes hangt vaak af En in het centrum van de verdediging sta je met twee tegen
van details: hoog verdedigen, doorverdedigen, overnemen, één. Dus in de hele centrale as hebben wij zes tegen vier”.
een back die doorschuift en die dat misschien beter doet
tegen Boussoufa dan tegen iemand van Tubeke. Op basis INTELLIGENTIE
van motivatie dan. Eigenlijk zou dat niet mogen, maar het Francky Dury: “Hoe lager je als team terugvalt, hoe meer
probleem is dat ploegen zoals Zulte Waregem altijd tussen de afstand je moet overbruggen om aan het vijandige doel te
90 en 100% moeten zijn om punten te pakken. Wij kunnen geraken. Maar je posities hangen ook af van de tegenstander,
geen wedstrijden afwerken op automatische piloot en winnen hoe speelt die? Roeselare verstuurt telkens meteen lange
door onze surplus aan klasse. ballen vanuit de eigen verdediging. Het heeft dus weinig zin
om zelf snel te gaan storen, hoog te verdedigen en telkens
Wij verdedigen nog altijd niet zoals ik het zou willen. Ook al gepakt te worden in de rug. En toch is het bij ons in de
werken we nu al acht maanden samen. En ik maak me daar onderlinge confrontatie een aantal keer gebeurd omdat we
soms wel kwaad om wanneer ik dat zie. Ik wil nog meer het verkeerde moment kozen om druk te zetten. Je weet hoe


dat gaat: je ziet een mindere controle bij één van de centrale Het is voor mij een ongelooflijke uitdaging om daar voortdu-
verdedigers en je denkt ‘Dit is het moment’, je schuift op, je rend aan te werken, want op dat vlak is er in België nog een
laat ruimte in de rug en je wordt dan toch nog gepakt door serieuze progressiemarge. Liverpool voert dat ongelooflijk
een lange bal. Dat kan gebeuren en daarom zijn we ook goed uit. De voorwaartse druk op de bal is enorm. Je moet
slechts een middenmotor. Maar onze filosofie is wel heel eigenlijk niet veel lopen, want je speelt compact en je kunt de
duidelijk. bal dicht bij de goal van de tegenstander veroveren. Het
gevaar is natuurlijk wel bij spelers zoals Boussoufa en Berrier
Initiatief nemen bij balverlies is niet eenvoudig. Dat vereist dat hij je dribbelt en dan heeft ie natuurlijk de ruimte om de
een stukje intelligentie, het lezen van het voetbalspel. Mbaye beslissende pass te geven. Dat is juist het analyseren van het
Leye had dat goed onder de knie, maar hij was hier dan ook wedstrijdgebeuren. Als je druk zet op Bryan Ruiz, dan weet je
al anderhalf jaar. Ibrahim Salou ook. Barrios dan weer niet. dat hij puur linksvoetig is. Ook al kapt hij naar rechts, hij zal
Die verstond dat niet. Het is een proces. Als jouw eerste man, inspelen met links. Die details moet je tijdens de match in je
die het dichtst bij de bal vertoeft, niet doorschuift, niet het hoofd houden. Die gegevens bied ik mijn spelers aan.
initiatief neemt, dan kun je al niet beginnen. Nu proberen we
dat Ernest Nfor en Chris Makiese, de nieuwelingen van Ik hanteer een aantal principes. Wanneer je het zicht naar
tijdens de winterstop, ook aan te leren via bepaalde oefeningen doel hebt, neem initiatief. Blijf in je automatisme, maar doe
(zie oefenstof). Dat hoor je op de manier waarop de spelers iets. Sta je met je rug naar het doel, zorg er dan gewoon voor
elkaar coachen. Eigenlijk is het simpel: als je druk begint te dat je de bal niet verliest. Scoren wordt heel moeilijk met een
zetten en je voelt dat je zult te laat komen, dan moet je de verdediger in je rug, want je moet eerst draaien en bij balver-
feeling hebben om toch niet te vertrekken. Je neemt dan lies is de tegenstander meteen vertrokken en wij staan uit
gewoon je positie opnieuw in. Wanneer er geen druk zit op de positie. Hou je lichaam tussen de bal en de tegenstander,
bal, let dan vooral op de positie van je laatste lijn. Verwacht geef hem af en neem opnieuw positie. Hetzelfde bij balver-
de lange bal. Zet je wel druk, duw dan de bal naar de lies. Als je ziet dat er iemand van je team begint druk te
buitenkant en probeer een 2:1 situatie uit te lokken. Dat zijn zetten, dan moet je de diagonale looplijnen of speelhoeken
details die zich op ieder moment van de match voordoen, van de tegenstander afdekken. Waarom is het makkelijker om
duizenden in totaal. De jongens begrijpen wel waar ik druk te zetten op een rechtsachter? Omdat de zijlijn zijn
naartoe wil, maar zo’n situatie lezen tijdens de match maakt afspeelmogelijkheden beperkt. Dus je hebt eigenlijk al een
het verschil tussen een goede en een minder goede speler. stukje van je ruit niet meer nodig. Alleen de binnenkant moet

(Photonews)

7


(Photonews)

je nog afzetten. Hetzelfde bij het doorverdedigen met de voetbal? Nergens. Niemand neemt nog initiatief, de ploegen
laatste lijn. Wat doen we wanneer een spits afhaakt om de bal zakken af naar een lage pressing. De muur wacht en geraak
te vragen? Doorverdedigen met de verdediger en sluiten de er maar door. Je ziet nauwelijks een team dat hoge pressing
drie anderen in zijn rug? Of neemt een middenvelder over? Ik hanteert op de helft van de tegenstander. De ploegen
zou voor het tweede opteren omdat je laatste lijn op die schieten pas in actie op de eigen helft, maar de druk is dan
manier intact blijft. Met drie een laatste lijn van 60 meter vaak onverbiddelijk. Chelsea wint regelmatig met 1-0, met
8 bewaken leidt misschien tot een mindere dekking. Belangrijk een doelpunt in het slotkwartier en dat is geen toeval. De
detail is ook de coördinatie tussen de centrale verdediger en tegenstander wordt wat zenuwachtig, ze geven een klein
zijn links- of rechtsachter. Je ziet vaak dat een back het beetje ruimte en hup, Drogba of Lampard heeft er eentje
buitenspel opheft als laatste man. Dat is dodelijk”. gemaakt.
Hoeveel ploegen bouwen er traag op van achteruit? Zoals
CONTACTSPORT Ajax deed in de glorieperiode, over meerdere stationnetjes.
Francky Dury: “Het hedendaagse voetbal is geëvolueerd Wat zie je nu vaak in de Premier League? Van der Sar of
naar een fysische contactsport. En in de contacten moet je Reina trappen de bal uit, de lijnen schuiven mee, de mouwen
sterk staan. Hoe lang is het geleden dat Frankrijk Europees worden opgestroopt, het gevecht rond de 16 van de tegen-
en wereldkampioen werd? Toen vielen me vier zaken op en stander om de tweede bal begint en van daaruit wordt
die vormen nog altijd de basis voor het moderne voetbal. Om gevoetbald. Het accent ligt niet meer op het mooie tiktak op
te beginnen het individuele balbezit. Frankrijk speelde met de eigen helft, wel op het rendement op de helft van de
allemaal ongelooflijk sterke voetballers die de bal nooit tegenstander. Realistisch voetbal, het resultaat primeert. Hoe
verloren, met een goede passing. Daarnaast was het collec- sterk zijn de verdedigers op topniveau? Dat zijn kleerkasten.
tief balbezit uitmuntend. Ik hoor vaak dat Liverpool niet over Hoeveel centrale verdedigers schuiven er in zoals Ronald
de techniek beschikt van Real Madrid bijvoorbeeld. Wel, dat Koeman vroeger? Ik zie dat nergens meer”.
vind ik een verkeerde benadering. Ik zie liever Liverpool voet-
ballen in balbezit. Wij associëren Spanje altijd met een fan- KORTE RUIMTE
tastische techniek, maar volgens mij geldt dat alleen voor Francky Dury: “Het spel speelt zich momenteel af op een
Barcelona in zijn typisch 4 – 3 – 3 concept. Real is toch van zeer kleine ruimte, op de helft van de tegenstander. Op
een lager niveau. Tot slot bewonderde ik het individueel en minder dan 30-40 meter. Daar heersen de Ronaldinho’s, de
collectief balverlies bij Frankrijk: enorm scherp met spelers Messi’s. De mannen die net iets meer hebben dan de rest. In
zoals Makelele, Viera, met een enorme pressing van het hele het voetbal maken de individuele kwaliteiten het verschil.
team. Dat is echt het moderne voetbal. Het niveau in België ligt niet hoog genoeg om die kwaliteit te
brengen op de korte ruimte. Ik ben al een paar keer op stage
Ik volg alle wedstrijden in de Champions League omdat dat geweest bij een buitenlandse topploeg en ik heb diezelfde
voor mij nog altijd verrijkend is. Ik heb ook bewondering voor oefeningen ook al gegeven aan mijn spelers. Maar als je
het spel van Chelsea, ook al zien veel mensen Chelsea niet eerste controle niet goed is, hoe kan je dan een pass geven?
graag bezig. Waar ligt er nog ruimte in het hedendaagse top- Bij een echte topploeg hebben ze meestal zelfs geen contro-


le nodig. Het gaat over de kwaliteit van het voetbal in zijn tota-
liteit. Het is inderdaad makkelijker trainer te zijn in Anderlecht
dan bij Dender bijvoorbeeld. Johan Boskamp vertelde dat
onlangs nog. Wij werken aan kracht, aan techniek, aan tactiek
en positiespel en dergelijke. Voor de rest ben je afhankelijk
van de kwaliteit van de spelers. Daarom proberen wij hen ster-
ker te maken. Thomas Matton heeft ongelooflijk veel mogelijk-
heden, maar hij moet sterker en slimmer worden. Boussoufa
is een intelligente speler die zichzelf in bescherming neemt. In
het begin van de wedstrijd zoekt hij zijn tegenstander op, lokt
een fout uit en legt dus de druk bij die jongen, al dan niet in de
vorm van een gele kaart. En daardoor krijgt Boussoufa ruim-
te. Bij ons zoekt Matton het duel op, komt dan net iets te kort
omdat die tegenstander sterker is en zo zet hij zichzelf in een
mindere positie. Ofwel doe je het link zoals Boussoufa ofwel
word je sterker als voetballer. Iedereen zegt dat Messi een
kleine jongen is. Heb jij hem al eens van dichtbij gezien? Met
een ongelooflijke explosiviteit, een ongelooflijke techniek en
tactisch zal hij ook wel een kraan zijn aan de looplijnen te zien.
Ik moet voortdurend rekening houden met mijn eigen team:
wie is er in vorm? Wie draait er wat minder? We hebben dit
jaar al heel vaak gewisseld, met spelers en met posities.
Daarnaast besteed ik veel tijd aan de scouting van de tegen-
stander. We gaan telkens op zoek naar de zwakke schakel.
Wasilewski is niet balvast met de bal aan de voet, dus je zet
snel druk in die situatie. Veel centrale verdedigers kunnen
niet goed dekken op de zijkant. Of je voelt een onevenwicht
bij een team: ze verdedigen niet goed naar voor en ze laten
teveel ruimte tussen de linies of ze creëren een desorganisa-
tie tussen de laatste en de voorste lijn. De aanvallers willen
misschien storen en de verdedigers willen zakken. In veel
analyses duikt op dat veel ploegen weke punten hebben in de
rug, omdat de keeper bijvoorbeeld niet meespeelt, omdat hij
meer een lijnkeeper is. Het valt me ook vaak op dat veel
zones niet bezet zijn aan de 16. Veel verdedigers hebben bij
voorzetten ook onvoldoende oog voor de spits. Tom De Sutter
is op dat vlak de topspits in België. Hij komt vaak van in de 9
rug van zijn rechtstreekse tegenstander. Barda van RC Genk
is de perfecte man om tussen de linies te spelen. Het zijn
slechts een paar voorbeelden, details die net dat procentje
extra geven om zevende te staan in plaats van tiende.
Deze wedstrijdvoorbereiding doen we zowel voor Anderlecht
en Standard als voor Tubeke en Roeselare. Je zou eens
moeten weten hoe goed we de wedstrijd tegen Roeselare
hebben voorbereid. We analyseerden al hun doelpunten, met
telkens een grote rol voor Perisic en McDonald. En tijdens de
match kan het na 10 minuten al 0-2 zijn, ondanks deze voor-
bereiding. Toch blijf ik diezelfde trainer. Ik spring niet op de
tafels wanneer we winnen tegen Anderlecht en ik ben ook
niet lang depressief mochten we punten laten liggen tegen
Roeselare. Ik had Gertjan Verbeeck uitgenodigd voor het duel
tegen Roeselare om achteraf even zijn mening te horen en
wat te discussiëren. Hij vond het niet zo’n slechte wedstrijd en
het was hem opgevallen hoe rustig we bleven ondanks de
slechte prestatie. Ik heb ook de hele match rustig aan de
zijlijn gestaan. Bewust. Het was stil in het stadion, de spelers
voelden geen steun van het publiek, dan wilde ik er als coach
staan voor mijn spelers. We waren niet balvast en zo
speelden we in de kaart van Roeselare dat opteert voor de
duel-diepe bal. Als je de counter wil vermijden mag je geen
balverlies lijden ofwel ver van je eigen doel. Bij mij zit er altijd
een logica in naar het verdedigen toe. Wie het dichtst bij de
bal staat, neemt het initiatief. En de spelers in de buurt,
schuiven mee in de positie. Dat kan nu toch niet moeilijk zijn?
Ik hou van minimaal lopen, maar wel juist lopen”.
(Photonews)


OEFENSTOF

Francky Dury
Zulte Waregem
Positiespel

OEFENING 1

Organisatie:
16 Spelers + 2 doelmannen
Terrein: 2 x 16m, vanaf 16m-gebied
2 Teams: 8 + K / 8 + K
Met vaste kaatser(s) op doellijn
Met steunspeler(s) aan zijlijn (overname)

Uitvoering:
Blauw in BB: 2 x raken, scoren via kaatser(s) naast doel of via
vrije speler(s) aan zijkant
Rood in BV: voorwaarts verdedigen --> steeds druk op de bal,
want 2 x 16m!
Omschakeling BV --> BB: 5 sec. vrij spel en ook vrij scoren

OEFENING 2

Organisatie:
10
20 Spelers, 2 teams van 10 spelers
Terrein: vanaf 16m-gebied tot 16m over middellijn

copyright 2009 – Made with Digital Soccer Draw, a product of Homeware
6 Minidoeltjes waarin kan gescoord worden

(www.homeware.be) and F&G Partners (www.PartnersInSports.be)
Uitvoering:
Blauw: 4 – 3 – 3
Rood: 4 – 4 – 2
In balbezit bvb 2 x raken
Accenten:
voorwaarts verdedigen
zelf initiatief nemen
steeds druk op de bal houden
ruit


vzw FOOTBUTLER zovak organiseert en nodigt uit:

JEUGDVOETBAL = VOETBALVAARDIG
ÉN MENTAAL VAARDIG
TRAINERSCLINIC
met:
Bart Blondeel, zelfstandig mental coach, publiceerde onlangs “Mentale en sociale vaardigheden
in jeugdsport” ( Academia Press 2008) en is, vanuit zijn visie op jeugdsport, ervan overtuigd dat men-
tale en sociale aandachtspunten gemakkelijk in de dagelijkse trainingspraktijk te verwerken zijn.
Hij verduidelijkt tijdens de clinic zijn standpunten en beschouwt de demo-trainingen i.f.v. de
mentale en sociale ontwikkeling van de jeugdvoetballer

Michel Punga, gerenommeerd jeugdtrainer en auteur van bestseller “Trainen van jonge
voetballers” en “Jeugdvoetbaltraining”, demonstreert en verklaart op en naast het veld zijn visie op
technische ontwikkeling van de spelertjes uit de vroegste ontwikkelingsfasen en legt enkele accenten
i.v.m. het aanbrengen van mentale en sociale vaardigheden.

Dirk Geeraerd, proftrainer en pro licence, ex-trainer van RS Waasland- KM Torhout- VVE.
Aalter – KSK Deinze- Verbr.Denderhoutem en KSV Roeselare, demonstreert en verklaart op en
naast het veld zijn teamtactische en mentale aanpak in de trainingspraktijk naar de oudere jeugd-
categorieën toe.

ZATERDAG 23 MEI 2009
12 TERREIN TC PARK LAGACHE Spinsterstraat 9600 RONSE (Parking op terrein)
Deelname : 25,00 € (incl. koffie)
30,00 € (incl. broodjesmaaltijd + koffie)
Inlichtingen: holvoetfootbutler@hotmail.com of 0486/913078 (Pierre Holvoet)
0479/899705 (Bart Vandenabeele)
www.footbutlerzovak.be
Inschrijven : overschrijving geldt als inschrijving (vzw Footbutler zovak 737-0260115-04)
vermeld: clinic + aantal personen 25,00 € en/of aantal personen 30,00 €

Programma:
08.30-09.00u : ontvangst door vzw Footbutler zovak - koffie
09.00-09.50u : Mentale en sociale vaardigheden in het jeugdvoetbal
Uiteenzetting door Bart Blondeel : Mentale en sociale vaardigheden in jeugdsport
10.00-11.00u : demotraining 1 : Basics en mentale vaardigheden
Michel Punga auteur "Jeugdvoetbaltraining" (Acco); ex-jeugdtrainer
RSC Anderlecht
11.15-12.00u : uiteenzetting door + vraagstelling aan Michel Punga
12.00-13.30u : middagmaal
13.45-14.45u : uiteenzetting door + vraagstelling aan Bart Blondeel : mentale en sociale vaardig-
heden terugblik op demo 1 en voorbeschouwing op demo 2
15.00-16.00u : demotraining 2 :Teamtactics en mentale vaardigheden
Dirk Geeraerd (proftrainer - pro licence)
16.15-16.45u : uiteenzetting door + vraagstelling aan Dirk Geeraerd
16.45-17.00u : afsluiting clinic door vzw Footbutler zovak – praatkafee

ZOVAK – KUNDIG ALS VOETBALOPLEIDING KAN ZIJN

STANDPUNT

Johan Walem: “De Beloften van
Anderlecht, een enorme uitdaging,
maar ook een grote bouwwerf”!
Jean-Louis Donnay, sportjournalist

De 37-jarige Johan Walem kijkt met veel plezier en fierheid terug op zijn lange profcarrière, die
hem langs Molenbeek, Anderlecht, Udinese, Catania, Parma, Standard en Torino bracht. Door
zijn passage bij deze Belgische en Italiaanse clubs, maar ook door zijn 36 selecties voor de
Belgische ploeg en zijn deelname aan de Wereldbeker 2002, bouwde Walem een schat aan
ervaring op, die hem vandaag aan het hoofd plaatst van de Beloften van Anderlecht. Walem heeft
dus precies die spelers onder zijn hoede van wie verwacht wordt dat ze op redelijk korte termijn
het shirt zullen dragen van de meest prestigieuze Belgische club.

(Photonews)

13

Johan Walem steekt zijn plezier en tevredenheid niet onder Dug-Out: “Johan, je laatste match in de kleuren van
stoelen of banken. De opdracht die hij met enthousiasme Catania heb je gespeeld in 2005. Wat heb je nog gedaan,
heeft aanvaard, ziet hij als een enorme uitdaging. alvorens terug te keren naar Anderlecht”?
Johan Walem: “Ik heb het geluk gehad aan de slag te
Een uitdaging die zijn dagen van ’s morgens tot ‘s avonds kunnen gaan als consultant voor Belgacom TV. Ik had twee
opslorpt. Walem tekende voor twee seizoenen en had nooit redenen om daarmee heel tevreden te zijn: het hield me
gedacht dat de job van trainer van de Anderlecht-beloften bezig en ik kon me opnieuw voluit storten in het milieu van
zoveel tijd in beslag zou nemen. de eerste klasse. Tegelijk heb ik me ingeschreven in de
Federale Trainersschool, waar ik zonder problemen de
Maar de druk die hij voelt zet hij om in positieve energie diploma’s UEFA B en UEFA A heb behaald. Daarna heb ik
en een ijzeren wil om te slagen in zijn nieuwe, opwindende me gericht op het Pro Licence diploma, wat ik spoedig ook
taak. zal behalen”.


(Photonews)

Dug-Out: “Trainen, dat is vooral een roeping. Wanneer is Anderlecht, waar men voortdurend op zoek is naar het
die roeping bij jou geboren”? hoogste niveau, zowel op het vlak van kwaliteit als efficiën-
Johan Walem: “Zij die mijn spelersloopbaan hebben tie.
gevolgd, weten dat ik altijd een fervent voorstander ben
geweest van discipline en tactisch vernuft. Dat was al zo in Maar het is niet eenvoudig om aan die jongeren uit te
14 de Belgische competitie en werd uiteraard nog geïntensifi- leggen dat ze geduld moeten hebben, dat ze hun inspannin-
eerd in de Italiaanse, waar het tactische nog belangrijker is. gen op het veld moeten verdubbelen en dat ze vooral niet
In het calcio is er geen ruimte voor improvisatie. Ik had moeten luisteren naar eender wie die hen een paradijselijke
daarbij dan ook nog eens een centrale positie in het elftal en toekomst voorspelt. Ik moet ook voortdurend jongleren met
moest elke seconde waakzaam zijn, de posities van mijn enerzijds alle trainingsaspecten en anderzijds het afwerken
medespelers in het oog houden, corrigeren, roepen en van hun studies. Een carrière als profvoetballer is heel
leiden. Het mooiste compliment dat men mij in de ‘Laars’ aanlokkelijk. Ik moet er dus alles aan doen om hen duidelijk
ooit heeft gemaakt, was wanneer men mij de ‘dirigent’ te maken dat het behalen van een middelbaar diploma van
noemde. Ik had het ongetwijfeld in mijn genen om het spel levensbelang is, voor het geval de voetbalcarrière niet zou
te dirigeren zoals een dirigent van zijn orkest. In bepaalde lukken. Maar ga dat maar eens uitleggen aan al die jongens
zin ben ik altijd een ‘trainer’ op het veld geweest. En ergens die alleen maar van voetbal dromen en aan hun ouders die
ook een trainer in mijn ziel. Voor m’n plezier ben ik dan ook hun kind al in de Champions League zien schitteren”.
de jongeren gaan trainen tijdens de fameuze stages die
georganiseerd werden in Soignies”. Dug-Out: “Hoe is Anderlecht bij jou terechtgekomen”?
Johan Walem: ‘Ik heb mijn kandidatuur niet gesteld. Ik had
Dug-Out: “Beschouw je jezelf meer opleider dan coach”? Philippe Collin ontmoet om hem een beperkte samenwer-
Johan Walem: “Goede vraag! Ik kan er eigenlijk nog niet op king voor te stellen mbt enkele spelers, gebaseerd op mijn
antwoorden. De functie die ik nu bij Anderlecht heb, houdt ervaring in Italië. Maar ook ivm met het werk dat ik samen
het midden tussen beide. Ik heb te maken met jongeren die met Thibaut Vincent had verricht, een kine die zich heeft
het eindpunt naderen van hun middelbare studies en die dat gespecialiseerd in de mentale voorbereiding van de
doen in de voetbalschool. Die jongens zetten een voet in de sportman. Van het één kwam het ander en de grote verant-
lift die leidt naar de bovenste verdieping van de club, die van woordelijke voor de jeugdschool van Anderlecht heeft me
de eerste ploeg. uiteindelijk voorgesteld om de Beloften onder mijn hoede te
nemen”.
Ik heb de taak om hen te begeleiden in die laatste fase die
hen moet voorbereiden op een plaats in de A-kern. De term Dug-Out: “Zijn de Beloften een goede categorie om te
‘post opleiding’ wordt daarbij vaak gebruikt. Wat men ook debuteren”?
beweert, die jongeren hebben nog niet voldoende bagage Johan Walem: “Het is in elk geval een mooie kans die ik
om zomaar in het eerste elftal gedropt te worden. Vooral bij kreeg, en ik heb ze dan ook meteen gegrepen. Ik had direct


begrepen dat je de koe bij de horens moet vatten. Vandaag nodige geduld konden opbrengen en die elders zijn gaan
kan ik zeggen dat ik zes dagen op zeven met dit werk bezig kijken of het gras daar misschien niet groener is. Ik weet niet
ben, van ’s morgens tot ’s avonds. Van maandag tot donder- zeker of die jongens de juiste beslissing hebben genomen,
dag zijn er ’s morgens twee uren individuele training, die ik want het merendeel van hen is tot heden nog geen titularis
samen met mijn adjunct en mijn fysical trainer geef. Op het geweest bij hun nieuwe club, terwijl ik werkelijk mijn hoop op
einde van de namiddag, om 17 uur, is er die vier dagen hen had gesteld.
telkens een collectieve training. Wij spelen doorgaans op
vrijdag een competitiematch, en op zaterdag hebben we Ik heb ook te maken met een erg jonge kern, ongetwijfeld te
een rustige training. De uren tussen de diverse trainingen jong om te concurreren met de buitenlandse binken van
verdeel ik onder vergaderingen met de technische staf van minder dan 21 die we bvb op het toernooi van Viareggio zijn
het eerste elftal - gemiddeld één vergadering om de twee tegengekomen. Maar het is precies die marge van ontwik-
weken - en met de jeugdschool. Ik ben ook verantwoordelijk keling en vooruitgang die me op en top motiveert. Neem het
voor de relaties met de schoolverantwoordelijken en de geval van Romelu Lukaku, die niet eens 15 is, maar die zich
follow-up van de lessen ‘mental training’ die door Thibaut wel geëngageerd heeft om vijf jaar bij Sporting te blijven. Hij
Vincent op zijn kabinet in Braine-l’Alleud worden gegeven is uiteraard een van die spelers die, samen met drie of vier
aan enkelen van mijn spelers”. anderen, in mijn ogen zeker de capaciteiten heeft om op
termijn het eerste elftal te halen. Men heeft te vaak gezegd
Dug-Out: “Wat zijn de voornaamste moeilijkheden die je dat Anderlecht onvoldoende kansen geeft aan de eigen
moeten overwinnen”? jongeren. Welnu, we gaan het tegendeel bewijzen. Standard
Johan Walem: “Het is niet altijd eenvoudig om een groep heeft op dat vlak een voorsprong genomen op ons. Het is nu
van 18 spelers scherp te houden, omdat ze toch allemaal aan ons om die achterstand in te halen. De uitdaging is
een grote ambitie hebben. Elke speler droomt ervan om enorm, maar ik geef ook toe: de bouwwerf waarop ik werk
regelmatig een competitiewedstrijd te spelen. Maar wat dat is ook reusachtig”.
betreft, moet ik rekening houden met verschillende
bijkomende factoren, zoals het komen en gaan van spelers Dug-Out: “Op welke domeinen worden er de grootste
uit de A-kern, testspelers die moeten bekeken worden op inspanningen geleverd”?
vraag van de club en het aantal Belgische spelers dat Johan Walem: “In mijn werk is het prioritair om volle
reglementair verplicht is op het scheidsrechtersblad. In de aandacht te geven aan de ontwikkeling van het individu. De
winterstop heb ik vijf spelers verloren die kennelijk niet het resultaten zijn minder belangrijk, net zoals de rangschikking.

15

(Photonews)


(Photonews)

Ik leg vooral het accent op het tactische aspect, alsook op moeten doseren en vooral slim te werk moeten gaan. De
de speldiscipline. Om eerlijk te zijn: ik ben stomverbaasd aanvallers lopen zich vaak te pletter over de volle breedte
door de achterstand die onze jongens op dat vlak hebben. van het veld in hun jacht op de bal, terwijl het vaak volstaat
Ik herhaal hen keer op keer dat ze de zaken eenvoudig, om op het juiste moment de juiste beweging te maken en zo
natuurlijk en intelligent moeten aanpakken. Op het vlak van de bal te recupereren. In de verdediging hebben we een
trainingsintensiteit is het vooral in het begin van de week dat nog een grotere workload voor ons liggen, omdat de spelers
we het accent leggen op het volume door te werken over zowel in het positiespel als in het opbouwen een achter-
langere afstanden. Vanaf woensdag bouwen we dat ritme af stand hebben”.
en werken we heel intensief op de aanvalsvormen.
Jongeren houden er doorgaans niet van om steeds dezelfde Dug-Out: “Welke stempel wil je graag op jouw werk
oefeningen tussen de kiezen te krijgen, maar ik moet zeggen gekleefd zien”?
dat het de enige manier is om tot resultaat te komen. Johan Walem: “De stempel van voetbal dat gebaseerd is op
16 Ik dring enorm aan op automatismen vanuit een heel snelheid van uitvoering, progressie in driehoekjes en
strikte organisatie en taakinvulling. In Italië heb ik keer op offensieve durf. Ik ga een jongen die durft dribbelen niet
keer kunnen merken dat jongeren veel profijt halen uit hun veroordelen, maar ik verkies snel tiktakvoetbal. In werkelijk-
tactische discipline, welke ze al beheersen op hun 18-19 heid propageer ik dan het soort voetbal dat ik ook altijd
jaar. Dat hebben wij kunnen merken op het toernooi van graag zélf heb gespeeld, het voetbal dat de stempel draagt
Viareggio. Maar op technisch vlak geloof ik niet dat we een van techniek, eenvoud en efficiëntie”.
achterstand hebben op de grote landen. En dat is iets wat
ons vertrouwen moet geven naar de toekomst toe. De Dug-Out: “Heb je ergens spijt van”?
Belgische speler heeft onvoldoende vertrouwen in zijn Johan Walem: “Slechts van een kleinigheidje: af en toe heb
eigen capaciteiten. Hij heeft een fragiele mentaliteit, en dat ik de indruk dat ik meer van mijn trainingen geniet dan mijn
is precies de reden waarom we Thibaut Vincent hebben spelers. Teveel onder hen beseffen niet in welke luxueuze
ingeschakeld”. situatie ze verkeren door zo dicht te vertoeven bij de
poorten naar het eerste elftal van Anderlecht. En aan de
Dug-Out: “Heeft Sporting een bepaalde lijn opgelegd”? vooravond van een veelbelovende professionele carrière!
Johan Walem: “Ariël Jacobs en zijn assistent Daniel Die mentaliteit maakt dat zo’n jongens veel te snel tevreden
Renders volgen ons van heel nabij. Dat is tegelijk aange- zijn over zichzelf. Dit zal absoluut moeten verdwijnen willen
naam én motiverend. Hun aanwezigheid waardeert ons we als Belgisch voetbal kans maken om in de toekomst
werk, dat vanzelfsprekend gericht is op het einddoel: een sterker voor de dag te komen. Toen wij in 2002 op de eind-
plaats in het eerste elftal. Op tactisch vlak richt ik mij volle- ronde van het WK ei zo na Brazilië uitschakelden, was die
dig op de schema’s van Jacobs. Dit is ook vanzelfsprekend: spelersgroep technisch minder onderlegd dan de huidige.
mijn jonge spelers die naar het eerste elftal overstappen Maar in elke linie vond je daar toen strijders die de ploeg
moeten daar in staat zijn om zich meteen aan te passen vooruit stuwden en die er alles aan deden om zegevierend
aan de tactiek van de ploeg. Wij geven dus de voorkeur aan van het veld te stappen. De dag dat onze jongeren zullen
een 4 – 3 – 3, wat ons niet verhindert om regelmatig varia- begrijpen dat er elke dag moet gevochten worden om beter
tie te brengen in ons systeem. Ik zie natuurlijk wel dat dat te worden, dat men zich steeds weer in vraag moet stellen
problemen oplevert voor een flink aantal van mijn spelers, om progressie te boeken, zowel op training als tijdens de
precies door die achterstand die ze hebben in tactisch wedstrijden, ben ik er zeker van dat het Belgisch voetbal de
inzicht. Ik moet hen dan ook regelmatig corrigeren in hun vruchten zal plukken in de grote toernooien van de landen-
looplijnen. Ik zeg hen keer op keer dat ze hun inspanningen elftallen en in de Europacups voor clubs”.


OEFENSTOF

Naam: Walem Johan Aantal: 16+2 Materiaal: 1 verplaatsbaar doel, dopjes,
Thema: B- waarheidszone beheersen Categorie/niveau: Elite Tubize 10 hesjes

Richtlijnen en coachingswoorden:
1. Stap uit: 1 stapt uit, 3 blijven (verdedigen met 4)
2. Schuiven: lateraal, afstand
3. Knijpen: doelgebied verdedigen
4. Dekking
5. Kijk: split vision

OPWARMING

Beschrijving:

2 Rondjes traag inlopen
Passing en bal volgen
Passing binnenkant voet, 2x5 min.
In beide richtingen (L- en R-voet)
Pass - controle - pass - controle

Variante: pass lange zijde, 2x5 min.

Stretching: 2x2 min. tussen en na de variante

Doelmannen warmen apart op (15 min.)

Coaching:
Nauwkeurige passing, controle, concentratie

WEDSTRIJDVORM 1 K + 7 (2 – 3 – 2) / K + 9 (3 – 3 – 3)

Beschrijving:
10 Min.

De wedstrijd begint bij de doelman vh blauwe team die 7 of 11 aan-
speelt 17

Het rode team slaagt er niet in om hun doelgebied op de juiste wijze
te verdedigen

Coaching:
Het probleem zelden of niet aantonen/uiteenzetten

TUSSENVORM 1 K + 2 / 3 IN GOLVEN

Beschrijving:
1 Van de 2 verdedigers passt op 1 van de 3 aanvallers
De aanvallers dagen de verdedigers uit
De verdedigers moeten de waarheidszone verdedigen

Golven van 1 min. max.

Rotatie: aanvallers en verdedigers verwisselen bij elke golf

10 Min.

Coaching:
1, 3, 4, 5



Beschrijving:

De doelman opent op speler 9

2x7 Min.
Wisselen van meerderheid: het blauwe team wordt rood en 2 rode
spelers worden blauw

Coaching:
1, 2, 3, 4, 5

TUSSENVORM 2 K + 4 / 6 IN GOLVEN

Beschrijving:
De bal wordt gespeeld naar een flank
De aanvallers dagen de verdedigers uit en trachten af te werken
De verdedigers moeten de waarheidszone verdedigen
Golf: 1 min. (max. 1’30)
Rotatie telkens na 2 golven

15 Min.

Coaching:
1, 2, 3, 4

18


Beschrijving:
Fun
Het verliezende team ruimt het materiaal op

15 Min.

Coaching:
2, 3, 4, 5

Uitvoering in functie van het thema van de training

COOLING DOWN

Beschrijving:
2 Rondjes traag uitlopen
10 Min.
Passieve stretching


OEFENSTOF

Naam: Frans Meeuwens, lesgever Federale Totaal: 8 + 2 K Materieel: 2 doelen, 10 ballen,
Trainersschool Categorie/niveau: U9 – 5 / 5 overgooiers in 3 kleuren, 4 rode kegels,
Thema: Basic: korte passing + controle lage bal 4 groene kegels, 3 grijze kegels
Teamtactic: vrijlopen en ingedraaid staan

Tracht de bal zo goed mogelijk in te spelen naar je medespeler: verzorg
Tracht de bal te controleren zodat je hem niet verliest en hem zo kort mogelijk bij je houd: hou bij
Tracht zo snel mogelijk te zien of er een medespeler aanspeelbaar is na je goede balcontrole: kijk
Tracht je medespeler die zich vrijloopt aan te spelen: speel

OPWARMING

Beschrijving:

4 Rode kegels rond het terrein, 4 groene en 3 grijze kegels als
obstakels binnen het afgebakende terrein.

Spelers 2/2, 1bal: A past naar B die controleert en rond een kegel
leidt vooraleer hij de bal terugspeelt naar A. Rode en groene kegel
verplicht afwisselen.
Let op met hindernissen: juiste moment afwachten om in te spelen.

Afstand: 25x15m.
Duur: 10 min.

Coaching:
Verzorgd spelen
Hou bij
Kijk
Speel en draai door (CO speler)

U9
WEDSTRIJDVORM 1 K + 1 / 2 + K IN GOLVEN 19

Beschrijving:
Een goede kwaliteit van de controles nastreven.
Verzorgde inspeelbal.

Golven van 1 min.
Duur: 10 min.
Afstand: 25x15m.

Coaching:
Zie boven

TUSSENVORM 1

Beschrijving:
Idem opwarming maar 2 K’s trachten de bal te onderscheppen.

De 2 K’s moeten elkaar de hand geven en zo een ketting vormen.
Ze mogen niet loslaten.

Indien de 2 K’s de bal onderscheppen, verliest de ploeg 1 punt.
Starten met 8 punten.

Afstand: 25x15m.
Duur: 2 min./koppel (5 reeksen)

Welk koningskoppel haalt de meeste punten?

Coaching:
Zie boven


WEDSTRIJDVORM 2 K + 3 (POS. 4–7–11) / 2 (POS. 3–4) + K IN GOLVEN

Beschrijving:

Golven van 1 min. : wisselen 2 en 1 bij elke ploeg.
Een goede kwaliteit van de controles nastreven.
Verzorgde inspeelbal.

Afstand: 25x15m.
Duur: 10 min.

Coaching:
Zie boven

TUSSENVORM 2

Beschrijving:
Idem TV 1 maar de verdedigers moeten geen hand meer geven.
Indien de verdedigers de bal onderscheppen, verliest de ploeg
1 punt.
Afstand: 25x15m.
Ploeg start met 8 punten.
Duur: 2 min./koppel (5 reeksen, 10 min.)

Welk koningskoppel haalt de meeste punten?

Coaching:
Zie boven
U9

WEDSTRIJDVORM 3 K+4/4+K
20
Beschrijving:
Scoren na 1-2 of samenspel x 3.
Duur: 10 min.

Coaching:
Zie boven

COOLING DOWN

Beschrijving:
Met de ogen toe de obstakels ontwijken.
Koningskoppels elk één keer…wie geraakt aan de overkant?
Medespeler geeft aanwijzigingen.
Eerst zonder, dan met bal.

Duur: 10 min.


Naam: Nicolas Benoit, Lesgever Federale Aantal: 12 spelers Materiaal: 1 bal/speler + 1, hesjes, potjes,
Trainersschool Categorie/niveau: Debutantjes U7 10 kegels, 12 hoepels van 3 verschillende
Thema: Snel leiden van de bal en van kleuren
dichtbij afwerken (sessie van 60 à70’)

Doelstellingen:
1. Basishandelingen perfectioneren (leiden – trap van dichtbij) in kader van snelheid van uitvoering
2. Trainen van dynamische algemene coördinatie met bal
3. Trainen van reactiesnelheid op auditieve of visuele signalen
4. Durven een individuele actie maken naar doel om af te werken van dichtbij

IN GANG ZETTING 5’

Beschrijving:
In de centrale zone, vol met hoepels en potjes:

– vrij rond lopen met bal in de hand en obstakels vermijden
– vrij rond lopen, met bal boven het hoofd, achter de rug,
gestrekte armen voor zich, …
– vrij leiden vd bal, bal aan de voet en obstakels vermijden
– vrij leiden, bal stilleggen in hoepel, gevarieerd lopen en andere bal
meenemen ,…

+ Coördinatie: verschillende oefeningen met bal leiden en een potje
in evenwicht op het hoofd (de speler verplichten om voor zich uit te
kijken en zo zijn periferisch zicht te gebruiken)

Fun:
Uitdaging: wie kan de oefening het best uitvoeren?, van gemakke-
lijk naar moeilijker,...

ACTIVATIE SPEL: DE SCHAPEN IN DE SCHAAPSTAL 10’
Beschrijving:

U7
Vrij leiden van de bal in de afgebakende zone. Als de kinderen
horen “Opgelet, de wolf is daar”!, moeten ze om ter snelst uit die
zone vluchten langs één van de poorten door de kegels gevormd.
Wie is de laatste?
– progressie: vrije poorten, verplichte poorten
– vluchten met bal, zonder bal 21
– 2 ploegen: de kleur wordt aangegeven = spelers die op dit
signaal hun bal in de hand nemen en de ‘schapen’ proberen te
tikken die al leidend proberen te vluchten, … + vrije poorten,
verplichte poorten, …

Fun:
Het spel en de uitdaging: wie werd niet gepakt door de wolf?
Welke wolf heeft de meeste schapen gevangen?

WEDSTRIJDVORM 1 1/1 10’
Beschrijving:
De X die aangespeeld wordt, vertrekt met de bal aan de voet naar
doel, de middelste speler wordt verdediger OF (volgens het niveau)
bij startsignaal van coach of K, die een bal inspeelt naar een X die
aan een poortje staat
Als hij de bal naar links speelt, reageert de linkse aanvaller en
vertrekt hij naar het doel
De middelste verdediger gaat in duel maar loopt door de centrale
poort
Hij speelt 1 tegen 1 met omkeerbaarheid naar het centrale doel
Evolutie: de verdediger gaat direct in duel

Fun:
Welke ploeg scoort het meest? (+ de afwerking)


TUSSENVORM 1 10’

Beschrijving:

Spel gebaseerd op reactiesnelheid
Elke speler staat in een hoepel, met zijn bal
Bij het roepen van een kleur, gaan de spelers die in de hoepels van
deze kleur staan, om ter snelst van plaats wisselen
Varianten:
– bal in de handen
– start rechtopstaand, neerzittend, …
– 2 verschillende kleuren tegelijk roepen
– 1 kleur roepen, de 2 andere kleuren wisselen van plaats
– alvorens plaats te nemen in een hoepel, eerst door een andere
hoepel stappen van dezelfde kleur

Fun:
Uitdaging: wie staat eerst in de hoepel?

WEDSTRIJDVORM 2 10’

Beschrijving:
Idem WV1, maar de positie van de verdediger wijzigt: hij staat in de
centrale poort, met de rug naar het spel, hij gaat in duel van zodra
X in balbezit komt
Evolutie: de verdediger staat met gezicht naar het spel

Fun:
Welke ploeg scoort het meest? (+ de afwerking)
U7

WEDSTRIJDVORM 3 5+K/5+K 10’
22
Beschrijving:
Eindvorm 5 + K / 5 + K “vrij spel” met 1 – 3 – 2 opstelling
Richtlijnen: durven (leiden, afwerken met hoofd omhoog om de
periferische visie te bevorderen, zo goed mogelijk de technische
handelingen in een echte wedstrijdsituatie uitvoeren)

Fun:
Een ‘goed punt’ voor de speler die durft en die erin slaagt goed te
leiden en af te werken,… terwijl hij voor zich uit kijkt

COOLING DOWN 5’

Beschrijving:
Wie slaagt erin om met de ogen dicht zijn bal te leiden naar een
hoepel die op een afstand van +/- 8 meter ligt
Organisatie in 2 ploegen, een speler van elke ploeg start tegelijker-
tijd


Naam: Peter De Vadder, lesgever Federale Aantal: 8 + 2K Materiaal: partijhesjes, kegels,
Trainersschool Categorie: U8 duiveldoeltjes, markeerhoedjes,
Thema: Leiden en dribbelen tennisballen, minivoetballen, hoepels

1. Houd de bal zo dicht mogelijk aan de voet = “bal aan de voet”
2. Houd je lichaam en hoofd rechtop bij het leiden en dribbelen = “hoofd rechtop”
3. Doe de dribbel zo snel mogelijk = “snel”
4. Versnel na de dribbel = “versnel”

OPWARMING

Beschrijving:

Spelers voeren herhaalde opdrachten uit gegeven door de Tr.
Dit met verschillende soorten van ballen.
Tennisballen = verschillende oefeningen voor gooien en vangen:
– opgooien en handenklap
– opgooien en sprongetje in de lucht
– opgooien en naar hurkzit etc…

Minivoetballen = verschillende soorten van leiden, stoppen en star-
ten, achteruit leiden, en dit telkens afwisselend met beide voeten.
Telkens de ballen wisselen en in de hoepels leggen.

Coaching:
1 Tem 4

WEDSTRIJDVORM 1 K+1/1
Beschrijving:
Speler start aan de blauwe kegel, dribbelt door een bos van kegels,

U8
komt langs de uitgang in het grote veld en speelt 1 / K + V.
(2 Wedstrijdvormen tegelijk op 1 veldje).

Coaching:
1 Tem 4
23

TUSSENVORM 1 ERVARING OPDOEN MET ‘CUEING’
Beschrijving:

– Oefn. 1: op signaal van de Tr wisselen de spelers van positie met
in het midden een dribbel:
a) schijnbeweging met het lichaam
b) overstap en andere voet meenemen.

– Oefn. 2: idem oefn. 1 met in het midden bijplaatsen van een
poortje waar ze telkens de bal gericht moeten doorspelen
‘CUEING’.

Afstand eerst wat korter, daarna schuiven ze wat open
= ‘differentiatie’.

Coaching:
1 Tem 4.


WEDSTRIJDVORM 2 K+2/2

Beschrijving:

De doelman zet de WV in gang door de bal aan de verdedigers mee
te geven.
Elk doelpunt telt. Zo verzamelen ze hoedjes met dezelfde kleur die
ze op elkaar stapelen buiten het veld.

Organisatie: 3x doorschuiven (om de 4 min., zo komen ze op elke
post).

Coaching:
1 Tem 4.

TUSSENVORM 2
Beschrijving:
We leiden steeds van ‘thuis’ naar ‘vakantie’ en terug natuurlijk.
We doen dit eerst door 1 poortje (zelf te kiezen), dan door 2 poortjes
en zo oplopend tot 8.
We proberen dit zo snel mogelijk te doen.

Opklimmend: hoeveel kunnen we er doen op 10s., 20s., 30s.?

Coaching:
1–2–3–4–5
U8


24 Beschrijving:
Wedstrijdvorm: 4 spelers + 1 doelman spelen in continu spel tegen
elkaar.

Tip: extra aanmoedigen van de dribbel.

Coaching:
1 Tem 4.

-> Evaluatie van de coachingspunten !!!!

COOLING DOWN
Beschrijving:
Bespreken van het ‘thema’ van de training.
Weten ze wat ze trainden?
Welke dribbel kennen ze nog?

Huiswerk: wie kent en toont de ‘ZIDANE’ de volgende keer?


Naam: Frans Meeuwens, lesgever Federale Aantal: 18 (16+2K) Materiaal: 2 verplaatsbare doelen, gele
Trainersschool Categorie/niveau: U16 - U17 en rode hesjes,18 ballen, potjes, kegels,
Thema: aanspelen van de diepe spits + bij- hordes
sluiting

centrale verdediger: tracht zo snel mogelijk diep te spelen = diep / linie overslaan
spitsen: zorg dat je wegkomt van je tegenstander = beweeg / kom los / haak af / hoeken in
middenvelders: zorg dat je aanspeelbaar bent bij de tweede bal = kom in steun / sluit bij

OPWARMING
Beschrijving:
1) Tikkerspel in 2 zones: elke speler een bal en in beweging, ook
de tikker met bal. (30 sec/tikker).

Wie getikt wordt, naar lage hordes (pasfrequentie van één naar
twee) en dan terug in vak.

2) Coördinatieoefening: pasfrequentie van 1 naar 2.
3) PT-vorm: 1 kort (8m) naar 2 (vooractie en kaats), 1 lang (25m)
naar 3 (6 groepen van 3).
(Doorschuiven: 2 wordt 1, 1 volgt lange bal naar 3, 3 doet oefening
met 1 en volgt lange bal naar 2, …).

Coaching:
1) – bal kort
– lichaam tussen man en bal
– over de bal kijken(tikker)
2) – lichaamshouding
– armen trekken
– contact kort
3) – speel / kaats / diep

Duur: elke onderdeel 5 min. (= 15 min.

U16 -U17
WEDSTRIJDVORM 1 K + 8 / 8 + K HERKENNINGSFASE
Beschrijving:
Wedstrijd op 3/4 veld.
Symmetrische opstelling 1 – 3 – 3 – 2.
Twee spitsen aanspeelbaar geraken.
25
Coaching:
Stop-Help.

Duur: 2x7 min. + rust (= 15 min.)

TUSSENVORM 1
Beschrijving:
3 Zones van 25m.: als spitsen bereikt worden door linie over te
slaan, mag van balbezittende ploeg uit elke zone een man
doorschuiven. Bij balverlies elke speler naar zijn positie.

Coaching:
Zie richtlijnen en coaching.

Duur: 2x 9 min. + rust (= 20 min.)



Beschrijving:

Wedstrijd op 1/2 veld start met diepe bal van CV op spits (ook na
doepoging of doelpunt).
K + 6 In 3 linies en K + 4 in 2 linies (bijsluiting door één van de twee
CV’s).
Golven van 2 min.: K + 6 wisselt 2 spelers die niet spits zijn, K + 4
wisselt ganse ploeg.
Na 10 min.: rood K + 6 en geel K + 4
Wachtende spelers opgelegde coördinatie in loopladder.

Coaching:

Duur: 2x 10 min. (= 20 min.)

TUSSENVORM 2
Beschrijving:
K + 8 Tegen 6 op helft speelveld (35m.)
8x Rond = punt.
Bij recuperatie door de 6 worden de 2 diepe spitsen gezocht.
Rood kan scoren via derde man. Alle spelers schakelen om naar die
helft, behalve 2 gele spitsen die op hun helft blijven. Na doelpoging
of scoren speelt rood K + 8 / 6 op zijn helft.

Coaching:

U16 -U17

26
Beschrijving:
Eindvorm start met diepe bal van CV naar spits (ook na doelpoging
of doelpunt). Symmetrische opstelling met 2 spitsen.

Coaching:


COOLING DOWN
Beschrijving:
1 Ronde uitlopen en kegeltrappen (1 pt) of paal of lat (2 ptn) vanaf
20 m.

Duur: 5 min.


Naam: Peter De Vadder, lesgever Federale Aantal: 14 + 2K Materiaal: 4 ballen, partijhesjes, duivel-
Trainersschool Categorie: U 17 doeltjes, markeerhoedjes
Thema: 7 & 11 staan te diep en knijpen te
snel naar binnen

Speler dichtst bij de bal 5. Maak een vooractie. “NU”
1. Maak het speelveld breed 7 en 11. “OPEN”
2. Maak je aanspeelbaar voor de 2 en 5. Keeper – medespeler(s)
“AANSPEELBAAR ZIJN” 6. Communicatie – coaching met verdediger(s)
3. Speel de bal strak in. “NAAR ACHTER” – “NAAR BUITEN”
4. Sta goed opengedraaid zodat je na de controle gunstig verder – “NAAR BINNEN” – “NAAR VOOR”
kan spelen. “STA OPENGEDRAAID”

OPWARMING
Beschrijving:
• Opwarming op plateau met verschillende oefn. (skipping,

hielslag, bijtrekpas, zijw. huppelpas, rugw. lopen, versnellen,

etc…
• Integratie looplijnen spelprobleem: uiteindelijk inspelen op de
doelman. Die speelt de bal naar buiten waarbij de speler op een
juiste manier wegdraait
• Speler leidt bal van kegel naar kegel waar hij hem stillegt en
afzonderlijk uitwijkt naar links en rechts om zijn oefn. te doen
• Op het einde trapt hij hem in de handen van de doelman die
afwisselend rechts en links meegeeft

Coaching:
Opwarming: techniek


U17
Beschrijving:
Veldbezetting is symmetrisch

Coaching:
Geen = herkenningsfase 27

Freezing = spelmomenten waarbij 7 & 11 niet juist uitzakken en / of
niet aanspeelbaar zijn, zowel bij ploeg A als bij ploeg B

TUSSENVORM 1
Beschrijving:
– Opbouw start met ‘juiste’ ingooi van 5
– Aanname van 11 met wegdraaien (naar binnen)
– Vooractie en uitzakken van de 6 die de bal krijgt
– Idem voor de 8
– Idem voor de 7 + achterlijn halen en voor doel brengen waar
9 - 10 en 6 (of 8 andere zijde) op juiste moment opduiken
– Idem aan de andere zijde met ingooi van 2
– Doorschuiven door gewoon de bal te volgen, posities 6 & 8
blijven

- Ploegautomatisme

Coaching:
1, 2, 3, 4, 5


WEDSTRIJDVORM 2 K + 6 / 2N / 6 + K
Beschrijving:
Symmetrische veldbezetting!

Neutrale spelers creëren steeds een overtalsituatie naar de 7 en de
11 toe!

Coaching:

1–2–3–4–5

TUSSENVORM 2
Beschrijving:
– Organisatie idem aan Tssv 1
– Op speler 11 komt verdediger V2 die na het betwisten van
de inworp mag verdedigen tot aan de stippellijn
– Op speler 7 komt verdediger V5 die eveneens de ruimte
verdedigt voor de stippellijn (dit natuurlijk langs zijn zijde)
– Speler 7 probeert overtal uit te spelen met de 8 en de achterlijn
te halen (speler 11 doet dit aan de andere zijde)
– Speler 9 duikt 1ste paal
U17

– Speler 10 duikt 2de paal
– Speler 6 & 8 afwisselend backlijn
– Speler 11 & 7 afwisselend achterveld
Doorschuiven idem als bij Tussv 1

28 Ploegautomatisme

Coaching:
1–2–3–4–5

Beschrijving:
• 2x5’ Continu spel
• Zelfde terrein als WV2 (32m x 40m)
• Symmetrische veldbezetting
• Toepassing teamtactic’s in functie van het thema

Coaching:
1 Tem 6

-> Evaluatie van de coachingspunten!!!!

COOLING DOWN
Beschrijving:
– 3 min. ontspannen loslopen
– in middencirkel: stabiliteitsoefn. (gekende ‘Van Winckel’ oefn.)
– aanbieden van 1 nieuwe oefn.


Aantal: 18 + 2K Materiaal: 20 ballen, 1 groot bijzetdoel,
Naam auteur: Björn De Neve, lesgever
Federale Trainersschool Categorie/niveau: Beloften D1/D2 2 kleine bijzetdoelen, 10 gele hesjes,
Thema: TB+4: speler kan een medespeler 4 rode kegels, 4 gele kegels, 2 staanders,
steunen door snel en juist naar de bal te stel potjes
bewegen als die medespeler aan de bal in
moeilijkheden zit (onder druk wordt gezet).

1. Kom aanspeelbaar in steun bij de balbezitter op het moment dat hij onder druk komt door een versnellende en verrassende loopactie te
maken. TIMING, NIET TE VROEG, STEUN BIJ
2. Kies je positie om steun te geven zo hoog mogelijk zonder je aanspeelbaarheid te verliezen of te kort in de dekking van de eerstvol-
gende tegenstander te komen. RUIMTE VOOR JE, NIET TE HOOG, BLIJF AANSPEELBAAR
3. CV’s spelen steungevend bij de FV’s en CM’s om de bal achteruit mogelijk te maken. 3 of 4 > GEEF STEUN, “HAAL UIT”
4. FV’s geven steun achter de bal bij de FA’s aan hun kant. 2 of 5 > STEUN BIJ, “HAAL UIT”
5. CM’s steun vanuit centrale as bij flankspelers aan hun kant 6 of 8 > AANSPEELBAAR, “SPEEL”
6. Bij aanspelen DS in de voet sluit één van beide CM’s bij steungevend onder de bal. SLUIT BIJ, “LEG TERUG”, “SPEEL”

OPWARMING CARDIOVASCULAIR + PASSING IN CARROUSEL 15’

Beschrijving:

5’ Individueel inlopen breedte van het terrein.
Variatie A (duur 5’):
– CV speelt in op loshakende FA. CM komt onder de bal in steun
op moment dat de FA onder druk wordt gezet. FA speelt op CM,
die centraal inspeelt op DS. DS speelt op de doelman en krijgt
de bal mee.
– Doorschuiven 4 > 8 > 11 > 2 > 9 > rechts idem.
Variatie B (duur 5’):
– CV speelt diagonaal op verste CM. CM draait door, opent op
loshakende FA en geeft direct terug steun onder de bal. FA kaatst
(snelle druk door FV) terug en CM speelt in op DS. DS neemt
mee en trapt op K.
– Doorschuiven 4 > 6 > 7 > 5 > 9 > idem andere kant.

Coaching:

Beloften D1/D2
Coachingsrichtlijnen 1 en 5.

WEDSTRIJDVORM 1 5/K+4 20’
Beschrijving:
– Overtal spelend vanuit de wedstrijdposities L of R. Ondertal er
tegenover spelend met K + 1 CV + 1 FV + 2 te kiezen posities. 29
– Terrein: lengte 1/2 terrein, afbakening breedte ifv de veldbezetting.
– Duur: 3 x 4’, tussenin telkens 2’ evaluatie.
– Na elk blokje komen ondertalspelers in overtal.
– Wanneer de bal buiten is voor de gele ploeg: geen inworp maar
opbouw startend aan de eigen doellijn. Witte ploeg mag indrib-
belen ipv ingooien.
– Buitenspellijn enkel voor overtal (gele ploeg) op aanvallende 20m.
– FUN:
Scoren voor wit in het lege doel is 1 pt. Scoren door geel bij de
doelman is 2 ptn. Is er een speler die alle drie de blokjes won?

Coaching:
Coachingsrichtlijnen 1, 2 en 5.

TUSSENVORM 1 AFWERKVORM UIT VASTE WEDSTRIJDPOSITIES 10’
Beschrijving:
– Automatiseren steungevende loopacties. Duur: 2 x 4’. Tussenin
evaluatie.
– Elke speler blijft gedurende de ganse vorm in zijn wedstrijdpositie.
RCM’s en LCM’s kunnen eventueel wisselen halfweg, evenals de K’s.
– CV speelt in op FA en sluit een vijftal meter bij aan de kant van
de bal. FA kaatst op steungevende FV. FV speelt diagonaal op
uit de dekking komende DS. DS neemt aan en speelt in de loop
van steungevende CM. CM neemt de bal op snelheid mee en
werkt af van buiten de grote backlijn.
– FUN:
Op welke helft van het terrein maken de CM’s in 4’ het meeste
doelpunten?
Verliezende helft + verliezende K: 30x pompen.

Coaching:
Coachingsrichtlijnen 1, 3, 4 en 6.


WEDSTRIJDVORM 2 K + 10 / K + 8 15’
Beschrijving:

– 1 – 4 – 3 – 3 tgo 1 – 3 – 2 – 3 met CM en AM.
– Terrein: doellijn tot grote backlijn, volledige breedte.

– Duur: 2 x 7’ continu spel met “Stop-Help” indien nodig.
– Buitenspellijn voor overtal is de middellijn. Buitenspellijn voor
ondertal is verste punt van de middencirkel.
– Inworp wordt bij overtal vervangen door opbouw van bij de
doelman.
– FUN:
Scoren voor overtal is 1 pt. Scoren voor ondertal is 2 ptn.
Wie wint over de twee helften samen?

Coaching:
Coachingsrichtlijnen 1, 2, 3, 4, 5 en 6.

TUSSENVORM 2 POSITIESPEL 5 / 4 15’
Beschrijving:
K’s Werken gedurende 15’ bij KT op traptechniek.

Positiespel 5/4:
– Overtal spelend vanuit de wedstrijdposities L of R. Ondertal
ertegenover spelend met 1 CV + 1 FV + 2 te kiezen posities.
– Ongeveer 1/4 terrein en duur: 2 x 5’.
– Inworp voor overtal vervangen door opbouw bij CV. Inworp bij
ondertal vervangen door indribbelen.
– Buitenspellijnen afgebakend voor beide ploegen met gele en
rode kegels.
– Ondertal kan vrij scoren in het kleine bijzetdoel. Overtal speelt
lijnvoetbal en scoort door de bal stil te leggen max. 2 meter
Beloften D1/D2

achter eindlijn tegenpartij.
– Ondertal halfweg positiegericht laten wisselen met 4 spelers uit
overtal.
– FUN:
Scoren voor overtal is 2 ptn., scoren in leeg doel door ondertal is
1 pt.
Wie wint elke helft als de scores van de vier ploegjes worden
opgeteld?
30
Coaching:
Coachingsrichtlijnen 1, 2, 3, 4, 5 en 6.

WEDSTRIJDVORM 3 K+9/K+9 15’
Beschrijving:
– 1 – 4 – 2 – 3 tgo 1 – 4 – 2 – 3, beide ploegen zonder AM.
– Terrein: doellijn tot grote backlijn, volledige breedte.
– Duur: 15’ continu spel.
– Buitenspellijn voor gele ploeg is de middellijn. Buitenspellijn voor
witte ploeg is verste punt van de middencirkel.
– Alle spelregels zijn van toepassing.
– FUN:
Scoren is 1 pt. Wie wint deze laatste wedstrijdvorm? Verliezende
ploeg uitlopen + materiaal.

Coaching:
Belonende coaching op alle richtlijnen bij positieve uitvoering.

COOLING DOWN 10’
Beschrijving:
– Verliezende ploeg van de laatste WV loopt nog twee rondjes uit
en ruimt alle materiaal op.
– Winnende ploeg van de laatste WV jongleert per twee.


JEUGDVOETBAL

De ideale wedstrijdvorm:
5 tegen 5!
Danny Aerts, voetbaljournalist

In de vorige Dug-Out werd 4 tegen 4 als kleinst mogelijke afgeleide wedstrijd(vorm) van de ‘echte’
wedstrijd bestempeld. Althans volgens onze noorderburen. Echter, binnen de opleidingsvisie van de
KBVB wordt resoluut voor 5 tegen 5 gekozen. Deze ‘ideale wedstrijdvorm’ neemt dan ook binnen het
voetbalontwikkelingsmodel van de KBVB een belangrijke plaats in. Een analyse.

32

(Photonews)

Procesgericht leren • INDIVIDUELE OPLEIDING (7-17 jaar): naast de basis-
Ons vertrekpunt is de opleidingsvisie van de Federale technieken en basistactieken (= BASICS) komt in deze
Trainersschool. Deze werd een 10-tal jaar geleden ontwikkeld fase ook het functioneren in ploegverband aan bod (=
en nadien veelvuldig in de praktijk getest tijdens de trainingen TEAMTACTICS)
in de Topsportscholen en bij de nationale jeugdelftallen. Op • VERVOLMAKING (17-21 jaar): in deze fase wordt de stap
basis van een eerste optimalisatie in 2000 (zie kaderstukje), gezet naar de INTEGRATIE IN VOLWASSENVOETBAL
en nadien een wetenschappelijke studie door de KUL, wer-
den in het seizoen 2003-2004 enkele spelvormen aangepast. De speldimensie 5 tegen 5 situeert zich in de eerste stap van
Echter, de ‘5 tegen 5’ bleef toen resoluut overeind! Een de INDIVIDUELE OPLEIDING, meer bepaald in de leeftijds-
duidelijker signaal in het kader van procesgericht leren (= categorie van 7 tot 9 jaar. Vanaf deze leeftijd staan er zowel
FORMATION) kon men toen niet geven! binnen de BASICS als de TEAMTACTICS een aantal elemen-
ten centraal die optimaal in relatie staan met 5 tegen 5, nl:
Binnen dit procesgericht leren onderscheiden we 3 fasen, nl: • het aanleren, verbeteren en perfectioneren van basis-
• EXPLORATIE (5-7 jaar): in deze fase ligt de focus op technieken en basistactieken in wedstrijdechte omstan-
BALGEWENNING digheden (= BASIC)


• zoveel mogelijk leermomenten dmv kleine speelopper- ling, nl de overschakeling naar het half lang spel via halflan-
vlaktes en kleine spelersaantallen (= BASIC) ge passing. Dit geeft eens te meer aan dat 5 tegen 5 niet
• het uitvoeren van een taak ifv een elftalpositie: voor enkel een belangrijke-, maar zeker ook een logische stap is
5 tegen 5 is de basisopstelling de ruitvorm binnen de technisch-tactische vorming van de jeugdvoet-
(= TEAMTACTIC) baller. Hij verdient zeker zijn plaats! (Zie fig).

5 Tegen 5 binnen het voetbalontwikke- Tot hiertoe hebben we enkel de korte passing als BASIC
lingsmodel vermeld. Maar binnen het geheel van technische- en tacti-
De spelvorm 5 tegen 5 is afgeleid uit het algemene ontwik- sche basisvaardigheden (basiscompetenties) die een spe-
kelingsmodel voor balsporten, met een specifieke invulling ler op het einde van de opleiding moet beheersen om bin-
voor het voetbal. Voor 5 tegen 5 betekent dit concreet: nen 11 tegen 11 goed te kunnen functioneren, ongeacht het
• algemeen: het leren samenspelen met één of meerdere spelsysteem en spelconcept, zijn er uiteraard nog tal van
spelers zonder gedifferentieerde opdrachten om zo het andere voetbalhandelingen die hij moet ontwikkelen. We
egocentrisme te doorbreken (7-11 jaar) kunnen ze allemaal definiëren als psycho-motorische capa-
• voetbalspecifiek: hier wordt het collectief spel gekenmerkt citeiten. Het is algemeen bekend dat de leeftijd van 7 tot 13
als ‘dichtbij’ (FASE 2) jaar de ideale leeftijd is om deze capaciteiten aan te leren.
We kennen hem als de GOUDEN LEEFTIJD. Wel, de eerste
De 4 hoofdfasen binnen het voetbalontwikkelingsmodel fase in deze gouden leeftijd is nu net het spelen van 5 tegen

LEEFTIJD BESCHRIJVING SPELDIMENSIE

FASE 1 5 tot 7 jaar Ik en de bal (exploratie) 2-2

FASE 2 7 tot 9 jaar Collectief spel ‘dichtbij’ 5-5

FASE 3 9 tot 11 jaar Collectief spel ‘2de graad’ 8-8

FASE 4 vanaf 11 jaar Collectief spel ‘veraf’ 11 - 11

Een gevolg van ‘kleine speeloppervlaktes’ en collectief spel 5 op de leeftijd van 7 tot 9 jaar. Dus een tweede reden
‘dichtbij’ is dat de technisch-tactische uitvoeringen geken- waarom deze spelvorm zeker zijn plaats verdient!
merkt worden door korte passings. Deze eerste vorm van
passing is een logisch vervolg op de ontwikkelingsfase Enkele zeer belangrijke BASICS in balbezit vinden we al
waarbij het dribbelen en leiden van de bal centraal staat. meteen terug bij 5 tegen 5, nl. balcontrole, leiden/ dribbelen,
Wanneer de spelertjes de korte passing beheersen wacht passing en afwerken (allen B+ met bal), en vrijlopen
de volgende stap binnen hun technisch-tactische ontwikke- (B+ zonder bal). Naar analogie worden ook al enkele
33


(Photonews)

TEAMTACTISCHE basisprincipes van het voetbalspel de Federale Trainersschool ook mentale- en fysieke ontwik-
binnen 5 tegen 5 geïntegreerd zoals het openen (aanspeel- kelingsdoelen.
baarheid), infiltreren en afwerken. Ook de basisprincipes bij Een volledig gedetailleerd overzicht van de spelomgeving
het verdedigen (B-) komen al aan bod. Naast deze en alle doelstellingen in de ontwikkelingsfase 5 tegen 5
technisch-tactische elementen bevat het voetbalmodel van (7 – 9 jaar) vind je in bijgevoegde tabel.

Overzicht van de spelomgeving en alle doelstellingen in de
ontwikkelingsfase 5 tegen 5 (7 - 9 jaar)
4+K/4+K U8 Toepassing 2/2 Football as a short
(7j tot 9j) 5/5 passing game without
duiveltjes U9 Uitbreiding naar kort spel off-side rule
34
BESCHRIJVING VAN DE SPELOMGEVING
Ideale wedstrijdvorm is 5-5 (= enkele ruit)
met passafstanden tot ongeveer 10 meter

BASICS TEAMTACTICS
B+ B- B+ B-
• leiden en dribbelen • druk zetten, duel of 1. openen breed 5. positieve pressing op de
• korte passing remmend wijken 2. openen diep baldrager
• controle op lage bal • opstelling tussen 14. infiltratie met bal: leiden 11. het duel nooit verliezen:
• doelpoging tot 10m tegenspeler en doel of dribbelen (challenge) zich nooit laten
(dichtbij) • korte dekking op korte 15. doelkans creëren via een uitschakelen
• doelpoging op lage voorzet pass individuele actie 12. het duel proberen te
• vrij en ingedraaid staan • interceptie of afweren 21. zo snel mogelijk winnen bij 100%
• vrijlopen: aanspeelbaar van korte pass afwerken bij werkelijke zekerheid
zijn door vrije ruimte te doelkans 15. niet laten uitschakelen
zoeken door individuele actie in
• inworp de waarheidszone
21. doelpoging afblokken

FYSIEK MENTAAL
• KRACHT: • SNELHEID: • wordt leergierig
natuurlijke bewegingen, - reactie, startsnelheid in • concentratie neemt toe
duels tussen homogene spelvorm • is bereid om deel uit te maken van een team
groepen (evenwicht) - looptechniek enkel
• LENIGHEID: observeren en speels
meest soepele periode scholen
• UITHOUDING: • COORDINATIE:
de omvang van de training - lichaamscoördinatie
- oog-handcoördinatie
- oog-voetcoördinatie


Jeugdvoetbal bij de allerkleinsten: grootte van het terrein en aantal spelers
In 2000 werd door de Federale Trainersschool een eerste stap gezet om de jeugdopleiding in België te optimaliseren,
en wel om 2 redenen, nl:
• het wegvallen van het straatvoetbal
• de kloof die ontstond door de drastische verandering van de jeugdopleiding in de ons omringende landen
De eerste vereiste binnen deze optimalisatie betrof de aanpassingen aan de terreingrootte en het aantal spelers in de
verschillende leeftijdscategorieën. De analyse van de resultaten bij de 6- tot 8-jarigen (ref: nu 7- tot 9-jarigen) waren de
volgende:

1. ALGEMENE BESCHOUWINGEN
Om te kunnen beginnen met het ‘echte’ voetbalspel, moet de meest eenvoudige organisatievorm beantwoorden aan de
essentiële spelregels van het voetbal. Een positieve benadering van het aanvallend voetbal houdt in dat de spelertjes
progressief bewust worden gemaakt van de passmogelijkheden naar voor, links, rechts en achter. Er moeten dus 4
medespelers bereikbaar zijn, wat betekent dat 5 tegen 5, incl. doelman, moet worden gespeeld.

De speelruimte moet een maximum aantal uitvoeringen van basistechnieken toelaten. Een studie over het aantal bal-
contacten (leiden, dribbelen, passes, shots, ...) bij 5 tegen 5 gedurende 10 minuten op een terrein van 25x35m, lever-
de sprekende resultaten op:
14 balcontacten/speler tov 10,9 balcontacten/per speler bij 7 tegen 7 op een terrein van 40x45m!
Ook het aantal doelpogingen was bij deze organisatievorm veruit het hoogst!

2. CONCLUSIES
5 Tegen 5? Ja, omwille van:
– meer fysieke inspanningen die beter verdeeld zijn
– veel meer uitvoeringen van basistechnieken
– meer doelpogingen
– meer specifieke acties van de doelman
– tactische basisprincipes zijn aanwezig
Afmetingen van het terrein: 30-35m x 25-20m

MEER FUN! MEER VORMING!

In de vorige Dug-Out werd 4 tegen 4 door onze noorderburen als de ‘kleinste echte wedstrijd’ beschouwd. Het belang-
rijkste verschil met de opleidingsvisie van de KBVB is de afwezigheid van de 5de speler, nl de doelman. Zoals vermeld
is het standpunt van de Federale Trainersschool eenduidig: spelertjes maken bij hun eerste kennismaking met Football
as a passing game meteen de transfer naar reële wedstrijdomstandigheden. En daarbij behoort vanzelfsprekend ook de
mogelijkheid om passes naar achter te geven, ook voor de speler in de achterste punt van de ruit. Dan is de oplossing
van een doelman voor de hand liggend. Uiteraard is het aspect ‘integratie van doelmannen in wedstrijdvormen’ binnen
deze leeftijdscategorie op zich ook al een thema.
35


Besluit
Zowel wetenschappelijk als in de praktijk is gebleken dat 5 tegen 5 een zeer waardevolle wedstrijdvorm is die een logische
plaats inneemt binnen de ontwikkeling van jeugdvoetballers. De Federale Trainersschool is er dan ook ten zeerste van
overtuigd dat de wedstrijdvorm 5 tegen 5 een absolute meerwaarde biedt binnen alle FUN- & FORMATION-aspecten van
de opleidingsvisie van de KBVB.

BASIS WEDSTRIJDVORM
Beschrijving:
• 2x6’ Continu spel (terrein: 25mx35m)
• Terreingrootte kan aangepast worden naargelang het

niveau

• Spelers leiden de bal op vanaf hun eigen doel en trachten
de tegenstander dmv combinaties en/of dribbel uit te
schakelen en een doelpunt te scoren + omkeerbaarheid

Coaching:
• NAAR VRIJE SPELER (geef een korte pass naar een
vrijstaande speler die dichtbij staat)
• NAUWKEURIG (geef, zo nauwkeurig mogelijk, de pass over
de grond in de juiste richting, zodanig dat de bal het gemak-
kelijkst gecontroleerd kan worden)
• KIJK (kijk naar de speler naar wie je de pass geeft)

Evaluatie van de coachingpunten, eventueel STOP-HELP
methode gebruiken

Om de wedstrijdvorm 5 tegen 5 nog beter te kaderen, geven we graag nog
onderstaande informatie mee.

Verhouding BASICS tov TEAMTACTICS 5 Tegen 5 als basis voor 8 tegen 8 en 11 tegen 11

36

2 Tegen 2 als basis van 5 tegen 5: speler aan de bal heeft
3 keuzes, nl dribbel, pass en afwerken

Graag verwijzen we naar de opleidingsbrochure van de Koninklijke Belgische Voetbalbond
‘De opleidingsvisie van de KBVB’ (sept. 2006)


L
ANGS DE ZIJLIJN

Tom Boudeweel trok naar de Gaverbeek voor het eerste interview in dit nieuwe nummer. Zijn gespreks-
partner: Francky Dury, trainer van Zulte Waregem, een ploeg die vele topploegen doet rillen. En terecht,
Zulte was een gesel voor de top drie en de topploegen verloren er kostbare punten. Hoe zet Dury zulke
prestaties neer? Doet hij dit vanuit een egelstelling met snelle tegenaanval? Helemaal niet, Dury, hart op
de tong, brengt een verhelderend verhaal.

Johan Walem heeft als speler een rijke carrière achter de rug. Zijn trainerscarrière is hij gestart in
Anderlecht, waar hij de beloften onder zijn hoede heeft. Walem heeft het voordeel dat hij met zijn ervaring
uit het buitenland goed kan inschatten wat de mogelijkheden en het potentieel van zijn spelers is. Een
achterstand op technisch vlak merkt hij niet, wel op tactisch vlak. Op 18 jaar bijvoorbeeld zijn de spelers
in Italië reeds tactisch zeer gedisciplineerd. Aan Walem om dit tactisch denken ook in Anderlecht te
implementeren.

Danny Aerts trok in het vorige nummer naar onze Noorderburen waar de 4 tegen 4 als kleinst mogelijke
afgeleide wedstrijd(vorm) van de echte wedstrijd bestempeld wordt. De opleidingsvisie van de KBVB wordt
resoluut voor 5 tegen 5 gekozen in hun FUN- en FORMATION.

Wat Zulte Waregem in België is voor de Belgische topploegen was Standard dit jaar voor de Europese
ploegen. Everton, Sevilla en Sampdoria, ze moesten allemaal ondervinden dat Standard top was. Architect
van dit succes: Laszlo Bölöni. Ei zo na kon de ploeg door de grote poort naar de Champions League, maar
Liverpool had het geluk aan zijn zijde.

Ik ontmoette Bölöni een eerste maal toen we enkele jaren geleden met de Pro License naar Portugal
trokken. Ceulemans, Staelens, Houwaert en andere Belgische toppers maakten in Sporting Lissabon
kennis met de schitterende jeugdopleiding, hun oefencomplex en een jong, dartel talent, genaamd
Christiano Ronaldo. Wie er toen ook bij was: Francky Dury; bij de start van zijn professionele trainerscarrière.
Fijn hoe de bal soms kan rollen.

Alvast veel leesplezier!


STANDPUNT

Laszlo Bölöni: “Evenwicht krijg je
door een snelle omschakeling”!
Stijn Joris, voetbaljournalist

De doorsnee Belgische voetballiefhebber had tot vorig jaar nog niet van Laszlo Bölöni gehoord. Luciano
D’Onofrio koos de Roemeen uit als opvolger voor Michel Preud’homme en al snel bleek de keuze voor
de ex-coach van onder meer Monaco en Sporting Lissabon een voltreffer. Op een haar na knikkerden
de Rouches het grote Liverpool uit de Champions League. Standard werd zelfs het enige Belgische team
dat Europees overwinterde na zeges tegen onder andere Everton, Sevilla en Sampdoria. In de
vaderlandse competitie doen de Luikenaars mee voor een tweede titel op rij. Redenen genoeg dus voor
een interview met het brein achter de successen van Standard.

38

(Photonews)

Via Chimica Târnaveni ASA Târgu Mureﬂ belandde Laszlo Dug-Out: “Als welk type trainer zou u zichzelf omschrij-
Bölöni in 1984 bij dé Roemeense topclub bij uitstek: Steaua ven”?
Boekarest. Daar beleefde hij in 1986 het hoogtepunt van zijn Laszlo Bölöni: “Dat is moeilijk om over mezelf te zeggen. Ik
spelerscarrière door de Europacup voor landskampioenen te denk dat ik het op een werker zou houden”.
veroveren door Barcelona in de finale met strafschoppen te
verslaan. In 1987 passeerde Bölöni al een eerste keer in Dug-Out: “Wat voor soort voetbal tracht u dan te bren-
België bij Racing Jet Brussel. Daarna sloot hij zijn spelerscar- gen”?
rière af in Frankrijk bij Créteil en Orléans. Laszlo Bölöni: “Ik hou van eenvoudig, collectief voetbal. Als
In 1992 begon hij bij onze zuiderburen meteen zijn loopbaan het kan, laat ik mijn team spelen via een snelle balcirculatie.
als trainer bij AS Nancy waar hij lang met de legendarische Ik wil ook dat ze de nodige agressiviteit aan de dag leggen,
Ier Tony Cascarino werkte. Van 2000 tot en met 2001 stond in de goede zin van het woord. Ze moeten met lef voetballen.
Bölöni aan het hoofd van de Roemeense nationale ploeg. Ik verkies de aanval, maar ik verwaarloos de verdediging niet.
Vervolgens kroonde hij Sporting Lissabon tot kampioen om Dat is allemaal theorie. In de praktijk moeten de spelers die
daarna opnieuw in Frankrijk te scoren bij Stade Rennes. Na filosofie ook nog willen accepteren en respecteren, want het
korte avonturen bij Monaco en Al Jazira belandde Bölöni lukt niet altijd zoals ik het wil. Ook dat is een taak van een
uiteindelijk bij Standard. trainer. Zijn filosofie doeltreffend overbrengen”!


Dug-Out: “Dat u vooral collectief denkt blijkt aan de
huidige opstelling en manier van spelen van Standard.
Tot vorig seizoen kregen Mbokani en Jovanovic meer
vrijheid. Nu verdedigen ze steevast mee met het team”?
Laszlo Bölöni: “Ik heb hen mijn filosofie uitgelegd en die
hebben ze goed begrepen. Alle spelers krijgen bij mij dezelfde
taken. Ze moeten mee in de aanval gaan maar ze moeten
ook snel omschakelen. Als we balverlies lijden moeten ze
even snel mee verdedigen dan dat ze mee in de aanval trekken.
Een jongen als Jovanovic heeft dat goed begrepen. Milan is
een erg genereuze jongen. Ik heb hem uitgelegd waarom hij
mee moest verdedigen. Hij heeft dat aanvaard en plukt er nu
zelf de vruchten van, want sinds ik hem op de linkerflank
posteerde kreeg hij op die positie ook een basisplaats bij de
Servische nationale ploeg”.

Dug-Out: “U bent trouwens ook een crack in het omscho-
len van spelers. Van Defour maakte u een verdedigende
middenvelder, De Camargo werd een soort nummer 10 en
Jovanovic dus een flankspeler. Waarop baseert u zich
dan”?
Laszlo Bölöni: “Dat lijkt me logisch. Aanvankelijk speelden
we in een 4 – 4 – 2 en stilaan leerde ik de kwaliteiten van de
spelersgroep kennen. Ik ben dan even het rekensommetje
gaan maken en de kwaliteiten en karakteristieken van
enkele spelers gaan analyseren zonder hun minpunten te
vergeten. Daarnaast heb ik ook aan het teambelang gedacht
en in die functie heb ik die jongens een nieuwe positie toebe-
deeld. Met succes denk ik. Wat nu precies de kwaliteiten en
minpunten van die spelers zijn, ga ik niet openlijk bespreken,
maar ik denk dat de meeste mensen zich daar wel een beeld
bij kunnen vormen. Het is trouwens niet de eerste keer dat ik
spelers omschool. Toen ik destijds bij Sporting Lissabon voor
het eerst Cristiano Ronaldo naar de A-kern haalde, manifes-
teerde hij zich als een nummer 9 in de spits. Ik vond dat zijn
kwaliteiten elders lagen en ging hem voor het eerst op de
flanken uitspelen, met het gekende gevolg. Je moet niet 39
veranderen om te veranderen, maar soms dringt zo’n positie-
wissel zich op”.

Dug-Out: “In het huidig Standard is er ook niemand die
echt een vrije rol krijgt toebedeeld. Dat was onder Michel
Preud’homme toch enigszins anders. Jovanovic en
Mbokani moesten toen nagenoeg alleen maar aanvallend
denken”?
Laszlo Bölöni: “Ik ben niet echt gewonnen voor spelers met
een vrije rol. Ik kan dat compromis alleen maar sluiten als die
speler echt zo sterk is en een grote meerwaarde voor het
team betekent. Ik heb het in mijn carrière nog niet veel toege-
past, maar om je een voorbeeld te geven: Mario Jardel gunde
ik bij Sporting Lissabon destijds wel veel vrijheid. Daar was
dan ook een eenvoudige reden voor: in één seizoen maakte
hij 42 goals voor het team. Dan kan je het wel eens veroorlo-
ven dat je niet mee verdedigt, want dan maken de overige
spelers daar ook geen probleem van”.

Dug-Out: “Bij je intrede vertelde u dat u het liefst 4 – 3 –
3 speelde. U startte in 4 – 4 – 2 maar schakelde intussen
over naar 4 – 2 – 3 – 1, dicht aanleunend bij 4 – 3 – 3. Hoe
hebt u die evolutie kunnen doorvoeren”?
Laszlo Bölöni: “Dat is zachtjes aan zo gekomen. Ik heb
een tijdje naar het evenwicht in de ploeg gezocht en ik
denk dat ik daar met deze opstelling nu het dichtst bij zit. Ik
heb de ploeg laten evolueren en stilaan vooruitgang zien (Photonews)
boeken”.


Dug-Out: “Evenwicht, wat betekent dat voor u”?
Laszlo Bölöni: “Evenwicht in je ploeg heb je volgens mij
wanneer alle spelers niet enkel aanvallend maar ook verde-
digend denken. Mijn spitsen moeten snel en efficiënt zijn,
maar tegelijkertijd moeten ze ook snel kunnen overschakelen
naar hun verdedigende taken. Als de hele ploeg mentaal
sterk genoeg is om die omschakeling snel te maken, dan heb
je een goed evenwicht in de ploeg. Jovanovic en Dalmat zijn
aanvallers pur sang, maar ook zij hebben hun verdedigende
taken en zorgen mee voor het evenwicht”.

Dug-Out: “Vertaal je dat naar een aantal verdedigende-
en aanvallende spelers”?
Laszlo Bölöni: “Dat kan je niet in cijfers uitdrukken. Dat
hangt van zoveel factoren af. In de eerste plaats van de
tegenstander, maar ook van het resultaat dat je wilt en van de
stand in de wedstrijd. Als mijn team op achterstand komt ga
ik automatisch meer spelers vooruit sturen. Dat kan je niet
echt uitdrukken in bvb 5 verdedigende- en 5 aanvallende
spelers, want dat verandert continu tijdens de wedstrijd”.

Dug-Out: “U hebt de naam om goed met jongeren te
kunnen werken. Hoe slaagt u erin om spelers die een totaal
andere mentaliteit hebben in het rijtje te laten lopen”?
Laszlo Bölöni: “De mentaliteit van de jeugd verandert
constant. Toen ik destijds als jonge prof begon, hadden de
oudere spelers het ook niet zo op mij begrepen. Ik had toen
lange haren omdat dat mode was, maar die oudere spelers
snapten dat niet. Zoiets kan je vergelijken met de mentali-
teitsveranderingen van de jeugd van tegenwoordig. In princi-
pe doet dat er dus niet veel toe. Zolang er tussen de verschil-
lende generaties respect is, kan je even goed met jongere als
met oudere spelers werken. Cristiano Ronaldo is intussen
ook helemaal veranderd in vergelijking met de periode toen ik
hem leerde kennen. Door de jaren heen heb ik met verschil-
lende toppers gewerkt. Naast Cristiano Ronaldo waren dat
40 onder meer ook Ricardo Quaresma, Yoann Gourcuff,
Alexander Frei, John Utaka, Philippe Cocu, Tony Cascarino,
Joao Pinto, Mario Jardel, André Cruz… Die generaties ver-
schilden ook telkens, maar het respect voor elkaar was er wel”.

Dug-Out: “Houdt u het meest van voetbal over de flanken
of door het centrum”?
Laszlo Bölöni: “In het hedendaagse voetbal moet het gevaar
zowel over de flanken als via het centrum komen. Je kunt niet
altijd met één zelfde strategie voetballen. Bvb: ik geloof er niet
in dat in bepaalde wedstrijden alle ballen naar één speler
moeten. Je kunt er wel extra aandacht op vestigen dat bij een
tegenstander hier of daar een zwak punt ligt en dat proberen
uit te buiten. Zoiets vermeld ik bvb aan Wilfried Dalmat.
Wanneer hij een tragere opponent tegenover zich krijgt, moet
hij extra gebruik maken van zijn snelheid”.

Dug-Out: “Hoe ziet een trainingsweek er uit bij Laszlo
Bölöni”?
Laszlo Bölöni: “Na een wedstrijd krijgen mijn spelers meest-
al een vrije dag. Daarna werk ik twee dagen aan de fysiek en
techniek. Die fysieke training kan zowel met als zonder bal
zijn. Naar het einde van de week doen we het rustiger aan en
gaan we meer de nadruk op het tactische aspect leggen”.

Dug-Out: “In welke mate bent u een trainer die op tactiek
hamert en hoe brengt u die over naar de spelers”?
Laszlo Bölöni: “Ik hou niet zo van theorie. Als je gewoon iets (Photonews)
tegen je spelers zegt dan zullen ze daar maximaal 20 procent


van opnemen en misschien een deeltje van die 20 procent
ook uitvoeren tijdens de wedstrijden. Probeer je die tactiek
tijdens de trainingen over te brengen, dan gaan ze zo’n
30 procent van de raadgevingen opnemen.

Ik vind het dus beter om op het veld mijn tactische adviezen
weer te geven. Dat zou men ook bij de jeugd moeten doen.
Op het veld leren kinderen het best waarom die of die tactiek
meer rendeert dan een andere”.

Dug-Out: “Hoe motiveer jij de groep”?
Laszlo Bölöni: “Ik vind niet dat het aan een trainer is om zijn
spelers te motiveren. De motivatie moet vanuit de spelers zelf
komen.

Als ze niet zelf de drive hebben om een goede wedstrijd te
spelen, is er iets grondig mis! Het enige wat ik kan doen is
hen aan hun eigen innerlijke motivatie herinneren. Ik kan die
motivatie dus enkel wat aanwakkeren, ze moet vooral vanuit
de speler zelf komen”.

Dug-Out: “Je weet de pers wel goed te gebruiken door er
regelmatig één of andere speler uit te pikken en die wat
te bekritiseren. Zo zet je ze zelf op scherp en steken ze
een tandje bij. Is dat een bewuste aanpak”?
Laszlo Bölöni: “Ik heb nog nooit openlijk kritiek geuit op één
van mijn spelers. Dat gebeurt enkel achter gesloten deuren.
Zo kan ik je verklappen dat ik Dante na zijn rode kaart op
Cercle Brugge met de grond gelijk heb gemaakt.

Maar nooit zal ik in de pers uithalen naar één van mijn
spelers. Ik noem het liever prikkelen, en dan zelfs nog al
grappend.

Maar er is een groot verschil tussen prikkelen en bekritiseren.
Ik heb nooit gezegd dat een speler iets slecht deed. Ik heb
hoogstens één of twee puntjes van die desbetreffende speler 41
gehekeld in de hoop dat hij eraan zou werken. Het is erg
moeilijk om spelers te prikkelen. Iedere speler vraagt een
andere aanpak. Je moet bijna constant individuele gesprekken
met hen voeren”.

Dug-Out: “Je hebt als trainer in de Franse en Portugese
competitie gewerkt. Wat zijn de grote verschillen met het
Belgische voetbal”?
Laszlo Bölöni: “De basistechniek is hét grote verschil met
het Franse voetbal! De jeugdopleiding is er veel beter. In
Frankrijk wordt echt aan de basistechniek gewerkt. In België
besteedt men daar te weinig aandacht aan. Hier worden
jongetjes te veel verschillende aspecten aangeleerd terwijl de
basistechniek verwaarloosd wordt.
(Photonews)
Het zijn die eenvoudige oefeningen die in Frankrijk keer op
keer herhaald worden en die voor de kloof zorgen tussen het Dug-Out: “Wie is je grote voorbeeld als trainer”?
Belgische- en Franse voetbal. Er is nog heel wat werk aan de Laszlo Bölöni: “Dat is iemand die haast niemand zal kennen.
Belgische jeugdopleidingen. Ook in Portugal, waar de Hij heette Bone, maar is intussen overleden. Hij was mijn
Braziliaanse voetbalstijl gehanteerd wordt, is men voor op eerste trainer. Hij dacht altijd goed na voor hij ingreep en was
België. De budgetten zijn er trouwens veel groter”. een uitstekend psycholoog. Hij kende mij door en door en
heeft me veel bijgebracht.
Dug-Out: “Wat vind je zelf je grootste prestatie als
trainer”? Ik gebruik niet veel meer van zijn werkwijze omdat die
Laszlo Bölöni: “Dat is moeilijk te zeggen. Op papier is dat ondertussen achterhaald is. Het is zo lang geleden dat het
ongetwijfeld de titel die ik met Sporting behaalde, maar in fout zou zijn als ik nog net als hij te werk zou gaan, maar de
feite heb ik meer voldoening beleefd aan de dingen die ik met manier waarop hij wedstrijden analyseerde is nog voor een
het bescheiden Rennes neerzette”. stuk bij mij blijven hangen”.


WETENSCHAP

Kunstgras: de noodzakelijke
basiskennis voor de trainer!
De Vos B., Verhelst R., De Clercq D., Universiteit Gent

Tot voor enkele jaren leek kunstgras een onaanvaardbaar speeloppervlak voor de voetbalwereld. Deze
negatieve perceptie vond zijn wortels in de oude kunstgrastypes uit het verleden en leeft nu nog bij velen
in het voetbalmilieu. Onder invloed van een snelle technologische evolutie en de ontwikkeling van nieu-
we kunstgrastypes tijdens de laatste 10 jaar is stilaan een mentaliteitswijziging ingezet. Dit artikel wil
deze nieuwe openheid van denken aanmoedigen door op een beknopte manier een zo ruim mogelijke
basiskennis aan te bieden aan de voetbaltrainer.

42

(Photonews)

1e Generatie: jaren ’70, korte vezels, dicht op elkaar gepakt,
SITUERING de zogenaamde ‘plastic matten’
Er is al veel geschreven over de vroege generaties kunstgras 2e Generatie: jaren ’80-’90, korte sprieten, soms ingestrooid
en de negatieve perceptie die deze hebben gecreëerd in de met zand, net als de 1e generatie dankt het zijn populariteit
voetbalwereld. Deze kunstgrastypes hebben wel hun nut vooral aan het succes in de hockeywereld
bewezen voor andere sporten zoals hockey, maar door de 3e Generatie: speciaal ontwikkeld voor voetbal, met speciale
technologische ontwikkelingen van de laatste jaren is er een ondergrond, matten met lange kunststofvezels en invulling
spectaculaire vooruitgang geweest. De oude kunstgrastypes met fijn zand en rubber
behoren nu definitief tot het verleden en zullen verder dan 4e Generatie: nog erg zeldzaam, volop in ontwikkeling. Terug
ook niet meer besproken worden. Tegenwoordig zijn we volop zonder invulling, maar een combinatie van rechte en gekrulde
bij de 3e generatie kunstgras aanbeland. Deze types zijn kunststofvezels
vooral ontwikkeld om te voldoen aan alle eisen om hier ook
op te kunnen voetballen. Verder bestaat er ook een gecombineerde grasmat waarbij
Later in dit artikel zullen we iets dieper ingaan op de eigenlijke een natuurgrasveld verstevigd wordt met kunstgrasvezels die
samenstelling van een kunstgrasveld, maar het komt er op tot 20 cm in de grond worden geïnjecteerd. De Desso
neer dat ze ontwikkeld zijn met slechts één doel: de Grassmaster van het Belgische bedrijf Desso Sports
eigenschappen van een natuurgrasveld zo exact mogelijk Systems is zo’n product dat men al kan bewonderen bij clubs
benaderen en deze ideale omstandigheden jaar in jaar uit als Arsenal FC, Feyenoord, RSC Anderlecht of de Denver
behouden, onafhankelijk van het weer en de speelbelasting. Broncos.


Door de negatieve perceptie die lang heerste rond kunstgras minder lijdt onder vervormingen van de ondergrond. Dit laat
zien we in de Belgische sportinfrastructuur voorlopig vooral op zijn beurt een meer constante spelstijl toe.
een grote afwezigheid van kunstgrasterreinen en vooral bij
onze Belgische voetbalclubs. Hierin lijkt echter verandering te Net zoals natuurgras brengt kunstgras specifieke nadelen
komen, om verschillende redenen. In Vlaanderen is ook de met zich mee. Één van de grootste nadelen die ook weten-
regering mee gestapt in deze mentaliteitswijziging. Het schappelijk zijn aangetoond is het gevaar van een oplopende
Ministerie van Sport heeft een grootschalige subsidiëringac- temperatuur bij warm en droog weer. Bij een temperatuur van
tie op poten gezet om gemeenten of clubs die een kunstgras- 36°C kan de oppervlakte temperatuur boven een kunstgras-
project willen opstarten te steunen. Indien we de Vlaamse veld al snel oplopen tot 78°C, wat op hoofdhoogte nog steeds
omgevingsfactoren bekijken lijkt dit initiatief ook meer dan 58°C kan zijn (University of Missouri, 2005). Ander onderzoek
terecht. Vlaanderen is een regio die typisch vaak af te reke- meldt zelfs grondtemperaturen tot 97°C bij een buitentempe-
nen krijgt met wisselvallig weer en veel neerslag, wat een ratuur van 37°C (McNitt, 2008). Dit is vooral een risico bij het
zware belasting voor de terreinen met zich meebrengt. Zeker gebruik van een SBR invulling (gemalen autobanden). McNitt
de lagere reeksen en de jeugd zijn vaak de dupe van meldt in zijn onderzoek wel dat deze problematiek sterk kan
afgelastingen, doordat hun terreinen vaak nauwelijks tot niet gereduceerd worden door het kunstgrasveld te besproeien
bespeelbaar zijn. voor gebruik, wat een significante daling van de oppervlakte-
temperatuur oplevert.
Wat echter minder geweten is, is dat België één van de top-
landen is op het vlak van kunstgrasexpertise. Dit geldt zowel Een tweede probleem dat optreedt bij warm weer is de
qua productie als op het vlak van onderzoek en testfacilitei- geurhinder op het terrein. Bij erg warm weer kan er soms een
ten. België telt immers drie bedrijven met internationale faam sterke rubbergeur boven het terrein hangen, al is dit bij
in de kunstgrassector, die tevens een officiële FIFA -licentie normale temperaturen eerder beperkt. Een derde item dat
op zak hebben. Zij zijn gekwalificeerd om voetbalterreinen op vaak bij de nadelen wordt geplaatst is het vrijkomen van
basis van kunstgras aan te leggen die aan de FIFA-eisen vol- schadelijke stoffen bij het gebruik van kunststof en rubber
doen om internationale toptornooien op te kunnen spelen invullingen en het bijhorende risico op grond(water)vervui-
(CL, WK, EK,…). Deze bedrijven zijn Desso Sports Systems ling. Recent onderzoek heeft echter aangetoond dat dit risico
uit Dendermonde, Domo Sports&Leisure Grass uit Zele en eerder klein is en onder de toegelaten waarden blijft
Lano Sports uit Harelbeke. Daarnaast is er ook de firma (Castellano en Tranfo, 2008). Een vierde nadeel is het risico
Bonar Xirion uit Oostende. Dit is een belangrijke producent voor opstapeling van microben in de invulling van een kunst-
van kunstgrasgaren. Verder doet de Universiteit van Gent, in grasveld. In tegenstelling tot een natuurgrasveld heeft een
samenwerking met deze bedrijven ook aan onderzoek om de kunstgrasveld geen eigen ecosysteem. Daarom waarschu-
kwaliteit van deze kunstgrasterreinen constant te verbeteren. wen onderzoekers voor het belang van het naleven van
De UGent huisvest tevens ERCAT (European Research onderhoudsvoorschriften en voorzorgsmaatregelen bij een
Centre for Artificial Turf), één van de weinige veldtestcentra kunstgrasveld. Een kunstgrasveld moet wekelijks geborsteld
die door de FIFA zijn erkend om officiële kwaliteitscontroles worden en mag niet betreden worden met vuile schoenen om
uit te voeren op internationaal niveau. een opstapeling van aarde, bladeren, gras, enz. tussen de
rubber invulling te vermijden. In een goed onderhouden 43
VOOR- EN NADELEN kunstgrasveld werden uiteindelijk minder microben terugge-
De nieuwe kunstgrastypes brengen verschillende voordelen vonden dan in een grasveld (McNitt, 2008). Het grootste
met zich mee. In tegenstelling tot natuurgras is de kwaliteit nadeel voor kunstgras blijft echter zijn eigen verleden en de
van kunstgras onafhankelijk van weer- omstandigheden. Dit negatieve perceptie die daaraan gekoppeld is. Vooral de
zorgt ervoor dat het veld het ganse jaar door bespeelbaar vrees voor een verhoogd risico op blessures en voor een te
blijft. Hierdoor kunnen annuleringen van trainingen en grote invloed op de spelstijl, speelt bij velen een grote rol. Of
wedstrijden vermeden worden. Ook los van de weersomstan- die vrees gegrond is, zal besproken worden in de volgende
digheden is een kunstgrasveld veel duurzamer. De gebruik- twee delen, waarin we dieper zullen ingaan op de problema-
scapaciteit is quasi onbeperkt terwijl de maximale capaciteit tiek rond blessures en spelstijl.
van een gemiddeld natuurgrasveld rond 300 uur per jaar ligt.
Deze verbeterde duurzaamheid betekent ook minder slijtage. BLESSURES
Men moet dus minder tijd, energie en geld besteden aan Velen zijn tot op heden nog overtuigd dat voetballen op
onderhoud. kunstgras meer risico op blessures inhoudt dan spelen op
natuurgras. Andersson (2008) meldt dat oudere onderzoeken
Uit onderzoek blijkt dat de installatiekosten van een kunst- ook aantonen dat dit voor de eerste twee kunstgrasgenera-
grasveld vergelijkbaar zijn met die voor een natuurgrasveld, ties inderdaad een feit was. De nieuwe kunstgrastypes zijn
maar de lagere onderhoudskosten en verhoogde speelcapa- echter speciaal ontwikkeld in functie van voetbal en er is
citeit zorgen ervoor dat de kost per gebruiksuur voor een rekening gehouden met de beperkingen uit het verleden. Uit
kunstgrasveld tot 3,6 maal goedkoper wordt (McLeod,2003). recent onderzoek blijkt dat deze aanpassingen succesvol
Toch wordt meer recent aangenomen dat de installatiekost zijn. Ekstrand (2006) volgde 492 Europese eerste klasse
voor kunstgras hoger kan oplopen dan voor natuurgras. voetballers waarvan een deel bij clubs speelden met kunst-
Verder blijkt uit onderzoek dat de schokabsorberende capaci- grasvelden en een deel bij clubs met enkel natuurgrasvelden.
teiten door het invoeren van schokabsorberende onderlagen De onderzoekers verzamelden gegevens over blessures die
er enorm op vooruit zijn gegaan en dicht aansluiten bij deze werden opgelopen tijdens duizenden trainingen wedstrijd-
van een natuurgrasveld (Allgeuer, 2008). Doordat een uren. Er werden geen significante verschillen gevonden in
kunstgrasveld minder zwaar te lijden heeft onder weersom- aantal blessures qua voorkomen, ernst of oorzaak tussen
standigheden en slijtage, blijft het speelveld over de volledige kunst- en natuurgras. Deze onderzoekers vonden wel kleine
oppervlakte veel egaler, wat er voor zorgt dat ook de spelstijl significante verschillen in de aard van de blessures. Op


44

(Photonews)

kunstgras traden iets meer blessures op aan de ligamenten, verschillen zijn qua grootte van de blessurerisico’s tussen
terwijl op natuurgras dan weer meer spierverrekkingen beide veldtypes.
voorkwamen. Deze bevindingen werden ook bevestigd door
verdere onderzoeken van Fuller (2007) en Hardy (2007). Ook Het is wel belangrijk om te waarschuwen voor het dragen van
zij vonden globaal gezien geen significante verschillen in het aangepast schoeisel op ieder grastype, aangezien verkeerde
voorkomen, de ernst of de oorzaak van de blessures tussen schoentypes het risico op blessures kunnen beïnvloeden
beide veldtypes. (Stiles, 2009).

Fuller merkte wel op dat er kleine verschillen waren in de aard SPELSTIJL
van blessures. Zo vond hij onder meer een groter aantal De vrees dat spelen op kunstgras de aard van het voetbal-
schaaf- en brandwonden bij het spelen op kunstgras. Ook spel drastisch zou veranderen leeft nog bij velen. In de jaren
Hardy merkte enkele verschillen in de aard van de blessures: 70 heeft de omschakeling naar kunstgras ook een grote
op kunstgras traden iets meer enkelblessures op, terwijl spelen invloed gehad op hockey.
op natuurgras meer knieblessures veroorzaakte.
Finaal kunnen we dus stellen dat de vrees voor een hoger Het spel werd duidelijk sneller en sommige technische
risico op blessures door te voetballen op kunstgras niet op aspecten verdwenen, terwijl andere moesten ontwikkeld
objectieve gegevens is gebaseerd. Wetenschappelijk worden. Een vraag die men zich hierbij kan stellen is of
onderzoek toont immers duidelijk aan dat er geen significante hockey daardoor ook minder aantrekkelijker is geworden…


Een oudere studie beweert dat het wennen aan trainingen op Een doorsnede van het eindproduct kan u zien in Fig. 2.
een kunstgrasveld het gedrag van spelers beïnvloedt Hierin zie je drie zwarte lagen onderaan. Dit zijn twee
wanneer ze moeten omschakelen om een wedstrijd op polypropyleenlagen (soort kunststof) die de mat (midden)
natuurgras te spelen (Ekstrand & Nigg, 1989). Dit wordt vasthouden waar de kunstgrasvezels (figuur 1) worden in
echter ontkracht door verschillende recentere onderzoeken. vast gestikt en zo een stevigere binding toelaten. Daarboven
Een FIFA-studie in de Nederlandse competitie analyseerde ziet u de bleke laag (kwarts)zand en de zwarte laag rubberin-
alle thuismatchen van SC Heracles (kunstgrasveld) en FC vulling. Welk type rubber of kunststof wordt gebruikt hangt af
Utrecht (natuurgras) in het seizoen 2006-2007. Uit deze van de wensen van de klant. Onder dit systeem kan nog een
analyses werden enkel de data van de bezoekers gebruikt, shockpadlaag aangebracht worden en daaronder ligt vaak
om de bias van de thuisploeggegevens zo veel mogelijk uit te een speciale asfaltlaag of een laag fijn steengruis. Deze
schakelen. In het onderzoek werden quasi geen opmerkelijke lagen dienen respectievelijk voor extra schokabsorptie en
verschillen teruggevonden tussen de spelstijlen op beide stabiliteit. Beiden moeten sterk waterdoorlatend zijn om de
velden, noch qua loopacties, noch qua passen en technische drainage van het veld niet te hinderen.
aspecten.
Het gebruik van kunstgras op hoog niveau is sinds februari
Er werden enkel significant meer slidings waargenomen op 2004 opgenomen in de FIFA ‘Laws of the Game’, wat kan
natuurgras dan op kunstgras. Dit is hoogstwaarschijnlijk het gezien worden als de officiële voetbalwetten. Vanaf juli liet
gevolg van de verhoogde kans op schaaf- en brandwonden FIFA het gebruik van kunstgras ook officieel toe in alle
op kunstgras. De bewijskracht van dit onderzoek is echter nationale competities, internationale kwalificatiewedstrijden
beperkt door enkele beperkingen in het opzet van het proces. en WK eindrondes, met uitzondering van de WK finales.
Toch worden deze bevindingen gedeeltelijk bevestigd door Vanaf november 2004 sloot ook de UEFA aan bij dit stand-
een recent onderzoek dat wel voldoende bewijskracht heeft punt en liet kunstgrasvelden toe voor alle competities (natio-
(Andersson, 2008). Ook hier werden geen significante ver- nale competities van aangesloten landen, UEFA CUP,
schillen gevonden in loopafstand, loopacties (wandelen, Champions League, EK,…).
traag, matig, snel), technische aspecten (staande tackles,
vrije trappen, corners, kopballen,…) of het percentage van In 2001 startte FIFA al met de ontwikkeling van het ‘FIFA
succesvolle passen. Wel werden er minder slidings QUALITY CONCEPT’ (FQC) voor kunstgras, dat in maart
uitgevoerd op kunstgras en het aantal passen op een 2005 werd scherpgesteld met de nieuwe ‘FIFA RECOMMEN-
kunstgrasveld lag hoger. Dit laatste was een gevolg van een DED 2 STAR’ standaard. Het FQC omvat twee specifieke
hoger aantal korte passen en dan vooral ter hoogte van het kwaliteitslabels: FIFA 1-STAR en FIFA 2-STAR. Een 1-STAR
middenveld. Het aantal lange ballen verschilde immers niet. veld moet aan minder strenge eisen voldoen, is geschikt voor
We kunnen tot slot stellen dat er inderdaad enige kleine ver- trainingsdoeleinden, recreatievoetbal en competitiedoelein-
anderingen zullen optreden in de spelstijl, maar dat deze niet den voor niet-professioneel voetbal (uitgezonderd voor
zo drastisch zullen zijn zoals men in de jaren 70 vaststelde bij bekerwedstrijden). Een 1-STAR veld moet om de drie jaar
hockey. Aan de technische aspecten van de balbehandeling herkeurd worden om zijn label te kunnen behouden. Een 2-
verandert er weinig of niets, net zoals bij de looppatronen en STAR veld moet aan strengere eisen voldoen en moet quasi
loopintensiteiten. De grootste invloed van kunstgras ziet men perfect aansluiten bij alle eigenschappen van een natuur- 45
terug op het defensieve vlak, waar de slidingopties gelimi- grasveld in optimale staat. Deze normen zijn zelfs zo scherp,
teerd worden door de ondergrond. Dit kan eventueel leiden dat vele natuurgrasvelden de testen niet eens zouden
tot een minder agressieve stijl van verdedigen. Verder zal het doorstaan. Bovenop de testen voor een 1-STAR veld moeten
tempo van het passenspel waarschijnlijk iets hoger liggen hier onder andere nog wrijvingstesten uitgevoerd worden om
door het grotere aandeel van korte passen op een kunstgras- ervoor te zorgen dat het risico op schaafwonden bij slidings
terrein. geminimaliseerd wordt. Een 2-STAR veld moet jaarlijks
hertest worden om zijn kwaliteitslabel te behouden. Dit label is
STRUCTUUR VAN EEN vereist om een kunstgrasveld te kunnen gebruiken in officiële
KUNSTGRASVELD competities voor profvoetbal en internationale competities.

Fig. 1: vb van een kunststof grasvezels: Domosportsgrass (links) Fig. 2: doorsnede van de verschillende lagen van een
en Tarkettsports (rechts) kunstgrasveld ©www.tarkettsports.com


Hoewel er altijd scepticisme zal blijven bestaan over het
gebruik van kunstgras in het voetbal, zal deze weerstand
steeds meer afnemen naargelang er meer en meer jonge
spelers opgeleid worden op kunstgrasvelden en er bijgevolg
een bredere basis voetballers met deze ondergrond opgroeit.
Anderzijds heeft het ook geen zin om te pleiten voor de vol-
ledige vervanging van natuurgras door kunstgras, maar we
zijn intussen technologisch zo ver geëvolueerd dat de huidi-
ge generatie kunstgrastypes als een volwaardig alternatief
naast natuurgras kan bestaan.

Indien je nog meer wil weten over oa de technische specifi-
caties, de regelgeving, de testprocedures, ..., kan je terecht
bij de Vlaamse Trainersschool of rechtstreeks via
Fig.: gecombineerd natuur-kunstgrasveld (Desso Grassmaster) http://bloso.fb.email.addemar.com/files/a_bloso/data/File/VT
S-flash_94/090309_UGArtikel1.pdf
CONCLUSIE
Kunstgrasvelden hebben de laatste 10 jaar een grote evolu-
tie doorgemaakt, zowel op technologisch gebied als in de
ogen van de van vele (inter)nationale sportfederaties.
Voetbalspecifiek wordt kunstgras nu ook volledig gesteund
door FIFA, mits aan de strenge kwaliteitseisen van het FQC
wordt voldaan. Kunstgras kan dus beschouwd worden als
een volwaardig alternatief in periodes waar natuurgras niet
bespeelbaar is of zelfs het hele jaar door. Het biedt een hoge-
re gebruikscapaciteit, leunt steeds dichter aan bij de eigen-
schappen van een natuurgrasveld in optimale staat en recent
onderzoek toont ook aan dat er geen significant verschil is in
blessurerisico’s tussen beide veldtypes. Door ander onder-
zoek is verder ook aangetoond dat het spelen op kunstgras-
velden de spelstijl van het voetbal niet drastisch zal verande-
ren. Hoewel het een invloed kan hebben op het slidinggedrag Een prachtige toepassing van kunstgras in het ‘Kunstgras voor Afrika’
en het passenspel iets kan versnellen, is het effect op de project van de FIFA.
In Afrikaanse landen waar het klimaat en de watervoorzieningen het
technische vaardigheden en loopacties niet significant. We onderhoud van een natuurgrasveld
zullen dus geen drastische aanpassingen in de spelstijl van quasi onmogelijk maken, biedt kunstgras een prachtig alternatief.
het voetbal moeten verwachten onder invloed van kunstgras. (Op de foto ziet u een kunstgrasveld in Togo.)
46

(Photonews)


DUG OUT het lijfblad van de Belgische voetbaltrainer!

ANTWOORDKAART
Stuur dit bestelformulier naar F&G Partners, Leiebos 25 b A2, B-2170 Antwerpen of e-mail naar FG-Partners@telenet.be

Ja, ik wil mijn eigen exemplaar van Dug-Out ontvangen en neem daarom een abonnement.
Ik betaal nu slechts € 80 en ontvang daarvoor 8 keer per jaar mijn eigen exemplaar van Dug-Out.
Voornaam en naam

Functie

Straat Nummer

Postcode Landcode Gemeente

Tel Fax

E-mail

Datum Handtekening Bezoek onze website: www.PartnersInSports.be

Het abonnement loopt voor 1 jaar en wordt stilzwijgend verlengd tot wederopzegging. Verzendkosten en BTW inbegrepen. Prijswijzigingen voorbehouden. Betaal pas na ontvangst
van de factuur. De door u verstrekte gegevens worden opgenomen in het bestand van F&G Partners, Leiebos 25 b A2, B-2170 Antwerpen. Deze gegevens zullen gebruikt worden in
het kader van uw contractuele relatie met ons en dienen ons toe te laten u regelmatig op de hoogte te houden van onze producten en diensten. Wij kunnen uw gegevens
eveneens overmaken aan derden voor direct marketing doeleinden. De Privacy-Wet verleent u een recht om kostenloos mededeling en verbetering van uw gegevens te vragen.
Ik wens geen informatie te ontvangen m.b.t. de producten en diensten van F&G Partners BVBA en/of van derden. Kruis het vakje desgewenst aan.

Nummer 58

More Related Content

What's hot

Viewers also liked

Nummer 58