Downloaded 50 times
Uploaded byBùi Quang Xuân
ĐẠO ĐỰC TRONG CÁC CHỨC NĂNG CỦA DOANH NGHIỆP TS. BÙI QUANG XUÂN
Tài liệu trình bày về đạo đức trong các chức năng của doanh nghiệp, đặc biệt là trong quản trị nguồn nhân lực, marketing và tài chính. Nó nhấn mạnh tầm quan trọng của việc không phân biệt đối xử và bảo vệ quyền lợi của người lao động. Đạo đức kinh doanh được coi là sự kết hợp giữa cái tâm và tài của doanh nhân nhằm đảm bảo lợi ích cho cả doanh nghiệp và xã hội.
More Related Content
Similar to ĐẠO ĐỰC TRONG CÁC CHỨC NĂNG CỦA DOANH NGHIỆP TS. BÙI QUANG XUÂN
![[123doc] van-de-dao-duc-kinh-doanh-cua-cong-ty-toyota-motor-viet-nam](https://cdn.slidesharecdn.com/ss_thumbnails/123doc-van-de-dao-duc-kinh-doanh-cua-cong-ty-toyota-motor-viet-nam-220124034939-thumbnail.jpg?width=640&height=640&fit=bounds)
![[123doc] - bai-giang-dao-duc-kinh-doanh-va-van-hoa-doanh-nghiep-pdf.pdf](https://cdn.slidesharecdn.com/ss_thumbnails/123doc-bai-giang-dao-duc-kinh-doanh-va-van-hoa-doanh-nghiep-pdf-220409045513-thumbnail.jpg?width=640&height=640&fit=bounds)
ĐẠO ĐỰC TRONG CÁC CHỨC NĂNG CỦA DOANH NGHIỆP TS. BÙI QUANG XUÂN
- 1. TS. BÙI QUANGXUÂNTS. BÙI QUANG XUÂN HV CTRI – HÀNH CHÍNHHV CTRI – HÀNH CHÍNH ĐT 0913183 168ĐT 0913183 168 ĐẠO ĐỨC TRONG CÁC CHỨCĐẠO ĐỨC TRONG CÁC CHỨC NĂNG CỦA DOANH NGHIỆPNĂNG CỦA DOANH NGHIỆP
- 2. CÁC KHÍA CNH C A O D CẠ Ủ ĐẠ Ứ KINH DOANH
- 3. CÁC KHÍA CẠNHCÁCKHÍA CẠNH BIỂU HIỆN CỦA ĐẠOBIỂU HIỆN CỦA ĐẠO ĐỨC KINH DOANH.ĐỨC KINH DOANH.
- 4. ĐẠO ĐỨC TRONGĐẠOĐỨC TRONG QUẢN TRỊ NGUỒNQUẢN TRỊ NGUỒN NHÂN LỰCNHÂN LỰC
- 5. Sự tuỳtiện, bừa bãi không chỉSự tuỳ tiện, bừa bãi không chỉ phản ánh một nền văn hoá côngphản ánh một nền văn hoá công cộng thấp kém mà còn là dấu ấncộng thấp kém mà còn là dấu ấn một cuộc sống hoang dã, mộtmột cuộc sống hoang dã, một nền sản xuất nhỏ lạc hậu.nền sản xuất nhỏ lạc hậu. Trong xu thế hội nhập, khoa họcTrong xu thế hội nhập, khoa học kỹ thuật, thiết bị, công nghệ đềukỹ thuật, thiết bị, công nghệ đều có thể nhập khẩu.có thể nhập khẩu. Duy chỉ có con người với nhữngDuy chỉ có con người với những tác phong vốn có là không thểtác phong vốn có là không thể thay thế.thay thế.
- 6. O C TRONGĐẠĐỨO C TRONGĐẠ ĐỨ QU N TR NGU N NHÂN L CẢ Ị Ồ ỰQU N TR NGU N NHÂN L CẢ Ị Ồ Ự
- 7. 1. O CĐẠĐỨ TRONG QU NẢ TR NGU NỊ Ồ NHÂN L CỰ 1.1 Đạo đức trong tuyển dụng, bổ nhiệm, sử dụng lao động Không phân biệt đối xử Không xâm phạm đời tư Có Chế độ đãi ngộ xứng đáng
- 8. Đạo đức trongquản trị nguồn nhân lực Đạo đức trong hoạt động Marketing Đạo đức trong hoạt động tài chính, kế toán XEM XÉTXEM XÉT TRONG CÁCTRONG CÁC CHỨC NĂNGCHỨC NĂNG CỦA DNCỦA DN 2. CÁC KHÍA C NH TH HI N C A O C KINHẠ Ể Ệ Ủ ĐẠ ĐỨ2. CÁC KHÍA C NH TH HI N C A O C KINHẠ Ể Ệ Ủ ĐẠ ĐỨ DOANHDOANH
- 9. O C TRONGQU N TRĐẠ ĐỨ Ả ỊO C TRONG QU N TRĐẠ ĐỨ Ả Ị NGU N NHÂN L CỒ ỰNGU N NHÂN L CỒ Ự ĐẠO ĐỨC TRONG TUYỂN DỤNG, BỔ NHIỆM, SỬ DỤNG LAO ĐỘNG. ĐẠO ĐỨC TRONG BẢO VỆ NGƯỜI LAO ĐỘNG. ĐẠO ĐỨC TRONG ĐÁNH GIÁ NGƯỜI LAO ĐỘNG.
- 10. ĐẠO ĐỨC TRONGQUẢN TRỊ NGUỒNĐẠO ĐỨC TRONG QUẢN TRỊ NGUỒN NHÂN LỰCNHÂN LỰC Trong doanh nghiệp mỗi người lao động là một thế giới riêng biệt, họ khác nhau về năng lực quản trị, về nguyện vọng, về sở thích…vì vậy họ có những nhu cầu ham muốn khác nhau. Quản trị nhân sự phải nghiên cứu kỹ vấn đề này để để ra các biện pháp quản trị phù hợp nhất.
- 11. ĐẠO ĐỨC TRONGĐẠOĐỨC TRONG QUẢN TRỊ NGUỒNQUẢN TRỊ NGUỒN NHÂN LỰCNHÂN LỰC “Sẽ không hề gì nếu như bạn tạo ra của cải bằng chính đôi tay và khối óc của mình và không làm điều gì phải hổ thẹn với lương tâm và với người đời”.
- 12. A. PHÂN BIỆTA.PHÂN BIỆT ĐỐI XỬ:ĐỐI XỬ: …… Biểu hiện ở phân biệt chủng tộc, giới tính, tôn giáo, tuổi tác Phân biệt đối xử là cần thiết Phân biệt đối xử là vi phạm đạo đức kinh doanh
- 13. TÌNH TRẠNGTÌNH TRẠNG PHÂNBIỆTPHÂN BIỆT ĐỐI XỬĐỐI XỬ Một vấn đề đạo đức khá nan giải, đó là tình trạng phân biệt đối xử. Là việc không cho phép của một người nào đó được hưởng những lợi ích nhất định xuất phát từ định kiến về phân biệt.
- 14. TÌNH TRẠNGTÌNH TRẠNG PHÂNBIỆTPHÂN BIỆT ĐỐI XỬĐỐI XỬ Biểu hiện ở phân biệt chủng tộc, giới tính, tôn giáo, địa phương, vùng văn hoá, tuổi tác... Có những trường hợp cụ thể, sự phân biệt đối xử lại là cần thiết và không hoàn toàn sai.
- 15. O C TRONGQU N TR NGU N NHÂNĐẠ ĐỨ Ả Ị ỒO C TRONG QU N TR NGU N NHÂNĐẠ ĐỨ Ả Ị Ồ L CỰL CỰ Tư chất đạo đức trong kinh doanh NGƯỜI LÃNH ĐẠO Năng lực tư duy và tình cảm
- 17. ĐẠO ĐỨC TRONGKINHĐẠO ĐỨC TRONG KINH DOANH LÀ SỰ KẾT HỢPDOANH LÀ SỰ KẾT HỢP CÁI TÂM VÀ TÀI CỦACÁI TÂM VÀ TÀI CỦA CÁC DOANH NHÂNCÁC DOANH NHÂN Cái Tài của Doanh nhân là xác định được mục tiêu kinh doanh lâu dài từ đó có phương thức ứng xử và hành động phù hợp.
- 18. ĐẠO ĐỨC TRONGKINHĐẠO ĐỨC TRONG KINH DOANH LÀ SỰ KẾT HỢP CÁIDOANH LÀ SỰ KẾT HỢP CÁI TÂM VÀ TÀI CỦA CÁC DOANHTÂM VÀ TÀI CỦA CÁC DOANH NHÂNNHÂN Doanh nghiệp luôn phải biết được người tiêu dùng cần gì để luôn cải tiến mẫu mã, bao bì, nâng cao chất lượng, cải tiến công nghệ và quản lý để giảm chi phí, hạ giá thành
- 19. CÁI TÂMCÁI TÂMCái Tâm của Doanh nhân chính là khởi đầu cho sự tồn tại lâu dài và phát triển của các Doanh nghiệp
- 20. ĐẠO ĐỨC TRONGĐẠOĐỨC TRONG ĐÁNH GIÁ NGƯỜIĐÁNH GIÁ NGƯỜI LAO ĐỘNGLAO ĐỘNG Người quản lý không được đánh giá người lao động trên cơ sở định kiến Đánh giá đúng, khách quan, công bằng về hiệu suất và năng lực làm việc của người lao động, Sự giám sát nếu thực hiện không cẩn trọng và tế nhị thì có thể gây áp lực tâm lý bất lợi
- 21. Vd: Tình trạngphân biệt đốiVd: Tình trạng phân biệt đối xử trên thế giới và ở Việt Namxử trên thế giới và ở Việt Nam ++ Nghiên cứu của ILO về tìnhNghiên cứu của ILO về tình trạng phân biệt đối xử trêntrạng phân biệt đối xử trên thế giớithế giới + Báo cáo của Tổng Liên+ Báo cáo của Tổng Liên đoàn lao động Việt Namđoàn lao động Việt Nam
- 22. ĐẠO ĐỨC TRONG BẢOVỆ NGƯỜI LAO ĐỘNG là hoạt động có đạo đức nhất trong vấn đề bảo vệ người lao động Người lao động có quyền làm việc trong một môi trường an toàn
- 23. A. ĐẢM BẢO ANTOÀN LAO ĐỘNG Quyền của người lao động Quản lý sẽ bị quy trách nhiệm vô đạo đức trong các trường hợp
- 24. B.B. TÔN TRỌNGTÔNTRỌNG QUYỀN RIÊNG TƯ,QUYỀN RIÊNG TƯ, CÁ NHÂNCÁ NHÂN + Thu thập thông tin cá nhân để lựa chọn nguồn nhân lực chất lượng cao là chính đáng + Không lợi dụng việc nắm rõ các nhược điểm cá nhân để trù dập nhân viên + Ví dụ về bảo mật thông tin người lao động .
- 25. C.CHẾ ĐỘ ĐÃIC.CHẾĐỘ ĐÃI NGỘ KHÔNGNGỘ KHÔNG XỨNG ĐÁNGXỨNG ĐÁNG Đãi ngộ trong doanh nghiệp Mức lương Môi trường làm việc và cơ hội thăng tiến
- 26. 1.2 ĐẠO ĐỨCTRONG ĐÁNH GIÁ NGƯỜI LAO ĐỘNG Không được đánh giá trên cơ sở định kiến Cần có sự giám sát và quản lý thông tin hợp lý Giám sát không hợp đạo đức Giám sát hợp đạo đức
- 27. 1.3 ĐẠO ĐỨCTRONG1.3 ĐẠO ĐỨC TRONG BẢO VỆ NGƯỜI LAOBẢO VỆ NGƯỜI LAO ĐỘNGĐỘNG a. Đảm bảo điều kiện an toàn lao động: b. Tình trạng quấy rối tình dục nơi công sở
- 28. B. TÌNH TRẠNGB.TÌNH TRẠNG QUẤY RỐI TÌNHQUẤY RỐI TÌNH DỤC NƠI CÔNG SỞDỤC NƠI CÔNG SỞ Khái niệm quấy rối tình dục Biện pháp khắc phục quấy rối tình dục trong công sở
- 29. 2. ĐẠO ĐỨCTRONG SẢN2. ĐẠO ĐỨC TRONG SẢN XUẤT_DỊCH VỤ VÀ BẢOXUẤT_DỊCH VỤ VÀ BẢO VỆ MÔI TRƯỜNGVỆ MÔI TRƯỜNG 2.1 Đạo đức trong sản xuất_dịch vụ Khái niệm về chất lượng Về chất lượng trong sản xuất Về chất lượng dịch vụ
- 30. A. VỀ CHẤTA.VỀ CHẤT LƯỢNG TRONGLƯỢNG TRONG SẢN XUẤTSẢN XUẤT Đảm bảo chất lượng trong dây chuyền sản xuất Tầm quan trọng của quản lý chất lượng Vd: sữa nhiễm melamine
- 31. B. BẢO VỆMÔI TRƯỜNGB. BẢO VỆ MÔI TRƯỜNG TRONG ĐẠO ĐỨC KINHTRONG ĐẠO ĐỨC KINH DOANHDOANH Ý nghĩa, tầm quan trọng Vd: trường hợp của công ty Vedan Biện pháp khắc phục
- 32.
- 33. MARKETING VÀ PHONG TRÀOB OẢ H NG I TIÊUỘ ƯỜ DÙNG MarketingMarketing là hoạt động hướng dòng lưu chuyển hàng hoá và dịch vụ chảy từ người sản xuất đến người tiêu dùng.
- 34. MARKETING VÀ PHONG TRÀOB OẢ H NG I TIÊUỘ ƯỜ DÙNG Triết lý củaTriết lý của marketingmarketing là thoả mãn tối đa nhu cầu của khách hàng nhờ đó tối đa hóa lợi nhuận của doanh nghiệp, tối đa hóa lợi ích cho toàn xã hội.
- 35. MARKETING VÀ PHONG TRÀOB OẢ H NG I TIÊUỘ ƯỜ DÙNG Nguyên tắc chỉ đạoNguyên tắc chỉ đạo của marketingcủa marketing là tất cả các hoạt động marketing đều phải định hướng vào người tiêu dùng vì họ là người phán xét cuối cùng về việc công ty sẽ thất bại hay thành công.
- 36. CÁCHOẠTĐỘNG MARKETING PHI ĐẠO ĐỨC Cácvấn đề về đạo đức liên quan đến marketing - bán hàng có thể sẽ nảy sinh trong mối quan hệ với sự an toàn của sản phẩm, quảng cáo và bán sản phẩm, định giá hay các kênh phân phối điều khiển dòng sảnphẩm từ nơi sảnxuất tới tay khách hàng.
- 37. QU NG CÁOẢ PHIO CĐẠ ĐỨ Lạm dụng quảng cáo có thể xếp từ nói phóng đại về sản phẩm và che dấu sự thật tới lừa gạt hoàn toàn Quảng cáo phóng đại, thổi phồng sản phẩm vượt quá mức hợp lý Quảng cáo và bán hàng trực tiếp cũng có thể lừa dối khách hàng bằng cách che dấu sự thật trong một thông điệp. m khác.
- 38. BÁN HÀNG PHI OCĐẠ ĐỨ Bán hàng lừa gạt Bao gói và dán nhãn lừa gạt Nhử và chuyển kênh Lôi kéo Bán hàng dưới chiêu bài nghiên cứu thị trườ ng
- 39. THỦ ĐOẠN PHIĐẠOTHỦ ĐOẠN PHI ĐẠO ĐỨC TRONG QUAN HỆĐỨC TRONG QUAN HỆ VỚI ĐỐI THỦ CẠNHVỚI ĐỐI THỦ CẠNH TRANHTRANH Cố định giá cả Phân chia thị trường Bán phá giá Sử dụng những biện pháp thiếu văn hoá khác để hạ uy tín của công ty đối thủ
Editor's Notes
- #10 Đạo đức trong tuyển dụng, bổ nhiệm, sử dụng lao động Trong hoạt động tuyển dụng và bổ nhiệm nhân sự sẽ xuất hiện một vấnđề đạo đức khá nan giải, đó là tình trạng phân biệt đối xử.Phân biệt đối xử làviệc không cho phép của một người nào đó được hưởng những lợi ích nhấtđịnh xuất phát từ định kiến về phân biệt. Biểu hiện ở phân biệt chủng tộc, giớitính, tôn giáo, địa phương, vùng văn hoá, tuổi tác...Có những trường hợp cụ thể, sự phân biệt đối xử lại là cần thiết và khônghoàn toàn sai. Chẳng hạn như một người quản lý không bao giờ để tôn giáotrở thành một cơ sở để phân biệt đối xử khi tuyển chọn nhân sự. Tuynhiên,trong trường hợp phải chọn nhân sự cho Nhà thờ đạo Tin lành thì việc để tôn giáo là một cơ sở để lựa chọn là hoàn toàn hợp lý. Tương tự vậy, một nhàquản lý kiên quyết chỉ phỏng vấn những phụ nữ để tuyển người cho vị trígiám đốc chương trình giáo dục phụ nữ hoặc một người gốc Phi cho chươngtrình giáo dục người Mỹ gốc Phi là hợp lý.
- #21 Đạo đức trong đánh giá người lao động Hành vi hợp đạo đức của người quản lý trong đánh giá người lao động là người quản lý không được đánh giá người lao động trên cơ sở định kiến. Nghĩa là đánh giá người lao động trên cơ sở họ thuộc một nhóm người nào đó hơn là đặc điểm của cá nhân đó, người quản lý dùng ấn tượng của mình về đặc điểm của nhóm người đó để xử sự và đánh giá người lao động thuộc vềnhóm đó. Các nhân tố như quyền lực, ganh ghét, thất vọng, tội lỗi và sợ hãi lànhững điều kiện duy trì và phát triển sự định kiến. Để đánh giá người lao động làm việc có hiệu quả không, có lạm dụng của công không, người quản lý phải sử dụng các phương tiện kỹ thuật đểgiám sát và đánh giá. Như quan sát các cuộc điện thoại hoặc sử dụng máy ghi âm ghi lại những cuộc đàm thoại riêng tư, kiểm soát các thông tin sử dụng tạimáy tính cá nhânở công sở, đọc thư điện tử và tin nhắn trên điện thoại,... Nếu việc giám sát này nhằm đánh giá đúng, khách quan, công bằng về hiệu suất và năng lực làm việc của người lao động, nhằm đảm bảo bí mật thông tin củacông ty, nhằm phòng ngừa hay sửa chữa những hành động do người lao độngđi ngược lại lợi ích của công ty thì nó hoàn toàn hợp đạo lý. Tuy nhiên, những thông tin lấy được từ giám sát phải là những thông tin phục vụ cho công việccủa công ty, nếu sự giám sát nhằm vào những thông tin hết sức riêng tư, hoặcnhững thông tin phục vụ mục đích thanh trường, trù dập... thì không thể chấpnhận được về mặt đạo đức. Hơn nữa, sự giám sát nếu thực hiện không cẩn trọng và tế nhị thì có thể gây áp lực tâm lý bất lợi, như căng thẳng, thiếu tự tinvà không tin tưởngở người lao động.
- #23 Đạo đức trong bảo vệ người lao động Đảm bảo điều kiện lao động an toàn là hoạt động có đạo đức nhất trongvấn đề bảo vệ người lao động. Người lao động có quyền làm việc trong mộtmôi trường an toàn. Mặt khác xét từ lợi ích, khi người làm công bị tai nạn, rủiro thì không chỉ ảnh hưởng xấu đến bản thân họ mà còn tácđộng đến vị thếcạnh tranh của công ty. Tuy nhiên, việc cung cấp những trang thiết bị an toàncho người lao động(hệ thống cứu hỏa, dây an toàn, găng tay vàủng cách điệncho thợ điện, đèn và đèn pha cho thợ mỏ), chi phí cho tập huấn và phổ biến vềan toàn lao động,... đôi khi cũng tốn kém nguồn lực và thời gian nên một sốcông ty không giải quyết thấu đáo, dẫn đến người lao động gặp rủi ro, điềunày đáng lên án về mặt đạo đức. Người quản lý sẽ bị quy trách nhiệm vô đạo đức trong các trường hợpdưới đây: Không trang bị đầy đủ các trang thiết bị an toàn lao động cho ngườilao động, cố tình duy trì cácđiều kiện nguy hiểm và không đảm bảo sức khỏetại nơi làm việc. Che dấu thông tin về mối nguy hiểm của công việc, làm ngơ trước mộtvụ việc có thể dự đoán được và có thể phòng ngừa được. Bắt buộc người lao động thực hiện những công việc nguy hiểm màkhông cho phép họ có cơ hội từ chối, bất chấp thể trạng, bất chấp khả năng vànăng lực của họ Không phổ biến kỹ lưỡng các quy trình, quy phạm sản xuất và an toànlao động cho người lao động. Không thường xuyên kiểm tra các thiết bị an toàn lao động để đề racác biện pháp khắc phục. Không thực hiện các biện pháp chăm sóc y tế và bảohiểm. Không tuân thủ các quy định của ngành, quốc gia, quốc tếvềan toàn.Bảo vệ người lao động còn liên quanđến một vấn đề đạo đức rất nhạycảm đó là vấn đề quấy rối tình dục nơi công sở. Đó là hành động đưa ranhững lời tán tỉnh không mong muốn, nhữnglời gạ gẫm quan hệ tình dục vàcác hành vi, cử chỉ, lời nói mang bản chất tình dục ở công sở, làmảnh hưởngmột phần hoặc hoàn toàn đến công việc của một cá nhân và gây ra một môitrường làm việc đáng sợ, thù địch hoặc xúc phạm. Kẻ quấy rối có thể là cấptrên của nạn nhân, đại diện của cấp trên, giám sát viên trong một lĩnh vựckhác hoặc là một đồng nghiệp.Dưới đây là các bước mà nhà quản lý cần tiến hành tuần tự để khống chếvà loại trừ tệ nạn quấy rối tình dục: Xây dựng một văn bản chính sách mô tả rõ ràng những gì cấu thànhtội quấy rối tình dục và nói rõ rằng nó bị nghiêm cấm. Xây dựng những chương trình huấn luyện cho tất cả các công nhânviên chức Xây dựng một quy trình rõ ràng cho việc lập hồ sơ và điều tra các đơnkiện về tệ nạn quấy rối tình dục. Điều tra thật tỷ mỷ, ngay tức thìđơn kiện về quấy rối tình dục. Thi hành biện pháp chấn chỉnh Theo dõi biện pháp chẩn chỉnh để xác định xem nó có tác dụng khôngvà đảm bảo chắc chắn rằng không có hiện tượng trả đũa. Không phổ biến kỹ lưỡng các quy trình, quy phạm sản xuất và an toànlao động cho người lao động. Không thường xuyên kiểm tra các thiết bị an toàn lao động để đề racác biện pháp khắc phục. Không thực hiện các biện pháp chăm sóc y tế và bảohiểm. Không tuân thủ các quy định của ngành, quốc gia, quốc tếvềan toàn.Bảo vệ người lao động còn liên quanđến một vấn đề đạo đức rất nhạycảm đó là vấn đề quấy rối tình dục nơi công sở. Đó là hành động đưa ranhững lời tán tỉnh không mong muốn, nhữnglời gạ gẫm quan hệ tình dục vàcác hành vi, cử chỉ, lời nói mang bản chất tình dục ở công sở, làmảnh hưởngmột phần hoặc hoàn toàn đến công việc của một cá nhân và gây ra một môitrường làm việc đáng sợ, thù địch hoặc xúc phạm. Kẻ quấy rối có thể là cấptrên của nạn nhân, đại diện của cấp trên, giám sát viên trong một lĩnh vựckhác hoặc là một đồng nghiệp.Dưới đây là các bước mà nhà quản lý cần tiến hành tuần tự để khống chếvà loại trừ tệ nạn quấy rối tình dục: Xây dựng một văn bản chính sách mô tả rõ ràng những gì cấu thànhtội quấy rối tình dục và nói rõ rằng nó bị nghiêm cấm. Xây dựng những chương trình huấn luyện cho tất cả các công nhânviên chức Xây dựng một quy trình rõ ràng cho việc lập hồ sơ và điều tra các đơnkiện về tệ nạn quấy rối tình dục. Điều tra thật tỷ mỷ, ngay tức thìđơn kiện về quấy rối tình dục. Thi hành biện pháp chấn chỉnh Theo dõi biện pháp chẩn chỉnh để xác định xem nó có tác dụng khôngvà đảm bảo chắc chắn rằng không có hiện tượng trả đũa.
- #27 Những khám phá khoa học thú vị về đạo đức Hiền Thảo (Tổng hợp) 25/04/2016 07:32 Nhà thần kinh học kiêm triết gia Sam Harris (Mỹ) đã khiến cả thế giới dậy sóng khi tuyên bố khoa học có thể và nên đóng vai trò quyết định trong các vấn đề đạo đức, hình thành các giá trị nhân văn và chỉ ra thế nào là một cuộc sống tốt. Dù còn xa vời để đạt đến ngưỡng đó, nhưng khoa học quả thật đã xác nhận được một số sự thật hiển nhiên về đạo đức như sau: Động vật cũng có đạo đức Hai nhà khoa học Marc Bekoff và Jessica Piercer trong cuốn “Sự công bằng trong thế giới hoang dã: Đời sống đạo đức của động vật” đã chỉ ra rằng những con khỉ rhesus dù đói đến mấy cũng không bao giờ cướp đồ ăn từ bầy khỉ cùng đàn. Một ví dụ nữa là con khỉ đột cái Binti Jua đã cứu sống một cậu bé 3 tuổi bị bất tỉnh khi rơi vào chuồng của nó ở Vườn thú Brookfield (Mỹ). Lựa chọn tốt hay xấu luôn là vấn đề nan giải. Ảnh: kennethgmcleod.com Theo GS Mark Rowlands thuộc Đại học Miami (Mỹ), những sự việc trên chứng tỏ loài vật có đạo đức. Đáp lại ý kiến cho rằng loài vật sống hoàn toàn bản năng chứ không thể có luân lý, Rowlands nói: “Tâm điểm của đạo đức là tình cảm. Và những chứng cứ trên cho thấy loài vật có thể hành động dựa trên nền tảng tình cảm của bản thân”. Người theo đạo chưa chắc đạo đức hơn Một nghiên cứu ở Mỹ và Canada kết luận, là một con chiên ngoan đạo không có nghĩa bạn có đạo đức hơn người không theo đạo. Các nhà khoa học đã khảo sát 1.252 người với nền tảng chính trị và tôn giáo khác nhau để ghi chép những hành động tốt, xấu họ đã làm, đã chứng kiến, đã nghe kể hoặc là mục tiêu của ngày hôm đó. Kết quả, người theo đạo hay không theo đạo, thuộc đảng bảo thủ hay tự do cũng đều thực hiện một số lượng hành động mang tính đạo đức tương đương nhau. Tuy vậy, những người theo đạo thường cảm thấy tội lỗi, xấu hổ và ghê tởm nhiều hơn so với người thường khi có hành động trái đạo đức. Và cảm giác tự hào của họ cũng lớn hơn khi làm được việc tốt. Người tốt cũng lừa dối Những người tự cho mình sống đạo đức cũng có thể lừa dối. Đây là kết quả một nghiên cứu năm 2007 ở Mỹ, thực hiện trên 230 sinh viên thuộc tốp ưu của ngành kinh doanh. Họ phải trả lời 12 câu hỏi liên quan tới tầm quan trọng của một số tính cách như phóng khoáng, sẵn sàng làm công việc khó, sự chân thực và lòng trắc ẩn. 13 hành vi lừa dối cũng được nêu trong bài khảo sát, bao gồm cả việc quay bài. Kết quả là việc lừa dối khá phổ biến. Hơn 90% số sinh viên tham gia khảo sát cho biết họ đã thực hiện ít nhất 1 trong 13 hành vi lừa dối trên. Hơn 55% tiết lộ mình hưởng lợi từ việc giáo viên chấm điểm sai và 42% thú thật từng quay bài của bạn trong giờ kiểm tra. Những sinh viên “tốt” trên thường biện minh cho hành động không đẹp của mình. “Tôi có lừa dối nhưng sau đó tôi trở thành bác sĩ và hết lòng giúp đỡ mọi người” - Giáo sư danh dự về đạo đức kinh doanh Scott Reynolds thuộc Đại học Washington (Mỹ) diễn giải tâm lý của một cựu sinh viên. Đạo đức phụ thuộc vào nền văn hóa Một nghiên cứu tiến hành trên 322 người thuộc 10 nước từ 6 châu lục vừa được công bố cho thấy, văn hóa cũng ảnh hưởng tới quan điểm đạo đức.Những người tham gia phải trả lời câu hỏi làm thế nào để đưa ra phán định về đạo đức, đồng thời giải thích xem theo cách nghĩ của họ, nhân vật trong các tình huống giả định là người tốt hay xấu. Các tình huống giả định bao gồm hành vi trộm cắp, bạo lực và đầu độc, kèm theo thông tin hành động đó diễn ra là cố ý hay vô tình. Kết quả là công dân các nước phương Tây quan tâm tới việc hành động đó có chủ đích hay không. Chẳng hạn, nếu một người phạm tội một cách vô tình, người phương Tây sẽ báo cáo rằng hành vi đó có thể xem xét. Nhưng, với các công dân đảo Fijian, Yasawa (Fiji) và 2 nước châu Phi khác, sự cố ý hay vô tình không quan trọng. Chẳng hạn, đầu độc nguồn nước là sai, dù có mục đích hay không. Người luôn cứng nhắc đáng tin hơn Theo một nghiên cứu của Đại học Oxford và Cornell (Anh), công chúng có xu hướng tin tưởng những người có nguyên tắc rõ ràng hơn là những người luôn xem xét đúng, sai cẩn thận trong từng tình huống trước khi đưa ra phán quyết. Các nhà khoa học tiến hành 9 thí nghiệm với 2.400 người tham gia. Họ sử dụng vài tình huống khác nhau, trong đó người tham gia buộc phải lựa chọn là có nên hy sinh một người vô tội để cứu tính mạng của những khác hay không. Sau đó, các nhà nghiên cứu đặt câu hỏi rằng người đưa ra phán quyết không nên giết người vô tội (theo quy tắc) và người quyết định giết (dựa vào tình hình), ai đáng làm bạn hơn. Kết quả là những người nguyên tắc (từ chối giết hại người vô tội dù cách này hiệu quả nhất) được đánh giá là đáng tin cậy hơn. Đa số người được hỏi sẵn sàng cho họ vay tiền và tin rằng họ sẽ trả lại. Điều này hoàn toàn trái ngược với người đưa ra lựa chọn hy sinh một người vô tội để cứu nhiều người. Hiền Thảo (Tổng hợp)